جغرافیای طبیعی و انسانی کوبا: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:نقشه جغرافیایی -کوبا.jpg|جایگزین=نقشه جغرافیایی کوبا|بندانگشتی|نقشه جغرافیایی | [[پرونده:نقشه جغرافیایی -کوبا.jpg|جایگزین=نقشه جغرافیایی کوبا|بندانگشتی|نقشه جغرافیایی کوبا، قابل بازیابی از<nowiki/>https://dualartspress.com/fidel-ity]][[کوبا]] کشوری واقع در مجمع‌الجزایر آنتیل بزرگ در دریای کارائیب میباشد. مجمع‌الجزایر آنتیل بزرگ از جزایر کوچک و بزرگ شنی و یا آتشفشانی تشکیل شده است که کوبا از بزرگترین جزایر آن محسوب میشود، این کشور در دریای کارائیب و ورودی خلیج مکزیک واقع است که در جنوب آن دریای کارائیب و در شمال و شرق آن، اقیانوس اطلس قرار دارد، به عبارت دیگر، این کشور از شمال با تنگه فلوریدا، در شرق با اقیانوس اطلس، در جنوب با دریای کارائیب و در غرب با تنگه یوکاتان احاطه شده است. | ||
مساحت جزیره کوبا حدود ۱۰۴۹۴۵ کیلومتر مربع میباشد.طول آن از شرق به غرب ۱۲۵۰ کیلومتر و پهنای ش[[مالی]]-جنوبی آن نیز بین ۳۲ و ۲۱۰ کیلومتر است، جزیره کوبا از حدود ۵۸۰۰ کیلومتر ساحل برخوردار میباشد. شکل دراز و باریک این کشور بارها و بارها با شکل تمساح مقایسه شده است که البته همین شکل آن باعث میشود تا بادهای استوایی در تمام این کشور احساس شود.<ref>Clark, J. M. (1992). ''Cuba, mito y realidad: Testimonios de un pueblo'' (2nd ed). Saeta Ediciones, p. 12.</ref> | مساحت جزیره کوبا حدود ۱۰۴۹۴۵ کیلومتر مربع میباشد.طول آن از شرق به غرب ۱۲۵۰ کیلومتر و پهنای ش[[مالی]]-جنوبی آن نیز بین ۳۲ و ۲۱۰ کیلومتر است، جزیره کوبا از حدود ۵۸۰۰ کیلومتر ساحل برخوردار میباشد. شکل دراز و باریک این کشور بارها و بارها با شکل تمساح مقایسه شده است که البته همین شکل آن باعث میشود تا بادهای استوایی در تمام این کشور احساس شود.<ref>Clark, J. M. (1992). ''Cuba, mito y realidad: Testimonios de un pueblo'' (2nd ed). Saeta Ediciones, p. 12.</ref> | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
بخش‌های کوهستانی این کشور از سه قسمت تشکیل شده است: | بخش‌های کوهستانی این کشور از سه قسمت تشکیل شده است: | ||
#[[پرونده:Visite-guidee-cordillera-guaniguanico-ceetiz-4.jpg|جایگزین=دشت گوآنی گوآنیکو|بندانگشتی|دشت گوآنی | #[[پرونده:Visite-guidee-cordillera-guaniguanico-ceetiz-4.jpg|جایگزین=دشت گوآنی گوآنیکو|بندانگشتی|دشت گوآنی گوآنیکو، برگرفته از سیتیز، قابل بازیابی از<nowiki/>https://www.ceetiz.it/vinales/hike-cordillera-guaniguanico-cuba]]دشت گوآنی گوآنیکوا (Sierra de Guaniguanico) در استان پینار دل ریو (Pinar del Río) که از دشت اورگانوس (Sierra de los Organos) در بخش غربی و دشت روساریو (Sierra del Rosario) در شرق کشور تشکیل شده و در مجموع درازیی در حدود ۱۵۰ کیلومتر در محور جنوب غرب - شمال شرق دارد و پهنایی که بین ۱۰ و ۳۰ کیلومتر نوسان دارد. این منطقه از مناظر بسیار متنوعی برخوردار میباشد و مملو از جاذبه‌های توریستی است. | ||
#گروه کوهستانی گوآموآیا (Guamuahaya) که در بخش مرکزی کشور واقع است و بخشی از استان‌های سی‌ین‌فوئگوس (Cienfuegos )، سانتی اسپیریتوس (Sancti Spiritus) و بی‌یاکلارا ( Villa Clara) را دربرمی‌گیرد و از دشت اسکامبرا (Sierra Escambray) و دشت ترینیداد (Sierra de Trinidad) با گستره‌های حدود ۴۵۰۰ کیلومترمربع تشکیل شده است، این ناحیه کوهستانی بیشتر تحت عنوان دشت اسکامبرای شناخته شده و به تاریخ معاصر این کشور بسیار وابسته است به دلیل اینکه تا اواسط دهه ۶۰، صحنه اصلی مبارزه علیه [[انقلاب کوبا]] بوده است، ارتفاع این کوه‌ها بین ۳۰۰ و ۱۱۰۰ متر متفاوت است و بالاترین نقطه آن نوک سان خوآنا (Pico San Juan) با ارتفاع ۱۱۴۰ متر نسبت به سطح دریا میباشد. | #گروه کوهستانی گوآموآیا (Guamuahaya) که در بخش مرکزی کشور واقع است و بخشی از استان‌های سی‌ین‌فوئگوس (Cienfuegos )، سانتی اسپیریتوس (Sancti Spiritus) و بی‌یاکلارا ( Villa Clara) را دربرمی‌گیرد و از دشت اسکامبرا (Sierra Escambray) و دشت ترینیداد (Sierra de Trinidad) با گستره‌های حدود ۴۵۰۰ کیلومترمربع تشکیل شده است، این ناحیه کوهستانی بیشتر تحت عنوان دشت اسکامبرای شناخته شده و به تاریخ معاصر این کشور بسیار وابسته است به دلیل اینکه تا اواسط دهه ۶۰، صحنه اصلی مبارزه علیه [[انقلاب کوبا]] بوده است، ارتفاع این کوه‌ها بین ۳۰۰ و ۱۱۰۰ متر متفاوت است و بالاترین نقطه آن نوک سان خوآنا (Pico San Juan) با ارتفاع ۱۱۴۰ متر نسبت به سطح دریا میباشد. | ||
