روابط مالی با جمهوری اسلامی ایران

پیشینه روابط سیاسی و اقتصادی مالی و ایران

پیشینه مناسبات ایران و کشور مالی به دوره سلطنت پهلوی دوم باز می‌گردد. در اواخر دهه 1340 و اوایل دهه 1350 چند هیئت رسمی از طرف دولت ایران به کشورهای منطقه غرب و از جمله مالی سفر کرده و با برخی از مقامات عالی‌رتبه این کشور ملاقات نمودند. با این حال این دیدارها بیشتر جنبه تشریفاتی داشت و طرفین در خصوص برقراری روابط رسمی بین دو کشور به توافقی دست نیافتند که این امر بیشتر به دلیل عدم اولویت کشور مالی در سیاست خارجی دولت وقت ایران بود.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و تأکید حضرت امام (ره) در خصوص توسعه مناسبات همه جانبه با کشورهای محروم و مستضعف آفریقایی به ویژه کشورهای مسلمان این قاره در سال‌های 1359 و 1360 چند هیئت سیاسی فرهنگی ازکشورهای منطقه غرب آفریقا و از جمله مالی بازدید نمودند. در جریان حضور این هیئت‌ها که با استقبال گرم مقامات دولتی و مردم این کشور مواجه شد مسلمامان مالیایی رسماً از دولت مردان جمهوری اسلامی ایران درخواست کردند با تأسیس سفارت در این کشور مسلمانان را تحت پوشش خود قرار دهد.

در سال‌های نخستین دهه 1360 نیز چند تن از رهبران مسلمان مالی به ایران سفر کرده و با مقامات مذهبی کشور در تهران و قم ملاقات نمودند. آنان در جریان این دیدارها با اشاره به اینکه بیش از 90 درصد از مردم مالی مسلمان بوده و جمهوری اسلامی ایران را ام‌القرای جهان اسلامی می‌دانند یادآور شدند امواج توفنده انقلاب اسلامی ایران و رهنمودهای حضرت امام خمینی (ره) مبنی بر لزوم مبارزه با استعمارگران و بازیابی هویت مسلمانان در این کشور موجب علاقه شدید پیروان دین اسلام به رهبر انقلاب اسلامی ایران و پیروی از فرمایشات ایشان شده‌است. آنان در این ارتباط بار دیگر خواستار برقراری روابط رسمی دو کشور که آن را طلیعه آغاز روابط در همه زمینه‌ها می‌دانستند شده و علاقمندی مقامات عالی‌رتبه سیاسی مالی را نیز در این خصوص مورد تأکید قرار دادند.

بازدید وزیر امور خارجه از مرکز کلینیک هلال احمر در باماکو

در سال 1361 (1982) در پی توافق مسئولان سیاسی دو کشور روبط دیپلماتیک دو کشور رسماً برقرار شده و سفارت جمهوری اسلامی ایران در شهر باماکو تأسیس گشت. مناسبات دو کشور در نیمه دوم دهه 1360 و دهه 1370 در اوج‌ گرمی بود و چند هیئت بلند پایه سیاسی و اقتصادی از جمهوری اسلامی ایران و جمهوری مالی به کشورهای یکدیگر سفر کردند که موجب ایجاد توافقاتی در زمینه همکاری‌های دوجانبه در زمینه‌های مختلف شد.

