جغرافیای انسانی روسیه

از دانشنامه ملل

روسیه به‌عنوان پهناورترین کشور جهان، از نظر جغرافیای انسانی دارای ویژگی‌های پیچیده‌ای است که آن را به یک موضوع مهم برای مطالعه تبدیل می‌کند. با جمعیتی در حدود ۱۴۶ میلیون نفر در سال ۲۰۲۴، روسیه با چالش‌های جمعیتی متعددی مواجه است، از جمله کاهش نرخ رشد جمعیت، توزیع نامتوازن جمعیت و تغییرات در الگوهای مهاجرتی. مطالعه جغرافیای انسانی روسیه به درک بهتر از تأثیرات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی این چالش‌ها کمک می‌کند.

ساختار هرم جمعیتی

ساختار هرم جمعیتی روسیه در سال ۲۰۲۴ نشان‌دهنده تحولات عمده‌ای در جمعیت‌شناسی کشور است. این هرم، نه‌تنها کاهش رشد جمعیت را بازتاب می‌دهد، بلکه نشان از پیرشدن جمعیت و تغییرات در توزیع سنی دارد.[۱]

1.آمار و تحلیل:

- جمعیت فعلی: در سال ۲۰۲۴، جمعیت روسیه حدود ۱۴۶ میلیون نفر است که نسبت به سرشماری سال ۲۰۱۴ با جمعیتی در حدود ۱۴۳.۵ میلیون نفر، رشد کمی داشته است (نرخ رشد حدود ۰.۲٪ در سال).[۲]

- هرم سنی: طبق داده‌های سال ۲۰۲۴، حدود ۲۲٪ از جمعیت روسیه بالای ۶۵ سال هستند، درحالی‌که تنها ۱۵٪ از جمعیت زیر ۱۵ سال را تشکیل می‌دهند. این ارقام نشان‌دهنده یک جمعیت پیر است که نیاز به حمایت اجتماعی و بهداشتی بیشتری دارد.[۳]

- توزیع جمعیت بر اساس جنسیت: در سال ۲۰۲۴، نسبت زنان به مردان حدود ۱.۱۶ است؛ یعنی به‌ازای هر ۱۰۰ مرد، ۱۱۶ زن وجود دارد.[۴] این نسبت به‌ویژه در گروه‌های سنی بالاتر به‌وضوح بیشتر می‌شود که به دلیل میانگین امید به زندگی بالاتر زنان است.[۵]

- مقایسه با گذشته: در سال ۲۰۱۴، حدود ۱۹٪ از جمعیت بالای ۶۵ سال و ۱۸٪ زیر ۱۵ سال بود. این تغییر نشان‌دهنده تسریع روند پیرشدن جمعیت است.[۶]

- پیش‌بینی آینده: انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۴، نسبت جمعیت بالای ۶۵ سال به ۲۵٪ برسد و جمعیت زیر ۱۵ سال به ۱۳٪ کاهش یابد که این امر فشار بیشتری بر سیستم‌های بهداشتی و تأمین اجتماعی کشور وارد خواهد کرد.[۷]

2.تأثیرات اقتصادی و اجتماعی:

کاهش جمعیت جوان و افزایش جمعیت سالمندان می‌تواند تأثیرات اقتصادی قابل‌توجهی داشته باشد،[۸] از جمله کاهش نیروی کار فعال و افزایش هزینه‌های بازنشستگی و مراقبت‌های بهداشتی. همچنین، تقاضا برای نیروی کار مهاجر بیشتر خواهد شد که این خود می‌تواند باعث تغییرات اجتماعی و فرهنگی در کشور شود.[۹]

ویژگی های جمعیتی

ویژگی‌های جمعیتی روسیه ترکیبی از عوامل قومی، زبانی و مهاجرتی است که جمعیت این کشور را شکل می‌دهد. این عوامل در سال‌های اخیر به دلیل مهاجرت، تحولات اقتصادی و تغییرات اجتماعی دچار تغییرات قابل‌توجهی شده‌اند.[۱۰]

1.آمار و تحلیل:

