زیارتگاه های افغانستان

تعداد امامزاده‌ها در افغانستان، همانند سایر مناطق خراسان بزرگ، بسیار زیاد است و تقریبا همه مردم افغانستان به امامزاده‌ها و قبور اولیای خدا احترام می‌گذارند و به زیارت آنها می‌روند. زیارتگاه‌ها، امامزاده‌ها، مراقد و مقابر پیران، روضه شریف در مزار شریف و... از مکان‌های مقدس و مورد احترام مردم به شمار می‌روند. قرآن و اوراق آن، علم (مانند علم حضرت ابوالفضل)، خرقه مبارکه، موی مبارک و... از جمله اشیای مقدس و مورد احترام مردم افغانستان است.

«نظرگاه‌ها به اعتقاد مردم افغانستان مکان‌هایی هستند که امامان یا امامزاده‌ها از آنجا دیدار کرده‌اند».

مانند بند امیر در بامیان‌که مشهور است به دست حضرت علی علیه‌السلام ساخته شده است؛ زیارتگاه سخی در کابل که مشهور به قدمگاه آن حضرت است و قریه گومار یا در دره رود خلم. آخرین قریه‌ای‌که با آب بلخ مشروب می‌شود قریه گورمار است. افسانه‌ای هست‌که‌گویا علی (ع) در همین مکان با مار جنگیده است.

زیارتگاه حضرت علی (ع). برگرفته از سایت ویکی پدیا، قابل بازیابی از https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%DA%A9%D8%A8%D9%88%D8%AF_%28%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81%29

زیارتگاه حضرت علی علیه‌السلام در مزار شریف

مزار شریف از شهرهای مذهبی افغانستان است و از لحاظ سابقه تاریخی قدمت چندانی ندارد. مرقد منسوب به حضرت علی علیه‌السلام در این شهر قرار دارد و نام شهر، «مزار شریف»، از وجود قبر مبارک آن حضرت گرفته شده است، برخی معتقدند که امام جعفر صادق علیه‌السلام به قاصد ابومسلم خراسانی فرمودند:

«ابومسلم را بگوی هرگاه می‌خواهد این خاندان خدمت پسندیده به جای آرد می‌باید که جسد مبارک جد بزرگوارم را، که در صندوق محفوف و در نجف مدفون است، به بلده بلخ انتقال دهد... چون وصیت حضرت امام پنجم به ابومسلم رسید انجام این خدمت عالی را عین سعادت و موفقیت خود دانست و در ساعت به عیاران کارآزموده، به‌خصوص به (زولابی) که به لسان اهل تواریخ به (حریف مروزی) معروف است، امر و هدایت داد که به‌صورت خفیه در این امر مبادرت ورزیده و این خدمت بزرگ و نیکو را به تقدیم رسانند. چنان‌که عیاران مذکور آن جسد مطهر را، که در صندوق محفوف بود پنهانی از نجف برداشته، به حمل شتر به (مروشاه جهان) آوردند و در آنجا به موضع موسوم به (کوه نور) و از آنجا به (کلف) رسانیده و از کلف از آب (آمویه) گذرانیده، وارد بلخ کردند و در قریه (خیران)، که جانب آفتاب برآمد بلخ واقع و از بلخ تا آنجا ۶ کرور راه است، به طریق خفیه مدفون ساختند».

پس از دفن، ده خیران به برکت وجود آن قبر، به خواجه خیران مشهور شد. بعدها روستای خواجه خیران تبدیل به شهری شد به نام مزار شریف که اینک بزرگ‌ترین و مهم‌ترین شهر تمام صفحات شمال افغانستان است و جای شهر تاریخی بلخ را گرفت. ظهور این مرقد باعث ورود عده زیادی از اهل تشیع به این منطقه و اطراف آن شد.گفته شده، بعدها سلطان سنجر پادشاه سلجوقی، قصد انتقال تابوت منسوب به آن حضرت را به پایتخت خود مرو، داشت و سلطان حسین بایقرا، پادشاه تیموری، نیز قصد انتقال آن را به هرات داشت؛ ولی توفیق آن را نیافتند. بارتولد نقل می‌کند:

«در نیمه اول قرن دوازدهم میلادی، شایعه‌ای منتشر شد که علی (ع) در همین‌جا مدفون است. عده‌ای مدعی بودند که پیغمبر (ص) را در خواب زیارت کرده و این واقعه را از حضرت رسول شنیده‌اند. در مجلس والی صحبت این داستان به میان آمد، فقیهی جدا اظهار کرد که این مطلب حقیقت ندارد؛ زیرا علی (ع) هرگز به این صفحات قدم نگذاشته است. شب، مرد فقیه در عالم رؤیا دید که ملائکه نزد وی آمدند و او را به‌سوی قبر بردند و جسد علی (ع) را، که به همان حال اصلی باقی بود، نشان دادند، از اینکه نسبت کذب به پیغمبر (ص) داده بود مورد ضرب قرار دادند و ملامتش کردند. فقیه با آثار ضربات وارده از خواب بیدار شد و شتابان به‌سوی والی رفت و ماوقع را نقل کرد. والی به‌اتفاق جماعت کثیری از مردم به محل معهود آمد و جسد خلیفه را که به حال اصلی باقی بود معاینه کرد و امر داد که در آنجا مقبره عالی بناکنند».

