کمیته امور دینی قزاقستان
کمیته امور دینی قزاقستان که تا سال ۲۰۱۴ با عنوان آژانس امور دینی فعالیت می کرد توسط دولت به عنوان یک نهاد نیمه دولتی به منظور برنامه ریزی، نظارت و حمایت از مساجد و مراکز دینی و مذهبی و روحانیون و مروجین امور دینی و توسعه اسلام معتدل تحت اشراف و نظارت وزارت فرهنگ، ورزش و جوانان قزاقستان تشکیل شده است.
گزارش سفارت جمهوری قزاقستان در مورد کنگره رهبران ادیان سنتی جهان 60 آژانس امور دینی قزاقستان با هدف توسعه اسلام معتدل در قزاقستان تشکیل شده است: با توجه به تغییراتی که در سال ۲۰۱۴ میلادی در چارت تشکیلاتی آن حاصل شد، آژانس امور دینی قزاقستان به کمیته امور دینی قزاقستان تغییر یافت که رئیس این کمیته به عنوان معاون وزیر فرهنگ، ورزش و جوانان فعالیت خواهد کرد. بنا به گفته رئیس کمیته امور دینی "هر تبعه قزاقستان حق آزادی و انتخاب دارد. قزاقستان خط مشی خود را انتخاب نموده است. انتخاب ما مبنتی بر اصل "یک ملت و یک دین" است. این اصل باعث وحدت و یکپارچگی ملت ما می باشد. در این راستا، طرح توسعه اسلام معتدل در قزاقستان طراحی خواهد شد".
به گفته وی"سوابق و تجربیات نشان داده است که بسیاری از کشورهای لاییک چنانچه اکثریت مردم آن کشورها پیرو یک دین باشند، یک دین را ترجیح می دهند. این وضعیت در برخی از کشورهای مشترک المنافع و کشورهای لاییک اروپایی مشاهده می شود. در آن کشورها دین سنتی در جامعه کثیرالملیتی حاکم است و با میراث معنوی هماهنگی دارد".
رئیس آژانس امور دینی قزاقستان اسلام را به عنوان بزرگترین دینی که دارای تاریخ چند صد ساله است معرفی کرده و اعلام نموده است که امروز ۷۰ درصد مردم قزاقستان پیرو اسلام و مذهب حنفی و ۲۵ درصد پیرو مذهب پروتستان روسی می باشند. در عین حال، نقش موثر دیگر ادیان و مذاهب مانند کاتولیک، پروتستان و یهودیت بر جامعه این کشور انکارناپذیر است: این ادیان و مذاهب پس از به استقلال رسیدن قزاقستان فرصت یافته اند تا با آزادی بیشتر به انجام فعالیت خود در این کشور بپردازند. هدف آژانس امور ادیان انجام فعالیت توجیهی در خصوص سیاست دولت در زمینه تضمین حقوق اعتقاد و دین، ارائه پیشنهادات مبنی بر بهبود قوانین تشکل های مذهبی و پیشگیری از افراط گرایی مذهبی خواهد بود".
بنا بر اعلام رئیس آژانس امور دینی (کمیته امور دینی) جامعه قزاق همچنان لاییک خواهد بود، زیرا این اصل پایه و اساس ثبات و رفاه قزاقستان می باشد. وی در پایان گفت:"ما باید با تشریک مساعی از نظام لاییک کشور حمایت کنیم. باید متحد شویم تا از گسترش مسائل افراطی مانند عدم معنویت، تندروی دیدگاه های مذهبی پیش گیری نماییم. ما همچنین بر آن هستیم که دین جزء لاینفک جامعه لاییک ما باشد. ولی دولت پیوسته به توسعه ادیان توجه خواهد داشت".
