ادبیات روسی

آثار ادبی در ادبیات روسیه از لحاظ شکل و ساختار به چهار دسته (حماسی، غنایی، حماسی-غنایی، نمایشی) تقسیم می‌شوند. هر یک از این دسته‌ها به انواع وقالب‌های مختلف ادبی مانند داستان بلند، رمان، وقایع نگاری، قصه، روایت، افسانه، قصیده، ترانه، غزل، منظومه، بالاد، رمان منظوم، داستان حماسی، تراژدی، کمدی، درام و... تقسیم می‌شوند.

حماسه: یکی از دسته‌های اصلی ادبیات داستانی است. پیدایش داستان‌های حماسی به ادبیات شفاهی (فولکلوریک) و پهلوانی قدیم برمی‌گردد. برای نمونه می‌توان به داستان‌های حماسی یونان باستان یعنی ایلیاد و ادیسه اشاره کرد. از مشهورترین آثار حماسی ادبیات روسیه، داستان‌های حماسی در مورد سادکو، ایلیا مورومتس، دابرینیا نیکیتیچ و... هستند. در ابتدا، داستان‌های حماسی به صورت نظم بودند، اما بعدها به جای نظم، نثرهای حماسی وارد ادبیات شد که وجه تمایز آن‌ها در این بود که حوادث بیش‌تری از زندگی را دربرمی‌گرفتند. البته کلمه حماسه در ادبیات روسیه در تقسیم بندی‌های انواع ادبی، با اندکی تغییر در معنی اولیه این واژه، همه‌ انواع داستانی و نثر، مانند داستان کوتاه، داستان بلند، رمان، وقایع نگاری، قصه، روایت، افسانه و... را در بر می‌گیرد.

رمان: بلندترین نوع ادبیات داستانی است. رمان جریان پیچیده زندگی و پدیده‌های مختلف و متعدد جامعه را بازتاب می‌دهد. در حوادثی که در رمان توصیف می‌شوند، به طور معمول شخصیت‌های زیادی شرکت دارند و دوران مختلف زندگی آن‌ها به تصویر کشیده می‌شود. لف تالستوی، داستایفسکی، ایوان تورگنف، ایوان گانچاروف و... رمان نویس‌های مشهور ادبیات روسیه هستند.

داستان بلند (повесть): نوع بلند ادبیات داستانی است که در آن نه یک حادثه، بلکه حوادث یک دوره از زندگی قهرمان اصلی داستان به تصویر کشیده می‌شود. استپ اثر آنتون چخوف، دختر کاپیتان اثر الکساندر پوشکین، شنل اثر نیکلای گوگول، یادداشت‌های خانه اموات اثر فئودور داستایفسکی، مرگ ایوان ایلیچ اثر لف تالستوی مشهورترین داستان‌های بلند ادبیات روسیه هستند.

داستان کوتاه (рассказ): کوتاه‌ترین نوع ادبیات داستانی است. به طور معمول فقط یک حادثه در داستان کوتاه به تصویر کشیده می‌شود و خواننده هیچ چیزی از قبل و بعد از این حادثه نمی‌داند. خوابم میاد اثر آنتون چخوف، چهار روز اثر وسهوالود گارشین، آدم عجیب اثر واسیلی شوکشین، صبح آرام اثر یوری کازاکوف مشهورترین داستان‌های کوتاه ادبیات روسیه‌اند.

وقایع نگاری (очерк): وقایع نگاری ادبی یکی از انواع ادبیات داستانی است که به لحاظ ساختار شباهت زیادی به داستان کوتاه دارد، با این تفاوت که در وقایع نگاری حوادثی توصیف می‌شوند که در دنیای واقعی به همان شکل اتفاق افتاده‌اند. نویسنده در وقایه نگاری نویسنده حوادثی را توصیف می‌کند که خودش در آن‌ها شرکت داشته و در مورد افرادی تعریف می‌کند که خودش آن‌ها را می‌شناسد.  کانستانتین پااوستوفسکی، یکی از بزرگ‌ترین وقایه نگارهای ادبیات روسیه است.

قصه (сказка): یکی از انواع ادبیات داستانی مردمی است. قصه‌ها به طور معمول منثور و به ندرت منظوم‌اند و در آن‌ها در مورد حوادث تخیلی و فانتزی صحبت می‌شود. قصه قدیمی‌ترین و متداول‌ترین شکل ادبیات شفاهی در میان ملل مختلف است که باورها، ویژگی‌های ملی، زندگی گذشته و آرزوهای مردم آن کشورها را منعکس می‌کنند. قصه از نظر محتوا به قصه‌های پهلوانی، معیشتی، سحرآمیز، فانتزی، هجوی، طنز و... تقسیم می‌شوند. قصه‌های روسی بسیار غنی و متنوع‌اند. الکساندر آفاناسیف، مشهورترین قصه نویس روسیه است. در ادبیات روسیه نویسندگان دیگری مثل الکساندر پوشکین، میخائیل لرمانتف، لف تالستوی و... نیز قصه نوشته‌اند.