#دشت مائسترا ( Sierra Maestra)، که در منتهی‌الیه جنوب شرقی جزیره واقع است از بزرگترین و بلندترین رشته کوه‌های کوبا بشمار می‌آید و حصاری در طول و به‌طور موازی در ساحل جنوبی از کابو کروس (Cabo Cruz) تا پونتا د مایسی (Punta de Maisi) با حدود ۲۵۰ کیلومتر طول و بین ۱۵ و ۶۰ کیلومتر پهنا دارد، دشت مائسترا نیز با تاریخ پرفراز و نشیب کوبا در دوران انقلاب پیوند خورده است، چرا که صحنه درگیری‌های چریکی [[کوبای پس از فیدل کاسترو|فیدل کاسترو]] و هم رزمانش بر علیه دیکتاتوری باتیستا در سال‌های ۱۹۵۸ و ۱۹۵۹ بوده است.<ref>.Arturo,A.(2006). Latinoamérica: Presente y pasado.</ref> | #دشت مائسترا ( Sierra Maestra)، که در منتهی‌الیه جنوب شرقی جزیره واقع است از بزرگترین و بلندترین رشته کوه‌های کوبا بشمار می‌آید و حصاری در طول و به‌طور موازی در ساحل جنوبی از کابو کروس (Cabo Cruz) تا پونتا د مایسی (Punta de Maisi) با حدود ۲۵۰ کیلومتر طول و بین ۱۵ و ۶۰ کیلومتر پهنا دارد، دشت مائسترا نیز با تاریخ پرفراز و نشیب کوبا در دوران انقلاب پیوند خورده است، چرا که صحنه درگیری‌های چریکی [[کوبای پس از فیدل کاسترو|فیدل کاسترو]] و هم رزمانش بر علیه دیکتاتوری باتیستا در سال‌های ۱۹۵۸ و ۱۹۵۹ بوده است.<ref>.Arturo,A.(2006). Latinoamérica: Presente y pasado.</ref> | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۵: | ||
=== [[جغرافیای انسانی کوبا]] === | === [[جغرافیای انسانی کوبا]] === | ||
[[پرونده:جغرافیای انسانی کوبا.jpg|جایگزین=جغرافیای انسانی کوبا|بندانگشتی|جغرافیای انسانی | [[پرونده:جغرافیای انسانی کوبا.jpg|جایگزین=جغرافیای انسانی کوبا|بندانگشتی|جغرافیای انسانی کوبا، برگرفته از سایت بوک ماندی، قابل بازیابی از<nowiki/>https://www.bookmundi.com/y/cuba-10-days-tours|328x328پیکسل]]از ديدگاه سياسی اداری، كوبا به 14 استان، 169 منطقه شهرداری و يک منطقه شهرداری خاص (جزيره خوبنتود) تقسيم شده‌است. پايتخت این کشور، شهر هاوانای باشد كه در شمال غربی جزيره با وسعتی به اندازه 72084 كيلومتر مربع و با جمعيت 2193848 نفر كه در 15 منطقه شهرداری و تراكم جمعيتی 3040 نفر به كيلومتر مربع میباشد.<ref>María Dolores,P. (2011). Aspectos demográficos y sociales de la isla de Cuba</ref> | ||
جمعیت جمهوری كوبا طبق آخرین آمارگیری انجام شده در سپتامبر سال 2012 حدود 11.163.934 و تراكم جمعيتی آن، 101.6 نفر در هركيلومتر مربع میباشد كه از اين تعداد 8.442.079 نفر در مناطق شهری زندگی میکنند و 2.721.855 در مناطق روستایی ساکن هستند. | جمعیت جمهوری كوبا طبق آخرین آمارگیری انجام شده در سپتامبر سال 2012 حدود 11.163.934 و تراكم جمعيتی آن، 101.6 نفر در هركيلومتر مربع میباشد كه از اين تعداد 8.442.079 نفر در مناطق شهری زندگی میکنند و 2.721.855 در مناطق روستایی ساکن هستند. | ||
| خط ۹۱: | خط ۹۱: | ||
[[کوبا|كوبا]] جامعه ای چندنژادی است كه ريشه در شبه جزيره ايبری و قاره آفريقا دارد. جمعيت كوبا متشكل از كرئول‌های (Criollo) [i] اروپايی میباشد كه بين آن‌ها نژاد اسپانيايی غالب است. نژاد سياه، مولاتو (Mulato) [ii] و مستيزو (Mestizo) [iii] نیز از نژادهایی هستند که جمعیت [[کوبا]] را تشکیل شرقی، بخصوص چينی ها و [[ژاپن|ژاپنی]] ها نيزبه كوبا مهاجرت كرده اند.می دهند. البته بومی‌های كوبا در همان دوران استعمار از بين‌رفتند ولی در قرن نوزدهم، بومی‌های مايا از شبه جزيره يوكاتان برای كار در مزارع به كوبا آورده‌شدند. همچنين از آسيای | [[کوبا|كوبا]] جامعه ای چندنژادی است كه ريشه در شبه جزيره ايبری و قاره آفريقا دارد. جمعيت كوبا متشكل از كرئول‌های (Criollo) [i] اروپايی میباشد كه بين آن‌ها نژاد اسپانيايی غالب است. نژاد سياه، مولاتو (Mulato) [ii] و مستيزو (Mestizo) [iii] نیز از نژادهایی هستند که جمعیت [[کوبا]] را تشکیل شرقی، بخصوص چينی ها و [[ژاپن|ژاپنی]] ها نيزبه كوبا مهاجرت كرده اند.می دهند. البته بومی‌های كوبا در همان دوران استعمار از بين‌رفتند ولی در قرن نوزدهم، بومی‌های مايا از شبه جزيره يوكاتان برای كار در مزارع به كوبا آورده‌شدند. همچنين از آسيای | ||
