اسلام و مسلمانان لبنان: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''طوائف مسلمان'''
[[پرونده:ادیان شیعه و سنی لبنان.jpg|بندانگشتی|ادیان شیعه و سنی لبنان - برگرفته از سایت alalam - قابل بازیابی از: https://www.alalam.ir/news/3186751/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%A9-%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%A3%D8%B3%D8%A8%D9%88%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9]]
====[[تشیع در لبنان]]====
از چگونگی پدید آمدن تشیع در [https://wikimelal.ir/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 لبنان]، روایت‌های مختلفی وجود دارد. روایت‌های عمدتاً شیعی حضور ابوذر غفاری در عهد خلافت عثمان در منطقه جبل عامل را زمینه‌ساز آن دانسته‌اند.<ref>آل صفا، محمد جابر. (1998). تاريخ جبل عامل. الطبعة الثالثة. بیروت: [https://www.annahar.com دار النهار للنشر]، ص. ۲۳۳.</ref><ref>مكی، محمد علی (1991). [[لبنان]]: من الفتح العربی الی الفتح العثمانی. (الطبعة الرابعة). بیروت: [https://www.annahar.com دار النهار للنشر]، ص. ۳۴.</ref>در صورت پذیرش این روایت‌ها، با توجه به قدرت امویان و برخورد خشن با مخالفان، حضور شیعیان در جنوب [https://wikimelal.ir/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 لبنان] در دوره اموی بسیار محدود بوده است. آنچه مسلم است آن که با سقوط امویان در سال 745م (128ه) و دور شدن مرکز خلافت از شام، زمینه حضور شیعیان در [https://wikimelal.ir/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 لبنان] بیشتر و با ظهور دولت‌های شیعی در [[مصر]] و شام، گرایش به تشیع در جبل عامل رو به فزونی گزارد و طی قرون بعد، مناطق وسیعی از این سرزمین تحت سیطره شیعیان قرار گرفت.<ref>حيدر أحمد د. علي راغب. (2007). المسلمون الشيعة. الطبعة الأولى. بیروت: دار الهادي للطباعة والنشر، ص. 353.</ref> هر چند جمعیتی از شیعیان [https://wikimelal.ir/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 لبنان] دارای گرایش‌های نُصیری و اسماعیلی بودند، بیشتر آن‌ها به ویژه اکثریت مطلق ساکنان جبل عامل، گرایش شیعی اثنی عشری داشتند.


'''شيعه:''' از چگونگي پديد آمدن تشيع در لبنان، روايتهاي مختلفي وجود دارد. روايت‌هاي عمدتاً شيعي حضور ابوذر غفاري در عهد خلافت عثمان در منطقه جبل عامل را زمينه‌ساز آن دانسته‌اند.* در صورت پذيرش اين روايتها، با توجه به قدرت امويان و برخورد خشن با مخالفان، حضور شيعيان در جنوب [[لبنان]] در دوره اموي بسيار محدود بوده است. آنچه مسلم است آن كه با سقوط امويان در سال 745م(128ها) و دور شدن مركز خلافت از شام، زمينه حضور شيعيان در لبنان بيشتر و با ظهور دولت‌هاي شيعي در [[مصر]] و شام، گرايش به تشيع در جبل عامل رو به فزوني گزارد و طي قرون بعد، مناطق وسيعي از اين سرزمين تحت سيطره شيعيان قرار گرفت (حيدر احمد 2007، 353). هر چند جمعيتي از شيعيان لبنان داراي گرايشهاي نُصيري و اسماعيلي بودند، بيشتر آنها به ويژه اكثريت مطلق ساكنان جبل عامل، گرايش شيعي اثني عشري داشتند.
ساکنان طرابلس در شمال [https://wikimelal.ir/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 لبنان] نیز تا پیش از حمله صلیبی‌ها عمدتاً شیعه بوده و علی‌رغم سال‌ها مقاومت در برابر محاصره و حملات آنان، سرانجام دولت شیعی بنی‌عمار سقوط کرد. ساکنان منطقه کسروان، واقع در جبل [https://wikimelal.ir/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 لبنان] نیز تا قرن چهاردهم میلادی عموماً شیعه بوده‌اند.<ref>الصلیبی، کمال. (1991). تاريخ لبنان الحديث. الجزء الثانی. الطبعة السابعة. بيروت: [https://www.annahar.com دار النهار للنشر]، ص. ۱۵.</ref> با پایان کار صلیبی‌ها، مملوکی‌ها به بهانه همکاری شیعیان با صلیبی‌ها و با  اتهام عدم اعتقاد آنان به اسلام، حملاتی را علیه آنان آغاز کردند که به دلیل مقاومت سرسختانه شیعیان در مراحل اولیه چندان با توفیق همراه نبود. سرانجام با فتوای ابن‌تیمیه فقیه حنبلی شام و بسیج نیروی بسیار با حمله‌ای گسترده و سنگین در سال 1305، توانستند شیعیان را در این منطقه قلع و قمع کنند؛ تعداد بسیاری کشته و آنان که جان سالم به در برده بودند ناگزیر از فرار به جنوب و یا منطقه بقاع شدند و جمعیت اندکی از آنان نیز برای در امان ماندن به تغییر مذهب روی آورد.<ref>حيدر أحمد د. علي راغب. (2007). المسلمون الشيعة. الطبعة الأولى. بیروت: دار الهادي للطباعة والنشر، ص. ۲۱.</ref> علی‌رغم جمعیت معتنابه شیعیان در دوره مملوکی و عثمانی از آنجا که آنان را دشمن می‌پنداشتند، نه تنها از حیات سیاسی به دور نگه داشته شدند که تحت فشارها و محرومیت‌های فراوان قرار گرفتند. در دوره عثمانی اصولاً شیعیان را به رسمیت نمی‌شناختند و تنها در [https://wikimelal.ir/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%20%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86%20%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF%20%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 دوره نظام اداری خودمختار (متصرفیة)] بود که اندک سهمی‌ در اداره امور به آنان داده شد.<ref>المقداد، ص. 40.</ref>


