موسیقی در اتیوپی

موسیقی اتیوپی (1403). برگرفته از سایت furtherafrica، قابل بازیابی از https://furtherafrica.com/2022/03/20/new-company-poised-to-transform-ethiopian-music-industry/

موسیقی در کشور اتیوپی به دو بخش سنتی و مدرن تقسیم می‌گردد. موسیقی سنتی این کشور که از تنوع زیادی برخوردار است نیز به نوبه خود به بخش‌های متنوعی از جمله موسیقی عامه - فولکلوریک- و موسیقی سنتی مذهبی (سازهای زهی و سازهای بادی) تقسیم می‌گردد.

موسیقی فولکلوریک اتیوپی، بسیار گوناگون و متنوع است و تقریبا هریک از قبایل هشتادگانه این کشور دارای موسیقی‌های خاص خود می‌باشند که در مراسم و مناسبت‌های آنها از جایگاه استواری برخوردار است. آهنگ‌ها و نواهای این سبک موسیقی که دارای دو سبک آرام و ریتمیک است بخشی از فرهنگ شفاهی این سرزمین باستانی را در خود جای داده‌اند. مهم ترین آلات و ادوات موسیقی سنتی اتیوپی اعم از موسیقی فولکلوریک و موسیقی مذهبی عبارتند از: شیپور، فلوت، طبل، چنگ، عود و نوعی ویلون محلی.

سازهای زهی سنتی

سازهای زهی سنتی که در انواع موسیقی‌های سنتی و مذهبی اتیوپی کاربرد وسیعی دارند عبارتند از:

ماسنکو (ماسینکو)

ماسنکو (Masenqo) ساز تک زه شبیه عود است که با آرشه نواخته می‌شود و از این نظر می‌توان گفت به کمانچه نیز شباهت دارد. زه این ساز از موی اسب ساخته می‌شود. ماسنکو مورد علاقه بومیان اتیوپی است و الحان شاد و غمگین آن در مناسبت‌های مختلف نقش‌های متفاوتی برعهده می‌گیرند.

کرار

کرار (Krar) یکی از از مشهورترین و قدیمی‌ترین ادوات موسیقی سنتی اتیوپی به شمار می‌رود که قدمت آن را در این کشور بالغ بر 2000 سال دانسته‌اند.این آلت موسیقی با دارا بودن شش سیم بلند به چنگ و بربط شباهت زیادی دارد. بدنه کرار از چوب مدوری ساخته می‌شود که رشته‌های آن از روده گاو تهیه شده و شکل حرف «V» می‌باشند. آهنگ‌های زیبای نوازنده کرار شنوندگان خود را دچار وجد زایدالوصفی می‌نماید. کرار معمولا به صورت افقی بر روی چارچوب محافظ خود نواخته می‌شود.

بگنا

بگنا (Begena) نیز همچون کرار به چنگ یا بربط شباهت زیادی دارد و دارای ده ردیف سیم نازک و بلند است که از طریق نواختن این سیم‌ها الحان و آهنگ‌های با صلابتی پدید می‌آید. بگنا معمولا با انگشتوانه ای از عاج یا استخوان به صدا در می‌آید و چون صدای سنگین و مرتعشی دارد در مراسم رسمی و باشکوه از آن استفاده می‌کنند. در گذشته‌های دور از بگنا بیشتر در دادگاه‌ها و هنگام اعلام احکام و قوانین استفاده می‌شده‌است. گفته می‌شود این ساز به تقلید از چنگ داوود ساخته شده‌است.

دیتا

دیتا (Dita) ساز بربط مانند دیگری با پنج سیم است که به همراه سازهای زهی آرشه‌ای - شامل انواع غیر متعارف سازهای دارای سه زه- در جشن‌ها و مناسبت‌های محلی مورد استفاده قرار می‌گیرند. دیتا و دیگر انواع سازهای زهی بیشتر در جنوب اتیوپی کاربرد دارند.