طبق آمارگيری انجام‌شده در سال 2002[iv]، اين كشور متشكل از 7.271.926 نفر سفيدپوست، 2.778.923 نفر مولاتو و 1.126.894 نفر سياه پوستان میباشد. در كوبا، چينی‌های بسياری نيز ديده میشوند كه از نسل كارگرانی هستند كه در قرن نوزدهم برای كار در ساخت راه آهن و معادن به كوبا آمدند ولی پس از انقلاب صنعتی، بسياری از اين كارگران در كوبا ماندگار شدند چون هزينه پرداخت بليط برگشت به چين را نداشتند.[[پرونده:مردم کوبا.jpg|جایگزین=مردم کوبا|بندانگشتی|مردم | طبق آمارگيری انجام‌شده در سال 2002[iv]، اين كشور متشكل از 7.271.926 نفر سفيدپوست، 2.778.923 نفر مولاتو و 1.126.894 نفر سياه پوستان میباشد. در كوبا، چينی‌های بسياری نيز ديده میشوند كه از نسل كارگرانی هستند كه در قرن نوزدهم برای كار در ساخت راه آهن و معادن به كوبا آمدند ولی پس از انقلاب صنعتی، بسياری از اين كارگران در كوبا ماندگار شدند چون هزينه پرداخت بليط برگشت به چين را نداشتند.[[پرونده:مردم کوبا.jpg|جایگزین=مردم کوبا|بندانگشتی|مردم کوبا، قابل بازیابی از<nowiki/>https://www.oneworldeducation.org/our-students-writing/life-in-cuba/]]كوبايی‌های سفيد پوست كه حدود 65.05% از جمعيت اين كشور را تشكيل می‌دهند اساسا اسپانيايی تبار می‌باشند. در طی قرن‌های هجدهم و نوزدهم و اوايل قرن بيستم، بخصوص مهاجرانی از جزاير قناری، گاليسيا، آستورياس و كاتالونيا از اسپانيا به كوبا مهاجرت كردند. ديگر مليت های اروپايی كه به كوبا مهاجرت نمودند شامل بريتانيايی‌ها، روس‌ها، لهستانی‌ها، پرتغالی‌ها، رومانيايی‌ها، ايتاليايی‌ها، يونانی‌ها، فرانسوی‌ها، آلمانی‌ها و ايرلندی‌ها بودند. البته در بعضی از روستاهای كوبا، جمعيت كوچكی از يهودی ها نيز ديده میشوند. همچنين، ورود قابل توجهی از اقوام خاورميانه، بخصوص [[لبنان]]، فلسطين، ترکیه و سوريه نيز در ترکیب جمعیتی این کشور دیده میشوند. | ||
آفريقايی-كوبايی ها حدود 10.08% تا 23.84% [[جمعیت کوبا|جمعيت كوبا]] را تشكيل می‌دهد. اصلیت اين افراد به كنگو در آفريقای مركزی برمی‌گردد. كوبايی هايی نیز از نژاد آسيايی می‌باشند که حدود 1% جمعيت اين كشور را تشكيل می‌دهند و به طور كلی از نژاد چينی، [[ژاپن|ژاپنی]] و يا كره ای می‌باشند. | آفريقايی-كوبايی ها حدود 10.08% تا 23.84% [[جمعیت کوبا|جمعيت كوبا]] را تشكيل می‌دهد. اصلیت اين افراد به كنگو در آفريقای مركزی برمی‌گردد. كوبايی هايی نیز از نژاد آسيايی می‌باشند که حدود 1% جمعيت اين كشور را تشكيل می‌دهند و به طور كلی از نژاد چينی، [[ژاپن|ژاپنی]] و يا كره ای می‌باشند. | ||
| خط ۱۰۹: | خط ۱۰۹: | ||
سطح آموزش متوسطه جمعيت، 12 سال تحصيلی میباشد. كوبا يكی از كشورهای دنيا میباشد كه بيشترين متخصصين خود را تحت عنوان فرار مغزها از دست می‌دهد. اين افراد بيشتر به [[ایالات متحده|ايالات‌متحده آمريكا]] و اروپا مهاجرت میکنند. در سی سال اخير از كوبا حدود 15000 پزشک، بيش از 10000 مهندس، و همينطور بيش از 25000 متخصص با درجه ليسانس و همينطور تعدادی نيز متخصصين متوسطه و كارگران ماهر از كوبا مهاجرت كردند. | سطح آموزش متوسطه جمعيت، 12 سال تحصيلی میباشد. كوبا يكی از كشورهای دنيا میباشد كه بيشترين متخصصين خود را تحت عنوان فرار مغزها از دست می‌دهد. اين افراد بيشتر به [[ایالات متحده|ايالات‌متحده آمريكا]] و اروپا مهاجرت میکنند. در سی سال اخير از كوبا حدود 15000 پزشک، بيش از 10000 مهندس، و همينطور بيش از 25000 متخصص با درجه ليسانس و همينطور تعدادی نيز متخصصين متوسطه و كارگران ماهر از كوبا مهاجرت كردند. | ||
طبق آمار ارائه شده درباره وضعيت زندگی در كوبا می‌توان اشاره كرد كه 95.5% از خانه ها در كوبا برق دارند (در مناطق شهری اين ميزان به 99.6% می رسد)؛ 96.4% محلی برای آشپزی دارند، و 91.3% از آن‌ها و 92.6% از جمعيت از سرويس بهداشتی بهره مند هستند. طبق [https://www.paho.org/en سازمان بهداشت پان آمريكن] (Organización Panamericana de la Salud ) ، كوبا بالاترين ميزان خودكشی را در نيمكره دارد: با 18.1 در ازای 100000 نفر كه پس از آن اروگوئه با 15.9در جايگاه دوم قرار دارد.[[پرونده:هرم جمعیت کوبا در سال ۲۰۲۰.png|جایگزین=هرم جمعیت کوبا در سال ۲۰۲۰|بندانگشتی|هرم جمعیت کوبا در سال | طبق آمار ارائه شده درباره وضعيت زندگی در كوبا می‌توان اشاره كرد كه 95.5% از خانه ها در كوبا برق دارند (در مناطق شهری اين ميزان به 99.6% می رسد)؛ 96.4% محلی برای آشپزی دارند، و 91.3% از آن‌ها و 92.6% از جمعيت از سرويس بهداشتی بهره مند هستند. طبق [https://www.paho.org/en سازمان بهداشت پان آمريكن] (Organización Panamericana de la Salud ) ، كوبا بالاترين ميزان خودكشی را در نيمكره دارد: با 18.1 در ازای 100000 نفر كه پس از آن اروگوئه با 15.9در جايگاه دوم قرار دارد.[[پرونده:هرم جمعیت کوبا در سال ۲۰۲۰.png|جایگزین=هرم جمعیت کوبا در سال ۲۰۲۰|بندانگشتی|هرم جمعیت کوبا در سال ۲۰۲۰، قابل بازیابی از<nowiki/>https://www.populationpyramid.net/cuba/2020/]] | ||
===[[ هرم سنی و جنسی جمعیت کوبا]]=== | ===[[ هرم سنی و جنسی جمعیت کوبا]]=== | ||
