هنجارها و ارزش های اجتماعی سودان: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
جز (The LinkTitles extension automatically added links to existing pages (https://github.com/bovender/LinkTitles).)
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
هنجارها و ارزش‌هاي اجتماعي
اکثریت مردم [[سودان]]، مسلمان هستند و به بسیاری از ارزش‌های اجتماعی که در دین مبین اسلام، مورد تأکید قرار گرفته، پایبندند. با‌ این حال، اثرپذیری از سنّت‌های نظام قبیله‌ای‌ این کشور نیز، در برخی رفتارهای سودانیان، مشاهده می‌شود. قسمت، به برخی از ارزش‌های اجتماعی در [[جامعه سودان]] اشاره می‌شود:
=====توجّه و اهتمام خاص به آموزش و حفظ قرآن کریم=====
تقریباً در همه شهرها و روستاهای [[سودان]]، تعداد قابل توجّهی از مدارس قرآنی (خلوه‌های قرآنی) آموزش، روخوانی، تجوید، تفسیر و حفظ قرآن را برعهده دارند. گفتنی است كه مسلمانان [[سودان]] غالباً ، از دوران كودكی و حتی قبل از ورود به مدارس رسمی، ضمن حضور در خلوه‌های قرآنی، قرائت و حفظ قرآن كریم را، آغاز می‌كنند و پس ازآن نیز، معمولاً، به‌طور مستمر در اوقاتی از شبانه روز به تلاوت بخش‌هایی از قرآن کریم میپردازند. همچنین حضور در حلقه‌های ذكر و شركت در نماز‌تراویح نیز سبب گردیده كه بیشتر مردم به‌طور غیررسمی حافظ كل یا اجزایی از کلام الله مجید باشند. نمادهایی از توجّه به قرآن کریم در میادین شهرهای مختلف [[سودان]]، ادبیات و هنرهای نمایشی و تجسّمی‌ این سرزمین، مشاهده می‌شود.
=====دوستی و مودّت پیامبر اکرم(ص) و اهل البیت (ع)=====
برخی نمادها و نشانه‌های علاقه‌مندی و محبّت مسلمانان [[سودان]] نسبت به پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت عصمت و طهارت (ع) را می‌توان چنین برشمرد:


اکثریت مردم سودان، مسلمان هستند و به بسیاری از ارزش‌های اجتماعی که در دین مبین اسلام، مورد تأکید قرار گرفته، پایبندند. با‌ این حال، اثرپذیری از سنّت‌های نظام قبیله‌ای‌ این کشور نیز، در برخی رفتارهای سودانیان، مشاهده می‌شود. قسمت، به برخی از ارزش‌های اجتماعی در جامعه [[سودان]] اشاره می‌شود:
یك شبكه رادیویی به‌طور شبانه‌روزی ذكرها و مدیحه‌های مربوط به پیامبر اكرم(ص) و خاندان پاک ایشان را پخش می‌نماید.


1ـ1ـ5. توجّه و اهتمام خاص به آموزش و حفظ قرآن کریم:
سودانیان، در ماه ربیع الاول هر سال، به مناسبت میلاد با سعادت حضرت ختمی‌مرتبت، مراسم باشکوهی را باعنوان «مولود النبی(ص)» یا «سَنَویة»[VIII] برگزار می‌کنند.  


تقریباً در همه شهرها و روستاهای سودان، تعداد قابل توجّهی از مدارس قرآنی (خلوه‌های قرآنی) آموزش، روخوانی، تجوید، تفسیر و حفظ قرآن را برعهده دارند. گفتني است كه مسلمانان سودان غالباً ، از دوران كودكي و حتي قبل از ورود به مدارس رسمي، ضمن حضور در خلوه‌هاي قرآني، قرائت و حفظ قرآن كريم  را، آغاز مي‌كنند و پس ازآن  نيز،  معمولاً، به‌طور مستمر در اوقاتي از شبانه روز به تلاوت بخش‌هايي از قرآن کریم مي‌‌پردازند. همچنين حضور در حلقه‌هاي ذكر و شركت در نماز‌تراويح نيز سبب گرديده كه بيشتر مردم به‌طور غيررسمي حافظ كل يا اجزايي از کلام الله مجید باشند.
  بسیاری از خانواده‌های سودانی خود را از  سادات «اشراف» با سلسله و  شجره‌نامه‌های معروف و منتسب به ائمه معصومین (ع)  می‌دانند و به آن  می‌بالند.


