ایرانیان مقیم ژاپن
گسترده‌ترین حضور ایرانیان در ژاپن، به حضور کارگران ایرانی در ژاپن در اواخر دهه 1360 و دهه 1370 ش مربوط است. با این همه بررسی اسناد نشان می‌دهد که دست کم ایرانیان از سال‌های بعد از جنگ برای تجارت و تحصیل به ژاپن رفته، بعضا با ژاپنی‌ها ازدواج کرده و مقیم آن کشور شده‌اند. موارد نادری هم از رفتن ایرانی‌ها و اقامت آن‌ها در ژاپن داریم که درباره دلایل آن نمی‌توانیم با قاطعیت سخن بگوییم. برای مثال در خاطرات هاشمی رفسنجانی از سفرش به ژاپن در سال 1364 ش، از ملاقاتش با شخصی به نام مقتدری سخن به میان می‌آید که از همکاران آقای بهلول در قضیه مسجد گوهرشاد بود و بعد از فرار در ژاپن زندگی می‌کند.[۱] می‌دانیم که قضیه مسجد گوهرشاد مربوط به دوران رضا شاه بود و این شخص باید قبل از جنگ جهانی دوم به ژاپن رفته باشد.
اگر از چنین موارد استثنایی بگذریم، رفتن و اقامت ایرانی‌ها در ژاپن هر چند به شکل معدود اما مربوط به سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم و زمانی است که اقتصاد این کشور داشت به سرعت رشد می‌کرد و به سمت بدل شدن به اقتصاد دوم جهان پیش می‌رفت. یکی از معروفترین این ایرانی‌ها هوشنگ انصاری است که بعدها و در حکومت پهلوی دوم به مناصبی چون وزیر دارایی، وزیر اطلاعات و جهانگردی و سفیر ایران در آمریکا هم رسید. انصاری بعد از جنگ جهانی دوم به عنوان نماینده تجارتخانه برادران اخوان به ژاپن رفت، زبان ژاپنی یاد گرفت و با زنی ژاپنی ازدواج کرد.[۲] یکی دیگر از ایرانیانی که در این دوره به ژاپن رفت، خانم ملوک کاظم پور است که ژانویه 1958 [بهمن 1336 ش] با خانواده‌اش به ژاپن رفت، از همان سال تدریس زبان فارسی را در دانشگاه زبان‌های خارجی اوساکا شروع کرد.[۳] به عنوان نمونه دیگر می‌توانیم به مورد ازدواج یکی از بازیکنان تیم ملی والیبال ایران با خانمی ژاپنی بعد از حضور این تیم در مسابقات آسیایی 1958 توکیو اشاره کنیم که در مطبوعات آن زمان ایران هم بازتاب یافت.[۴]
تا دهه 1360 ش و حضور تعداد زیادی از کارگران ایرانی در ژاپن، ما کم و بیش شاهد اقامت ایرانیانی در ژاپن هستیم که تعداد آن‌ها بسیار انگشت شمار بود. با پایان جنگ ایران و عراق و شرایط اقتصادی بعد از آن از اواسط دهه 1360 به بعد ما شاهد حضور کارگران ایرانی در ژاپن هستیم که تعدادشان بدان حد زیاد بود که برخی پژوهشگران حضور آنان را یادآور سیل جویندگان طلا به آمریکای شمالی در سال 1848 می‌دانند.[۵] جدول شماره 1 نشان دهنده تعداد ایرانیانی است که در فاصله سال‌های 1986 تا 1996 به ژاپن وارد شدند.
جدول شماره 1. تعداد ایرانیان وارد شده به ژاپن در فاصله سال‌های 1986 تا 1996 م.