- ترکیب قومی و زبانی: روسیه یکی از متنوع‌ترین کشورها از نظر قومی و زبانی است. حدود ۸۱٪ از جمعیت را روس‌ها تشکیل می‌دهند، درحالی‌که بقیه جمعیت شامل گروه‌های قومی مختلف از جمله تاتارها (۳.۹٪)، اوکراینی‌ها (۱.۴٪) و باشقیرها (۱.۱٪) هستند. زبان رسمی کشور روسی است، اما بیش از ۱۰۰ زبان و گویش در مناطق مختلف روسیه صحبت می‌شود.[۱۱]

- الگوهای مهاجرت: روسیه در سال ۲۰۲۴ با یک مهاجرت خالص مثبت مواجه است، به‌طوری‌که حدود ۲۵۰ هزار نفر به این کشور مهاجرت کرده‌اند. بیشتر مهاجران از کشورهای آسیای میانه مانند ازبکستان و تاجیکستان هستند. در مقایسه، در سال ۲۰۱۴، مهاجرت خالص حدود ۲۰۰ هزار نفر بود.[۱۲] این افزایش مهاجرت عمدتاً به دلیل تقاضا برای نیروی کار در بخش‌های صنعتی و خدماتی است. همچنین، مهاجرت داخلی از مناطق روستایی به شهری ادامه دارد که باعث تمرکز جمعیت در شهرهای بزرگ شده است.[۱۳]

- سطح تحصیلات و سواد: نرخ سواد در روسیه بسیار بالاست و حدود ۹۹.۷٪ جمعیت باسواد هستند. [۱۴]همچنین، حدود ۵۸٪ از جمعیت بزرگسال دارای تحصیلات عالی هستند که این رقم در سال ۲۰۱۴ حدود ۵۵٪ بود. این افزایش تحصیلات به‌ویژه در میان زنان دیده می‌شود.[۱۵]

- وضعیت بهداشت و امید به زندگی: امید به زندگی در روسیه در سال ۲۰۲۴ به حدود ۷۳ سال برای مردان و ۷۹ سال برای زنان رسیده است. [۱۶]در مقایسه با سال ۲۰۱۴، امید به زندگی برای مردان ۶۸ سال و برای زنان ۷۷ سال بود. این افزایش به دلیل بهبود شرایط بهداشتی و کاهش مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی و عروقی بوده است.[۱۷]

ازدواج سنتی روسی ، https://spafesta.ru/foto/11-014848

- الگوهای ازدواج و طلاق: نرخ ازدواج در سال ۲۰۲۴ به حدود ۷ ازدواج به‌ازای هر ۱۰۰۰ نفر رسیده، درحالی‌که نرخ طلاق حدود ۴.۲ طلاق به‌ازای هر ۱۰۰۰ نفر است.[۱۸] [۱۹]این ارقام نشان‌دهنده کاهش کمی در نرخ ازدواج و افزایش کمی در نرخ طلاق نسبت به سال ۲۰۱۴ است که نرخ ازدواج ۸.۵ و نرخ طلاق ۴ بود.[۲۰]

2. تأثیرات اجتماعی و اقتصادی:

ترکیب قومی متنوع روسیه چالش‌هایی مانند همگرایی فرهنگی و تقابل‌های قومی را ایجاد می‌کند.[۲۱] مهاجرت، به‌ویژه مهاجرت کاری از کشورهای همسایه، تأثیرات اقتصادی مثبتی دارد؛ اما ممکن است فشارهایی بر خدمات اجتماعی ایجاد کند. همچنین، افزایش سطح تحصیلات و بهبود امید به زندگی می‌تواند به رشد اقتصادی و بهبود کیفیت زندگی منجر شود.[۲۲]

رشد جمعیت

رشد جمعیت روسیه در دهه‌های اخیر با چالش‌های متعددی از جمله کاهش نرخ زادوولد و افزایش مرگ‌ومیر مواجه بوده است. سیاست‌های جمعیتی دولت برای مقابله با این چالش‌ها و حفظ تعادل جمعیتی در کشور تأثیرات مختلفی داشته است.[۲۳]

1.آمار و تحلیل:

- نرخ رشد جمعیت فعلی: در سال ۲۰۲۴، نرخ رشد جمعیت روسیه حدود ۰.۱٪ است.[۲۴] این رقم در مقایسه با نرخ رشد جمعیت در سال ۲۰۱۴ که حدود ۰.۲٪ بود، کاهش‌یافته است. یکی از دلایل این کاهش، نرخ پایین زادوولد و افزایش مرگ‌ومیر ناشی از جمعیت پیر است.[۲۵]

- نرخ زادوولد و مرگ‌ومیر: نرخ زادوولد در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۰ تولد به‌ازای هر ۱۰۰۰ نفر است که نسبت به سال ۲۰۱۴ (۱۲ تولد به‌ازای هر ۱۰۰۰ نفر) کاهش‌یافته است.[۲۶] همچنین، نرخ مرگ‌ومیر در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۳ مرگ به‌ازای هر ۱۰۰۰ نفر است که نشان از افزایش مرگ‌ومیر به‌ویژه در گروه‌های سنی بالاتر دارد. این وضعیت موجب شده تا رشد جمعیت خالص کشور منفی شود.[۲۷] [۲۸]

- مهاجرت و تأثیر آن بر رشد جمعیت: یکی از عوامل جبران‌کننده رشد منفی جمعیت در روسیه، مهاجرت خالص مثبت است.[۲۹] در سال ۲۰۲۴، حدود ۲۵۰ هزار نفر به روسیه مهاجرت کرده‌اند که این رقم نسبت به سال ۲۰۱۴ افزایش‌یافته است. بیشتر مهاجران از کشورهای آسیای میانه و قفقاز هستند که به دلیل نیاز به نیروی کار و همچنین فرصت‌های اقتصادی به روسیه جذب می‌شوند.[۳۰]

- سیاست‌های جمعیتی: دولت روسیه در دهه اخیر سیاست‌های جمعیتی متعددی را برای افزایش نرخ زادوولد به اجرا گذاشته است. [۳۱]از جمله این سیاست‌ها، پرداخت کمک‌های مالی به خانواده‌ها به‌ازای تولد فرزند و ارائه تسهیلات مسکن است. بااین‌حال، این سیاست‌ها تأثیرات محدودی داشته‌اند و نتوانسته‌اند نرخ زادوولد را به سطح مطلوب برسانند.

- پیش‌بینی‌های رشد جمعیت: پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۳۴ جمعیت روسیه به حدود ۱۴۵ میلیون نفر کاهش یابد.[۳۲] این کاهش به دلیل روندهای فعلی زادوولد و مرگ‌ومیر و همچنین کاهش احتمالی در مهاجرت خالص خواهد بود. باتوجه‌به پیرشدن جمعیت، این روندها فشار بیشتری بر اقتصاد کشور و سیستم‌های اجتماعی مانند بازنشستگی و بهداشت وارد خواهند کرد.[۳۳]

2.چالش‌های احتمالی:

رشد منفی جمعیت در بلندمدت می‌تواند باعث کاهش نیروی کار فعال شود که این خود بر رشد اقتصادی کشور تأثیر منفی خواهد گذاشت. همچنین، افزایش هزینه‌های بهداشتی و بازنشستگی به دلیل پیر شدن جمعیت چالش‌های جدیدی را برای دولت ایجاد خواهد کرد.[۳۴]

پراکندگی جمعیت

پراکندگی جمعیت روسیه یکی از نامتوازن‌ترین الگوهای جمعیتی در جهان است. باتوجه‌به وسعت سرزمینی این کشور و تفاوت‌های اقلیمی، اقتصادی و تاریخی در مناطق مختلف، توزیع جمعیت به طور قابل‌توجهی نامتوازن است.