نمادهایی از توجّه به قرآن کریم در میادین شهرهای مختلف سودان، ادبیات و هنرهای نمایشی و تجسّمی‌ این سرزمین، مشاهده می‌شود.  
برخی ضرب‌المثل‌های رایج در میان سودانیان، علاقه‌مندی آنها به اهل البیت(ع) را مورد تأكید قرار می‌دهد. مثلاً، هرگاه شخصی شدیداً مورد ظلم واقع شود؛ می‌گویند:<blockquote>  «ظُلِمَ فُلانٌ ظُلمَ الحسن و الحسین»</blockquote>یعنی فلانی همانند امام حسن (ع) و امام حسین (ع) مورد ظلم واقع شده است.


2ـ1ـ5. دوستی و مودّت پیامبر اکرم(ص) و اهل البیت (ع):
اغلب مسلمانان [[سودان]] نام‌های معصومین علیهم السلام(ع) را، برای فرزندان خود برمی‌گزینند. خصوصاً‌ این كه فرزندان دو قلوی پسر را، معمولاً حسن و حسین می‌نامند.


برخي نمادها و نشانه‌هاي علاقه‌مندي و محبّت مسلمانان سودان نسبت به پیامبر اکرم(ص) و اهل بيت عصمت و طهارت (ع) را می‌توان چنین برشمرد:
سروده‌ها و اشعار شاعران سودانی در مدح ائمه معصومین (ع) نیز، سابقه حضور تفکر اهل بیت (ع) را در‌این کشور آشكارتر می‌نمایند.
=====احترام به شخصیت‌های علمی‌ و مذهبی=====
عالمان دین، به‌ویژه شیوخ طریقت‌ها در جامعه [[سودان]]، نقش و جایگاه بسیار مهمی‌دارند که در بخش‌های بعدی‌ این کتاب، توضیحات بیشتری زمینه ارائه خواهد شد. نه تنها عموم مردم [[سودان]]، بلکه مسئولان و مقامات بلندپایه‌ این سرزمین نیز، برای علمای مذهبی و شیوخ برجسته کشورشان احترام ویژه‌ای قائل هستند. به‌عنوان مثال، ذکر خاطره‌ای از حضور رئیس‌جمهور سودان در مراسم «عقدِ قِران» یا عقد ازدواج فرزند یکی از شیوخ برجسته سودانی،  از احترام به شخصیت‌های مذهبی حکایت دارد.


يك شبكه راديويي به‌طور شبانه‌روزي  ذكرها و مديحه‌هاي مربوط به پيامبر اكرم(ص) و خاندان پاك‌ايشان را پخش مي‌نمايد.
بنده( مصطفی امیدی) در دوره مأموریتم به‌عنوان وابسته فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در [[سودان]]، دریکی از روزهای اردیبهشت ماه 1385 دعوتنامه‌ای را برای حضور در مراسم عقد فرزندِ شیخ احمد الطّیّب الشّیخ الزّین، یکی از شیوخ برجسته سودانی، دریافت کردم که قرار بود روز اول خرداد ماه 1385، ساعت شش و نیم بعد از ظهر، در مسجد الشّیخ الفاتح واقع در شارع الوادی برگزار شود. تصویری از‌ این دعوتنامه، در صفحه بعد درج شده است.


سودانیان، در ماه ربیع الاول  هر سال، به مناسبت میلاد با سعادت حضرت ختمی‌مرتبت، مراسم باشکوهی را باعنوان «مولود النبی(ص)» یا «سَنَویة»<sup>[12]</sup> برگزار می‌کنند.  
از یک‌سو، علاقه داشتم که برای آشنایی بیشتر با آداب و رسوم مردم [[سودان]] برنامه حضور یابم و از سوی دیگر همکاران گرامی‌در رایزنی فرهنگی، با توجّه به نقش و جایگاه شیخ احمد الطّیّب الشّیخ الزّین، حضور در مراسم یاد شده را، از نظر دیپلماسی عمومی‌ و ارتباطات مردمی، حائز اهمّیّت می‌دانستند.


  بسياري از خانواده‌هاي سودانی خود را از  سادات «اشراف» با سلسله و  شجره‌نامه‌هاي معروف و منتسب به ائمه معصومين (ع)  مي‌دانند و به آن  می‌بالند.
پس از آنکه هماهنگی‌های لازم برای حضور به عمل آمد، در زمان تعیین شده، به همراه راننده و یکی از همکاران رایزنی، عازم محل برگزاری شدیم تا در مراسمی‌ شرکت کنیم که مردم سودان، آن را «عقد قِران» می‌نامند و معمولاً در مسجد، مَسید یا مجتمع‌های آموزشی شیوخ(مُجَمّع الشیخ) برگزار می‌شود.
 
