جغرافیای انسانی روسیه
براساس سرشماری سال 2011، روسیه دارای 143 میلیون نفر جمعیت می‌باشد. رشد جمعیت روسیه منفی است و از سال 1991 تا 2012، جمعیت از 148 میلیون نفر به 143 میلیون نفر رسیده و و این کاهش 5 میلیون نفری را نشان می‌دهد. در یک آینده نگری بدبینانه از جمعیت 85 مییون نفری برای سال 2050 سخن گفته می‌شود. امید به زندگی در روسیه حدود 70 سال است[۱]. تراکم جمعیتی در روسیه به طور کلی 8 نفر در هر کیلومتر مربع است، اما این جمعیت به طور گوناگونی در سراسر کشور پراکنده شده است. تراکم جمعیت یک ناحیه‌ی خاص به طور عام بازتابی از ظرفیت کشاورزی زمین است و در عوض سبب استقرار مراکز جمعیتی در مراکز صنعتی و استخراج معدن می‌شود. بیشتر مردم کشور روسیه در روسیهی اروپایی یعنی در مثلث حاصلخیز زندگی می‌کنند، که در طول مرز غربی میان بالتیک و دریای سیاه و باریکه‌ی شرقی سرتاسر جنوب کوه‌های اورال در جنوب شرقی سیبری، واقع شده است. متراکم‌ترین جمعیت روسیه در نواحی شهری در حال گسترش همچون اوبلاست(ناحیه) مسکو زندگی می‌کند. در میان بیشتر روس‌های بخش اروپایی روستایی، متوسط تراکم جمعیت در حدود 25 نفر در هر کیلومتر مربع است. هر چند، بیش از یک سوم قلمرو کشوری تراکم جمعیتی کمتر از یک نفر در هر کیلومتر مربع، دارد. این بخش شامل شمال روسیهی اروپایی و بخش وسیعی از نواحی سیبری است. روسیه دارای 1067 شهر اصلی بوده که 11 شهر آن بیش از یک میلیون نفر جمعیت دارد که عمده‌ترین آنها بشرح زیر است:
الف. مسکو 8/746/700
ب. سنت پترزبورگ 4/436/700
ج. نیژنی نووگراد 1/441/900
د. نووسیبرسک 1/159/000
ه. سامارا 1/239/000
و. یکاترینبورگ 1/143/000
ز. قازان 1/085/350
جمعیت روسیه، دارای دو ویژگی مهم است. نخست، رشد جمعیت روسیه منفی با نرخ رشد 37/0- درصد می‌باشد که معنی آن کاهش 700 هزار نفر از جمعیت این کشور در سال می‌باشد. نکته دوم، مسن بودن جمعیت روسیه و تعداد اندکی افراد زیر 20 سال در این کشور است[۲].
جدول شماره 1- جمعیت روسیه
| ردیف | سال | جمعیت (میلیون نفر) |
| 1 | 1992 | 3/148 (واقعی) |
| 2 | 1998 | 8/145 (واقعی) |
| 3 | 2001 | 5/144(واقعی) |
| 4 | 2005 | 142 (واقعی) |
| 5 | 2010 | 138 (واقعی) |
| 6 | 2015 | 132 (پیش‌بینی) |
| 7 | 2050 | 121 (پیش‌بینی) |
| 8 | 2075 | 87 (پیش‌بینی) |
جمعیت روسیه در سال 2011 برابر با 140 میلیون نفر برآورد شد که به این ترتیب کشور را در جایگاه ششم در جهان از لحاظ جمعیت قرار می‌دهد. بعد از فروپاشی شوروی میزان مهاجرت به روسیه بطور دائمی بیش از میزان مهاجرت از روسیه بوده است ولی رشد جمعیت از سال 1992 تاکنون منفی بوده است. در سال 2000 میزان تولد 7/9 نفر از هزار نفر و میزان مرگ و میر 15 نفر از هزار نفر بوده است. علت اصلی افزایش بیماری‌ها بخاطر بدتر شدن کیفیت زندگی و عدم دسترسی به خدمات درمانی می‌باشد. هر چند میانگین طول عمر مردان اندکی افزایش یافته ولی در سال 2000 هنوز در سطح 59 سال می‌باشد که کمتر از 64 سال طول عمر مردان در سال 1990 می‌باشد. طول عمر زنان در همین مدت از 74 سال به 72 سال رسیده و مرگ و میر کودکان از 4/17 از هزار کودک در سال 1990 به 7/22 مرگز از هزار کودک در سال 2000 رسید[۳].
