ساختار هرم جمعیتی عربستان سعودی

جوانان سعودی در بازار کار نوین، قابل بازیابی از https://www.zawya.com/en/economy/gcc/number-of-saudi-employees-in-private-sector-soars-35-to-234mln-in-5-years-minister-sseizt3a

ساختار جمعیتی عربستان سعودی طی دهه‌های اخیر تحولات عمیقی را تجربه کرده و از ویژگی‌های یک جامعه جوان به سمت جمعیتی متعادل‌تر و در آینده سالمندتر حرکت کرده است. در سال 2015، بیش از 60 درصد جمعیت این کشور زیر 30 سال بودند و گروه‌های سنی زیر 15 سال بخش قابل توجهی از هرم جمعیتی را تشکیل می‌دادند^[۱]. این وضعیت نتیجه نرخ بالای زادوولد، ورود نیروی کار جوان مهاجر و سیاست‌های جمعیتی پیشین بود که بر رشد طبیعی جمعیت تأکید داشتند^[۲]. تا سال 2025، با کاهش نرخ باروری به حدود 2.4 تولد به ازای هر زن و افزایش امید به زندگی به 76.5 سال، ترکیب سنی جمعیت تغییر کرده است. جمعیت در سن کار (15 تا 64 سال) حدود 67 درصد کل جمعیت را شامل می‌شود که نشان‌دهنده ظرفیت بالای نیروی انسانی برای توسعه اقتصادی است. نسبت وابستگی، یعنی نسبت جمعیت زیر 15 سال و بالای 65 سال به جمعیت فعال، حدود 43 درصد است که فرصت بهره‌برداری از «پنجره جمعیتی» را فراهم می‌کند. با این حال، نشانه‌های اولیه پیری جمعیت مشاهده می‌شود، به‌ویژه با افزایش تدریجی سهم گروه‌های سنی بالای 60 سال^[۳].

مهاجرت نیروی کار خارجی، به‌ویژه در گروه‌های سنی 20 تا 40 سال، نقش مهمی در تقویت جمعیت در سنین کاری ایفا کرده است. بخش عمده این مهاجران در صنایع ساخت‌وساز، خدمات و انرژی مشغول‌اند و حضورشان به تمرکز هرم جمعیتی در سنین فعال اقتصادی کمک کرده است. اما سیاست‌های اخیر دولت برای کاهش وابستگی به نیروی کار خارجی و تقویت مشارکت بومیان، ممکن است در بلندمدت به کاهش جمعیت جوان و تسریع پیری منجر شود^[۴].

جمعیت جوان در کشورهای عربی قابل بازیابی از https://data.unicef.org/resources/middle-east-north-africa-generation-2030/

تا سال 2030، پیش‌بینی می‌شود هرم جمعیتی متعادل‌تر شود. کاهش نرخ زادوولد، افزایش سطح تحصیلات زنان و تغییر در الگوهای خانوادگی، مانند بالا رفتن سن ازدواج و کاهش اندازه خانواده‌ها، رشد طبیعی جمعیت را کند کرده و سهم گروه‌های میانسال را افزایش خواهد داد. این تحولات چالش‌هایی مانند تأمین فرصت‌های شغلی برای جوانان، مدیریت سالمندی و اصلاح نظام‌های بیمه‌ای و اجتماعی را به همراه دارد^[۵].

در افق 2050، عربستان با جمعیتی روبه‌رو خواهد بود که ویژگی‌های یک جامعه در حال پیر شدن را دارد. انتظار می‌رود بیش از 12 درصد جمعیت بالای 65 سال باشند و نرخ باروری به زیر سطح جایگزینی (2.1 تولد به ازای هر زن) برسد. این تغییرات، فشار بر نظام سلامت، خدمات بازنشستگی و مراقبت‌های بلندمدت را افزایش می‌دهد و نیاز به سیاست‌های نوآورانه برای حمایت از سالمندان را برجسته می‌کند^[۶].