برخي ضرب‌المثل‌هاي رايج در میان سودانیان، علاقه‌مندی آنها به اهل البیت(ع) را مورد تأكيد قرار مي‌دهد. مثلاً، هرگاه شخصي شديداً مورد ظلم واقع شود؛ مي‌گويند :
 
  «ظُلِمَ فُلانٌ ظُلمَ الحسن و الحسين»
 
يعني فلاني همانند امام حسن (ع) و امام حسين (ع) مورد ظلم واقع شده است.
 
اغلب مسلمانان سودان نام‌های معصومين عليهم السلام(ع) را ، براي فرزندان خود برمي‌گزينند. خصوصاً‌اين كه  فرزندان دو قلوي پسر را، معمولاً حسن و حسين مي‌نامند.
 
سروده‌ها و اشعار شاعران سوداني در مدح  ائمه معصومين (ع)  نيز ، سابقه حضور تفکر اهل بيت (ع) را در‌اين کشور آشكارتر مي‌نمايند.
 
3ـ1ـ5. احترام به شخصیت‌های علمی‌و مذهبی:
 
عالمان دین، به‌ویژه شیوخ طریقت‌ها در جامعه سودان، نقش و جایگاه بسیار مهمی‌دارند که در بخش‌های بعدی‌ این کتاب، توضیحات بیشتری زمینه ارائه خواهد شد. نه تنها عموم مردم سودان، بلکه مسئولان و مقامات بلندپایه‌ این سرزمین نیز، برای علمای مذهبی و شیوخ برجسته کشورشان احترام ویژه‌ای قائل هستند. به‌عنوان مثال، ذکر خاطره‌ای از حضور رئیس‌جمهور سودان در مراسم «عقدِ قِران» یا عقد ازدواج فرزند یکی از شیوخ برجسته سودانی،  از احترام به شخصیت‌های مذهبی حکایت دارد.
 
بنده<sup>[13]</sup>در دوره مأموریتم به‌عنوان وابسته فرهنگی جمهوری اسلامی ایران  در سودان، دریکی از روزهای اردیبهشت ماه 1385 دعوتنامه‌ای را برای حضور در مراسم عقد فرزندِ شیخ احمد الطّیّب الشّیخ الزّین، یکی از شیوخ برجسته سودانی، دریافت کردم که قرار بود روز اول خرداد ماه 1385 ، ساعت شش و نیم بعد از ظهر، در مسجد الشّیخ الفاتح واقع در شارع الوادی برگزار شود. تصویری از‌ این دعوتنامه، در صفحه بعد درج شده است.
 
از یک‌سو، علاقه داشتم که برای آشنایی بیشتر با آداب و رسوم مردم سودان برنامه حضور یابم و از سوی دیگر همکاران گرامی‌در رایزنی فرهنگی، با توجّه به نقش و جایگاه شیخ احمد الطّیّب الشّیخ الزّین، حضور در مراسم یاد شده را، از نظر دیپلماسی عمومی‌و ارتباطات مردمی، حائز اهمّیّت می‌دانستند.
 
پس از آنکه هماهنگی‌های لازم برای حضور به عمل آمد، در زمان تعیین شده، به همراه راننده و یکی از همکاران رایزنی، عازم محل برگزاری شدیم تا در مراسمی‌شرکت کنیم که مردم سودان، آن را «عقد قِران» می‌نامند و معمولاً در مسجد، مَسید یا مجتمع‌های آموزشی شیوخ<sup>[14]</sup> برگزار می‌شود.


هنوز به مسجد الفاتح نرسیده بودیم که مشاهده کردیم پلیس مانع ورود خودروها به خیابان اصلی محل برگزاری ـ شارع‌الوادی ـ می‌شود. اما از آنجایی که خودروی ما دارای شماره سیاسی بود، توانستیم وارد آن خیابان شویم و به نزدیکی مسجد برسیم. هزاران نفر در داخل و بیرون مسجد گرد آمده بودند. جمع کثیری از مهمانان راهی به بخش داخلی یافته و جایی برای نشستن یا‌ایستادن پیدا کرده بودند و به‌طور مستقیم برنامه را مشاهده می‌‌کردند. ولی بسیاری از مردم در بخش بیرونی و پیرامون مسجد نشسته یا‌ایستاده بودند و از طریق نمایشگرهای تلویزیونی (مانیتورهایی) ـ که در اطراف اقامتگاه نصب شده بودند ـ برنامه‌ها را تماشا می‌کردند.
هنوز به مسجد الفاتح نرسیده بودیم که مشاهده کردیم پلیس مانع ورود خودروها به خیابان اصلی محل برگزاری ـ شارع‌الوادی ـ می‌شود. اما از آنجایی که خودروی ما دارای شماره سیاسی بود، توانستیم وارد آن خیابان شویم و به نزدیکی مسجد برسیم. هزاران نفر در داخل و بیرون مسجد گرد آمده بودند. جمع کثیری از مهمانان راهی به بخش داخلی یافته و جایی برای نشستن یا‌ایستادن پیدا کرده بودند و به‌طور مستقیم برنامه را مشاهده می‌‌کردند. ولی بسیاری از مردم در بخش بیرونی و پیرامون مسجد نشسته یا‌ایستاده بودند و از طریق نمایشگرهای تلویزیونی (مانیتورهایی) ـ که در اطراف اقامتگاه نصب شده بودند ـ برنامه‌ها را تماشا می‌کردند.


