روابط اقتصادی و تجاری ایران و قزاقستان

قزاقستان از جمله کشورهای در حال توسعه منطقه است که به دلیل برخورداری از درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت، آهن‌آلات، محصولات کشاورزی و منابع معدنی و همچنین دریافت وام و اعتبار از سوی بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری بین المللی و در راستای تحقق برنامه توسعه کشور تحت عنوان "قزاقستان ۲۰۳۰" و راهبرد کلان ۲۰۵۰، پروژه‌های فراوانی در زمینه‌های مختلف اقتصادی، زیربنایی، عمرانی، ساختمان‌سازی و نفت و گاز را در دست اجرا دارد. از این منظر بازار مستعدی برای کالاها و خدمات فنی و مهندسی ایران می‌تواند باشد. شرکت‌های ایرانی تاکنون قریب به دو میلیارد دلار در قزاقستان در زمینه‌های مختلف به قزاقستان خدمات فنی و مهندسی صادر کرده‌اند، از جمله شرکت دنا رهساز تاکنون نزدیک به ۸۰۰ میلیون دلار کار راه سازی انجام داده و دو پروژه به ارزش ۱۱۰ میلیون دلار و ۱۴۰ میلیون دلار نیز در دست اجرا دارد.

جدول شماره 1. مبادلات تجاری ایران با قزاقستان از سال ۱۳۸۹ لغایت ۱۳۹۴ (بر اساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران)

ارزش: میلیون دلار

۱۳۹۴	۱۳۹۳	۱۳۹۲	۱۳۹۱	۱۳۹۰	۱۳۸۹	سال
۸۷	۱۷۹	۲۱۰	۱۳۵	۸۴	۶۵	صادرات
136	210	84	186	136	124	واردات
49	31	126	-51	-52	-59	تراز تجاری
223	389	294	321	220	189	تجارت داخلی

جدول شماره 2. مبادلات بازرگانی ایران با قزاقستان از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ (بر اساس آمار گمرک جمهوری قزاقستان)

ارزش: میلیون دلار

۲۰۱۵	۲۰۱۴	۲۰۱۳	۲۰۱۲	۲۰۱۱	۲۰۱۰	سال
۵۶۵	۸۹۳	۵۳۸	۱۱۵	۷۱	۶۴,۶	صادرات
۶۹	۹۳	۸۱	۲۱۶	۹۵	۱۴۱,۸	واردات
+۴۹۵	۷۹۹	۴۵۷	-۱۰۱	۲۴	-۷۷,۲	تراز تجاری
۶۳۴	۹۸۷	۶۲۰	۳۳۱	۱۶۶	۲۰۵,۸	تجارت خارجی

ملاحظه: دلایل اصلی تفاوت زیاد در آمارهای گمرک ایران و قزاقستان درخصوص میزان مبادلات تجاری عبارت اند از:

• سالیانه در حدود یک میلیون تن فولاد به ارزش تقریبی ۴۵۰میلیون دلار به صورت واردات موقت از قزاقستان وارد کشورمان شده و پس از فراوری و ایجاد ارزش افزوده صادر می‌شود که در آمار گمرک قزاقستان به عنوان صادرات به ایران ثبت می‌گردد؛
• بخشی از صادرات کشورمان به قزاقستان از جمله خشکبار (حدود ۵۰ میلیون دلار) پس از ترخیص در گمرکات قزاقستان به روسیه صادر می‌شود که در آمار گمرک قزاقستان به عنوان واردات از ایران ثبت نمی‌شود.

مبادلات تجاری دو کشور در سال ۱۳۹۵:

• واردات در سه ماهه نخست ۱۳۹۵ نسبت به سه ماهه نخست ۱۳۹۴ از ۳۴ میلیون دلار به ۵/۳۵ میلیون دلار (۴/۴%) افزایش داشته است؛
• صادرات در سه ماهه نخست ۱۳۹۵ نسبت به سه ماهه نخست ۱۳۹۴ از ۲۲ میلیون دلار به ۶/۱۵ میلیون دلار (۲۹%) کاهش داشته است.

کالاهای مبادله شده بر اساس اولویت:

عمده‌ترین محصولات صادراتی ایران شامل انواع خشکبار، پسته، خرما، سیمان، محصولات پتروشیمی، انواع مصالح ساختمانی، موادغذایی، میوه و صیفی جات، مواد شوینده، انواع رنگ‌ها و محصولات لاستیکی و پلاستیکی هستند. عمده ترین اقلام وارداتی ایران نیز گندم، جو، آهن آلات و فولاد، دانه‌های روغنی مانند آفتابگردان و کلزا و قراضه باتری و سایرمحصولات غیرفولادی است.