رشد جمعیت در فدراسیون روسیه از آهنگ منفی برخوردار می‌باشد به نحوی که طی 10 سال گذشته جمعیت این کشور حدود 4 میلیون نفر کاهش یافته است. طبق یک سناریوی بدبینانه جمعیت روسیه تا 50 سال آینده به نصف تعداد فعلی کاهش خواهد یافت. بهترین پیش‌بینی اوضاع جمعیتی حاکی از آن است که در کشور 126 میلیون نفر باقی خواهد ماند. در روسیه مرگ و میر مردان بیشتر از زنان است و ادامه زندگی مردان 13 سال کمتر است. طبق آمار کمیته فوق در حال حاضر 1/60 درصد جمعیت روسیه مستعد به کار هستند ولی تا سال 2050 این تعداد به پائین از 50 درصد جمعیت کشور خواهد رسید. کارشناسان امر در روسیه تنها راه علاج وضعیت جمعیت روسیه را افزایش مهاجرت به روسیه می‌دانند[۴].
روسیه یکی از بزرگترین تنوعهای قومی در جهان را در برمیگیرد. در این کشور بیش از 100 ملیت و قوم زندگی می‌کنند گرچه روس‌ها بخش اساسی جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند، نسبت جمعیت روس‌ها در جمهوری روسیه در دوران اخیر نسبت به دیگر اقوام ساکن این سرزمین همه ساله در حال کاهش بوده و از 3/83 درصد در 1959 به 5/81 درصد در سال های 1989 کاهش یافته است. در سال 1991 جمعیت غیر روس تنها 18 درصد کل جمعیت را تشکیل می‌داد و تاتارها که بزرگترین اقلیت کشور می‌باشند تنها 3/7 درصد جمعیت آن را در بر می‌گیرند. اوکراینی‌ها (3 درصد جمعیت) و چوواش‌ها (1/2 درصد جمعیت) تنها دو اقلیت دیگر می‌باشند که بیش از یک درصد جمعیت روسیه را تشکیل می‌دهند. دیگر اقلیت‌های بزرگ عبارتند از: بلاروس‌ها، آلمانی‌ها، باشقیرها، یهودی‌ها (که اقلیت قومی روسیه تلقی می‌شوند). 32 اقلیت دارای ساختارهای ملی خود در کشور هستند. هزاران نفر طی سال‌های اخیر مراکز ملی خود را ترک گفته‌اند. برای مثال هر چند منطقه خودمختار بیروبیجان از آغاز برای اسکان جمعیت یهودی شوروی ساخته شده بود ولی هرگز مرکز سکونت یهودی‌ها نبود. مهاجرت یهودیان بعد از فروپاشی شوروی باعث شد جمعیت یهودی از این هم کمتر شود. در زمان اتحاد شوروی در بسیاری از مناطق غیر روس، تعداد روس‌ها نسبت به کل جمعیت افزایش یافته و باعث شده روس‌ها در این مناطق جمعیت بیشتری داشته باشند. در میان غیر روس‌ها که جوامع شهر نشین کمتری را دارا هستند و از طرف نهادهای کشوری پشتیبانی اندکی می‌شوند، تعداد تحصیل کردگانی که می‌خواهند و می‌توانند در جهت منافع ملی خویش تلاش کنند بسیار کم است[۵][۶].
نیز نگاه کنید به
- جغرافیایی جمعیتی در چین
- جغرافیای انسانی ژاپن
- جغرافیای انسانی تونس
- جغرافیای انسانی کانادا
- جغرافیای انسانی کوبا
- جغرافیای انسانی افغانستان
- جغرافیای انسانی مصر
- جغرافیای انسانی لبنان
کتابشناسی
- ↑ Sakwa, R.(2008), Russian Politics and Society, London, Routledge. 315-316.
- ↑ بوالوردی، م، مرادی، م (۱۳۸۷). قومیت و اقوام در فدراسیون روسیه. دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امورخارجه، 51-52.
- ↑ شریف الزیاد، ح(1387)، شناخت روسیه، تهران، مرکز آموزشی شهید صیاد شیرازی. 53.
- ↑ شریف الزیاد، ح(1387)، شناخت روسیه، تهران، مرکز آموزشی شهید صیاد شیرازی. 54.
- ↑ شریف الزیاد، ح(1387)، شناخت روسیه، تهران، مرکز آموزشی شهید صیاد شیرازی. 54.
- ↑ کرمی، ج (1392). جامعه و فرهنگ روسیه. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، جلد اول، 32 تا 34 .