با راهنمایی یکی از مسئولان تشریفاتِ مراسم، آرام آرام، از میان مردم، خود را به جایگاه ویژه مقامات و مسئولان رساندیم و بنده هم، در محل استقرار دیپلمات‌ها، نشستم. برنامه علاوه‌بر شیوخ برجسته، مقامات بلندپایه دولتی و برخی از سفیران و اعضای هیأت‌های نمایندگی کشورهای مختلف، حضور داشتند.


 
شگفت‌انگیز آنکه ژنرال عمر البشیر، رئیس‌جمهور [[سودان]] هم در کنار شیوخ نام آشنای سودانی، بر روی فرشی روی زمین نشسته بود. برنامه‌های متنوّعی اجرا شد و بعضی از مسئولان و نمایندگان گروه‌های مختلف، با سخنرانی کوتاه به خانواده‌های عروس و داماد، شادباش گفتند. سرانجام زمان خواندنِ صیغه عقد، فرارسید و مجری برنامه با سپاس از حضور ژنرال عمر البشیر و دیگر مقامات بلندپایه، از رئیس‌جمهور سودان و یکی از شیوخ برجسته درخواست کرد تا به‌ترتیب وکالت(نمایندگی) داماد و عروس را بپذیرند و صیغه عقد ازدواج آن دو را جاری نمایند.‌ این مراسم با خواندنِ صیغه عقد و پذیرایی از مهمانان پایان یافت<ref>مشاهدات عینی مصطفی امیدی، وابسته فرهنگی سابق ج.ا.اـ [[خارطوم]]</ref>.
تصویری از کارت دعوت به مراسم عقد فرزندِ شیخ احمد الطّیّب الشّیخ الزّین
=====ارج نهادن به مدرّسان و استادان دانشگاه=====
 
در جمهوری [[سودان]]، از نظر تشریفاتی، استاد دانشگاه همتراز وزیر، قلمداد می‌شود. به‌عنوان مثال، برای سفرهای استادان دانشگاه، باید بلیت درجه یک(الدرجة الاولی«First Class») تهیّه شود و برای ورود و خروج‌ایشان از پاویون (V.I.P) فرودگاه نیز، هماهنگی‌های لازم صورت پذیرد.
با راهنمایی یکی از مسئولان تشریفاتِ مراسم، آرام آرام، از میان مردم، خود را به جایگاه ویژه مقامات و مسئولان رساندیم و بنده هم، در محل استقرار دیپلمات‌ها، نشستم. برنامه علاوه‌بر شیوخ برجسته، مقامات بلندپایه دولتی و برخی از سفیران و اعضای هیأت‌های نم ایندگی کشورهای مختلف، حضور داشتند.
=====مناعت طبع سودانی=====
 
یکی از ویژگی‌های بارز مردم [[سودان]] مناعت طبع آنها است. به‌عنوان مثال افرادی که نیاز مبرم [[مالی]] هم دارند تا جایی که بتوانند حتّی از قرض گرفتن، خودداری می‌کنند. ضرب‌المثل سودانی «الدّین لو درهمین یُسوّد الخدّین»[IX] را می‌توان به‌عنوان شاهدی بر‌ این مدّعا ذکر کرد.
شگفت‌انگیز آنکه ژنرال عمر البشیر، رئیس‌جمهور سودان هم در کنار شیوخ نام آشنای سودانی، بر روی فرشی روی زمین نشسته بود. برنامه‌های متنوّعی اجرا شد و بعضی از مسئولان و نم ایندگان گروه‌های مختلف، با سخنرانی کوتاه به خانواده‌های عروس و داماد، شادباش گفتند. سرانجام زمان خواندنِ صیغه عقد، فرارسید و مجری برنامه با سپاس از حضور ژنرال عمر البشیر و دیگر مقامات بلندپایه، از رئیس‌جمهور سودان و یکی از شیوخ برجسته درخواست کرد تا به‌ترتیب وکالت(نم ایندگی) داماد و عروس را بپذیرند و صیغه عقد ازدواج آن دو را جاری نم ایند.‌ این مراسم با خواندنِ صیغه عقد و پذیرایی از مهمانان پایان یافت (مشاهدات عینی مصطفی امیدی، وابسته فرهنگی سابق ج.ا.اـ [[خارطوم]]).
=====مهمان نوازی=====
 