طبق تخمين‌های [https://globaledge.msu.edu/ اداره ملی آمار کوبا] (Oficina Nacional de Estadisticas) درسال 2007، جمعيت 65 سال يا بيشتر، 11.6% از كل جمعيت را شامل میشود و جمعيت 60 ساله و پایین تر، 16.3% میباشد كه باعث شده كوبا پس از [[اوروگوئه]]، دومين كشور كهن سال در آمريكای لاتين باشد. از طرف ديگر، با گذشت دهه ها، كاهش تدريجی جمعيت از 0 تا14 سالگی ديده میشود كه 18.2% از كل جمعيت كوبا را شامل میشود. سن متوسط جمعيت 37.3 ساله است كه در زنان 38 سال و در مردان 36.6 میباشد. طبق مطالعات صورت گرفته در سال های اخیر چنین تاكيد شده كه برای سال 2025، كوبا پيرترين كشور منطقه آمريكای لاتين و يكی از 25 كشور پير در تمام دنيا خواهد‌بود. [[هرم سنی و جنسی جمعیت کوبا|هرم جمعيتی]] سال 2007، كاهش پايدار باروری را در طول دهه های اخير نشان می‌دهد، كه البته رشد پيری [[جمعیت کوبا|جمعيت]] نيز به دلیل افزايش اميد به زندگی ديده میشود. در حال حاضر ساكنين بالای 100 سال در كوبا به 1541 نفر، يعنی حدود 0.016% میرسد. | طبق تخمين‌های [https://globaledge.msu.edu/ اداره ملی آمار کوبا] (Oficina Nacional de Estadisticas) درسال 2007، جمعيت 65 سال يا بيشتر، 11.6% از كل جمعيت را شامل میشود و جمعيت 60 ساله و پایین تر، 16.3% میباشد كه باعث شده كوبا پس از [[اوروگوئه]]، دومين كشور كهن سال در آمريكای لاتين باشد. از طرف ديگر، با گذشت دهه ها، كاهش تدريجی جمعيت از 0 تا14 سالگی ديده میشود كه 18.2% از كل جمعيت كوبا را شامل میشود. سن متوسط جمعيت 37.3 ساله است كه در زنان 38 سال و در مردان 36.6 میباشد. طبق مطالعات صورت گرفته در سال های اخیر چنین تاكيد شده كه برای سال 2025، كوبا پيرترين كشور منطقه آمريكای لاتين و يكی از 25 كشور پير در تمام دنيا خواهد‌بود. [[هرم سنی و جنسی جمعیت کوبا|هرم جمعيتی]] سال 2007، كاهش پايدار باروری را در طول دهه های اخير نشان می‌دهد، كه البته رشد پيری [[جمعیت کوبا|جمعيت]] نيز به دلیل افزايش اميد به زندگی ديده میشود. در حال حاضر ساكنين بالای 100 سال در كوبا به 1541 نفر، يعنی حدود 0.016% میرسد. | ||
نسخهٔ ۱۹ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۲۱:۲۴
کوبا کشوری واقع در مجمع‌الجزایر آنتیل بزرگ در دریای کارائیب میباشد. مجمع‌الجزایر آنتیل بزرگ از جزایر کوچک و بزرگ شنی و یا آتشفشانی تشکیل شده است که کوبا از بزرگترین جزایر آن محسوب میشود، این کشور در دریای کارائیب و ورودی خلیج مکزیک واقع است که در جنوب آن دریای کارائیب و در شمال و شرق آن، اقیانوس اطلس قرار دارد، به عبارت دیگر، این کشور از شمال با تنگه فلوریدا، در شرق با اقیانوس اطلس، در جنوب با دریای کارائیب و در غرب با تنگه یوکاتان احاطه شده است.
مساحت جزیره کوبا حدود ۱۰۴۹۴۵ کیلومتر مربع میباشد.طول آن از شرق به غرب ۱۲۵۰ کیلومتر و پهنای شمالی-جنوبی آن نیز بین ۳۲ و ۲۱۰ کیلومتر است، جزیره کوبا از حدود ۵۸۰۰ کیلومتر ساحل برخوردار میباشد. شکل دراز و باریک این کشور بارها و بارها با شکل تمساح مقایسه شده است که البته همین شکل آن باعث میشود تا بادهای استوایی در تمام این کشور احساس شود.[۱]
آب‌وهوای کوبا
کوبا دارای آب و هوای استوایی است و دو فصل کاملا مشخص دارد: فصل خشک و خنک که زمستان کوبا محسوب میشود و از ماه نوامبر آغاز و تا آوریل ادامه دارد؛ و فصل گرم و بارانی یا به عبارتی تابستان، که از ماه می تا اکتبر میباشد. البته نسیم های مداومی در تمام طول سال می وزد و هوای خنکی را باعث میشود. به دلیل مجاورت این کشور در شمال و شرق با اقیانوس اطلس، در جنوب با دریای کارائیب و در غرب با خلیج مکزیک، آب و هوای کوبا بسیار در معرض جریانات گرم و مرطوب دریا قرار میگیرد.
میانگین درجه حرارت سالیانه کوبا 24 درجه سانتی گراد میباشد که در زمستان به 20 درجه میرسد و در تابستان حدود 26 الی 27 درجه سانتی گراد است. در طی فصل زمستان، مکررا جبهه های هوای سرد با درجه حرارت حداقل که گاهی نیز به زیر 10 درجه سانتی گراد میرسد نیز وارد کوبا میشود. حداقل درجه حرارت بین 1 درجه سانتی گراد و 8.5 در غرب کشور و بین 12-3 درجه سانتی گراد در بخش شرقی در نوسان است. حداکثر درجه حرارت ثبت شده بین 36 و 38 درجه سانتی گراد است. علی رغم اینکه حوضه رودخانه توآ در قسمت شرقی، با متوسط سالانه بیش از 3000 میلیمتر بارش، پرباران ترین منطقه کوبا به شمار می آید، به طور کلی نواحی غربی و مرکزی از بارندگی بیشتری نسبت به بخش شرقی برخوردارند و از گرمای کمتری بهره مند هستند. بارش های کوبا به طور متوسط سالانه 1200 میلی متر با حدود 30% از بارش‌های فصل زمستان و بقیه 70% در تابستان میباشد و به طور کلی در غرب کشور بیشتر از شرق میباشد.
