شهرنشینی و روستانشینی در پاکستان

روند شهرنشینی

شهرنشینی در پاکستان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تحولات جمعیتی چند دهه اخیر، به شکلی پیوسته در حال گسترش است. بر اساس آمار سال ۲۰۲۴، حدود ۴۰ درصد از جمعیت این کشور در مناطق شهری زندگی می‌کنند.^[۱] این رقم نسبت به ۳۵ درصد در سال ۲۰۱۴ رشد قابل‌ملاحظه‌ای داشته^[۲] و بیانگر تغییرات ساختاری در الگوی زیست و توزیع جمعیتی است. عوامل متعددی از جمله رشد سریع جمعیت، مهاجرت‌های داخلی ناشی از درگیری‌های منطقه‌ای و تمایل به دستیابی به فرصت‌های اقتصادی و آموزشی بهتر، به این روند دامن زده‌اند. شهرهایی همچون کراچی و لاهور، به‌عنوان قطب‌های اقتصادی و فرهنگی، مقصد اصلی این جابه‌جایی‌ها بوده‌اند.

ویژگی‌های روستانشینی

با وجود رشد شهرنشینی، حدود ۶۰ درصد از جمعیت پاکستان همچنان در مناطق روستایی سکونت دارند. این مناطق عموماً به فعالیت‌های کشاورزی و دامپروری متکی هستند و از نظر اقتصادی، به زیرساخت‌های پیشرفته شهری دسترسی ندارند.^[۳] کمبود خدمات بهداشتی، آموزشی و فرصت‌های شغلی در روستاها، عامل محرکه‌ای برای مهاجرت‌های گسترده به شهرهای بزرگ بوده است. این جریان مهاجرت، علاوه بر تخلیه نیروی کار از مناطق روستایی، فشار سنگینی بر زیرساخت‌های شهری وارد کرده و چالش‌هایی همچون حاشیه‌نشینی، بحران مسکن و افزایش نابرابری اجتماعی را به همراه داشته است.^[۴]

چالش‌های شهرنشینی

رشد بی‌رویه شهرها در پاکستان با مشکلات ساختاری و زیست‌محیطی عمیقی همراه بوده است. ^[۵] ازدحام جمعیت، کمبود مسکن، و فشار بر منابع اساسی مانند آب، انرژی و زمین، شهرهای بزرگ را به کانون بحران تبدیل کرده است. علاوه بر این، آلودگی هوا، دفع غیراصولی زباله‌ها و افزایش دمای شهری به‌واسطه کاهش فضای سبز، پیامدهای زیست‌محیطی پایداری را به دنبال داشته‌اند. ضعف برنامه‌ریزی شهری و فقدان استراتژی‌های بلندمدت برای مدیریت این چالش‌ها، روند توسعه پایدار را با موانع جدی مواجه کرده است.

مقایسه با سال ۲۰۱۴

مقایسه داده‌های جمعیتی سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۲۴، روند پیچیده و چندلایه‌ای از تغییرات اجتماعی و اقتصادی را آشکار می‌سازد.^[۶] کاهش نرخ باروری، تغییر در ساختار سنی جمعیت و افزایش نرخ شهرنشینی، همگی به دگرگونی‌های عمیقی در نظام اقتصادی و اجتماعی پاکستان منجر شده‌اند. اگرچه این تغییرات می‌توانند فرصت‌هایی برای توسعه زیرساخت‌ها و ارتقای سطح رفاه عمومی فراهم کنند، اما عدم مدیریت صحیح، خطر تشدید نابرابری‌های اجتماعی و افزایش آسیب‌پذیری جمعیت را نیز به همراه دارد.^[۷]

نیز نگاه کنید به :

