منابع آموزش زبان فارسی در روسیه
منابع آموزش زبان فارسی در روسیه
تا قبل از تاسیس بنیاد سعدی؛ غالب کتاب هایی که به عنوان کتب درسی از سوی دانشجویان زبان فارسی در روسیه مورد استفاده قرار می گرفت کتاب ها و آثار تالیفی استادان زبان فارسی روسیه در دوره شوروی بودند. کمااینکه امروزه نیز بعضا برخی از این کتاب ها نه تنها درخود روسیه؛ بلکه حتی در دیگر جمهوری های شوروی مورداستفاده قرار می گیرند.
در سال 1826( 1205شمسی) بولدیف، استاد زبان های شرقی در دانشگاه مسکو؛ مجموعه ای از متون فارسی برای دانشجویان روس زبان تهیه کرد که شامل غزلیات؛ قصاید ؛ داستان های کوتاه و قطعات متون منثور قدیمی فارسی؛ همچنین یک فرهنگ لغت نسبتا بزرگ (3500 کلمه) فارسی به روسی و یک شرح کوتاه دستور زبان فارسی می شد. از همین کتاب تا اواخر قرن 19در روسیه به عنوان کتاب درسی اصلی استفاده می شد.
در نیمه دوم قرن 19 در دانشگاه های روسیه تدریس زبان فارسی توسعه پیدا کرد. زبان فارسی باستان؛ زبان اوستایی؛ فارسی میانه (پهلوی) ؛ فارسی کلاسیک و ادبیات کلاسیک ایران از جمله آثار فردوسی؛ سعدی؛ حافظ و غیره مورد مطالعه قرار می گرفته اند. در سال 1869 میرزا ثانی گشتاسپ که از سال 1861 تا سال 1877 زبان فارسی را در دانشگاه سن پترزبورگ تدریس کرده ؛ یک فرهنگ فارسی- روسی- فرانسوی زیر عنوان " فرهنگ مفید" با 4 هزار کلمه تدوین کرد و چندسال بعد یعنی در سال 1853"برزین" کتاب دستور زبان فارسی را در شهر قازان به چاپ رساند.
زالمان با همکاری ژوکوفسکی در سال1889 کتاب دستور زبان فارسی را همراه با شرح عروض؛ برگزیده اشعار فارسی نوشت. محققی به نام کوروش؛ علاوه بر ادبیات فارسی؛ درزمینه خصوصیات صرف و نحو زبان فارسی کار کرده و در سال 1877 کتابی در مورد ویژگی های نحو فارسی و وجوه تشابه و تفاوت نحو فارسی و روسی نوشت.
بارتولد و روزنبرگ در زمینه ادبیات فارسی تحقیقات زیادی انجام داده اند. در سال1910 شرح دستور زبان فارسی و درسال 1914 فرهنگ فارسی به روسی تالیف فردی به نام میرزا جعفر به چاپ رسید.
در قرن 20 و به خصوص پس از انقلاب اکتبر سال1917؛ زبان و ادبیات فارسی در مراکز آموزشی روسیه اهمیت و جایگاه خاصی یافت؛ بطور مرتب تدریس می شد و مورد تحقیق قرار می گرفت. در دانشکده خاورشناسی دانشگاه لنینگراد(سن پترزبورگ فعلی) پس ازانقلاب اکتبر؛ کرسی زبان و ادبیات فارسی ایجاد می شود که استادان زبان فارسی؛ تاریخ زبان فارسی؛ زبان های باستانی ایرانی و ادبیات ایران را تدریس می کردند.
از جمله کتاب های بعدی در زمینه آموزش زبان فارسی می توان به کتاب هایی که توسط برتلس؛ کاسایوا؛ زرکوا و کاسایوا به ترتیب در سال های 1932؛1933؛1932 و بالاخره 1942 منتشر شدند؛ اشاره کرد.
در دهه 1950 میلادی کتاب های آموزشی جدیدی توسط استادان جوان تر پیدا آمد: دوره مقدماتی زبان فارسی نوشته مشترک واسکانیان و روبینچیک؛ کتاب درسی برای دانشجویان سال سوم به قلم رادووینسکی درسال1951؛ کتاب درسی برای دانشجویان سال اول کار مشترک علی یف و بیسکف در سال1953 و بالاخره کتاب درسی زبان فارسی نوشته آفچینیکوا در سال1955را می توان از آن جمله نام برد.
از جمله کتاب های جدید آموزش زبان فارسی می توان به"فارسی برای روس زبانان" نوشته دکتر ولادیمیر ایوانف؛ آموزش زبان فارسی اثر گلادکوا؛ چاپ جدید کتاب درسی زبان فارسی نوشته آفچینیکوا با بازنگری پروفسور ولادیمیر ایوانف نام برد.