یکی دیگر از خصوصیات آب و هوایی کوبا بروز طوفان‌های استوایی است که اوراکان (Aguacero) خوانده میشوند و هرساله کوبا را تهدید میکنند. طوفان‌ها یا گردبادهای استوایی محدوده هایی با فشار پایین هستند که بین 500-300 کیلومتر شعاع دارند و تولید باد، باران و امواج بسیار قوی دریا را به همراه می آورند و باعث بروز حوادث فاجعه آمیز در مناطقی که از آن گذر میکنند میشوند. فصل طوفان‌های استوایی از ژوئن تا نوامبر میباشد، ولی ماه های سپتامبر و اکتبر به دلیل عبور بیشتر طوفان‌های استوایی و همینطور شدت و قدرت بالا، از ماه های خطرناکتر هستند.
ارتفاعات کوبا
کوبا کشوری غالبا هموار محسوب میشود، زیرا ۷۵ درصد سطح کشور، به‌خصوص در مناطق غربی و مرکزی، از دشت‌هایی تشکیل شده و ۳ رشته کوه هم در غرب، مرکز و شرق جزیره قرار دارد. این دشت‌ها معمولا کاملا مسطح هستند یا به طرز ملایمی موج‌دار می‌باشند که ارتفاعی کمتر از ۱۰۰ متر از سطح دریا دارند و در این دشت‌ها عملا همه جمعیت کشور ساکن میشوند و به همین دلیل بخش اصلی فعالیت‌های اقتصادی در این مناطق در جریان میباشد. از این‌رو، این دشت‌ها معمولا به‌دلیل فعالیت انسانی در حد چشمگیری تغییر شکل یافته‌اند.
بخش‌های کوهستانی این کشور از سه قسمت تشکیل شده است:
- دشت گوآنی گوآنیکوا (Sierra de Guaniguanico) در استان پینار دل ریو (Pinar del Río) که از دشت اورگانوس (Sierra de los Organos) در بخش غربی و دشت روساریو (Sierra del Rosario) در شرق کشور تشکیل شده و در مجموع درازیی در حدود ۱۵۰ کیلومتر در محور جنوب غرب - شمال شرق دارد و پهنایی که بین ۱۰ و ۳۰ کیلومتر نوسان دارد. این منطقه از مناظر بسیار متنوعی برخوردار میباشد و مملو از جاذبه‌های توریستی است.
دشت گوآنی گوآنیکو، برگرفته از سیتیز، قابل بازیابی ازhttps://www.ceetiz.it/vinales/hike-cordillera-guaniguanico-cuba - گروه کوهستانی گوآموآیا (Guamuahaya) که در بخش مرکزی کشور واقع است و بخشی از استان‌های سی‌ین‌فوئگوس (Cienfuegos )، سانتی اسپیریتوس (Sancti Spiritus) و بی‌یاکلارا ( Villa Clara) را دربرمی‌گیرد و از دشت اسکامبرا (Sierra Escambray) و دشت ترینیداد (Sierra de Trinidad) با گستره‌های حدود ۴۵۰۰ کیلومترمربع تشکیل شده است، این ناحیه کوهستانی بیشتر تحت عنوان دشت اسکامبرای شناخته شده و به تاریخ معاصر این کشور بسیار وابسته است به دلیل اینکه تا اواسط دهه ۶۰، صحنه اصلی مبارزه علیه انقلاب کوبا بوده است، ارتفاع این کوه‌ها بین ۳۰۰ و ۱۱۰۰ متر متفاوت است و بالاترین نقطه آن نوک سان خوآنا (Pico San Juan) با ارتفاع ۱۱۴۰ متر نسبت به سطح دریا میباشد.
- دشت مائسترا ( Sierra Maestra)، که در منتهی‌الیه جنوب شرقی جزیره واقع است از بزرگترین و بلندترین رشته کوه‌های کوبا بشمار می‌آید و حصاری در طول و به‌طور موازی در ساحل جنوبی از کابو کروس (Cabo Cruz) تا پونتا د مایسی (Punta de Maisi) با حدود ۲۵۰ کیلومتر طول و بین ۱۵ و ۶۰ کیلومتر پهنا دارد، دشت مائسترا نیز با تاریخ پرفراز و نشیب کوبا در دوران انقلاب پیوند خورده است، چرا که صحنه درگیری‌های چریکی فیدل کاسترو و هم رزمانش بر علیه دیکتاتوری باتیستا در سال‌های ۱۹۵۸ و ۱۹۵۹ بوده است.[۲]
رودها و دریاچه های کوبا
شکل خاص جزیره کوبا که دراز و باریک میباشد باعث شده تا اکثرا رودهایی با مسیر کوتاه و کم آب در این کشور دیده شوند. همچنین این شکل خاص باعث شده تا یک تقسیم اساسی در مورد آب‌های سراسر کشور صورت گیرد و به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شود. بزرگترین رودخانه کوبا، کائوتو نام دارد و پرآب‌ترین آن، رودخانه توآ است که در مقایسه با رودهای واقع در آمریکای شمالی یا جنوبی، اروپا و دیگر قاره‌ها؛ رودخانه‌های کوچکی به حساب می‌آیند. رودهای مهم کوبا به شرح زیر میباشد:
| نام رود | طول(کیلومتر) | محل |
|---|---|---|
| کائوتو | 370 | گرانما |
| ساگوآلا گرانده | 163 | بییا کالرا |
| ساسا | 155 | سانتی اسپیریتوس |
| کااونائو | 133 | سیگود آبیلا |
| سان پدرو | 124 | کاماگوئی |
| خاتیبونیکوی جنوبی | 119 | سانتی اسپیریتوس |
| لاس یه گوآس | 117 | کاماگوئی |
| کویاگوآتخه | 112 | پینار دل ریو |
| مایاری | 106 | اولگین |
| اوندو | 105 | پینار دل ریو |
| آگاباما | 105 | سانتی اسپیریتوس |
| توآ | 100 | گوآنتانامو |
پوشش گیاهی و جانوری کوبا
پوشش گیاهی و انواع جانوری در کوبا از تنوع و سطح بالایی برخوردار میباشد. در کوبا وجود مناطقی با نام سابانا (Sabana) در گستره وسیعی دیده میشود. علفزارهای ناحیه مداری، شامل درختان پراکنده میباشد که این امر ناشی از دخالت انسانی و همینطور وجود کربنات کلسیم است که باعث گردش آب به شکل زیرزمینی و خشکی سطح زمین میشود.