بنا بر این دولت قزاقستان برای حفظ هویت اسلامی جامعه قزاقستان از طریق آژانس امور دینی برنامه های گستردهای اجرا میکند، در شهرهای مختلف به ساخت مساجد بزرگ و زیبا و مدرن با معماری سنتی اقدام نموده است بطوری که در روز جمعه ۶ جولای۲۰۱۲ مسجد حضرت سلطان با حضور رئیس جمهور قزاقستان، سفرا و نمایندگان کشور های خارجی و اقشار مختلف مردم شهر آستانا با برگزاری مراسم و اقامه 61 نماز جمعه بصورت رسمی افتتاح شد، این مسجد با مساحت صحن عمومی ۱۳ هکتار که ۱۸ هزار متر آن سرپوشیده است بزرگترین مسجد در قزاقستان و در آسیای میانه بشمار میرود به لیست مساجد منحصر بفرد جهان و سرمایه معنوی با ارزش اضافه گردید.
آژانس امور دینی قزاقستان در اواخر سال ۲۰۱۱ قانونی تصویب کرد که بر اساس آن هیچ گروه دینی و مذهبی بدون اخذ مجوز حق برگزاری برنامه های دینی را نخواهد داشت به گونهای که علیرغم پیش بینی تسهیلات لازم در قانون مذکور برای ارائه مجوز به متقاضیان ادیان، مذاهب و قومیت های مختلف، محدودیت هایی در انجام برنامه ها و فعالیت های ادیان و مذاهب خصوصا مذاهب غیرحنفی ایجاد کرده است.
هر چند آژانس امور دینی برای توسعه و گسترش ادیان فعالیت می کند و برنامه هایی را طراحی کرده است ولی با توجه به قوانین و نظارت های بیش از حد، در مرحله اجرا برای ادیان و مذاهب در برگزاری برنامه ها و مراسم و فعالیت های مذهبی محدودیت هایی ایجاد شده است.
پارلمان قزاقستان با تصویب قانون جدیدی در مورد اتحادیههای دینی این کشور، فعالیت نهادها و افراد مذهبی این کشور را تحت کنترل و نظارت بیشتری قرار داده است. طبق این مصوبه که تنها پس از تایید "نورسلطان نظربایف" رئیسجمهور و انتشار در رسانههای رسمی، مورد اجرا قرار میگیرد، نظارت بر نهادهای دینی تشدید و فعالیت کانون، سازمان و نهادهای غیررسمی ممنوع خواهد شد.
نصیبجان امانبایف" یک کارشناس مسائل سیاسی قزاق در توضیح این قانون گفته است: طبق این سند در آینده فعالیت تمامی نهادهای مذهبی تحت نظارت مقامات محلی قرار خواهد گرفت. وی افزود: طبق یکی از بندهای این قانون آموزش دینی نوجوانان تحت نظارت مراکز رسمی دولتی قرار خواهد داشت و خواندن نماز در محل کار و ادارات دولتی ممنوع خواهد شد.
تاکنون در این کشور آسیای مرکزی، فعالیت سازمانهای مذهبی بر اساس قانونی که در حدود ۲۰ سال پیش یا درست بعد از یک سال اعلام استقلال این کشور تصویب شده بود، مدیریت و تنظیم میشد. در همین حال، قناعت جومان " رئیس سازمان غیردولتی موسوم به وحدت مردمی بر این نظر است که جلوگیری از فعالیت سازمانهای افراطی کار نهادهای امنیتی و انتظامی بوده اما این قانون زمینهای برای محدود سازی فعالیتهای مذهبی و فشار بالا بر مسلمانان خواهد شد.
رئیس جمهوری قزاقستان در پیام سالانه خود به پارلمان از نهادهای رسمی خواست تدابیر لازم را برای تحت نظارت قرار دادن فعالیتهای مذهبی تهیه و تدوین کنند.