تأسیس کلینک هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران باماکو در سال 1370 و حوزه علمیه سازمان وقت حوزه‌‌ها و مدارس علمیه خارج از کشور نیز که در راستای حمایت از مسلمان این کشور و تلاش برای مرتفع ساختن برخی از مشکلات فرهنگی و بهداشتی آنها صورت گرفت موجبات گرمی هر چه بیشتر روابط دو کشور را فراهم آورد. دولت مالی نیز با وجود مشکلات اقتصادی سفارت خود را در اواخر دهه 1370 ه‍‍. ش در تهران افتتاح نمود و این امر را اهمیت فوق‌العاده جمهوری اسلامی ایران درسطح جهان و قاره آفریقا دانست. در سال 1383 آقای سید محمد خاتمی رییس جمهور وقت در سفر منطقه‌ای خود به هفت کشور آفریقایی در رأس هیئتی عالی‌رتبه از این کشور بازدید نمود. این دیدار با استقبال بسیار گرم مقامات دولتی به‌ویژه مسلمانان مالیایی مواجه شد به گونه ای که مسلمانان در حرکتی خودجوش در مسیر 20 کیلومتری فرودگاه تا کاخ ریاست جمهوری با شور و اشتیاقی زیدالوصف به پیشواز رییس جمهور ایران شتافتند^[i]. در جریان این سفر یک و نیم روزه چند سند همکاری به‌ویژه در زمینه اقتصادی بین دو کشور به امضاء رسید و مناسبات دو کشور وارد دوره جدیدی از گرمی و صمیمیت شد. روابط جمهوری اسلامی ایران و مالی طی چند سال گذشته نیز همچنان در بهترین سطح قرار داشته و در جریان سفر هیئت هایی از ایران به مالی توافقاتی در زمینه ساخت سد و نیروگاهی در کشور مالی توسط یکی از شرکت‌های وابسته به وزارت نیرو و همچنین بازسازی کامل ناوگان فرسوده تاکسیرانی این کشور از طریق فروش 20 هزار دستگاه سمند حاصل شده‌است.

در سال 1384 رییس جمهور وقت مالی در رأس هیئتی عالی‌رتبه رسماً به جمهوری اسلامی ایران سفر کرد و در جریان این دیدار چند موافقت‌نامه سیاسی و اقتصادی در زمینه‌های مختلف بین جمهوری اسلامی و جمهوری مالی به امضاء رسید.

محمود احمدی نژاد در کشور مالی

دکتر محمود احمدی‌نژاد نیز در تیرماه سال 1389 و در مسیر شرکت در اجلاس گروه هشت در نیجریه، به کشور مالی سفر نمود و با رییس جمهور این کشور درخصوص گسترش روابط و توسعه همکاری های فیمابین بحث و گفتگو کرد. رییس جمهور ایران در مدت کوتاه اقامت خود در این کشور با سفر به شهر تمبوکتو با مفتی اعظم این شهر نیز ملاقات کرد و از مساجد تاریخی و کتابخانه‌های قدیمی این شهر بازدید نمود.

دکتر آلفاعمر کناره، فرستاده ویژه رییس جمهور مالی هم در اواخر اسفند سال 1390 ضمن سفر به ایران، با رییس‌جمهور ایران و دیگر مقامات بلندپایه کشور ملاقات نمود.

هم اکنون مسئولان دولتی ایران در بخش‌های سفارت، هلال احمر و نمایندگی جامعه المصطفی العالمیه و در جهت تحقق اهداف انسان‌دوستانه جمهوری اسلامی ایران و هم‌چنین مساعدت به اکثریت مسلمان این کشور فعالیت دارند. ایران تاکنون برخی کمک‌های توسعه‌ای و بلاعوض را نیز در اختیار دولت و سازمان‌های اسلامی این کشور قرار داده که عبارتند از:

- اهدای 50 دستگاه خودرو پیکاب تولید شرکت پارس خودرو به مسئولان عالی‌رتبه دولتی

- اهدای 19 دستگاه موتور سیکلت (ساخت شرکت آمیکو) به رهبران مسلمان مالی^[ii]

- اهدای 20 دستگاه اتومبیل سمند به دولت مالی

- اهدای یک دستگاه اتوبوس وی. آی. پی به ریاست جمهوری مالی

- اهدای 61 دستگاه موتور پمپ به وزارت کشاورزی مالی

- اهدای 10 دستگاه آمبولانس به وزارت بهداشت مالی

- ساخت یک درمانگاه روستایی

- اختصاص مبلغ 5/3 میلیون دلار برای ساخت باغ موزه در شهر تمبوکتو^[iii]

مسئولان وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی ایران طیّ چند سال اخیر در زمینه بهبود بیماران مبتلا به ایدز در کشور مالی نیز اقدامات مهمّی ‌انجام داده‌اند.

