سازمان القاعده و طالبان
اسامه بن‌لادن رهبر سازمان القاعده در سال ۱۹۵۷ در عربستان، در شهر ریاض، متولد شد. او فرزند هفدهم از میان ۵۲ فرزند یکی از توانگرترین مردان عربستان سعودی به نام محمد بن‌لادن، بنیان‌گذار یک شرکت بزرگ ساختمانی بود. بن‌لادن در ۱۹۷۹، موفق به اخذ مدرکی در رشته مهندسی عمران از دانشگاه عبدالعزیز شد.[۱]
اسامه در ۱۹۸۰، به پیشاور و از آنجا به افغانستان رفت. او در ۱۹۸۶ یک سری سنگرهای محکم و تونل‌های زیرزمینی در خوست احداث کرد و در آن به مبارزه علیه نیروهای اتحاد شوروی پرداخت و پس از خروج قوای شوروی از افغانستان و سپس بروز کشمکش میان مجاهدین، از این جنگ‌ها اعلام بیزاری کرد و در ۱۹۹۰ به عربستان برگشت.
اسامه بن‌لادن در جنگ عراق علیه کویت در ۱۹۹۱، سعی بر ایجاد دفاع عمومی در کویت علیه عراق داشت؛ ولی با بروز جنگ خلیج‌فارس و حمله آمریکا به عراق و استفاده آمریکا از خاک عربستان برای حمله به نیروهای عراقی و نیز اتحاد عربستان با آمریکا در این جنگ، به انتقاد از دولت سعودی پرداخت و در اعتراض به حضور سربازان آمریکایی در عربستان و اماکن مقدسه و تحریم عراق، طی بیانیه‌ای فتوای قتل سربازان آمریکایی در سراسر جهان را صادرکرد. اسامه در اثر فشار دولت سعودی، مجبور به ترک عربستان شد و در ۱۹۹۲ به سودان رفت تا در انقلاب اسلامی حسن ترابی مشارکت کند. او در سودان به تبلیغات ضد سعودی پرداخت؛ بنابراین دولت عربستان در ۱۹۹۴ شهروندی او را لغو کرد. اسامه بن‌لادن در سودان به کارهای ساختمانی و زراعی مشغول شد و یک جاده ۱۲۰۰ کیلومتری از خارطوم به یکی از بنادر این کشور احداث کرد؛ درعین‌حال، پایگاه آموزشی القاعده را هم تأسیس کرد، دولت سودان بر اثر فشار آمریکا و عربستان بر سودان، از اسامه خواست این کشور را ترک کند و بن‌لادن در ۱۹۹۶ از سودان اخراج شد و به همراه سه همسر، ۱۳ فرزند و عده‌ای از همکارانش، با کمک طالبان به افغانستان برگشت و در جلال‌آباد مستقر شد.
پس از پیروزی طالبان در حمله به مزار شریف، طرفداران اسامه بن‌لادن در اوت ۱۹۹۸، سفارتخانه‌های آمریکا در کنیا و تانزانیا را بمب‌گذاری کردند؛ در اثر آن ۲۲۴ نفر کشته و ۴۵۰۰ نفر زخمی شدند. دوازده نفر از کشته‌شدگان آمریکایی بودند.آمریکا، اسامه بن‌لادن و سازمان القاعده را متهم به این خرابکاری‌ها کرد و به تلافی آن، در ساعت ۱۰ شب ۲۹ مرداد ۱۳۷۷/ ۲۰ اوت ۱۹۹۸ به پایگاه‌های القاعده و مراکز آموزشی آن در افغانستان حملات موشکی کرد. ۷۵ تا ۱۰۰ موشک هدایت‌شونده کروز که به بمب‌های خوشه‌ای مجهز بودند به سمت خوست و جلال‌آباد شلیک کرد؛ در اثر آن ۲۰ نفر کشته و ۳۰ نفر زخمی شدند.
طالبان در اعتراض به این حمله، به دفاتر سازمان ملل در چند شهر افغانستان حمله کرد؛ به‌این‌ترتیب، تظاهرات ضد آمریکایی در شهر کابل برپا شد و طی آن یک تبعه ایتالیایی‌که برای سازمان ملل کار می‌کرد، بر اثر شلیک گلوله کشته شد. حمله افراد وابسته به طالبان به دفاتر سازمان ملل، سبب تیرگی شدید روابط طالبان و سازمان ملل شد. حمله بعدی سازمان القاعده به تلافی حمله موشکی آمریکا، خرابکاری در ناو آمریکایی کول (cole) بود که در آن ۱۷ سرباز آمریکایی کشته شدند. پس از آن فشار آمریکا و عربستان بر طالبان به‌منظور قطع حمایت از اسامه بن‌لادن و دستگیری و استرداد وی افزایش یافت. تره‌کی‌الفیصل به قندهار رفت تا طالبان را جهت استرداد بن‌لادن راضی‌کند، اما نیروهای طالبان امتناع کردند و حتی به تره‌کی الفیصل ناسزا گفتند. سعودی‌ها از توهین طالبان و عدم تحویل بن‌لادن خشمگین شدند و روابط دیپلماتیک خود را با طالبان به حالت تعلیق درآوردند و ظاهرا کمک‌های خود را قطع کردند. عربستان قبلا از طالبان، به خاطر تقابل این گروه با ایران، حمایت می‌کرد و بخش زیادی از نیازهای مالی طالبان راکه ماهانه بیش از ۷۰ میلیون دلار می‌شد تأمین می‌کرد.
آمریکا، پاکستان را هم به‌منظور دستگیری و تسلیم بن‌لادن تحت‌فشار قرار داد؛ اما پاکستان بهانه آورد و از انجام آن طفره رفت؛ ازاین‌رو به‌تدریج لحن آمریکا علیه پاکستان شدیدتر شد. آمریکا در فوریه ۱۹۹۹ به طالبان هشدار داد یا اسامه بن‌لادن را تحویل دهند یا منتظر عواقب وخیم آن باشد. طالبان نیز اسامه بن‌لادن را از قندهار خارج کرده و از دیده‌ها پنهان کردند و در بهمن ۱۳۷۵، اعلام کردند اسامه بن‌لادن افغانستان را به مقصد نامعلومی ترک کرده است.[۲]
کتابشناسی
- ↑ کورنا، لورل (1383). افغانستان. ترجمه فاطمه شاداب. تهران: انتشارات ققنوس، ص 64.
- ↑ علی آبادی، علیرضا (1395). جامعه و فرهنگ افغانستان. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، ص 630-632.