روابط زیمبابوه با ج. ا. ایران

روابط زیمبابوه با جمهوری اسلامی ایران

اعمال و رفتارهای ظالمانه رژیم نژاد پرست رودزیا چهره ناخوشایندی از آن در میان مردم دنیا و مجامع بین‌المللی به وجود آورده بود و بسیاری از دولت‌ها با قطع رابطه سیاسی و یا تحریم این رژیم مخالفت خود را با شیوه حکومت ناعادلانه آن ابراز کرده بودند. این رژیم از سوی سازمان ملل هم مورد تحریم قرار گرفته بود.

در زمان حکومت محمدرضا پهلوی ایران و رژیم نژاد پرست رودزیا روابط سیاسی رسمی با یکدیگر نداشتند اما مراودات اقتصادی نسبتاً خوبی بین دو کشور وجود داشت. اسناد موجود مؤید روابط خوب و دوستانه محمدرضا با رژیم آپارتاید و به خصوص شخص یان اسمیت می‌‌باشد.

محمدرضا پهلوی در جریان بحران رودزیا به کمک یان اسمیت شتافت و با ارسال محموله‌های نفتی اقتصاد رو به زوال رودزیا را از فروپاشی نجات داد همان گونه که حمایت و کمک‌های او به حکومت نژاد پرست آفریقای جنوبی توانست تا مدتی رژیم آپارتاید را  سرپا نگه دارد. حکومت پهلوی از متحدان اصلی رودزیا و آفریقای جنوبی در دوران حکومت نژادپرستان دو کشور بود.

با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران یه تقریباً هم زمان با استقلال زیمبابوه بود، زمینه‌های برقراری روابط میان دو کشور که دارای دیدگاه‌های مشترک در خصوص نفی اقتدار ظالمانه امپریالیسم غرب بوده ملت‌ها را حاکمان اصلی کشورهایشان می‌دانستند، فراهم شد. ایران و زیمبابوه که با مقاومت، تلاش و از خود گذشتگی مردم دو کشور به پیروزی رسیده بودند، می‌توانستند در سایه روابط سیاسی مبتنی بر احترام متقابل در مسیر اعتلای دو کشور و نیل به اهداف غایی مبارزات ملت‌هایشان در کنار یکدیگر و پشتیبان هم باشند.

رابرت موگابه، پیروزی انقلاب اسلامی را الهام بخش نهضت مردمی زیمبابوه دانسته و گفته بود:

«پیروزی انقلاب اسلامی در ایران یک پیروزی بزرگ برای نیروهای انقلاب در اقصی نقاط جهان محسوب می‌شود، زیرا این انقلاب برای تمامی مردم تحت ستم دنیا الهام بخش بوده است».

جمهوری اسلامی ایران همواره از مبارزات مردم زیمبابوه در راه کسب آزادی و استقلال و محو رژیم نژادپرست یان اسمیت حمایت می‌کرد و بعد از استقلال این کشور، در سال 1980 اقدام به گشایش نمایندگی در حراره نمود. زیمبابوه بعد از کسب استقلال به عضویت جنبش غیر متعهدها در آمد و در رویدادهای بین المللی سیاست عدم دخالت در امور داخلی کشورها را پیش گرفته مواضع مستقلی اتخاذ می‌کرد که از این لحاظ با شیوه‌های دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران هم سو بود. زیمبابوه دوستی نزدیکی با جمهوری اسلامی ایران داشت و در زمان جنگ تحمیلی بارها عراق را متجاوز و آغازگر جنگ خوانده بود.

روابط سیاسی و اقتصادی

روابط سیاسى و اقتصادى ایران با زیمبابوه پس از پیروزی انقلاب اسلامی برقرار شد. به منظور تقویت سطح روابط دو کشور، جمهورى اسلامى ایران در سال 1362 اقدام به گشایش سفارت در حراره نمود. چند سال بعد نیز سفارت زیمبابوه در تهران افتتاح و آقاى "استفان یلتوس چییتا" در تهران به عنوان سفیر این کشور کار خود را شروع کرد. (Continent Africeue)

سفر مقام معظم رهبری (دام ظله العالی) رئیس جمهور وقت ایران به زیمبابوه جهت شرکت در اجلاس سران جنبش عدم تعهد در سال 1365 نقطه عطفی در این روابط بود.

هشتمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد به ریاست موگابه در زیمبابوه برگزار شد. موگابه در این اجلاس از دو کشور ایران و عراق درخواست کرد خصومت‌ها را کنار گذاشته جنگ را متوقف سازند و متعهد شد که از هیچ تلاشی در راه تسهیل پایان سریع جنگ دریغ نکند.

مقام معظم رهبری، در بخشی از سخنان خود در این اجلاس فرمودند:

"...درایت و لیاقت رهبری زیمبابوه در اداره این کشور تازه مستقل و در مواجهه با مشکلات ناشی از میراث شوم استعمار و هم‌چنین استقامت و شجاعت این کشور در مقابل تهدیدات و فشارهای سبعانه رژیم نژادپرست آفریقای جنوبی و استکبار جهانی همه مؤید شایستگی انتخابی است که جنبش (عدم تعهد) در یکی از مهم‌ترین مقاطع تاریخی خود به عمل آورده است..."