در حال حاضر روابط طرفین در سطحی بسیار مطلوب قرار داشته و دو کشور دارای نقطه نظرات مشترکی در خصوص مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی می‌باشند^[iv]. مقامات بلندپایه مالیایی بارها از کمک‌های جمهوری اسلامی ایران به این کشور در زمینه‌های مختلف قدردانی نموده‌اند و ایران را یکی از دوستان نزدیک خود می‌دانند^[v]. آنها همواره از جمهوری اسلامی در سازمان‌های جهانی حمایت کرده‌اند و در زمینه انرژی هسته‌ای نیز دست‌یابی ایران به فناوری صلح‌آمیز را افتخاری برای این کشور و جهان اسلام ارزیابی می‌کنند^[vi].

روابط دینی و مذهبی ایران و مالی

با توجّه به ویژگی‌های خاص کشور مالی از جمله پیشینه عمیق اسلامی در قرون میانه اسلامی، تمدن و فرهنگ برجای مانده از دوران عظمت اسلامی، کثرت مسلمان و حضور گسترده طریقت‌های متصوفه تیجانیه و قادریّه (که در زمره محبّان اهل بیت^(ع) و دوستداران ائمه اطهار به‌شمار می‌روند)؛ این کشور همواره جایگاه ویژه‌ای در جمهوری اسلامی ایران داشته‌است. این عوامل و علاقه فراوان مسلمانان مالیایی به انقلاب اسلامی ایران و تحصیل تعدادی از جوانان مسلمان مالی در حوزه‌های علمیه قم موجب شد در اواسط دهه 1360 هیأت‌هایی از سازمان وقت حوزه‌ها و مدارس علمیه ضمن سفر به این کشور با برخی از مقامات دینی مالی ملاقات کنند و در جریان وضعیت اسلام و مسلمانان در این کشور قرار گیرند. به دنبال این سفرها و درخواست‌ مکرر رهبران مسلمان، حوزه علمیه وابسته به سازمان وقت حوزه‌ها و مدارس علمیه خارج از کشور تحت عنوان مرکز فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، در سال 1373 فعالیت خود را آغاز کرد^[vii].

جامعه المصطفی العالمیه

طیّ بیست سال گذشته؛ نمایندگی جامعه‌المصطفی‌العالمیه در زمینه وحدت جامعه اسلامی مالی، ارتباط با مسلمانان، تبلیغ مذهب اهل‌البیت (ع) و... دستاوردهای قابل توجّهی داشته و نمایندگان اعزامی از تمامی ظرفیت‌ها و پتانسیل موجود در این کشور جهت تحقق اهداف مورد نظر به بهترین صورت ممکن بهره گرفته‌اند. در حال حاضر چندین جمعیت اهل‌البیت (ع) و مدارس شیعی در مالی فعالیت می‌کنند.

مهم‌ترین اقدامات حوزه علمیه ج. ا. ایران در این کشور در نزدیک به دو دهه گذشته عبارت است از:

- تأسیس مدارس وابسته در شهرهای مختلف مالی^[iix]

- برگزاری مراسم و مناسبت‌های مختلف اسلامی

- برپایی جلسات دینی در محافل اسلامی کشور

- برقراری مناسبات دوستانه با سازمان‌های مهم اسلامی مالی

- اعطای بورسیه تحصیلی به ده‌ها تن از دانش‌آموزان مستعد و ممتاز

- اعزام مبلّغان شیعه به شهرها و روستاهای مالی جهت معرفی و تبلیغ مذهب تشیع به بومیان مسلمان