کمیسیون‌های مشترک اقتصادی:

تاکنون تعداد ۱۴ اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی در دو کشور برگزار گردیده است که چهاردهمین اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی در تاریخ ۲1-۲2 مهرماه ۱۳۹۴ در آستانه برگزار گردید. قرار است پانزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک در بازه زمانی ۲۵ آذرماه لغایت ۳۰ بهمن ۱۳۹۵ در تهران برگزار گردد.

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی: در جریان دیدار سرکنسول قزاقستان در ایران با نائب رئیس اتاق ایران عنوان شد که گسترش روابط با ایران در اولویت سیاست خارجی قزاقستان است.

اونتالاب اونالبایف سرکنسول کشور قزاقستان در ایران در دیدار با مهندس غلامحسین شافعی نائب رئیس اتاق ایران و رئیس اتاق مشهد گفت: گسترش و تعمیق روابط دوستانه با ایران در اولویت سیاست خارجه قزاقستان قرار دارد.

سرکنسول قزاقستان در ایران که درس خوانده جمهوری اسلامی ایران می‌باشد از کشور جمهوری اسلامی ایران به عنوان "وطن دوم" خود نام برد و گفت: ایران کشور بزرگی است و فعالین اقتصادی این کشور اساسی ترین شرکای تجاری منطقه می‌باشند.

وی در این دیدار بر ضرورت سفر فعالین اقتصادی دو کشور جهت آشنایی با توانمندی‌های اقتصادی دو کشور تأکید کرد. در این دیدار نائب رئیس اتاق ایران ضمن ابراز خشنودی از این دیدار با اشاره به روابط دیرینه دو کشور ایران و قزاقستان به اشتراکات فرهنگی و اجتماعی دو کشور اشاره و ضمن نام بردن از دانشمند بزرگ "فارابی" وی را از دانشمندانی نامید که محصول درهم آمیختگی فرهنگی و اجتماعی دو کشور جمهوری اسلامی ایران و قزاقستان می‌باشد.

نائب رئیس اتاق ایران سپس در ادامه ملت قزاقستان را ملتی قابل تحسین نامید که با وجود سلطه شوروی سابق توانستند آداب و سنن و دین خود را حفظ کرده و طعم شیرین آزادی را بچشند.

مهندس شافعی خاطر نشان ساخت: بعد از اینکه درهای کشور قزاقستان به روی کشورهای همسایه باز شد جمهوری اسلامی ایران جزو اولین کشورهایی بود که کشور قزاقستان را به رسمیت شناخت و از آزادی مردم این کشور از زیر سلطه شوروی سابق استقبال کرد.

نائب رئیس اتاق ایران در ادامه به رفت و آمد مقامات جمهوری اسلامی ایران و فعالین اقتصادی به این کشور اشاره کرد و گفت:

«با دیدار رؤسای جمهوری از این کشور، این نزدیکی و قرابت تشدید شد و پیوند محکمی بین مردم دو کشور ایجاد شد و در حال حاضر در پیمان‌های منطقه‌ای شاهد همکاری‌های دو کشور از جمله پیمان شانگهای و اکو هستیم.»

او تصریح کرد:

«علی‌رغم روابط مناسب اقتصادی، مشکلاتی بین شرکت‌های ایرانی و قزاقی به وجود آمد و کارهای شتاب‌زده‌ای انجام شد که ضایعاتی داشت اما اراده مسئولین دو کشور در تنظیم روابط اقتصادی بین فعالان اقتصادی دو کشور با توسعه روابط و تغییرات تعرفه‌های ترجیهی باعث بهبود روابط تجاری گردید.»

وی افزود:

«کشور ایران در آسیای میانه به قزاقستان نگاه ویژه‌تری داشته است و سفرایی که از ایران در قزاقستان مستقر شدند از سفرای مطرح و قوی کشور جمهوری اسلامی ایران بوده‌اند که این مسئله نشان‌دهنده عزم این کشور در استحکام روابط فی مابین است.»

وی در ادامه بر توسعه میزان مبادلات اقتصادی طرفین تأکید کرد و افزود با حل مشکلات، سطح مبادلات اقتصادی را ارتقاء دهیم تا به توفیقات اقتصادی بیشتری دست یابیم. نائب رئیس اتاق ایران تغییرات کشور قزاقستان را به لحاظ اجتماعی و سیاسی بسیار مناسب توصیف کرد. وی عنوان کرد:

«هموار کردن راه برای توسعه روابط بین دو کشور وظیفه ماست و مسئولین دولتی کشور جمهوری اسلامی ایران نیز از ارتقاء و استحکام روابط دو کشور حمایت می‌کنند.»