ایشان در سال 1366 نیز در چارچوب روابط دو جانبه به حراره سفر نمودند.  

با تلاش نمایندگی ج.ا.ایران در حراره، موگابه در سال 71 به تهران سفر نمود و این سفر زمینه‌های تحکیم روابط دو کشور را فراهم ساخت. بعد از دو سفر مقام معظم رهبری در دی ماه سال 1365 و مرداد ماه 1369 سفر موگابه در ارتقای مناسبات دویشور بسیار مؤثر بود.

پس از آن وزرای دادگستری، کشور و دفاع زیمبابوه به تهران سفر کردند. این دیدارها حاکی از گستردگی سطح همیاری دو کشور بود.

رابرت موگابه رئیس جمهور زیمبابوه و رئیس دوره‌ای جنبش عدم تعهد در رحلت حضرت امام خمینی (قدس سره) گفت:

"...ما عزادار درگذشت اندوهناک یک قهرمان بزرگ روحانی، آیه الله خمینی هستیم شخصیتی که ملت ایران را در مسیر یکی از انقلاب‌ها به بهترین وجه رهبری کرد. خط مشی الهی ایشان باید مورد تعقیب ملت ایران قرار بگیرد و تحقق یابد...".

در دیدار رسمی دکتر علی اکبر ولایتی وزیر امور خارجه کشورمان در شهریور سال 1374 از  زیمبابوه، موضوع سفر رئیس جمهور وقت حضرت آیت الله هاشمی رفسنجانی به کشورهای آفریقایی از جمله زیمبابوه مورد توجه و بررسی قرار گرفت. در مرداد 1375 با سفر آقای مودنگه وزیر امور خارجه فقید آن کشور به تهران، کمیسیون مشترک بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری زیمبابوه برگزار شد و پس از آن، دیدار رسمی رئیس جمهور وقت از زیمبابوه با همراهی هشت وزیر انجام شد. سفر آیت الله هاشمی رفسنجانی در شهریور سال 1375 به حراره حاکی از روابط حسنه فی ما بین دو کشور بود.

پس از آن وزیر صنعت و تجارت زیمبابوه به تهران سفر کرد. وی در این سفر در خصوص پیشبرد پروژه مونتاژ ترایتور در حراره با همتای ایرانی خود مذاکره نمود و پروژه مذکور به طور نمادین افتتاح گردید.

از موضوعات مهم در توسعه همیاری‌های دو کشور، واگذاری کارخانه منسوجات "مودزون" از سوی طرف زیمبابوه‌ای به ایران بود که مقدمات آن در سال 1375 فراهم گردید و در تیر 1376 واگذاری کارخانه مذکور به وزارت جهاد کشاورزی با مدیریت مهندسین ایرانی قطعی و نهایی شد.

در همان سال، جمهوری اسلامی ایران در سازمان وحدت آفریقا (اتحادیه آفریقای امروز) به عنوان ناظر شرکت کرد. پس از تلاش ده ساله نمایندگی ج.ا.ایران، زیمبابوه به عنوان میزبان اجلاس سران سازمان مزبور با هماهنگی دبیرخانه این سازمان در آدیس آبابا، از کشورمان دعوت رسمی به عمل آورد تا به عنوان عضو ناظر در اجلاس حضور بهم رساند. از آن زمان تاکنون، هر ساله این دعوت و حضور در اجلاس انجام می‌شود.

لذا، دهه هفتاد را از نظر زمانی می‌توان طلیعه توسعه همه جانبه مناسبات دو کشور در زمینه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی مانند اجرای اولین پروژه صنعتی  ایران در یک کشور آفریقایی، دیدار رسمی روسای جمهور دو کشور از تهران و حراره، نامید.[i]

توسعه روابط فی ما بین در دهه 70 در سال‌های بعد نیز ادامه یافت و دو کشور شاهد تحولات مثبت در زمینه همکاری‌های مشترک بودند.

موگابه دومین دیدار خود از ایران را در دوران ریاست جمهوری حجت الاسلام خاتمی رئیس جمهور وقت و در پی دعوت رسمی ایشان انجام داد.

هم‌زمان با این دیدار، کمیسیون مشتری بین دو کشور نیز در تهران برگزار شد.

عزم راسخ مقامات عالی رتبه دو کشور در گسترش روابط و برپایی کمیسیون مشتری بین طرفین در سال 1381 در تهران که بسیار با اهمیت بود، مقدمه دیدار رسمی حجت الاسلام خاتمی در بهمن 83 از کشور زیمبابوه گردید.

در دهه هشتاد توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با سفرهای مقامات دو کشور و گفت و گوهای فی ما بین ادامه یافت.

تقویت کمیسیون مشترک اقتصادی و اجرایی شدن توافقات حاکی از اهمیت توسعه روابط مشترک بود.

تصویب لایحه موافقت نامه تشویق و حمایت متقابل از سرمایه گذاری فی ما بین در سال 1385 توسط کمیسیون اقتصادی مجلس، گام دیگری در تقویت و گسترش روابط اقتصادی ایران و زیمبابوه بود.