4ـ1ـ5. ارج نهادن به مدرّسان و استادان دانشگاه:
 
در جمهوری سودان، از نظر تشریفاتی، استاد دانشگاه همتراز وزیر، قلمداد می‌شود. به‌عنوان مثال، برای سفرهای استادان دانشگاه، باید بلیت درجه یک<sup>[15]</sup> تهیّه شود و برای ورود و خروج‌ایشان از پاویون (V.I.P) فرودگاه نیز، هماهنگی‌های لازم صورت پذیرد.
 
5ـ1ـ5. مناعت طبع سودانی:
 
یکی از ویژگی‌های بارز مردم سودان مناعت طبع آنها است. به‌عنوان مثال افرادی که نیاز مبرم [[مالی]] هم دارند تا جایی که بتوانند حتّی از قرض گرفتن، خودداری می‌کنند. ضرب‌المثل سودانی «الدّين لو درهمين يُسوّد الخدّين»<sup>[16]</sup>  را می‌توان به‌عنوان شاهدی بر‌ این مدّعا ذکر کرد.
 
6ـ1ـ5. مهمان نوازی:
 
سودانیان، مهمان خود را بسیار ارج می‌نهند و در استقبایل و پذیرایی از وی، از هیچ کوششی دریغ نمی‌کنند. آنان با مهرورزی و مهربانی از نظر گفتار و کردار، اصرار دارند که مهمان نه تنها احساس غربت نکند بلکه تفاوتی بین خود و میزبان هم، قائل نشود.
سودانیان، مهمان خود را بسیار ارج می‌نهند و در استقبایل و پذیرایی از وی، از هیچ کوششی دریغ نمی‌کنند. آنان با مهرورزی و مهربانی از نظر گفتار و کردار، اصرار دارند که مهمان نه تنها احساس غربت نکند بلکه تفاوتی بین خود و میزبان هم، قائل نشود.


===== علاقه‌مندی به مطالعه =====
با توجه به علاقه شدید سودانیان به مطالعه کتاب، در زبان عربی‌ این گفته رایج است که: <blockquote>«قاهرة تکتب، بیروت تطبع و خرطوم تقرأ» یعنی «کتاب در [[قاهره]] ([[مصر]]) نوشته می‌شود و در بیروت ([[لبنان]]) به چاپ می‌رسد؛ اما در [[خارطوم]] ([[سودان]]) خوانده می‌شود.»  </blockquote>


7ـ1ـ5. علاقه‌مندی به مطالعه:
=====گرامی‌داشتن رؤسای قبایل=====
در نظام قبیله‌ای [[سودان]]، رؤسای قبایل از احترام ویژه‌ای نزد عموم افراد قبیله برخوردارند و در تصمیم گیری‌های مهم مربوط به قبیله خویش، اثرگذارند<ref>معماریان، مریم، امیدی، مصطفی (1394). جامعه و فرهنگ [[سودان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص.36-40.</ref>.


با توجه به علاقه شدید سودانیان به مطالعه کتاب، در زبان عربی‌ این گفته رایج است که: «قاهرة تکتب، بیروت تطبع و خرطوم تقرأ» یعنی «کتاب در [[قاهره]] ([[مصر]]) نوشته می‌شود و در بیروت ([[لبنان]]) به چاپ می‌رسد؛ اما در خارطوم (سودان) خوانده می‌شود.»  
== نیز نگاه کنید به ==
[[هنجارها و ارزش های اجتماعی زیمبابوه]]؛ [[هنجارها و ارزش های اجتماعی لبنان]]؛ [[هنجارها و ارزش های اجتماعی کانادا]]؛ [[هنجارها و ارزش های اجتماعی کوبا]]؛ [[هنجارها و ارزش های اجتماعی ژاپن]]؛ [[هنجارها و ارزش‌های اجتماعی سنگال]]؛ [[هنجارها و ارزش های اجتماعی مالی]]؛ [[ارزش های اجتماعی در فرهنگ سنتی چین]]؛ [[هنجارها و ارزش های اجتماعی تایلند]]؛ [[هنجارها و ارزش های اجتماعی اوکراین]]؛ [[هنجارها و ارزش های اجتماعی اسپانیا]]؛ [[هنجارها و ارزش های اجتماعی اردن]]؛ [[هنجارها و ارزش های اجتماعی سیرالئون]]؛ [[هنجارها و ارزش های اجتماعی قزاقستان]]؛ [[هنجارها و ارزش های اجتماعی بنگلادش]]