افسانه (басня): از قدیمی ترین انواع ادبیات است. در یونان باستان افسانه‌های ازوپ بسیار متداول بود اما شکوفایی واقعی آن مربوط به قرن هجدهم است. افسانه داستان کوتاه استعاره‌ای با محتوای اخلاقی و با نتیجه گیری آموزنده و دارای پند و اندرز است. ایوان کریلوف مشهورترین نویسنده این نوع ادبی در روسیه است که بیش از دویست افسانه نوشته است.

روایت (легенда или сказание): روایت یکی از انواع ادبیات داستانی روسیه باستان و جزو ادبیات شفاهی (فولکلوریک) است که سینه به سینه منتقل شده است. در روایت به طور معمول حوادث یا شخصیت‌های واقعی و تاریخی توصیف می‌شوند ولی همه جزئیات این توصیف‌ها موثق نیستند. روایت‌های پادشاهی واویلون، شاهزادگان ولادیمیرها، نبرد مامایف، شهر کیتژ از مشهورترین روایت‌های ادبیات روسیه هستند.‌

ادبیات غنایی (лирика): ادبیات غنایی یکی از دسته‌های اصلی ادبیات است. در اشعار غنایی، شاعر درک شخصی و فردی خود از دنیای اطرافش را بیان می‌کند. انواع مختلف ادبیات غنایی عبارتند از: قصیده، ترانه و غزل.

ادبیات حماسی-غنایی (лиро-эпический род): ادبیات حماسی-غنایی به آثاری گفته می‌شود که موضوع داستان آن‌ها از تاثرات درونی نویسنده، تفکیک پذیر نباشد. قدیمی‌ترین آثار ادبیات شفاهی نه حماسی بودند و نه غنایی، بلکه ترکیبی از هر دو نوع بودند. انواع مختلف این نوع از ادبیات عبارتند از: منظومه، بالاد، رمان منظوم و داستان حماسی.

داستان حماسی (былины): داستان حماسی، شعر و روایتی مردمی و فولکلوریک در مورد شجاعت پهلوانان و حوادث تاریخی روسیه باستان است. حوادثی که در داستان‌های حماسی توصیف شده‌اند، بیش‌تر مربوط به قرن‌های نهم و دهم میلادی هستند و بیش‌تر به دو شهر قدیمی روسیه باستان کی‌یف و نووگوراد ارتباط دارند. مبارزه قهرمانانه مردم روسیه برای استقلال، استحکام، یکپارچگی و اقتدار سرزمین مادری، موضوع اصلی بیش‌تر این آثار است. مشهورترین این قهرمانان در ادبیات روسیه ایلیا مورومتس، آلیوشا پاپوویچ و دابرینیا نیکیتیچ هستند.

منظومه/ بالاد (балада): بالاد، یکی از انواع جدید ادبیات و اثری است منظوم و نه چندان بلند که در آن حوادث غیر عادی توصیف می‌شود. بسیاری از آن‌ها به وقایع و روایت‌های تاریخی اختصاص دارند. الکساندر پوشکین و میخائیل لرمانتوف از تخیلات فانتزی چشم پوشی کرده و موضوع‌های واقعی را وارد بالاد کردند. بالادهای نیکلای نکراسف علاوه بر داشتن موضوع‌های واقعی، سرشار از مسائل اجتماعی دوران معاصر شاعر هستند.‌

ادبیات نمایشی (художественная литература): ادبیات نمایشی یا دراماتیک، دربرگیرنده آثاری است که به شکل گفت و گوی شخصیت‌ها نوشته شده است. نمایشنامه یکی از انواع پیچیده محسوب می‌شود، زیرا هر یک از شخصیت‌ها باید از روی حرکات، حالات و سخنانشان فهمیده شوند و نویسنده نمی‌تواند چیزی از خود اضافه کند. الکساندر آستروفسکی مشهورترین نمایشنامه نویس روس است. دنیس فانویزین، نیکلای گوگول، آنتون چخوف و ماکسیم گورکی هم نمایشنامه‌های ارزشمندی از خود به جای گذاشته‌اند.

نیز نگاه کنید به

ادبیات چینی؛ ادبیات تونس؛ ادبیات افغانستان؛ ادبیات ژاپنی؛ ادبیات اوکراین؛ ادبیات ساحل عاج؛ ادبیات کوبا؛ ادبیات معاصر ژاپن؛ ادبیات معاصر کانادا؛ ادبیات معاصر چین؛ ادبیات معاصر سنگال؛ ادبیات قرن بیستم فرانسه؛ ادبیات معاصر زیمبابوه؛ ادبیات معاصر تایلند؛ ادبیات معاصر اردن؛ ادبیات معاصر قطر