دیدار رئیس جمهور زیمبابوه با رهبر معظم انقلاب اسلامی

موگابه در حاشیه اجلاس سران جنبش عدم تعهد در شهریور 1391 با رهبر معظم انقلاب اسلامی دیدار و گفت و گو کرد. رهبر انقلاب اسلامی، موگابه را از شخصیت‌های برجسته و شجاع آفریقایی خواندند و اقدامات قانونی موگابه مانند تقسیم زمین‌های سفید پوست اشغالگر میان کشاورزان سیاه‌پوست را گامی در جهت تحقق خواست‌های ملت زیمبابوه دانستند. موگابه نیز با ارائه گزارشی از سیاست تقسیم زمین و دشمنی آمریکا و غرب با این برنامه، خواهان گسترش روابط دو جانبه شد و گفت دراین سفر افق‌های تازه ای در این زمینه را خواهیم دید.

گسترش روابط دو کشور در دهه 90 نیز با تداوم ملاقات‌ها و گفت و گوهای مسئولین سیاسی و اقتصادی دو کشور دنبال شده است.

روابط فرهنگی [ii]

رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در حراره در سال 1367 به طور غیر رسمی تأسیس  و موافقت‌نامه فرهنگی در سال 1369 به امضای وزرای فرهنگ دو کشور رسید. دو سال بعد و متعاقب امضای موافقت نامه فرهنگی، رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران رسماً در سال 1371 در حراره آغاز به کار کرد. نمایندگی فرهنگی از همان آغاز فعالیت خود، معرفی فرهنگ و تمدن ایران اسلامی و اندیشه‌های بنیانگزار انقلاب اسلامی و رهبری را در کنار فعالیت‌های دینی و فرهنگی منطبق بر سیاست فرهنگی ج.ا. ایران را دنبال کرده است.

برنامه مبادلات فرهنگی

امضای تفاهم نامه همکاری کتابخانه و اسناد ملی دو کشور در پاییز 1387، امضای برنامه مبادلات فرهنگی، هنری، علمی و آموزشی میان دو کشور در سال‌های 1389 تا 1392 و در حاشیه ششمین اجلاس کمیسیون مشتری و امضای تفاهم نامه همکاری خبرگزاری‌های دو کشور در سال 1391 توسعه روابط دو کشور در انجام برنامه مبادلات فرهنگی  را نشان می‌دهد.

در هفتمین اجلاس کمیسیون مشتری ایران و زیمبابوه در مهر ماه 1391 موارد زیر از مهم‌ترین مباحثی بود که در بخش فرهنگی کمیسیون طرح گردید:  

• جرایی نمودن یادداشت تفاهم همکاری‌های گردشگری منعقده در سال 1389؛

• طرح پیش نویس یادداشت تفاهم همکاری‌های میراث فرهنگی و صنایع دستی؛

• اعلام آمادگی طرفین در امضای یادداشت تفاهم رسانه‌ای.

کمیسیون مشترک ایران و زیمبابوه در سال 1391 با حضور نمایندگان بخش‌های دولتی و خصوصی برگزار شد و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ریاست کمیسیون را بر عهده داشت.

هم‌چنین، هشتمین اجلاس کمیسیون دائمی مشترک ایران و زیمبابوه از 5 تا 6 مرداد ماه 1394 در حراره برگزار شد.

نشست‌های تخصصی کارشناسان بخش‌های دولتی و خصوصی ایرانی و زیمبابوه‌ای برای بررسی و تهیه پیش‌‌نویس یادداشت تفاهم و سند همکاری‌های مشترک جمهوری اسلامی ایران و جمهوری زیمبابوه برپا و کارشناسان دو کشور طرح‌ها و پیشنهادهای تهران و حراره را در قالب ۴ کمیته مورد بررسی قرار دادند. کمیته‌ها عبارت بودند از:

• کمیته صنعت، بازرگانی، انرژی و کشاورزی؛

• کمیته اقتصادی، بانکی و سرمایه‌ گذاری؛

• کمیته فرهنگی، آموزشی، علمی، فناوری و بهداشتی؛

• کمیته سیاسی.

دراین سفر نمایندگانی از بیست ارگان دولتی و غیر دولتی حضور داشتند. نماینده سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نیز برای بررسی و پیگیری عقد تفاهم نامه فرهنگی فی ما بین، در کمیته تخصصی فرهنگی فعالانه حضور داشت.

نیز نگاه کنید به

روابط روسیه با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط ژاپن با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط کوبا با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط سودان با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط اردن با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط کانادا با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط تونس با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط جمهوری سنگال با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط لبنان با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط ساحل عاج با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط مالی با جمهوری اسلامی ایران

پاورقی

[i]- مصاحبه با آقای علیرضا معصومی معاون سفیر وقت ج.ا.ایران در زیمبابوه (74-1371)درتاریخ 10/10/1393

[ii]- اطلاعات این بخش با استفاده از منبع وب سایت رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در حراره به نشانی:www.harare.icro.ir ، ارائه شده است.