1. آمار و تحلیل:

- الگوهای توزیع جمعیت: جمعیت روسیه به‌شدت در مناطق غربی و اروپایی کشور متمرکز شده است. در سال ۲۰۲۴، بیش از ۷۷٪ از جمعیت در بخش اروپایی روسیه (که تنها ۲۳٪ از مساحت کشور را تشکیل می‌دهد) زندگی می‌کنند.[۳۵] در مقابل، مناطق سیبری و شرق دور که حدود ۷۷٪ از مساحت کشور را پوشش می‌دهند، تنها ۲۳٪ از جمعیت را در خود جای‌داده‌اند. [۳۶]تراکم جمعیت در بخش اروپایی روسیه به حدود ۴۰ نفر در هر کیلومترمربع می‌رسد، درحالی‌که در سیبری و شرق دور تراکم جمعیت به کمتر از ۲ نفر در هر کیلومتر مربع کاهش می‌یابد.[۳۳]

- عوامل جغرافیایی، اقتصادی و تاریخی: شرایط آب‌وهوایی سخت و نامساعد سیبری و مناطق قطبی، نقش عمده‌ای در کم‌تراکم بودن این مناطق ایفا می‌کند.[۳۷] همچنین، تمرکز تاریخی فعالیت‌های صنعتی و اقتصادی در مناطق غربی و اروپایی مانند مسکو و سن‌پترزبورگ موجب جذب بیشتر جمعیت به این مناطق شده است. زیرساخت‌های ضعیف‌تر و کمبود فرصت‌های شغلی در شرق روسیه نیز از دیگر عوامل مؤثر بر پراکندگی نامتوازن جمعیت است.[۳۸]

- مناطق پرجمعیت و کم‌جمعیت: استان‌های مسکو و سن‌پترزبورگ با تراکم جمعیت بالای ۴۷۰ نفر در هر کیلو مترمربع از پرجمعیت‌ترین مناطق روسیه هستند.[۳۹] در مقابل، مناطق مانند جمهوری ساخا (یاقوتستان) و چوکوتکا، با تراکم جمعیت کمتر از ۱ نفر در هر کیلومترمربع از کم‌جمعیت‌ترین مناطق به‌حساب می‌آیند. این الگوی توزیع نامتوازن تأثیرات زیادی بر توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور دارد.[۴۰]

- چالش‌های پراکندگی نامتوازن جمعیت: مناطق کم‌جمعیت مانند سیبری و شرق دور با مشکلاتی مانند کمبود نیروی کار، ضعف زیرساخت‌های حمل‌ونقل و خدمات عمومی، و کاهش سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی مواجه هستند. در مقابل، شهرهای پرجمعیت مانند مسکو و سن‌پترزبورگ با مشکلات ناشی از ازدحام جمعیت، ترافیک سنگین و آلودگی هوا روبرو هستند.[۳۸]

2. تأثیرات اقتصادی و اجتماعی:

پراکندگی نامتوازن جمعیت فشارهای متعددی را بر منابع اقتصادی و زیربنایی روسیه وارد کرده است.[۴۱] از یک سو، مناطق پرجمعیت نیازمند سرمایه‌گذاری‌های بیشتر در زمینه توسعه زیرساخت‌ها و حل مشکلات اجتماعی مانند مسکن و آلودگی هستند. از سوی دیگر، مناطق کم‌جمعیت نیاز به جذب سرمایه‌گذاری و تقویت زیرساخت‌های حمل‌ونقل و انرژی دارند تا بتوانند به قطب‌های اقتصادی تبدیل شوند.[۴۲]

شهرنشینی و روستانشینی

شهرنشینی در روسیه طی دهه‌های اخیر روند روبه‌رشدی داشته است. با تمرکز اقتصادی و جمعیتی در شهرهای بزرگ، الگوهای شهری و روستایی این کشور تغییرات عمده‌ای را تجربه کرده‌اند. این بخش به بررسی این تغییرات و چالش‌های ناشی از آن می‌پردازد.[۴۳]

1. آمار و تحلیل:

- نسبت جمعیت شهری به روستایی: در سال ۲۰۲۴، حدود ۷۵٪ از جمعیت روسیه در مناطق شهری زندگی می‌کنند، درحالی‌که تنها ۲۵٪ از جمعیت در مناطق روستایی ساکن هستند. این نسبت در سال ۲۰۱۴، حدود ۷۳٪ به ۲۷٪ بود که نشان‌دهنده روند افزایشی شهرنشینی است.