از سوی دیگر بنا بر اعلام مسئولین قزاقی امکانات بالقوه اقتصادی و موقعیت جغرافیایی مطلوب ایران این کشور را به یکی از شرکای اصلی تجاری و اقتصادی قزاقستان در خاورمیانه تبدیل کرده است.

بین این دو کشور بیشتر از شصت موافقت‌نامه، سند دولتی و حکومتی و سازمانی به امضاء رسیده است که پایه گسترش همه جانبه روابط اقتصادی دو کشور و باعث توسعه روابط آتی دو کشور خواهد بود.

در سال ۲۰۰۹ تبادل کالاهای میان جمهوری قزاقستان و جمهوری اسلامی ایران بالغ بر یک میلیارد و سیصد و بیست و چهار ملیون دلار بوده است. (صادرات - ۱,۳ میلیارد و واردات ۲۴,۱ میلیون)، در سال ۲۰۱۰ - ۱,۳۸ میلیارد دلار (صادرات ۱,۱۵ میلیرد و واردات ۲۳,۳ میلیون دلار)، در سال ۲۰۱۱، ۱ میلیارد و ۱۱۰ میلیون دلار بوده است.

در قزاقستان بیش از ۱۸۶ شرکت با سرمایه ایرانی ثبت شده است. عمده آنها در بخش‌های مختلف از جمله ساخت و ساز، تجارت عمده فروشی، تولید، حمل و نقل است.

روش مهم دیگر در همکاری دو کشور کمسیون مشترک دولت‌های ایران و قزاقستان به حساب می‌آید که وظیفه بررسی مسائل اقتصادی، علمی، فرهنگی و فنی را به عهده دارد. در چارچوب برگزاری جلسات منظم دوره‌ای کمیسیون مشترک دو دولت کارهای بزرگی صورت می‌گیرد و تصمیم‌های لازم در سایه همکاری‌های صمیمانه در موارد مختلف اخذ می‌گردد.

همکاری‌های اتاق‌های بازرگانی دو کشور نیز پیگیری می‌شود در ماه آوریل سال ۲۰۰۹ رؤسای اطاق‌های بازرگانی قزاقستان و ایران سند تشکیل شورای همکاری اطاق مشترک بازرگانی دو کشور را به امضاء رساندند. در حال حاضر اطاق بازرگانی ایران با همکاری انجمن دوستی دو کشور جهت تشکیل اطاق مشترک بازرگانی ایران و قزاقستان تلاش می‌نمایند.

یکی از چشم‌اندازهای نتایج همکاری مشترک برنامه صادرات گندم به ایران و ترانزیت این محصول به کشورهای دیگر از طریق ایران در نظر گرفته شده است. یادآوری می‌شود که افتتاح موفقیت‌آمیز ترمینال و بارانداز عملیات تخلیه و بارگیری گندم در بندر امیر آباد شمال ایران حاصل همکاری‌های مشترک است. در حال حاضر قزاقستان در نظر دارد که پروژه مشترک ترمینال حمل ریلی گندم را در نزدیکی مرز ترکمستان و ایران راه‌اندازی نماید. (%۷۰ جمهوری قزاقستان و %۳۰ ج.ا. ایران) که باعث افزایش ظرفیت انتقال گندم قزاقستان به ایران خواهد شد.

تا سال ۲۰۱۱ م مجموع سرمایه گزاری جمهوری اسلامی ایران در قزاقستان معادل مبلغ ۹۷ میلیون دلار و در مقابل سرمایه گزاری قزاقستان در ایران معادل مبلغ ۱۰,۱ میلیون دلار بوده است.

شرکت‌های خصوصی ایران نیز علاقمند به سرمایه گزاری اقتصادی می‌باشد. از حوزه‌های مورد علاقه سرمایه گزاری بخش خصوصی ایران در قزاقستان محصولات کشاورزی، صنایع کوچک را می‌توان نام برد. شرکت‌های قزاقستان به نوبه خود علاقمندی خویش را در حوزه معادن ابراز نموده‌اند. به عنوان نمونه پروژه استخراج معدن طلا در ایران را توسط شرکت "زرکوه" را می‌توان نام برد. طرف قزاقستانی در قالب شرکت، "Gold "Eurasia فعالیت می‌نماید.

نیز نگاه کنید به

روابط اقتصادی و تجاری ایران و آرژانتین؛ روابط اقتصادی و تجاری ایران و اوکراین؛ روابط اقتصادی اردن و ج.ا.ایران؛ روابط اقتصادی و تجاری ایران و اتیوپی؛ روابط اقتصادی و تجاری مصر و ایران.