مزار شریف مهم‌ترین و مشهورترین مکان مقدس و مذهبی در افغانستان محسوب می‌شود، مردم افغانستان از سراسر این کشور از راه‌های دور و نزدیک به زیارت مزار شریف می‌روند و آن مرقد را به نام سخی (یکی از القاب مبارک آن حضرت) زیارت می‌کنند؛ زیارتگاه آن حضرت به زیارتگاه سخی نیز مشهور است. مردم حتی‌المقدور برای زیارت به آنجا می‌روند.

«شهر مزار شریف به مناسبت بازشناسی مرقد منسوب به امیرالمؤمنین علیه‌السلام ساخته شد و عنوان مزار شریف از آن مرقد اتخاذ شده است. این بارگاه به (قبر واقعی) حضرت علی علیه‌السلام تعلق ندارد؛ ولی یکی از مکان‌های زیارتی مهم و معروف شمال افغانستان و کل کشور است و در طول حیات بیش از هشت قرن خود، توانسته نقش مهمی در توجه مردم آن سامان به اهل‌بیت پیامبر (ص) ایفاکند و مردم از دور و نزدیک به مناسبت‌های مختلف به زیارت آن شتافته و در تقدیم نذورات و هرگونه احترام دریغ نورزیده‌اند».

بنای کنونی بارگاه موسوم به مقبره حضرت علی علیه‌السلام،

«از ابنیه‌ای است که نسبتا چندان قدمتی ندارد. این بنا را سلطان حسین (بایقرا) از اولاد تیمور، در سال ۱۴۸۱ میلادی (۸۸۶ هجری)، ساخته است. بنای قدیم را چنگیزخان خراب کرد... نایب علی‌خان والی، که مذهب تشیع داشت: در سال ۱۸۶۶، مزار شریف را مقر خود قرار داد و از این تاریخ مزار شریف مهم‌ترین شهر ترکستان افغانستان شد».

سلطان حسین بایقرا پس از کشف مجدد قبر در سال ۸۸۵ هجری، آن را تجدید بنا شد. این بنا در زمان امیر شیرعلی خان مرمت و به صواب‌دید علما نشان دولتی افغانستان شد.

زیارتگاه سخی

در غرب کابل، در دامنه کوه علی‌آباد (کارته سخی) زیارتگاه سخی قرار داردکه قدمگاه حضرت علی علیه‌السلام ذکر و به لقب مبارک آن حضرت، یعنی سخی، ساخته شده و مهم‌ترین زیارتگاه مردم کابل است. بر کتیبه‌های روی دیوار زیارتگاه آمده است:

«احمدشاه درانی در سال ۱۱۸۰ هجری قمری، خرقه مبارک پیغمبر اکرم را از فیض‌آباد مرکز ولایت بدخشان به طرف قندهار انتقال داد. زمانی‌که به کابل رسید، خرقه مبارک را برای زیارت اهالی کابل به مدت هشت ماه در همین محل گذشت. حاملان خرقه مبارک سه شب متوالی خواب دیدند که حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام آمد، شمشیر خود را بالای سنگی، که پشت زیارتگاه قرار داردگذاشت، سپس با جمعی از مؤمنان نماز خواند و به آنان توصیه کردکه در اینجا به نام من بقعه‌ای بسازید. روز بعد حاملان خرقه مبارک دیدند که همان سنگ از عظمت و هیبت ذوالفقار مولای متقیان شکافته است. این سنگ اکنون به نام سنگ ذوالفقار خوانده می‌شود. نخستین عمارت آن به دست احمدشاه درانی ساخته شد که اکنون به نام زیارت سخی شاه اولیا معروف است».

خرقه مبارکه

پس از آنکه احمدشاه درانی خرقه مبارک پیامبر اکرم (ص) را از فیض‌آباد به قندهار انتقال داد، برای آن خرقه زیارتگاه باشکوهی ساختند. این زیارتگاه محل زیارت و عبادت مردم قندهار و صفحات جنوب افغانستان است. این بنا مشهور به خرقه مبارکه است.

زیارتگاه یحی بن زید. برگرفته از سایت افغان تراول، قابل بازیابی از https://afghantravel.af/%DB%8C%D8%AD%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D9%86-%D8%B2%DB%8C%D8%AF-%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%B1%D9%BE%D9%84-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86/

زیارتگاه یحیی بن زید (علیه‌السلام)

شهر سرپل، مرکز ولایت سرپل، از دیگر شهرهای مذهبی افغانستان است؛ زیرا مقبره یکی از نوادگان امام زین‌العابدین علیه‌السلام در این شهر قرار دارد. حضرت یحیی بن زید بن علی بن الحسین علیه‌السلام که از مخالفان حکومت اموی بود، به خراسان آمد و در شمال افغانستان کنونی به شهادت رسید و در شهر سرپل دفن شد. مقبره او زیارتگاه مردم است و زوار زیادی دارد. در عید نوروز تعداد زوار آن خیلی بیشتر است.

سایر زیارتگاه‌ها

تعداد امامزاده‌ها و زیارتگاه‌ها در افغانستان خیلی زیاد است؛ زیرا این سرزمین یکی از مأمن‌های مخالفان بنی‌امیه و بنی‌عباسی بوده و عده زیادی از فرزندان و فرزندزادگان ائمه معصوم علیهم‌السلام وارد این مناطق شده و به مبارزه علیه خلفای اموی و عباسی پرداخته‌اند زیارتگاه شاهزاده قاسم بن جعفر صادق علیه‌السلام در هرات، زیارتگاه شاهزاده عبدالله در هرات، زیارت بابا حاتم در غرب بلخ، زیارتگاه امام خرد در سرپل و زیارتگاه شهدای صالحین در کابل از این جمله‌اند.