مناطق سابانا به سه دسته تقسیم میشود: خاک رسی که حاصل‌خیزتر است، شنی و صخره‌ای، در امتداد ساحل، و به‌خصوص در مناطق مردابی، جنگل‌های مانگرو (Manguero) دیده میشود. در کوبا حدود ۸۰۰۰ نوع گیاه، ۷۵۰۰ نوع حشره، ۹۶۳ نوع ماهی، ۱۲۱ نوع خزنده، ۴۶ نوع دوزیست، ۳۵ نوع پرنده، ۴۲ نوع پستاندار دیده شده است.که انواع انحصاری موجود ۴۳% از مجموع انواع زمینی را تشکیل می‌دهند.[۳]
در کوبا می‌توان جانوران و گیاهان عجیبی را در طبیعت دید.
از جمله این موارد می‌توان از ماهی‌های کور، ارکیده‌های عجیب و پروانه‌هایی با بال‌های شفاف نام برد، همچنین پستاندارانی چون آلمیکی (Almiqui) که در حال انقراض است نیز دیده میشود. ماهی‌های فسیلی مثل مانخوآری (Manjuari) که فراوان در سیه‌ناگا د زاپاتا (Cienaga de Zapata)، یا فسیل‌های گیاهی مثل پالما کورچا (Palma Corcha) ، پستانداران دریایی مانند ماناتی (Manati) ، سوسمارهای بزرگ، و صدها نوع پرنده با بال و پر فوق‌العاده زیبا دیده میشوند. قورباغه‌های بسیار کوچک که هنگام پریدن شناخته میشوند و موش‌های کوتوله نیز از جانوران قابل توجه در کوبا بشمار می‌آیند. البته از زمان ورود کریستف کلمب به کوبا، این جزیره به‌عنوان یک بهشت اکولوژیک شناخته شده است. [۳]
جاذبه ها و دیدنی های طبیعی کوبا
با توجه به ویژگی‌های طبیعی فوق‌الذکر، کوبا از جاذبه‌های طبیعی بسیار برای گردشگری برخوردار میباشد؛ علاوه بر سواحل و آفتاب زیبای آن، این کشور دارای شهرها و آبگرم‌های معدنی و طبی است که همه این موارد باعث شده تا کوبا مقصد مورد علاقه بخش وسیعی در صنعت توریسم باشد و مورد توجه طیف وسیعی از علایق و سنین مختلف در میان گردشگران قرار گیرد.
در اشاره به یکی از موارد متعددی که در بخش صنعت گردشگری ذکر می‌گردد، می‌توان به بارادرو اشاره کرد. بارادرو، که بزرگترین ساحل شنی دریای کارائیب در آن قرار دارد، در استان ماتانزاس واقع شده است. این ساحل زیبا، روزانه پذیرای توریست‌های بسیاری از نقاط مختلف جهان میباشد. آب‌های سبز - آبی و ساحل شنی سفید رنگ با نخل‌های سر به فلک کشیده آن، تداعی‌بخش بهشت روی زمین برای انسان است، چنین می‌گویند که اگر کسی به کوبا سفر کند و بارادرو را نبیند گویا اصلا به کوبا سفر نکرده است. بارادرو با ۲۰ کیلومتر ساحل شنی سفید رنگ در ۱۴۰ کیلومتری هاوانا قرار دارد.[۴][۵]
جغرافیای انسانی کوبا
از ديدگاه سياسی اداری، كوبا به 14 استان، 169 منطقه شهرداری و يک منطقه شهرداری خاص (جزيره خوبنتود) تقسيم شده‌است. پايتخت این کشور، شهر هاوانای باشد كه در شمال غربی جزيره با وسعتی به اندازه 72084 كيلومتر مربع و با جمعيت 2193848 نفر كه در 15 منطقه شهرداری و تراكم جمعيتی 3040 نفر به كيلومتر مربع میباشد.[۶]
جمعیت جمهوری كوبا طبق آخرین آمارگیری انجام شده در سپتامبر سال 2012 حدود 11.163.934 و تراكم جمعيتی آن، 101.6 نفر در هركيلومتر مربع میباشد كه از اين تعداد 8.442.079 نفر در مناطق شهری زندگی میکنند و 2.721.855 در مناطق روستایی ساکن هستند.
نژاد در کوبا
كوبا جامعه ای چندنژادی است كه ريشه در شبه جزيره ايبری و قاره آفريقا دارد. جمعيت كوبا متشكل از كرئول‌های (Criollo) [i] اروپايی میباشد كه بين آن‌ها نژاد اسپانيايی غالب است. نژاد سياه، مولاتو (Mulato) [ii] و مستيزو (Mestizo) [iii] نیز از نژادهایی هستند که جمعیت کوبا را تشکیل شرقی، بخصوص چينی ها و ژاپنی ها نيزبه كوبا مهاجرت كرده اند.می دهند. البته بومی‌های كوبا در همان دوران استعمار از بين‌رفتند ولی در قرن نوزدهم، بومی‌های مايا از شبه جزيره يوكاتان برای كار در مزارع به كوبا آورده‌شدند. همچنين از آسيای
طبق آمارگيری انجام‌شده در سال 2002[iv]، اين كشور متشكل از 7.271.926 نفر سفيدپوست، 2.778.923 نفر مولاتو و 1.126.894 نفر سياه پوستان میباشد. در كوبا، چينی‌های بسياری نيز ديده میشوند كه از نسل كارگرانی هستند كه در قرن نوزدهم برای كار در ساخت راه آهن و معادن به كوبا آمدند ولی پس از انقلاب صنعتی، بسياری از اين كارگران در كوبا ماندگار شدند چون هزينه پرداخت بليط برگشت به چين را نداشتند.