- رشد کلان‌شهرها: شهرهای بزرگی مانند مسکو و سن‌پترزبورگ بیشترین رشد جمعیتی را تجربه کرده‌اند.[۴۴] جمعیت مسکو در سال ۲۰۲۴ به حدود ۱۳ میلیون نفر رسیده است که نسبت به سال ۲۰۱۴ (۱۲ میلیون نفر) افزایش چشمگیری داشته است.[۴۵] این رشد بیشتر به دلیل مهاجرت داخلی و خارجی به این شهرها برای فرصت‌های شغلی و زندگی بهتر بوده است. سن‌پترزبورگ نیز با جمعیت حدود ۶ میلیون نفر در سال ۲۰۲۴، دومین شهر بزرگ روسیه است.[۴۶]

- چالش‌های شهرنشینی: رشد سریع شهرنشینی مشکلاتی همچون حاشیه‌نشینی، افزایش هزینه‌های مسکن، آلودگی هوا و ترافیک سنگین را به همراه داشته است. [۴۷]به‌عنوان‌مثال، مسکو یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان به‌حساب می‌آید و معضل ترافیک در این شهر به‌گونه‌ای است که میانگین زمان صرف‌شده در ترافیک برای هر شهروند حدود ۲ ساعت در روز است.[۴۸] همچنین، افزایش تقاضا برای مسکن در این شهرها منجر به افزایش قیمت‌ها شده است؛ به‌طوری‌که در مسکو، قیمت مسکن در سال ۲۰۲۴ حدود ۲۰٪ بیشتر از سال ۲۰۱۴ است.[۴۹]

روستای مرتفع کوروش در داغستان ، http://pitert.ru/news/the-most-unusual-villages-in-russia

- وضعیت مناطق روستایی: مناطق روستایی روسیه با کاهش جمعیت و مهاجرت به شهرها مواجه هستند. در سال ۲۰۲۴، بسیاری از روستاها به دلیل کمبود جمعیت و امکانات مناسب در حال خالی‌شدن هستند. این مسئله به‌ویژه در مناطق سردسیر و دورافتاده روسیه مانند سیبری و شرق دور مشهود است. باتوجه‌به کمبود فرصت‌های شغلی و ضعف زیرساخت‌ها در این مناطق، جوانان تمایل بیشتری به مهاجرت به شهرهای بزرگ دارند.[۵۰]

- سیاست‌های دولت در زمینه توسعه شهری و روستایی: دولت روسیه برنامه‌های متعددی را برای کنترل روند شهرنشینی و حمایت از توسعه مناطق روستایی به اجرا گذاشته است. یکی از این برنامه‌ها، ارائه تسهیلات مالیاتی و سرمایه‌گذاری‌های دولتی در زیرساخت‌های مناطق روستایی برای جلوگیری از خالی شدن این مناطق است. همچنین، برنامه‌هایی برای توسعه مناطق کمتر توسعه‌یافته مانند سیبری و شرق دور به‌منظور جذب جمعیت و سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی در نظر گرفته شده است.[۵۱]

2. تأثیرات اجتماعی و اقتصادی:

روند شهرنشینی در روسیه منجر به تمرکز اقتصادی و نیروی کار در شهرهای بزرگ شده است، اما مشکلات زیست‌محیطی و اجتماعی مانند آلودگی هوا، حاشیه‌نشینی و افزایش هزینه‌های زندگی نیز به همراه داشته است. مناطق روستایی در معرض خطر کاهش جمعیت و ضعف اقتصادی قرار دارند و نیاز به توجه بیشتری از سوی دولت دارند.[۵۲]