قزاقستان تنها کشور آسیای مرکزی است که از کشورهای باثبات و با امنیت ثابت در آسیای مرکزی شناخته میشود اما وقوع حوادث انفجاری و حملات خونینی که در سال ۲۰۱۳ شهرهای بزرگ و شهرهای دور از مرکز در تابستان گذشته اتفاق افتاد، اسطوره امنیتی این کشور را بر هم زد و همزمان نگرانیهای دولت را از افزایش و گسترش فعالیتهای نیمه رسمی سازمانهای افراطی بیشتر کرد.۴۷
با توجه به رواج افراطگرایی در قزاقستان در سال ۲۰۱۱ قانونی جدیدی در ۶ فصل و در ۲۵ ماده تحت عنوان قانون جمهوری قزاقستان «در باره فعالیت دینی و اتحادیههای دینی» در مورد اتحادیههای دینی این کشور تصویب شد و در تاریخ ۱۷ اکتبر سال ۲۰۱۱ توسط نورسلطان نظربایف رییس جمهور قزاقستان ابلاغ گردید. که بر اساس آن فعالیت نهادها و افراد مذهبی این کشور را تحت کنترل و نظارت بیشتری قرار میدهد، در این قانون آمده است: «جمهوری قزاقستان خود را به عنوان کشور دمکراتیک و سکولار معرفی میکند و حق هر فرد را برای آزادی عقیده تایید می کند، حقوق برابر هر فرد را صرف نظر از اعتقاد دینی وی تضمین می کند، نقش تاریخی مکتب حنفی اسلام و مسیحیت ارتدکسی در توسعه فرهنگی و زندگی معنوی مردم را می پذیرد، نسبت به سایر ادیان سازگار با میراث معنوی مردم قزاقستان احترام قائل است، اهمیت توافق بین مذاهب، تساهل و تسامح دینی و احترام نسبت به اعتقادات دینی شهروندان را میپذیرد.»۴۸ در فصل ۱ ماده ۳ این قانون ذکر شده است که «دولت از دین و اتحادیههای دینی جدا است.»، در همین فصل نیز سیستم آموزش و تربیت در جمهوری قزاقستان، به استثنای سازمانهای معنوی (دینی) آموزشی، از دین و اتحادیههای دینی جدا است و دارای جنبه سکولار معرفی شده است.
ماده ۷ و ۸ از فصل ۳ قانون جمهوری قزاقستان «در باره فعالیت دینی و اتحادیههای دینی» و «فعالیت تبلغی » و آداب و چگونگی اجرای مراسم دینی به شرح زیر پرداخته است:
ماده ۷ فعالیت های دینی در جمهوری قزاقستان:
۱. اتحادیههای دینی حق داشتن اماکن عبادت را دارند.
۲. عبادتها، مراسم مذهبی و (یا) اجلاس به صورت آزاد در اماکن مذهبی و در قلمروی اختصاص یافته برای آنها در اماکن عبادت، در موسسات و اتحادیههای دینی، در قبرستانها و در کورههای جسد سوزی، منازل، سالن های پذیرائی عمومی در صورت ضرورت به شرط رعایت حقوق و منافع افراد ساکن در نزدیک این اماکن، صورت میگیرد. در غیراین صورت مراسم مذهبی به ترتیب تعیین شده در قوانین جمهوری قزاقستان انجام می پذیرد.
۴۸ قانون جمهوری قزاقستان «در باره فعالیت دینی و اتحادیههای دینی» 63
:۷http://www.ommatnews.ir/archives/8673 ۳. انجام (برگزاری) عبادتها، مراسم مذهبی، مراسم و (یا) اجلاس و همچنین تحقق فعالیت تبلیغی در قلمرو و در اماکن ذیل ممنوع است:
۱) ارگانهای دولتی، سازمانها، به استثنای موارد پیشبینی شده در بند ۲ و ۴ این ماده؛
۲) نیروهای مسلح، دیگر نیروها و تشکیلات نظامی، ارگانهای قضایی و انتظامی، دیگر ادارات وابسته به تامین امنیت عمومی، حمایت از جان و سلامتی اشخاص حقیقی؛
۳)سازمانهای آموزشی، به استثنای سازمانهای معنوی (دینی) آموزشی.