كوبايی‌های سفيد پوست كه حدود 65.05% از جمعيت اين كشور را تشكيل می‌دهند اساسا اسپانيايی تبار می‌باشند. در طی قرن‌های هجدهم و نوزدهم و اوايل قرن بيستم، بخصوص مهاجرانی از جزاير قناری، گاليسيا، آستورياس و كاتالونيا از اسپانيا به كوبا مهاجرت كردند. ديگر مليت های اروپايی كه به كوبا مهاجرت نمودند شامل بريتانيايی‌ها، روس‌ها، لهستانی‌ها، پرتغالی‌ها، رومانيايی‌ها، ايتاليايی‌ها، يونانی‌ها، فرانسوی‌ها، آلمانی‌ها و ايرلندی‌ها بودند. البته در بعضی از روستاهای كوبا، جمعيت كوچكی از يهودی ها نيز ديده میشوند. همچنين، ورود قابل توجهی از اقوام خاورميانه، بخصوص لبنان، فلسطين، ترکیه و سوريه نيز در ترکیب جمعیتی این کشور دیده میشوند.
آفريقايی-كوبايی ها حدود 10.08% تا 23.84% جمعيت كوبا را تشكيل می‌دهد. اصلیت اين افراد به كنگو در آفريقای مركزی برمی‌گردد. كوبايی هايی نیز از نژاد آسيايی می‌باشند که حدود 1% جمعيت اين كشور را تشكيل می‌دهند و به طور كلی از نژاد چينی، ژاپنی و يا كره ای می‌باشند.
گفته میشود كه حدود 1.02% از جمعيت كوبا، در مناطق دورافتاده گوآنتانامو مستقر هستند. بعضی از بومی های آمريكای شمالی نيز در قرن نوزدهم در كوبا مستقر شدند، اگرچه آمار دقيقی درباره نسل كنونی آنان در دست نيست.
حرکات جمعیت[v]
ريتم رشد جمعيتی، از سه دهه اخير شيب كاهشی داشته‌است. طبق آخرين اطلاعات ارائه شده توسط اداره ملی آمار كوبا(O.N.E.)، نرخ خالص زاد و ولد در سال 2009 به 11.6% رسيد، درحالی كه نرخ خالص مرگ و مير 7.7% بود كه رشد طبيعی 3.9% درصدی را نشان می‌داد. نرخ مهاجرت از سال ها پيش منفی میباشد و در سال 2009 به 3.3- درصد رسيد، بنابراين رشد كلی جمعيت به سختی به 0.06% بود.
مرگ و مير نوزادان در سال 2009 حدود 4.8% بود كه پايين ترين نرخ در تمام قاره آمريكا و حتی كمتر از همين نرخ در ايالات‌متحده آمريكا و كانادا بود. البته كوبا از پس از انقلاب به بعد، نرخ‌های هربار كمتری را ثبت كرده است.
یکی دیگر از ویژگی های جمعیتی کوبا این است که نرخ زاد و ولد در کل برای سال ها، در زیر سطح جایگزینی و 2.1 فرزند به ازای هر زن است. در سال 2009 اين نرخ 1.70 فرزند به ازای هر زن بود، كه كمترين نرخ در آمريكای لاتين میباشد. از طرف ديگر اميد به زندگی در كوبا، ميان بالاترين‌ها در منطقه میباشد كه در سال 2009 به 97،77 سال میرسد (75.1 مردان، 79.2 زنان). البته متغیرهای دموگرافیک در کوبا به طور کلی رفتاری همگن دارند، اگرچه برخی از استان‌ها و شهرها در شاخص های خاصی برجسته میشوند .
از ديگر اطلاعات جمعيتی كوبا می‌توان اشاره نمود كه در اين كشور ميزان طلاق نسبت به كشورهای منطقه آمريكی لاتين در بالاترين رتبه قرار دارد و بالاترين ميزان سقط جنين در دنيا نيز در كوبا مشاهده میشود.[۷]
جمعيت اقتصادی فعال اين كشور حدود 4.4 ميليون نفر میباشد كه تقريبا 50% از آن با يك نرخ بيكاری 3% و از سطح بالای فنی و حرفه ای برخوردار می‌باشند. اما بيش از 18% جمعيت فعال اقتصادی، از افراد دانشگاهی می‌باشند، كه سطح بالای آموزشی اين افراد به تخصص‌هايی چون پزشكی، آموزش، اقتصاد، مشاغل فنی و علوم اجتماعی برمی‌گردد. كوبا، دانش‌های حرفه ای خود را به ديگر كشورها نيز صادر می‌کند از جمله اين كشورها كه از دانش های حرفه ای كوبا بهره مند میشوند می‌توان از ونزوئلا، بوليوی، برزيل، آفريقای جنوبی و آنگولا نام برد.
سطح آموزش متوسطه جمعيت، 12 سال تحصيلی میباشد. كوبا يكی از كشورهای دنيا میباشد كه بيشترين متخصصين خود را تحت عنوان فرار مغزها از دست می‌دهد. اين افراد بيشتر به ايالات‌متحده آمريكا و اروپا مهاجرت میکنند. در سی سال اخير از كوبا حدود 15000 پزشک، بيش از 10000 مهندس، و همينطور بيش از 25000 متخصص با درجه ليسانس و همينطور تعدادی نيز متخصصين متوسطه و كارگران ماهر از كوبا مهاجرت كردند.
طبق آمار ارائه شده درباره وضعيت زندگی در كوبا می‌توان اشاره كرد كه 95.5% از خانه ها در كوبا برق دارند (در مناطق شهری اين ميزان به 99.6% می رسد)؛ 96.4% محلی برای آشپزی دارند، و 91.3% از آن‌ها و 92.6% از جمعيت از سرويس بهداشتی بهره مند هستند. طبق سازمان بهداشت پان آمريكن (Organización Panamericana de la Salud ) ، كوبا بالاترين ميزان خودكشی را در نيمكره دارد: با 18.1 در ازای 100000 نفر كه پس از آن اروگوئه با 15.9در جايگاه دوم قرار دارد.