== پاورقی ==
<small>[VII] - بی «Bey»، واژه‌ای ترکی به معنی «حاکم» است.</small>


8ـ1ـ5. گرامی‌داشتن رؤسای قبایل
<small>[VIII] - نظر به اینکه برنامه‌های بزرگداشت میلاد پیامبر اکرم(ص) از سوی شیوخ طریقت‌ها در هر سال برگزار می‌شود ، این برنامه ها را «سَنَویة الشیخ...» (به معنی برنامه سالانه شیخ...) یا به اختصار«سَنَویة» می‌نامند.</small>


در نظام قبیله‌ای سودان، رؤسای قبایل از احترام ویژه‌ای نزد عموم افراد قبیله برخوردارند و در تصمیم گیری‌های مهم مربوط به قبیله خویش ، اثرگذارند.
<small>[IX] - «به فرض که قَرض تنها دو دِرهَم باشد، باز هم موجب آبروریزی است.»</small>


در صفحات پیشین‌ این اثر، درباره قبایل سودانی،  به تفصیل سخن گفته شد و در‌ اینجا، به منظور رعایت اختصار، از بیان همه سنّت‌های قبیله‌ای رایج در میان قبایل سودان، باتوجّه به کثرت و تعدّد آنها و تنوّع سنّت‌های‌ایشان، صرف نظر شده است.
== کتابشناسی ==
<references />
[[رده:هنجارها وناهنجاری های اجتماعی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۶ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۴۱

اکثریت مردم سودان، مسلمان هستند و به بسیاری از ارزش‌های اجتماعی که در دین مبین اسلام، مورد تأکید قرار گرفته، پایبندند. با‌ این حال، اثرپذیری از سنّت‌های نظام قبیله‌ای‌ این کشور نیز، در برخی رفتارهای سودانیان، مشاهده می‌شود. قسمت، به برخی از ارزش‌های اجتماعی در جامعه سودان اشاره می‌شود:

توجّه و اهتمام خاص به آموزش و حفظ قرآن کریم

تقریباً در همه شهرها و روستاهای سودان، تعداد قابل توجّهی از مدارس قرآنی (خلوه‌های قرآنی) آموزش، روخوانی، تجوید، تفسیر و حفظ قرآن را برعهده دارند. گفتنی است كه مسلمانان سودان غالباً ، از دوران كودكی و حتی قبل از ورود به مدارس رسمی، ضمن حضور در خلوه‌های قرآنی، قرائت و حفظ قرآن كریم را، آغاز می‌كنند و پس ازآن نیز، معمولاً، به‌طور مستمر در اوقاتی از شبانه روز به تلاوت بخش‌هایی از قرآن کریم میپردازند. همچنین حضور در حلقه‌های ذكر و شركت در نماز‌تراویح نیز سبب گردیده كه بیشتر مردم به‌طور غیررسمی حافظ كل یا اجزایی از کلام الله مجید باشند. نمادهایی از توجّه به قرآن کریم در میادین شهرهای مختلف سودان، ادبیات و هنرهای نمایشی و تجسّمی‌ این سرزمین، مشاهده می‌شود.

دوستی و مودّت پیامبر اکرم(ص) و اهل البیت (ع)

برخی نمادها و نشانه‌های علاقه‌مندی و محبّت مسلمانان سودان نسبت به پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت عصمت و طهارت (ع) را می‌توان چنین برشمرد:

یك شبكه رادیویی به‌طور شبانه‌روزی ذكرها و مدیحه‌های مربوط به پیامبر اكرم(ص) و خاندان پاک ایشان را پخش می‌نماید.

سودانیان، در ماه ربیع الاول هر سال، به مناسبت میلاد با سعادت حضرت ختمی‌مرتبت، مراسم باشکوهی را باعنوان «مولود النبی(ص)» یا «سَنَویة»[VIII] برگزار می‌کنند.

  بسیاری از خانواده‌های سودانی خود را از  سادات «اشراف» با سلسله و  شجره‌نامه‌های معروف و منتسب به ائمه معصومین (ع)  می‌دانند و به آن  می‌بالند.

برخی ضرب‌المثل‌های رایج در میان سودانیان، علاقه‌مندی آنها به اهل البیت(ع) را مورد تأكید قرار می‌دهد. مثلاً، هرگاه شخصی شدیداً مورد ظلم واقع شود؛ می‌گویند:

  «ظُلِمَ فُلانٌ ظُلمَ الحسن و الحسین»

یعنی فلانی همانند امام حسن (ع) و امام حسین (ع) مورد ظلم واقع شده است.