مدیریت این گذار جمعیتی نیازمند رویکردهای چندجانبه است. تقویت آموزش و مهارت‌افزایی برای بهره‌برداری از نیروی کار جوان، توسعه زیرساخت‌های سلامت برای سالمندان، و تنظیم مهاجرت هدفمند برای حفظ تعادل سنی، از اولویت‌های کلیدی هستند. این تحولات نه‌تنها بر توسعه داخلی عربستان تأثیر می‌گذارند، بلکه در شکل‌گیری روندهای جمعیتی منطقه خاورمیانه نیز نقش دارند^[۷].

نیز نگاه کنید به

کتابشناسی

↑ Monsha’at Atlas. (2022). Saudi Arabia Country Profile: Demographic composition by gender and nationality. Retrieved July 23, 2025, from https://atlas.monshaat.gov.sa/profile/country/saudi-arabia
↑ Darah Journal. (2023). 85(1). Retrieved July 23, 2025, from https://darahjournal.org.sa/Details.php?mag_no=85&article_no=1%5D(https://darahjournal.org.sa/Details.php?mag_no=85&article_no=1)
↑ [4] Bindhim, N. F., Senitan, M., Almutairi, M. N., Alhadlaq, L. S., Alnajem, S. A., Alfaifi, M. A., & Althumiri, N. A. (2025). Demographic, health, and behaviors profile of Saudi Arabia’s aging population 2022–2023. Frontiers in Aging, 6, Article 1491146. https://www.frontiersin.org/journals/aging/articles/10.3389/fragi.2025.1491146/full
↑ Global Media Insight. (2025). Saudi Arabia (KSA) Population Statistics 2025 [Infographics]. Retrieved July 23, 2025, from https://www.globalmediainsight.com/blog/saudi-arabia-population-statistics/
↑ General Authority for Statistics. (2022). Saudi Census 2022: A foundational pillar for Vision 2030. Retrieved July 23, 2025, from https://www.stats.gov.sa/w
↑ Strategic Gears. (2024). Saudi Arabia’s Changing Age Pyramid: Implications for Policy and Planning. Retrieved July 23, 2025, from https://engine.strategicgears.com/files/Saudi_Arabias_Changing_Age_Pyramid_EN_.pdf
↑ UNICEF. (2019). MENA Generation 2030: Investing in children and youth today to secure a prosperous region tomorrow. Retrieved July 23, 2025, from https://data.unicef.org/resources/middle-east-north-africa-generation-2030

نویسنده مقاله

نرگس شکوری

[1] Monsha’at Atlas. (2022). Saudi Arabia Country Profile: Demographic composition by gender and nationality. Retrieved July 23, 2025, from https://atlas.monshaat.gov.sa/profile/country/saudi-arabia

[2] Darah Journal. (2023). 85(1). Retrieved July 23, 2025, from https://darahjournal.org.sa/Details.php?mag_no=85&article_no=1%5D(https://darahjournal.org.sa/Details.php?mag_no=85&article_no=1)

[3] [4] Bindhim, N. F., Senitan, M., Almutairi, M. N., Alhadlaq, L. S., Alnajem, S. A., Alfaifi, M. A., & Althumiri, N. A. (2025). Demographic, health, and behaviors profile of Saudi Arabia’s aging population 2022–2023. Frontiers in Aging, 6, Article 1491146. https://www.frontiersin.org/journals/aging/articles/10.3389/fragi.2025.1491146/full

[4] Global Media Insight. (2025). Saudi Arabia (KSA) Population Statistics 2025 [Infographics]. Retrieved July 23, 2025, from https://www.globalmediainsight.com/blog/saudi-arabia-population-statistics/

[5] General Authority for Statistics. (2022). Saudi Census 2022: A foundational pillar for Vision 2030. Retrieved July 23, 2025, from https://www.stats.gov.sa/w

[6] Strategic Gears. (2024). Saudi Arabia’s Changing Age Pyramid: Implications for Policy and Planning. Retrieved July 23, 2025, from https://engine.strategicgears.com/files/Saudi_Arabias_Changing_Age_Pyramid_EN_.pdf

[7] UNICEF. (2019). MENA Generation 2030: Investing in children and youth today to secure a prosperous region tomorrow. Retrieved July 23, 2025, from https://data.unicef.org/resources/middle-east-north-africa-generation-2030

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]