۴ برای افرادی که در موسسات ویژه تامین کننده انزوای موقت از جامعه نگهداری می شوند؛ در موسساتی مستقر هستند که مجازات را اجرا میکنند؛ بیمار سازمانهای بهداشتی ارایه کننده خدمات بهزیستی می باشند؛ تحت خدمات اجتماعی خانه های سالمندان و معلولین بنا به درخواست آنها و یا خویشاوندان آنها در صورت ضرورت بر طبق رسوم، از روحانیان اتحادیههای دینی ثبت شده به ترتیب تعیین شده در قانون جمهوری قزاقستان دعوت به عمل می آید. با این وجود انجام مراسم مذهبی، مراسم و (یا) اجلاس نباید برای فعالیت سازمانهای مذکور ممانعت ایجاد کند و حقوق و منافع قانونی دیگر افراد را نقض کنند.
ماده ۸. فعالیت تبلغی
۱ شهروندان جمهوری قزاقستان، خارجیان و افراد بدون تابعیت فعالیت تبلغی را پس از انجام مراحل ثبت نام انجام میدهند.
۲. ثبت نام افراد مشغول به فعالیتهای تبلغی، توسط زیربخشهای منطقهای ارگان ذیصلاح به مدت حداکثر سی روز پس از ارایه مدارک انجام میپذیرد. مهلت ثبت نام در زمان انجام بررسی دین شناسی جهت دریافت نتیجه در زمینه مطالب ارایه شده توسط مبلغ محاسبه نمی گردد.
۳. مبلغین در خاک جمهوری قزاقستان موظف هستند به صورت سالانه مراحل ثبت نام در زیربخشهای منطقهای ارگان ذیصلاح را بگذرانند.
۴ برای ثبت نام، مبلغین به زیربخشهای منطقهای ارگان ذیصلاح مدارک و اسناد ذیل را ارایه میدهند؛ ۱) تصویر گذرنامه و یا شناسنامه؛
۲) درخواست با ذکر منطقه و مدت فعالیت تبلغی؛
۳) سند صادر شده توسط اتحادیه دینی برای حق انجام فعالیت تبلغی از طرف اتحادیه دینی؛
۴) تصویر گواهی در باره ثبت نام دولتی در جمهوری قزاقستان و آیین نامه اتحادیه دینی که مبلغ نماینده آن می باشد؛
۵) متون دینی و دیگر مطالب اطلاعرسانی حاوی اطلاعات دینی، اشیاء دینی مورد استفاده برای فعالیت تبلغی. خارجیان و افراد بدون تابعیت در جمهوری قزاقستان برای ثبت نام به عنوان مبلغ در زیربخشهای منطقهای ارگان ذیصلاح علاوه بر مدارك فوق ، اسناد ذیل را ارایه میدهند: 64 ۱) سند قانونی یا تائید شده، که نشان دهنده ثبت رسمی اتحادیه دینی مب باشد؛ ۲) دعوتنامه از اتحادیه دینی به ثبت رسیده در جمهوری قزاقستان.
اسناد صادر شده توسط کشورهای خارجی، به همراه ترجمه رسمی مورد تایید مقامات قزاقستان به زبانهای قزاقی و روسی و به همراه امضای مترجم رسمی تایید شده در جمهوری قزاقستان ارایه میگردد. ۵. برای شهروندان جمهوری قزاقستان، خارجیان و افراد بدون تابعیت که اسناد را جهت گذراندن مراتب ثبت نام به عنوان مبلغ ارایه کردهاند، در ثبت نام بر پایه نظر منفی نتایج بررسیهای دینی به عمل آمده و همچنین در صورتی که فعالیت تبلغی وی دارای خطر برای نظام قانون اساسی، نظام عمومی، حقوق و آزادیهای فردی، سلامتی و اخلاقیات جامعه می باشد، رد می گردد.
۶ استفاده از مطالب حاوی اطلاعات مذهبی و اشیاء دینی مورد استفاده توسط مبلغین پس از دریافت استنتاج مثبت بررسی دین شناسی مجاز می باشد.