اغلب مسلمانان سودان نام‌های معصومین علیهم السلام(ع) را، برای فرزندان خود برمی‌گزینند. خصوصاً‌ این كه فرزندان دو قلوی پسر را، معمولاً حسن و حسین می‌نامند.

سروده‌ها و اشعار شاعران سودانی در مدح ائمه معصومین (ع) نیز، سابقه حضور تفکر اهل بیت (ع) را در‌این کشور آشكارتر می‌نمایند.

احترام به شخصیت‌های علمی‌ و مذهبی

عالمان دین، به‌ویژه شیوخ طریقت‌ها در جامعه سودان، نقش و جایگاه بسیار مهمی‌دارند که در بخش‌های بعدی‌ این کتاب، توضیحات بیشتری زمینه ارائه خواهد شد. نه تنها عموم مردم سودان، بلکه مسئولان و مقامات بلندپایه‌ این سرزمین نیز، برای علمای مذهبی و شیوخ برجسته کشورشان احترام ویژه‌ای قائل هستند. به‌عنوان مثال، ذکر خاطره‌ای از حضور رئیس‌جمهور سودان در مراسم «عقدِ قِران» یا عقد ازدواج فرزند یکی از شیوخ برجسته سودانی،  از احترام به شخصیت‌های مذهبی حکایت دارد.

بنده( مصطفی امیدی) در دوره مأموریتم به‌عنوان وابسته فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سودان، دریکی از روزهای اردیبهشت ماه 1385 دعوتنامه‌ای را برای حضور در مراسم عقد فرزندِ شیخ احمد الطّیّب الشّیخ الزّین، یکی از شیوخ برجسته سودانی، دریافت کردم که قرار بود روز اول خرداد ماه 1385، ساعت شش و نیم بعد از ظهر، در مسجد الشّیخ الفاتح واقع در شارع الوادی برگزار شود. تصویری از‌ این دعوتنامه، در صفحه بعد درج شده است.

از یک‌سو، علاقه داشتم که برای آشنایی بیشتر با آداب و رسوم مردم سودان برنامه حضور یابم و از سوی دیگر همکاران گرامی‌در رایزنی فرهنگی، با توجّه به نقش و جایگاه شیخ احمد الطّیّب الشّیخ الزّین، حضور در مراسم یاد شده را، از نظر دیپلماسی عمومی‌ و ارتباطات مردمی، حائز اهمّیّت می‌دانستند.

پس از آنکه هماهنگی‌های لازم برای حضور به عمل آمد، در زمان تعیین شده، به همراه راننده و یکی از همکاران رایزنی، عازم محل برگزاری شدیم تا در مراسمی‌ شرکت کنیم که مردم سودان، آن را «عقد قِران» می‌نامند و معمولاً در مسجد، مَسید یا مجتمع‌های آموزشی شیوخ(مُجَمّع الشیخ) برگزار می‌شود.

هنوز به مسجد الفاتح نرسیده بودیم که مشاهده کردیم پلیس مانع ورود خودروها به خیابان اصلی محل برگزاری ـ شارع‌الوادی ـ می‌شود. اما از آنجایی که خودروی ما دارای شماره سیاسی بود، توانستیم وارد آن خیابان شویم و به نزدیکی مسجد برسیم. هزاران نفر در داخل و بیرون مسجد گرد آمده بودند. جمع کثیری از مهمانان راهی به بخش داخلی یافته و جایی برای نشستن یا‌ایستادن پیدا کرده بودند و به‌طور مستقیم برنامه را مشاهده می‌‌کردند. ولی بسیاری از مردم در بخش بیرونی و پیرامون مسجد نشسته یا‌ایستاده بودند و از طریق نمایشگرهای تلویزیونی (مانیتورهایی) ـ که در اطراف اقامتگاه نصب شده بودند ـ برنامه‌ها را تماشا می‌کردند.

با راهنمایی یکی از مسئولان تشریفاتِ مراسم، آرام آرام، از میان مردم، خود را به جایگاه ویژه مقامات و مسئولان رساندیم و بنده هم، در محل استقرار دیپلمات‌ها، نشستم. برنامه علاوه‌بر شیوخ برجسته، مقامات بلندپایه دولتی و برخی از سفیران و اعضای هیأت‌های نمایندگی کشورهای مختلف، حضور داشتند.