- فراهم آوردن مقدمات لازم جهت حضور برخی از شیوخ شیعه در شبکه‌های رادیویی مالی

- تحت پوشش قرار دادن دانش‌آموختگان جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان مبلّغان شیعه و فراهم آوردن فرصت شغلی برای آنها

- ایجاد مناسبات دوستانه با مقامات دولتی دست اندرکار در امور دینی

- تأسیس چند سازمان شیعی

- مقابله با توطیه‌های معاندان شیعه و خنثی کردن توطیه‌ها

نمایندگی دینی ج. ا. ایران طی سال‌های گذشته، از سوی معاندان به‌ویژه وهابیون که از نفوذ گسترده‌ای در محافل دولتی و مجامع اسلامی مالی برخوردارند، ناملایمات و سختی‌های فراوانی تحمل کرده‌است. با این همه، توطئه‌های وهابیون، نه تنها نتوانسته مانع تحقق اهداف مقدس جمهوری اسلامی ایران در این کشور شود، سبب وحدت و اتّحاد هرچه بیشتر شیعیان بومی و پایداری نمایندگان دینی ج. ا. ایران در برابر این توطئه‌ها و خنثی کردن آنها شده‌است.

سخنرانی افتتاحیه اولین کمیسیون مشترک همکاری‌های جامع جمهوری اسلامی ایران و جمهوری مالی

روابط سیاسی ایران و مالی

همان گونه که اشاره شد روابط دو کشور ایران و مالی از نخستین سال های دهه 1360 و حتی قبل از تاسیس سفارت ج. ا. ایران در این کشور در اوج گرمی و پویایی بوده و دولتمردان مالی نیز به‌دفعات علاقه خود را نسبت به گسترش روابط خود با جمهوری اسلامی ایران ابراز داشته اند^[ix]. از این روی می‌توان گفت رویکرد نظام سیاسی و رهبران این کشور به جمهوری اسلامی ایران طی سه دهه گذشته مثبت و سازنده بوده‌است. دولتمردان مالی با وجود برخی فشارهای مستقیم و غیرمستقیم کشورهای غربی در خصوص کاهش سطح روابط این کشور با ایران، همواره یکی از دوستان ایران در غرب آفریقا بوده و در مجامع بین‌المللی نیز بارها دوستی خود را به ایران اسلامی به اثبات رسانده‌اند. در راستای این رویکرد مثبت و سازنده مقامات سیاسی این کشور، بدون توجه به تبلیغات برخی معاندان ایران به‌ویژه گروه‌ها و سازمان‌های وهابی، هیچ گاه محدودیتی برای فعالیت نمایندگی های سیاسی و دینی ج. ا. ایران در این کشور قائل نبوده و در مواقع لازم تسهیلات مناسب را نیز برای نمایندگان ایران فراهم آورده اند.

موافقت نامه‌های فرهنگی مالی و ایران

طیّ دو دهه گذشته و با توجّه به روابط خوب و دوستانه دو کشور، موافقت‌نامه‌های متعدّدی در ارتباط با همکاری‌های اقتصادی و بازرگانی از سوی عالی‌ترین مقامات دو کشور به امضا رسیده است. اهم اسناد امضا شده بین دو کشور عبارتند از:

· یادداشت تفاهم اعطای اعتبار ده میلیون دلاری جمهوری اسلامی ایران به دولت مالی در تابستان 1378

· یادداشت تفاهم کمک های توسعه‌ای جمهوری اسلامی ایران به کشور مالی در اسفندماه 1383

· یادداشت تفاهم طرح احداث سد و نیروگاه کنیه در کشور مالی در سال 1383

· یادداشت تفاهم ایجاد خط مونتاژ تراکتور در کشور مالی در سال 1383

· یادداشت تفاهم بازسازی تاکسیرانی کشور مالی با بیست هزار خودروی سمند در فروردین 1387

با این حال جدای از قرارداد کمک‌های توسعه‌ای، هیچ یک از قراردادهای امضا شده بین دو کشور، هنوز وارد فازهای اجرایی عملیاتی نشده‌اند.