سازهای بادی

واشینت

واشینت (Washint) (از سازهای بادی مشهور اتیوپی) فلوتی ساخته شده از نی بامبو است که در سرتاسر این کشور و به ویژه در نواحی مرتفع اتیوپی رواج دارد. این ساز لوله مانند دارای چهار حفره کوچک در اندازه‌های مختلف است که از طریق نواختن در آن و نهادن و برداشتن انگشتان بر این سوراخ‌های ریز اصوات متنوعی به وجود می‌آید. بسیاری از چوپانان اتیوپی در هنگام چرای گله‌های گاو و گوسفند بر واشینت خود دمیده و محیط اطراف خویش را غرق در نواهای خوشی می‌سازند.

امبیلتا

امبیلتا (Embilta) نوعی فلوت سنتی است که معمولا از فلز و نی بامبو ساخته می‌شود. این فلوت فاقد سوراخ است و نوازندگان آن که می‌بایست از مهارت قابل توجهی برخوردار باشند تنها با نواختن دو نت آهنگ‌های زیادی را به وجود می‌آورند.

ساز مالاکات

ساز بادی مالاکات (Malakat) صرفا در برخی مراسم مذهبی مورد استفاده کشیشان و روحانیون مسیحی قرار می‌گیرد.

هلدودوا

هلدودوا (Holdudwa) این ساز بادی شیپور مانند از شاخ حیوانات ساخته می‌شود و بیشتر مورد استفاده قبایل جنوبی اتیوپی قرار می‌گیرد.

شوفار

شوفار (Shofar) این ساز بادی که به شیپور شباهت دارد عمدتا در مراسم مذهبی مورد استفاده یهودیان بتا اسرائیل کاربرد دارد.

فانتا

فانتا (Fnta) نوعی فلوت بومی است که قبیله «کونسو» و دیگر ساکنان نواحی جنوبی اتیوپی معمولا در جشن‌ها و مناسبت‌های سنتی و دینی خود این فلوت را به کار می‌برند.

سازهای کوبه ای

آتامو

آتامو (Atamo) طبل دستی کوچکی است که از گل رس و سفال و کشیدن پوست خشک شده گوسفند و بز ساخته می‌شود. طبالان معمولا اشیای کوچکی از قبیل سنگ یا دانه‌هایی ریز را در درون این طبل قرار می‌دهند و با زدن ضربات انگشتان بر آن، اصوات هیجان انگیزی ایجاد می‌کنند. نواختن آتامو در میان قبیله گوراگه و سایر مردمان جنوب اتیوپی رایج و متداول است.

توم

توم (Toom) سازی متشکل از تیغه‌های فلزی است که از برخورد این تیغه‌های فلزی با هم، صدایی شبیه تق تق برمی‌خیزد. استفاده از توم در نواحی جنوبی اتیوپی و در بین قبایل نوئر، آنواک، ماجانگیر و سرورما رواج دارد.

نگاریت

نگاریت (Negarite) طبلی ساخته شده از چوب یا فلز است که آن را با یک قطعه چوب خمیده می‌نوازند. طبل نگاریت در گذشته‌های نه چندان دور بیشتر در دربار سلطنتی یا اعلام عمومی خبرها مورد استفاده قرار می‌گرفت ولی امروزه عمدتا به جشن‌ها و مراسم عروسی اختصاص یافته است. طبل نگاریت در اریتره نیز کاربرد وسیعی دارد.

کبه رو

کبه رو (Kabero) نوعی طبل در اندازه‌های بزرگ و کوچک است که هم در مراسم مذهبی کلیسای ارتدوکس و هم در جشن‌های سنتی قبایل مختلف کاربرد دارد.

موسیقی دینی

موسیقی دینی اتیوپی دربرگیرنده عناصری از مسیحیت ارتدوکس؛ دین یهود و دین اسلام است که در موسیقی سنتی این کشور جای گرفته و برخی از آلات و ادوات موسیقی این کشور را عمیقا متاثر از خود ساخته‌اند به طوری که برخی از سازهای بادی و کوبه ای اتیوپی امروزه بیشتر در خدمت مراسم دینی ادیان مختلف این کشور قرار گرفته‌اند.