شگفت‌انگیز آنکه ژنرال عمر البشیر، رئیس‌جمهور سودان هم در کنار شیوخ نام آشنای سودانی، بر روی فرشی روی زمین نشسته بود. برنامه‌های متنوّعی اجرا شد و بعضی از مسئولان و نمایندگان گروه‌های مختلف، با سخنرانی کوتاه به خانواده‌های عروس و داماد، شادباش گفتند. سرانجام زمان خواندنِ صیغه عقد، فرارسید و مجری برنامه با سپاس از حضور ژنرال عمر البشیر و دیگر مقامات بلندپایه، از رئیس‌جمهور سودان و یکی از شیوخ برجسته درخواست کرد تا به‌ترتیب وکالت(نمایندگی) داماد و عروس را بپذیرند و صیغه عقد ازدواج آن دو را جاری نمایند.‌ این مراسم با خواندنِ صیغه عقد و پذیرایی از مهمانان پایان یافت[۱].

ارج نهادن به مدرّسان و استادان دانشگاه

در جمهوری سودان، از نظر تشریفاتی، استاد دانشگاه همتراز وزیر، قلمداد می‌شود. به‌عنوان مثال، برای سفرهای استادان دانشگاه، باید بلیت درجه یک(الدرجة الاولی«First Class») تهیّه شود و برای ورود و خروج‌ایشان از پاویون (V.I.P) فرودگاه نیز، هماهنگی‌های لازم صورت پذیرد.

مناعت طبع سودانی

یکی از ویژگی‌های بارز مردم سودان مناعت طبع آنها است. به‌عنوان مثال افرادی که نیاز مبرم مالی هم دارند تا جایی که بتوانند حتّی از قرض گرفتن، خودداری می‌کنند. ضرب‌المثل سودانی «الدّین لو درهمین یُسوّد الخدّین»[IX] را می‌توان به‌عنوان شاهدی بر‌ این مدّعا ذکر کرد.

مهمان نوازی

سودانیان، مهمان خود را بسیار ارج می‌نهند و در استقبایل و پذیرایی از وی، از هیچ کوششی دریغ نمی‌کنند. آنان با مهرورزی و مهربانی از نظر گفتار و کردار، اصرار دارند که مهمان نه تنها احساس غربت نکند بلکه تفاوتی بین خود و میزبان هم، قائل نشود.

علاقه‌مندی به مطالعه

با توجه به علاقه شدید سودانیان به مطالعه کتاب، در زبان عربی‌ این گفته رایج است که:

«قاهرة تکتب، بیروت تطبع و خرطوم تقرأ» یعنی «کتاب در قاهره (مصر) نوشته می‌شود و در بیروت (لبنان) به چاپ می‌رسد؛ اما در خارطوم (سودان) خوانده می‌شود.»  

گرامی‌داشتن رؤسای قبایل

در نظام قبیله‌ای سودان، رؤسای قبایل از احترام ویژه‌ای نزد عموم افراد قبیله برخوردارند و در تصمیم گیری‌های مهم مربوط به قبیله خویش، اثرگذارند[۲].

نیز نگاه کنید به

هنجارها و ارزش های اجتماعی زیمبابوه؛ هنجارها و ارزش های اجتماعی لبنان؛ هنجارها و ارزش های اجتماعی کانادا؛ هنجارها و ارزش های اجتماعی کوبا؛ هنجارها و ارزش های اجتماعی ژاپن؛ هنجارها و ارزش‌های اجتماعی سنگال؛ هنجارها و ارزش های اجتماعی مالی؛ ارزش های اجتماعی در فرهنگ سنتی چین؛ هنجارها و ارزش های اجتماعی تایلند؛ هنجارها و ارزش های اجتماعی اوکراین؛ هنجارها و ارزش های اجتماعی اسپانیا؛ هنجارها و ارزش های اجتماعی اردن؛ هنجارها و ارزش های اجتماعی سیرالئون؛ هنجارها و ارزش های اجتماعی قزاقستان؛ هنجارها و ارزش های اجتماعی بنگلادش

پاورقی

[VII] - بی «Bey»، واژه‌ای ترکی به معنی «حاکم» است.

[VIII] - نظر به اینکه برنامه‌های بزرگداشت میلاد پیامبر اکرم(ص) از سوی شیوخ طریقت‌ها در هر سال برگزار می‌شود ، این برنامه ها را «سَنَویة الشیخ...» (به معنی برنامه سالانه شیخ...) یا به اختصار«سَنَویة» می‌نامند.

[IX] - «به فرض که قَرض تنها دو دِرهَم باشد، باز هم موجب آبروریزی است.»

کتابشناسی

  1. مشاهدات عینی مصطفی امیدی، وابسته فرهنگی سابق ج.ا.اـ خارطوم
  2. معماریان، مریم، امیدی، مصطفی (1394). جامعه و فرهنگ سودان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص.36-40.