ایرانیان مقیم در مالی

در حال حاضر به غیر از خانواده‌های اعضای سفارت جمهوری اسلامی ‌ایران، دفتر جامعه المصطفی العالمیه و هلال احمر جمهوری اسلامی ‌ایران، هیچ فرد ایرانی دیگری در این کشور زندگی نمی‌کند. برخی بازرگانان ایرانی نیز در طول سال به دفعات و برای پی‌گیری امور تجاری خود در باماکو مستقر می‌شوند اما این اقامت‌ها موقت و گذراست.

ایران شناسی در مالی

اگر چه در کتاب‌های آموزشی تاریخ در دانشکده علوم انسانی مالی، مطالبی در ارتباط با تاریخ خاورمیانه و از جمله تاریخ ایران وجود دارد، ولی این مطالب بسیار مختصر است و صرفاً فرازهایی کلی از تاریخ ایران را در ادوار مختلف تاریخی دربرمی‌گیرد. علاوه‌بر آن، دانشگاه فاقد هرگونه کرسی ایران‌شناسی است و تاکنون ‌در این خصوص اقدامی صورت نگرفته است.

روابط فرهنگی مالی و ایران

گفتگو سفیر مالی با حجت الاسلام والمسلمین حسن نوروزی

همان گونه که در مباحث مربوط به مناسبات سیاسی و فرهنگی دو کشور اشاره شد مقامات عالی‌رتبه سیاسی این کشور همواره خواهان گسترش روابط خود با دولت ایران بوده و به موازات آن گروه‌ها و سازمان‌های اسلامی این کشور نیز از دوستداران جمهوری اسلامی ایران به‌شمار می روند و در موقعیت های مناسب علاقه خود را به دولت و مردم ایران ابراز داشته‌اند. علاوه بر آن حضور بسیار گسترده مسلمانان در این کشور، تعلق خاطر پیروان طریقت های متصوفه –که اکثریت مسلمانان مالی را تشکیل می دهند- نسبت به مذهب اهل البیت (ع)، زیرساخت های مستحکم فرهنگی تمدنی کشور و وجود مراکز فرهنگی قدیمی (همچون کتابخانه های تمبوکتو) از دیگر زمینه های مناسب برای ایجاد روابط رسمی فرهنگی بین دو کشور ایران و مالی بشمار می‌روند. این در حالی است که سازمان وقت مدارس و حوزه های علمیه خارج از کشور (جامعه المصطفی العالمیه کنونی)نیز از زمان تاسیس نمایندگی خود در باماکو شرایط مساعدی را برای تاسیس رایزنی فرهنگی در این کشور فراهم نموده و تجربیات ارزشمند این نهاد در ایجاد نمایندگی رسمی فرهنگی در باماکو بسیار راهگشا و ارزشمند خواهد بود. بدیهی است سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با ایجاد رایزنی فرهنگی در مالی می تواند جایگاه خود را در منطقه راهبردی غرب آفریقا و صحرای بزرگ افریقا ارتقاء بخشیده و با طیف وسیعی از شخصیت های دینی فرهنگی و ادبی این کشور ارتباط صمیمانه ای برقرار کند.

البته وجود گروه های تشکیلاتی معاند به‌ویژه سازمان های وهابی و شیوخ وابسته به رابطه العالم الاسلامیه، احمدیه و فرقه ضاله بهاییت از موانع اصلی در ایجاد فرافکنی و مانع تراشی در امر تاسیس و فعالیت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران خواهند بود با این حال تاسیس نمایندگی رسمی فرهنگی در این کشور دریچه ای به بخشی از صحرای بزرگ آفریقا و بهره برداری مناسب از پتانسیل و امکانات موجود در کشور مالی خواهد بود. جدای از آن رایزنی فرهنگی در کشور مالی می تواند به عنوان پلی بین مراکز فرهنگی این کشور و موسسات فرهنگی ایران عمل کرده و زمینه های ارتباط موثر و سازنده بین این مراکز را فراهم آورد.