سناسل (Senasel) که در اصل نوعی عود مصری می‌باشد یکی از سازهای دینی کشور است که در جشن‌ها و آیین‌های کلیسای ارتدوکس اتیوپی کاربرد دارد. در مراسم مذهبی کلیسای ارتدوکس از سازهای کلگری (Glegry) و ماکوامیا (Maqwamia) نیز برای همراهی شرکت کنندگان و برقراری ریتم سرودهای مذهبی استفاده می‌شود.

علاوه بر آن در کلیساهای قدیمی ارتدوکس در مناطق روستایی؛ برای دعوت مؤمنان به مراسم عبادی؛ سازی به نام دوال (Dawal) -که از صفحات استخوانی یا قطعات چوبی ساخته می‌شود- مورد استفاده قرار می‌گیرد. یهودیان بتا اسرائیل نیز در هنگام برگزاری مراسم مذهبی در کنیسه‌ها ساز کوچک زنگ مانندی به نام کچل (Qachel) و طبل‌های کبه رو و ناگاریت (Nagarit) را برای همراهی موسیقی مذهبی به کار می‌گیرند. مسلمانان اتیوپی نیز در هنگام برگزاری جشن‌های مذهبی خود همچون عید قریان و عید فطر از ادوات موسیقی همچون دف، طبل کبه رو و فلوت امبیلتا استفاده می‌کنند.

موسیقی مدرن

تاریخ موسیقی مدرن و استفاده از ابزارهای موسیقی غربی به دهه 1930 و اشغال کوتاه مدت این کشور توسط ایتالیا باز می‌گردد. در این دوره گروه‌های موسیقی ایتالیایی برای سربازان و برخی اتباع ایتالیایی که در این کشور سکونت داشتند برنامه‌هایی اجرا می‌کردند و بتدریج مردم این سرزمین با سبک موسیقی غربی آشنا شدند. نخستین گروه موسیقی به سبک جدید در دهه 1950 بدستور امپراطور هایلا سلاسی در این کشور تاسیس شد و به تدریج اقدام به برگزاری کنسرت‌هایی در مراسم و مناسبت‌های ملی نمود. در دهه 1960 و با انجام کنسرت‌هایی توسط گروه‌های مشهور موسیقی آمریکا مانند گلن میلر و سول موسیقی مدرن جاز و پاپ اتیوپی بتدریج شکل گرفت و گروهی از جوانان نیز جذب این سبک از موسیقی روز شدند. پس از کودتای نظامیان گروه‌های موسیقی غربی در این کشور تحت نظر دولت قرار گرفتند و به دلیل دیدگاه‌های کمونیستی هایلا ماریام فعالیت آنها محدود گردید با این حال از زمان سرنگونی دولت نظامی ماریام در سال 1991 و ایجاد فضای نسبتا باز سیاسی در کشور موسیقی نوین نیز بار دیگر فعالیت خود را در این کشور آغاز کرد که این وضعیت تاکنون ادامه یافته‌است. با وجود علاقه برخی از جوانان شهری به موسیقی‌های متداول غربی و تقلید هنرمندان اتیوپی از این سبک‌ها؛ موسیقی غربی از جایگاه عمیقی در بین مردم این کشور برخوردار نیست و اکثر مردم اتیوپی به ویژه روستاییان موسیقی سنتی را بر موسیقی غربی ترجیح داده و روی آوردن برخی از جوانان و نوجوانان شهری به موسیقی پاپ را نمادی از تهاجم فرهنگی غرب به ساختارهای سنتی خود می‌دانند.

نیز نگاه کنید به

موسیقی در ژاپن؛ موسیقی در روسیه؛ موسیقی در کانادا؛ موسیقی در کوبا؛ موسیقی در لبنان؛ موسیقی در مصر؛ موسیقی در تونس؛ موسیقی در افغانستان؛ موسیقی سنتی چین؛ موسیقی در سنگال؛ موسیقی در فرانسه؛ موسیقی در آرژانتین؛ موسیقی در مالی؛ موسیقی در ساحل عاج؛ موسیقی در زیمبابوه؛ موسیقی در اوکراین؛ موسیقی در اردن؛ موسیقی در تایلند؛ موسیقی در سیرالئون؛ موسیقی در قطر.