کتابشناسی

↑ Arif, G. M., & Hamid, S. (2023). Urbanization, city growth and quality of life in Pakistan. European Journal of Social Sciences, 10(2), 196–215.
↑ Pakistan Urban Population 1960-2024. (2024). Macrotrends.net.[۱]
↑ https://www.ifad.org/documents/38714170/39972509/Investing+in+rural+people+in+Pakistan.pdf/7b445950-5e1f-4281-9b02-736c2d80e6c9
↑ Ayazuddin, Sarwar Gondal, Iqbal Rana, Amjad Javaid Sandhu, Attiq Ur Rehman, Rabia Awan, Shaukat Ali Khan, Munawar Ali Ghanghro, Syed Wasim Abbas, Tariq Bashir, Mirza Zahid Mahmood, Naveed Iqbal, Abdul Waheed Channa, Muhammad Yasir Ishfaq, Mujahid Aslam, Muhammad Jawaid, Abdur Razzaq, Romana Sadaf, Mudassir Akhtar, . . . Gulzar Ahmad. (n.d.). MOUZA CENSUS 2020 (Country Report). In MOUZA CENSUS 2020. Pakistan Bureau of Statistics. [۲]
↑ Ullah, I. (2022). Re-identifying the Rural/Urban: A case Study of Pakistan. Espaço E Economia, 23.[۳]
↑ United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division, Menozzi, C., Spoorenberg, T., Bassarsky, L., Kantorová, V., Zeifman, L., Wheldon, M., Gonnella, G., Gu, D., Chen, Z., Athaluri, S., Castanheira, H. C., Fernandes, F., Kamiya, Y., Lattes, P., Lay, K. K., Palacharla, S. M., Silva, J. H. M. D., Williams, I., . . . Schoumaker, B. (2024). World Population Prospects 2024: Summary of Results (J. Wilmoth, K. Schmid, P. Gerland, C. Sawyer, S. Kisambira, S. Hertog, W. Dunbar, D. Culpepper, & B. P. Ouedraogo, Eds.)[۴]
↑ ET HealthWorld. (2024, July 12). Pakistan’s population projected to reach 400 million by 2092: UN Report. ETHealthworld.com; ANI.[۵]

نویسنده مقاله

نرگس شکوری

[1] Arif, G. M., & Hamid, S. (2023). Urbanization, city growth and quality of life in Pakistan. European Journal of Social Sciences, 10(2), 196–215.

[2] Pakistan Urban Population 1960-2024. (2024). Macrotrends.net.[۱]

[3] ttps://www.ifad.org/documents/38714170/39972509/Investing+in+rural+people+in+Pakistan.pdf/7b445950-5e1f-4281-9b02-736c2d80e6c9

[4] Ayazuddin, Sarwar Gondal, Iqbal Rana, Amjad Javaid Sandhu, Attiq Ur Rehman, Rabia Awan, Shaukat Ali Khan, Munawar Ali Ghanghro, Syed Wasim Abbas, Tariq Bashir, Mirza Zahid Mahmood, Naveed Iqbal, Abdul Waheed Channa, Muhammad Yasir Ishfaq, Mujahid Aslam, Muhammad Jawaid, Abdur Razzaq, Romana Sadaf, Mudassir Akhtar, . . . Gulzar Ahmad. (n.d.). MOUZA CENSUS 2020 (Country Report). In MOUZA CENSUS 2020. Pakistan Bureau of Statistics. [۲]

[5] Ullah, I. (2022). Re-identifying the Rural/Urban: A case Study of Pakistan. Espaço E Economia, 23.[۳]

[6] United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division, Menozzi, C., Spoorenberg, T., Bassarsky, L., Kantorová, V., Zeifman, L., Wheldon, M., Gonnella, G., Gu, D., Chen, Z., Athaluri, S., Castanheira, H. C., Fernandes, F., Kamiya, Y., Lattes, P., Lay, K. K., Palacharla, S. M., Silva, J. H. M. D., Williams, I., . . . Schoumaker, B. (2024). World Population Prospects 2024: Summary of Results (J. Wilmoth, K. Schmid, P. Gerland, C. Sawyer, S. Kisambira, S. Hertog, W. Dunbar, D. Culpepper, & B. P. Ouedraogo, Eds.)[۴]

[7] ET HealthWorld. (2024, July 12). Pakistan’s population projected to reach 400 million by 2092: UN Report. ETHealthworld.com; ANI.[۵]

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]