هرم سنی و جنسی جمعیت کوبا
طبق تخمين‌های اداره ملی آمار کوبا (Oficina Nacional de Estadisticas) درسال 2007، جمعيت 65 سال يا بيشتر، 11.6% از كل جمعيت را شامل میشود و جمعيت 60 ساله و پایین تر، 16.3% میباشد كه باعث شده كوبا پس از اوروگوئه، دومين كشور كهن سال در آمريكای لاتين باشد. از طرف ديگر، با گذشت دهه ها، كاهش تدريجی جمعيت از 0 تا14 سالگی ديده میشود كه 18.2% از كل جمعيت كوبا را شامل میشود. سن متوسط جمعيت 37.3 ساله است كه در زنان 38 سال و در مردان 36.6 میباشد. طبق مطالعات صورت گرفته در سال های اخیر چنین تاكيد شده كه برای سال 2025، كوبا پيرترين كشور منطقه آمريكای لاتين و يكی از 25 كشور پير در تمام دنيا خواهد‌بود. هرم جمعيتی سال 2007، كاهش پايدار باروری را در طول دهه های اخير نشان می‌دهد، كه البته رشد پيری جمعيت نيز به دلیل افزايش اميد به زندگی ديده میشود. در حال حاضر ساكنين بالای 100 سال در كوبا به 1541 نفر، يعنی حدود 0.016% میرسد.
ترکیب جنسی
طبق اطلاعات اداره ملی آمار كوبا در سال 2012 جمعيت كوبا از 50% زن و 50% مرد تشكيل شده است که نسبت به آمارگیری قبلی جمعیت مردان 1/0 کاهش داشته‌است.
وضعيت شهرنشينی وروستانشينی کوبا
براساس اطلاعات اداره ملی آمار کوبا جمعيت شهری حدود 76% و جمعيت روستايی در كوبا حدود 24% میباشد که با توجه به آمارگیری قبلی، جمعیت شهری حدود 6/0 درصد افزایش را نشان می‌دهد.
| سال 2012 | زنان | مردان | جمع کل |
| شهری | 392/309/4 | 687/132/4 | 079/442/8 |
| روستایی | 895/282/1 | 960/438/1 | 855/721/2 |
| جمع کل | 287/592/5 | 647/571/5 | 934/163/11 |
مهاجرت داخلی
همانند بسياری از كشورهای جهان سوم، در كوبا نيز پديده مهاجرت داخلی، در اكثر مواقع از روستا به شهر و از شرق به غرب كشور ديده میشود. عليرغم سياست‌های صنعتی سازی و توسعه كه در شرق كوبا انجام شده‌است، تعداد قابل توجهی از افراد به طرف غرب كوبا و اكثرا به سوی هاوانا، در جستجوی حقوق بيشتر و امكانات تجاری بهتر مهاجرت میکنند. [۸] در آخرين آمارگيری در سال 2009، نشان داده شده‌است كه تقريبا 30% جمعيت كوبا، حدود 3.4 ميليون نفر از کوبایی‌ها، در محلی غيراز محل اصلی خود ساكن شده‌اند. 40.7% از كوبايی ها در استان‌های شرقی اين كشور ساكن بوده‌اند كه 916241 نفر به استان‌های ديگر و 327818 نفر به پايتخت مهاجرت كرده‌اند.[۹]
در حال به روز رسانی و ویرایش
نیز نگاه کنید به
جغرافیای طبیعی و انسانی روسیه؛ جغرافیای طبیعی و انسانی کانادا؛ جغرافیای طبیعی و انسانی تونس؛ جغرافیای طبیعی و انسانی افغانستان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی فرانسه؛ جغرافیای طبیعی و انسانی سوریه؛ جغرافیایی طبیعی و انسانی سنگال؛ جغرافیای طبیعی و انسانی مصر؛ جغرافیای طبیعی و انسانی لبنان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی اتیوپی؛ جغرافیای طبیعی و انسانی سیرالئون؛ جغرافیای طبیعی و انسانی ژاپن؛ جغرافیای طبیعی و انسانی تایلند؛ جغرافیای طبیعی و انسانی بنگلادش؛ جغرافیای طبیعی و انسانی گرجستان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی تاجیکستان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی سریلانکا؛ جغرافیای طبیعی و انسانی قزاقستان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی زیمبابوه؛ جغرافیای طبیعی و انسانی ساحل عاج؛ جغرافیای طبیعی و انسانی اسپانیا؛ جغرافیای طبیعی و انسانی مالی؛ جغرافیای طبیعی و انسانی امارات متحده عربی؛ جغرافیای طبیعی و انسانی قطر؛ جغرافیای طبیعی و انسانی سودان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی چین؛ جغرافیای طبیعی و انسانی اوکراین؛ جغرافیای طبیعی و انسانی آرژانتین؛ جغرافیای طبیعی و انسانی اردن
پاورقی
[i]. به فرزندان اسپانیایی ها گفته می شد که در خاک مستعمرات به دنیا می آمدند.
[ii]. فرزند حاصل از ازدواج یک سفیدپوست ویک سیاه پوست.
[iii]. فرزند حاصل از ازدواج سفیدپوست اسپانیایی و بومی آمریکایی.
[iv]. لازم به ذکر است که نگارنده موفق نشد تا به آمار نژادی آخرین آمارگیری انجام شده در سال 2012 دست یابد.
[v]. لازم به ذکر است که نتیجه آخرین آمارگیری مربوط به سال 2٠12 در این مورد هنوز در سایت رسمی اداره ملی آمار کوبا اعلام نشده است. بنابراین آمار ذکر شده در این زمینه، مربوط به اعلام رسمی اداره ملی آمار کوبا در سال 2٠٠9قید شده است.
کتابشناسی
- ↑ Clark, J. M. (1992). Cuba, mito y realidad: Testimonios de un pueblo (2nd ed). Saeta Ediciones, p. 12.
- ↑ .Arturo,A.(2006). Latinoamérica: Presente y pasado.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ Mawer,F. (2000). Explora Cuba: Guía y mapa. GRANICA, Barcelona, P.102
- ↑ Joaquín,R. (2010). de los municipios de Cuba.La Modern. P.75
- ↑ حق روستا، مریم (1396). جامعه و فرهنگ کوبا. تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی، ص19-28.
- ↑ María Dolores,P. (2011). Aspectos demográficos y sociales de la isla de Cuba
- ↑ .Ledesma Alonso, E. (2014). Familia cubana en desarrollo. P.202
- ↑ .Macías Martín,J. (2010) crisis política, crisis económica y emigración
- ↑ حق‌روستا، مریم (1397). جامعه و فرهنگ کوبا. تهران:موسسه فرهنگی، هنری، انتشارات بین المللی الهدی، ص28-34.