نیز نگاه کنید به

جغرافیای انسانی اتیوپی، جغرافیای انسانی اردن، جغرافیای انسانی اسپانیا، جغرافیای انسانی افغانستان، جغرافیای انسانی امارات متحده عربی، جغرافیای انسانی اوکراین، جغرافیای انسانی آرژانتین، جغرافیای انسانی بنگلادش، جغرافیای انسانی تاجیکستان، جغرافیای انسانی تایلند، جغرافیای انسانی تونس، جغرافیای انسانی چین، جغرافیای انسانی زیمبابوه، جغرافیای انسانی ژاپن، جغرافیای انسانی ساحل عاج، جغرافیای انسانی سریلانکا، جغرافیای انسانی سنگال، جغرافیای انسانی سودان، جغرافیای انسانی سوریه، جغرافیای انسانی سیرالئون، جغرافیای انسانی فرانسه، جغرافیای انسانی قزاقستان، جغرافیای انسانی قطر، جغرافیای انسانی کانادا، جغرافیای انسانی کوبا، جغرافیای انسانی گرجستان، جغرافیای انسانی لبنان، جغرافیای انسانی مالی، جغرافیای انسانی مصر.

کتابشناسی

  1. Мирзакаримова, К. (2024, August 21). Как изменилось количество россиян к 2024 году: данные Росстата. journal.sovcombank.ru. https://journal.sovcombank.ru/[۱]
  2. SiteSoft. (n.d.). Федеральная служба государственной статистики. https://rosstat.gov.ru/[۲]
  3. Life expectancy by country and in the world (2024) - Worldometer. (n.d.). https://www.worldometers.info/demographics/life-expectancy/#google_vignette
  4. Научный семинар «Всемирный прогноз народонаселения ООН 2024 года. Ожидаемый рост населения России. (2024). Научный семинар “Всемирный прогноз народонаселения ООН 2024 года. Ожидаемый рост населения России.” Demogr.hse.ru. [۳]
  5. BBC News Русская служба. (2017, August 3). Россия в демографической яме: число рожденных детей упало на 11%. BBC News Русская Служба. russian
  6. Помощь, Ф. «. (n.d.). Старость в регионах России. Если Быть Точным. https://tochno.st/materials/starost-v-regionakh-rossii
  7. Пирамида населения Российская Федерация в 2024 году. (n.d.). Возрастно-половая Пирамида. https://population-pyramid.net/ru/pp/[۴]
  8. Russia’s demographic crisis. (n.d.). Wilson Center. https://www.wilsoncenter.org/publication/russias-demographic-crisis
  9. 2. Возрастно-половая структура населения России 2.1. Волны российской возрастно-половой пирамиды. (n.d.).September 20, 2024, [۵]
  10. ВОЗРАСТНО-ПОЛОВЫЕ ПИРАМИДЫ: О ЧЕМ РАССКАЗЫВАЮТ [۶]“ЁЛОЧКИ” ПО ИТОГАМ ВПН. (2021). Tisul.ru. h ‌
  11. Всероссийская перепись населения о национальном составе России. (n.d.). Народ Урала.[۷]
  12. Население России - структура населения и национальности России. (n.d.).[۸]
  13. Восемь миграционных вопросов, на которые стоит обратить внимание в 2024 году. (n.d.). Пражский Процесс. [۹]
  14. ИНДИКАТОРЫ ОБРАЗОВАНИЯ статистический сборник. (n.d.). Retrieved September 20, 2024, from
  15. Росстат — Образование. (n.d.). Rosstat.gov.ru. [۱۰]
  16. ВЫБОРОЧНОЕ НАБЛЮДЕНИЕ СОСТОЯНИЯ ЗДОРОВЬЯ НАСЕЛЕНИЯ в СЕНТЯБРЕ – ОКТЯБРЕ 2024 ГОДА. (n.d.).
  17. Выборочное наблюдение состояния здоровья населения в сентябре – октябре 2024 года | Комитет социальной политики города Челябинска. (2024).
  18. Шорохова, М. (2024, January 29). Как правильно развестись через ЗАГС или суд и решить все возникшие споры. Гайд.
  19. (2024). Rosstat.gov.ru.
  20. Количество разводов на 100 браков    (по регионам России). (n.d.). [۱۱]
  21. Основы государственной культурной политики. (n.d.). culture.[۱۲]