۷ انجام فعالیت تبلغی بدون ثبت نام ممنوع است. ۴۹
اداره مفتیان قزاقستان
اولین سازمان متمرکز اسلامی در قرن ۱۸ اواخر سال ۱۷۸۸ و اوایل سال ۱۷۸۹ به منظور انتخاب روحانیون و امامان مساجد در شهر اوفای روسیه به وجود آمد.۵۰ پس از تشکیل سازمان اسلامی در شهر اوفا طی سال های بعد اداره روحانیت شوروی به چهار منطقه تقسیم شد؛ «اداره روحانیت بخش اروپایی شوروی»، «اداره روحانیت جمهوری های قفقاز جنوبی»، «اداره روحانیت مسلمانان قفقاز شمالی» و «اداره روحانیت آسیای میانه و قزاقستان»، که اداره روحانیت آسیای میانه و قزاقستان تا سال ۱۹۹۰ و قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی درتاشکند ازبکستان قرار داشت؛ لذا با توجه به اینکه این اداره تأثیر چندانی بر مسلمانان قزاقستان نداشت ایده تأسیس اداره دینی مستقل در قزاقستان بوجود آمد و با پیشنهاد نور سلطان نظر بایف رئیس وقت جمهوری سیوسیالیستی قزاقستان شوروی و موافقت مسکو تشکیل اداره دینی مستقل در قزاقستان تصویب شد که به دنبال آن در ۱۲ ژانویه ۱۹۹۰ در جریان برگزاری همایش مسلمانان قزاقستان تأسیس اداره دینی مستقل قزاقستان اعلام شد.
با آغاز بکار اداره دینی قزاقستان دانشگاه اسلامی برای تربیت روحانیون و ائمه جماعات مساجد تأسیس شد، نشریهای به نام «ایمان» به انتشار مسائل اسلامی پرداخت و برای امور دینی و اسلامی مسلمانان برنامه ریزی و اقداماتی را انجام داد ولی بدلیل نداشتن متخصصین و عالمان کارآمد کم کم فعالیت های این اداره رو
۹؛ اصل قانون و دستر العمل فعالیت های امور دینی در پایان کتاب در بخش ضمائم ذکر خواهد شد.
پیدایش نخستین سازمان متمرکز اسلامی در روسیه 50 hawzahnews.com/TextVersionDetail/302796
بنیاد مطالعات اسلامی روسیه
به افول گذاشت و از کارایی لازم باز ایستاد در نتیجه دولت قزاقستان برای جلوگیری از ناکارآمدی این اداره پس از استقلال قزاقستان و پس از برگزاری همایش مسلمانان قزاقستان با انتخاب مدیریت جدید این اداره تحولی جدید در ساختار و فعالیت های آن بوجود آمد و بتدریج اصلاحات قابل توجهی در آن ایجاد شد.۵۲ در ۲۴ ژوئن سال ۲۰۰۰ عبد ستار دربیسلی به عنوان عالیترین مقام رسمی اداره امور مسلمان این جمهوری منصوب شد که تا سال ۲۰۱۳ این مسئولیت را عهده دار بود و در مصاحبهای به خبرنگاران اعلام کرد: «چند هفته پیش نورسلطان نظربایف رئیسجمهور این کشور من را به حضور پذیرفت که در آن دیدار من به وی گفتم: اکنون پس از ۱۳ سال فعالیت در اداره امور مسلمانان قصد بازگشت به محیط علمی و پژوهشی را دارم.» که این پیشنهاد از سوی رئیسجمهور قزاقستان پذیرفته شد.. پس از استعفای ایشان آقای یرژان مایامرف به عنوان مفتی اعظم مسلمانان قزاقستان انتخاب شد[۱].
نیز نگاه کنید به
گروهها و نهادهای اجتماعی قزاقستان؛ جامعه و نظام اجتماعی قزاقستان؛ قزاقستان
کتابشناسی
- ↑ صابری، اصغر(1395). جامعه و فرهنگ قزاقستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)