| سال | 1986 | 1987 | 1988 | 1989 | 1990 | 1991 | 1992 | 1993 | 1994 | 1995 | 1996 |
| تعداد (نفر) | 15904 | 19818 | 14090 | 16282 | 31289 | 47127 | 14314 | 3419 | 2673 | 2091 | 2181 |
همان طور که در جدول شماره 1 به خوبی روشن است، تا سال 1991 [1369 ش] ورود ایرانیان به ژاپن روند افزایشی داشت بطوری که در این سال به بیشترین تعداد خود یعنی 47127 نفر رسید. سال بعد و با لغو معاهده لغو روادید برای ایرانیان این تعداد رو به کاهش گذاشت. در این میان، برخی همچنان غیر قانونی در ژاپن ماندند، برخی با ازدواج با ژاپنی‌ها و یا روش‌های دیگر اقامت ژاپن گرفتند و این چنین عده‌ای از ایرانیان مقیم ژاپن شدند. با استناد به آمار رسمی سازمان مهاجرت ژاپن (出入国在留管理庁/Shutsunyū koku zairyū kanrichō/Immigration Services Agency)، در سال 2019 تعداد ایرانیانی که به شکل قانونی در ژاپن اقامت داشتند، 4170 نفر بود.[۷] از این تعداد 53 نفر استاد، 1 نفر در بخش رسانه، 52 نفر دارای مشاغلی با تخصص بالا، 45 نفر مدیر، 9 نفر محقق، 1 نفر در بخش آموزش و پرورش، 159 در بخش مشاغل مرتبط فناوری، علوم انسانی و امور بین‌المللی، 17 در فعالیت‌های فرهنگی، 223 محصل، 224 نفر دارای اقامت از طریق خانواده، 2621 نفر دارای اقامت دایم، 288 نفر دارای شریک زندگی ژاپنی، 9 نفر دارای اقامت دراز مدت ویژه و... بودند.[۷]
در حال حاضر فرزندان ایرانیانی که در دهه 1360 ش به ژاپن رفتند و مقیم این کشور شدند، به مرحله بلوغ و فعالیت اجتماعی رسیده‌اند و برخی از آن‌ها اسم و رسمی در جامعه ژاپن پیدا کرده‌اند. یک از مشهورترین این ایرانی تبارها در جامعه ژاپن یو درویش (ダルビッシュ有/Darubisshu Yū(1986- )) است که عضو تیم ملی بیس بال ژاپن در المپیک 2008 بود. او از پدری ایرانی و مادری ژاپنی متولد شد، والدینی که در حین تحصیل در آمریکا با هم آشنا شده و بعد برای زندگی به ژاپن رفتند. یکی دیگر از این افراد آریا جسورو هاسه‌گاوا (長谷川 アーリアジャスール/Hasegawa Āriya jasūru(1988- )) بازیکن حرفه‌ای فوتبال است که او هم فرزند پدری ایرانی و مادری ژاپنی است. به این فهرست می‌توان افراد دیگری چون ساحل رز (هنرپیشه)، می جی (May J(1988- ): نام اصلی او می (جمیله) هاشیموتو و خواننده است) که مادرش ایرانی و پدرش ژاپنی است، امامی شون سلامی (エマミ･シュン･サラミ/Emami Shun Sarami(1980)) هنرمند طنز را هم افزود که این آخری از پدری ایرانی و مادری ژاپنی در تهران متولد شد.[۸]
نیز نگاه کنید به
ایرانیان مقیم تونس؛ ایرانیان و انتشار دین اسلام در چین؛ ایرانیان مقیم آرژانتین؛ ایرانیان مقیم در مالی؛ ايرانيان مقيم اسپانیا؛ ایرانیان مقیم در اتیوپی؛ ایرانیان مقیم سیرالئون؛ ایرانیان مقیم در قطر؛ ایرانیان مقیم تایلند؛ ایرانیان مقیم سودان
کتابشناسی
- ↑ نقی‌زاده، محمد. ذاكری، قدرت‌اله (1397). ژاپن‌شناسی در ايران؛ بررسی سير شناخت ايرانيان از ژاپن. مؤسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بين‌المللی الهدی. ص199.
- ↑ نقی‌زاده، محمد. ذاكری، قدرت‌اله (1397). ژاپن‌شناسی در ايران؛ بررسی سير شناخت ايرانيان از ژاپن. مؤسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بين‌المللی الهدی. ص200.
- ↑ چگینی، محمد (1396). مناسبات تاریخی ایران و ژاپن بر اساس اسناد آرشیوی وزارت امور خارجه. (1357-1256 ش/1979-1878 م)، اداره نشر وزارت امور خارجه. ص395.
- ↑ نقی‌زاده، محمد. ذاكری، قدرت‌اله (1397). ژاپن‌شناسی در ايران؛ بررسی سير شناخت ايرانيان از ژاپن. مؤسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بين‌المللی الهدی. ص201.
- ↑ Asgari, B. Yokoyama, O. Morozumi, A. Hope, T (2010). Global Economy and Labor Force Migration: The case of Iranian Workers in Japan. Ritsumeikan journal of Asia Pacific Studies. Volume 27. P33.
- ↑ Asgari, B. Yokoyama, O. Morozumi, A. Hope, T (2010). Global Economy and Labor Force Migration: The case of Iranian Workers in Japan. Ritsumeikan journal of Asia Pacific Studies. Volume 27. P32.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ Shutsunyū koku Z. (2021). Zairyū gaikokujin tōkei 2019 nen 12 gatsumatsu. Saishū etsurannichi 2021nen 2gatsu 1nichi. /isa/policies/statistics/toukei_ichiran_touroku.html.
- ↑ پالیزدار، فرهاد، ذاکری، قدرت اله (1402). «ایران و ژاپن». در پالیزدار، فرهاد، ذاکری، قدرت اله. جامعه و فرهنگ ژاپن، تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی. ص.316- 340.