  22. Обзор: “Основные изменения в трудовом законодательстве в 2024 году” (КонсультантПлюс, 2024) \ КонсультантПлюс. (n.d.). [۱۳]
  23. Структура ∙ Президент России. (n.d.). Президент России. [۱۴]
  24. Мирзакаримова, К. (2024b, August 21). Как изменилось количество россиян к 2024 году: данные Росстата. journal.sovcombank.ru. [۱۵]
  25. SiteSoft. (2024). Росстат представляет данные о естественном движении населения в мае 2024 года.
  26. Трофимова, В. (2024, September 9). Рождаемость в России бьет антирекорды. Росстат опубликовал статистику за первое полугодие 2024 года. ФОНТАНКА.Ру.
  27. 1 2014 146,1 , 88 , 0,06%. (n.d.). [۱۶]
  28. Рождаемость в России бьет антирекорды. Росстат опубликовал статистику за первое полугодие 2024 года. (2024, September 9). ФОНТАНКА.Ру - Новости Санкт-Петербурга.[۱۷]
  29. Миграция населения РФ в 2023: кадровый голод. (n.d.). Росконгресс.[۱۸]/
  30. Болдырев, О. (2024, April 2). Трудовые мигранты в России после «Крокуса»: чего они ждут и чего им бояться. BBC News Русская Служба.
  31. Демографическая политика - Правительство России. (n.d.). [۱۹]
  32. [۲۰]
  33. ۳۳٫۰ ۳۳٫۱ Камила Мирзакаримова. (2024, August 21). Как изменилось количество россиян к 2024 году: данные Росстата. Journal.sovcombank.ru; Совкомбанк.[۲۱]
  34. Вместо народосбережения – минус 400 тысяч человек в год  / Экономика / Независимая газета. (2024, July 7).
  35. Росстат уточнил оценку численности населения России. (n.d.). [۲۲]
  36. SiteSoft. (n.d.-a). Демография. https://rosstat.gov.ru/folder/12781
  37. МОО \\\"Дальневосточная Экологическая комиссия\\\" (2024, August 26). Экологическое состояние Дальнего Востока. МОО [۲۳]\\\"Дальневосточная Экологическая Комиссия\\\".
  38. ۳۸٫۰ ۳۸٫۱ ТАСС. (n.d.). Трутнев назвал фактор сдерживания экономики на Дальнем Востоке  - ТАСС. TACC. [۲۴]
  39. Плотность населения Россия 2024. (n.d.). PopulationPyramid.net. [۲۵]
  40. countrymeters.info. (n.d.-b). Население России.
  41. m24.ru. (2023, November 1). Эксперт объяснил, почему в России неравномерно распределено население. m24.ru.
  42. Облако знаний. Размещение и плотность населения в России. География. 8 класс. (n.d.)[۲۶]
  43. Демография. (n.d.). Rosstat.gov.ru. [۲۷]
  44. Салимова, Ю. (2024). МИРОВЫЕ ТЕНДЕНЦИИ и СРАВНИТЕЛЬНАЯ ОЦЕНКА ПОЛИТИКИ УРБАНИЗАЦИИ в ЗАРУБЕЖНЫХ СТРАНАХ. Iqtisodiy Taraqqiyot Va Tahlil, 2(4), [۲۸]
  45. Сколько в России городов-миллионников в 2024 году. (n.d.). РБК Life.[۲۹]
  46. Величина прожиточного минимума на 2024 год. (n.d.). [۳۰]
  47. Некоторые проблемы современной российской урбанизации и роль органов местного самоуправления в их решении. (n.d.). Издательская Группа ЮРИСТ. rossiiskoi-urbanizacii-i-rol-
  48. m24.ru. (2024, January 10). Собянин рассказал о планах строительства дорог в Москве в 2024 году. m24.ru.
  49. Батаршинова, А. (2024, July 8). Цены на рынке вторичного жилья Москвы в I полугодии 2024 года перешли к стагнации  — Движение.ру. Движение.Ру. [۳۱]
  50. [۳۲]
  51. Ежегодный отчёт Правительства в Государственной Думе. (n.d.). [۳۳]/
  52. Поиск новых путей: глобальная экономика в эпоху изменений. (n.d.). Росконгресс. h/[۳۴]

نویسنده : نرگس شکوری