در سال های اول پس فروپاشی شوروی ؛ از سوی برخی استادان روسی زبان فارسی همچون دکتر ولادیمیر ایوانف کتاب هایی در زمینه آموزش زبان فارسی تالیف شده و مورد استفاده قرار گرفتند . همچنین فرهنگ لغات روسی فارسی و بالعکس که توسط و یا باهمکاری مشترک استادان جوان تری همچون دکتر محسن شجاعی ویرایش؛ چاپ و منتشر شده است.
با تاسیس بنیاد سعدی؛ کتاب ها و منابع جدیدی برای آموزش زبان فارسی به خارجیان -46 عنوان تا پاییز1403- تدوین و منتشر شده است که نزدیکی و سازگاری بیشتری به استانداردهای آموزشی دارند و امروزه در بیشتر کشورها؛ این منابع به عنوان کتاب درسی مورد استفاده قرار می گیرند. از جمله این کتاب ها می توان: مینا 4و3و2و1 لذت خواندن 4و3و2و1؛ گام اول؛ ایرانشناسی2 و1؛ چارچوب2و1؛آموزش کاربردی واژه3و2و1؛ شیراز3و2و1؛ استاندارد ( مرجع آموزش زبان فارسی در جهان) ؛ سفر به ایران2و1؛ دستور ساده زبان فارسی( ویژه استادان و دانشجویان خارجی)؛ خمره (کمک آموزشی دوزبانه)؛ سلام دکتر؛ طوطی؛ روش های ساده آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان(برای مدرسان ) را نام برد.
برخی از این کتاب های درسی آموزشی مثل گام اول حتی به زبان کشورهای هدف از جمله روسی نیز ترجمه و منتشر شده است.
توصیه و تاکید بنیاد سعدی به نمایندگی های خود در خارج از کشور؛ استفاده از کتاب های درسی تالیف شده توسط این بنیاد برای آموزش و تدریس آن به فراگیران زبان فارسی می باشد.
برخی از مهمترین منابع ؛ فرهنگ لغات و کتب درسی- آموزشی زبان فارسی که امروزه در دانشگاه ها و موسسات آموزشی روسیه مورد استفاده قرار می گیر ند:
- آموزش کاربردی زبان فارسی؛ و.پ. نالیوکین
Наливкин В.П. - Руководство к практическому изучению персидского языка (Practical Guide to Learning Persian).
• Пейсиков Л.С. - Очерки по словообразованию персидского языка (Essays on Persian Word Formation).
- مبانی اصطلاحات زبان فارسی. یو.آ.روبینچیک
Рубинчик Ю.А. - Основы фразеологии персидского языка (Basics of Persian Phraseology).
- کتاب درسی زبان فارسی. ولادیمیر ایوانف
برای دانشجویان سال اول
Иванов, В. Б. (2016). Учебник персидского языка: для 1-го года обучения (Textbook of the Persian Language: For the 1st Year of Study).
- کتاب درسی زبان فارسی. ایوانف؛ ابوالحسنی
Учебник персидского языка для 1 года обучения. З.Абольхасани,Владимир Иванов
- زبان فارسی امروز. یوری روبینچیک
- Рубинчик Ю.А. - Современный персидский язык (Modern Persian Language).
-زبان فارسی- گرامر و دستور زبان ابتدایی. ل.ای. ژیریکف
Жирков Л.И. - Персидский язык: Элементарная грамматика (Persian Language: Elementary Grammar).
- زبان فارسی با ملانصرالدین. ولادیمیر ایوانف؛ یلنا گلادکووا
Персидский язык с Муллой Насреддином (Persian Language with Mulla Nasreddin), using Ilya Frank's method.
• Персидский язык. Самоучитель для начинающих (Persian Language. Self-Study Guide for Beginners) by В.Б. Иванов and Е.Л. Гладкова (2014).
- کتاب های درسی دوره کاربردی آموزش زبان فارسی. دو کتاب جداگانه با عنوانهای مشابه آ.ن.سوخوروکوف
Практический курс персидского языка : учебник / А.Н. Сухоруков. — М. : ИНФРА-М, 2019. — 218 с. — (Высшее образование: Бакалавриат).
Практический курс персидского языка: Учебник / Сухоруков А.Н. - М.:НИЦ ИНФРА-М, 2018. - 219 с.: 60x90 1/16. - (Крымский федеральный университет 100 лет) ISBN 978-5-16-106879-3 (online)
گفتنی است علاوه بر منابع ذکر شده، مرکز آموزش زبان فارسی رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در روسیه نیز در سایت رسمی خود کتاب ها و منابعی را برای علاقمندان به فراگیری زبان فارسی با اندک توضیحات درخصوص هر یک از آنها به زبان روسی معرفی و بارگذاری نموده است.
پرویز قاسمی