نیز نگاه کنید به

• روابط جمهوری سنگال با جمهوری اسلامی ایران
• روابط روسیه با جمهوری اسلامی ایران
• روابط لبنان با جمهوری اسلامی ایران
• روابط کانادا با جمهوری اسلامی ایران
• روابط تونس با جمهوری اسلامی ایران
• روابط کوبا با جمهوری اسلامی ایران
• روابط ژاپن با جمهوری اسلامی ایران
• روابط اردن با جمهوری اسلامی ایران
• روابط سودان با جمهوری اسلامی ایران
• روابط ساحل عاج با جمهوری اسلامی ایران

پاورقی

[i] - میزان استقبال مردم این کشور از رییس جمهور ایران که به گفته ناظران سیاسی در طول تاریخ این کشور بی‌سابقه بوده، اعتراض برخی از مقامات سیاسی ایالات متحده آمریکا را برانگیخت. در این خصوص یکی از سناتورهای آمریکایی که در زمان سفر رییس‌جمهور وقت ایران در باماکو حضور داشت، حضور این جمعیت عظیم از فرودگاه تا کاخ ریاست جمهوری و شادی فراوان مسلمانان از حضور رییس جمهور ایران در مالی را زنگ خطری برای ایالات متحده آمریکا دانست و تأکید کرد باوجود سیاست‌های دولت‌های وقت مالی از بدو استقلال مبنی بر جدایی دین از سیاست (لاییسیته)، به‌نطر می‌رسد بنیادگرایی اسلامی در منطقه غرب آفریقا رو به افزایش ‌باشد.

[ii] - آفتاب کازرون- اهدای 50 خودرو پیکاپ پارس خودرو و19 دستگاه موتور سیکلت آمیکو به کشور مالی، دوشنبه 19 آذر1386

[iii] - ساخت باغ موزه تمبوکتو به‌دنبال کودتای سال 2012 بحالت تعلیق درآمده است.

[iv] رییس‌جمهور مالی: مالی علاقه‌مند است روابط دوجانبه و همکاری را در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی با جمهوری اسلامی ایران ارتقا دهد.

[v] - دیدار فرستاده ویژه رییس‌جمهور مالی با وزیرامورخارجه 15/12/1390

[vi] - سایت فردانیوز 4 فروردین 1388: روابط ایران و مالی در مرحله پویایی است.

[vii] - نظام آموزشی این مرکز در ابتدا مبتنی بر دروس حوزوی بود و از چند سال قبل دبیرستانی نیز در کنار حوزه علمیه فعالیت آموزشی خود را آغاز کرده است. در حال حاضر مرکز فرهنگی ج. ا. ایران در برگیرنده دو بخش مستقل حوزه علمیه و دبیرستان فرانکو عرب است.

[iix] - مدارس تابعه مرکز فرهنگی ج. ا. ایران عبارتند از: دبیرستان امیرالمؤمنین کای، دبیرستان سیکاسو، دبیرستان سیگو، مدرسه ابتدایی کمانی، مدرسه امام علی (ع) روستای دارالنعیم تمبوکتو، کتابخانه رسول اکرم (ص) تمبوکتو، مدرسه شریف عثمان حیدرا باماکو، مدرسه الرشاد باماکو، مدرسه ابتدایی و راهنمایی شیخ هادی چم باماکو، مدرسه محمد عبدالرحمن معصوم باماکو و مدرسه بقیه‌الله سگو.

[ix] - احمدی نژاد: جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد همکاری در تمامی زمینه ها را با کشور مالی گسترش دهد.