ساكنان طرابلس در شمال لبنان نيز تا پيش از حمله صليبيها عمدتاً شيعه بوده و عليرغم سالها مقاومت در برابر محاصره و حملات آنان، سرانجام دولت شيعي بني‌عمار سقوط كرد. ساكنان منطقه كسروان، واقع در جبل لبنان نيز تا قرن چهاردهم ميلادي عموماً شيعه بوده‌اند (الصليبي ،15،2). با پايان كار صليبيها، مملوكيها به بهانه همكاري شيعيان با صليبيها و با  اتهام عدم اعتقادآنان به اسلام، حملاتي را عليه آنان آغاز كردند كه به دليل مقاومت سرسختانه شيعيان درمراحل اولیه چندان با توفيق همراه نبود. سرانجام با فتواي ابن‌تيميه فقيه حنبلي شام و بسيج نيروي بسيار با حمله‌اي گسترده و سنگين در سال 1305، توانستند شيعيان را در اين منطقه قلع و قمع كنند؛ تعداد بسياري كشته و آنان كه جان سالم به در برده بودند ناگزير از فرار به جنوب و يا منطقه بقاع شدند و جمعيت اندكي از آنان نيز براي در امان ماندن به تغيير مذهب روي آورد (حيدر احمد ،21). عليرغم جمعيت معتنابه به شيعيان در دوره مملوكي و عثماني از آنجا كه آنان را دشمن مي‌پنداشتند، نه تنها از حيات سياسي به دور نگه داشته شدند كه تحت فشارها و محروميت‌هاي فراوان قرار گرفتند. در دوره عثماني اصولاً شيعيان را به رسميت نمي‌شناختند و تنها در دوره نظام اداري خودمختار (متصرفية) بود كه اندك سهمي در اداره امور به آنان داده شد. (المقداد ،40).  
علی‌رغم محرومیت‌های اشاره شده، تحولات فرهنگی اجتماعی جامعه شیعه این سرزمین قابل توجه است. نهضت علمی‌جبل عامل (از نیمه‌های قرن هشتم تا نیمه‌های قرن دهم هجری) که به تاسیس حوزه‌های علمی‌ و ظهور ده‌ها فقیه و عالم نامدار شیعی انجامید، تنها یکی از فرازهای تاریخی [https://wikimelal.ir/%D8%AA%D8%B4%DB%8C%D8%B9%20%D8%AF%D8%B1%20%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 شیعیان] [https://wikimelal.ir/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 لبنان] است. محمد بن مکی الجزینی مشهور به شهید اول، علی بن عبدالعالی معروف به محقق کرکی و زین الدین بن علی الجباعی مشهور به شهید ثانی که هرکدام در پربار ساختن فقه شیعی و استمرار حرکت اجتهادی در تشیع نقش موثری داشتند، از بستر این نهضت دینی و فرهنگی برآمدند. حضور تعداد قابل توجهی از عالمان جبل عاملی در ایران که به دعوت شاهان صفوی صورت گرفت نیز در تعمیق و گسترش فرهنگ و آموزه‌های شیعی و استحکام پایه‌های حکومت صفویان تأثیرغیرقابل انکاری داشت.


عليرغم محروميتهاي اشاره شده، تحولات فرهنگي اجتماعي جامعه شیعه این سرزمین قابل توجه است. نهضت علمي جبل عامل(ازنیمه های قرن هشتم تانیمه های قرن دهم هجری) كه به تاسیس حوزه های علمی وظهور دهها فقيه و عالم نامدار شيعي انجاميد،تنها یکی ازفرازهای تاریخی شیعیان لبنان است . محمدبن مکی الجزینی مشهوربه شهیداول،علی بن عبدالعالی معروف به محقق کرکی وزین الدین بن علی الجباعی مشهوربه شهیدثانی که هرکدام درپربارساختن فقه شیعی واستمرارحرکت اجتهادی درتشیع نقش موثری داشتند،ازبستراین نهضت دینی وفرهنگی برآمدند.حضورتعداد قابل توجهی ازعالمان جبل عاملی درایران که به دعوت شاهان صفوی صورت گرفت نیز در تعميق و گسترش فرهنگ وآموزه های شيعي و استحكام پايه‌هاي حكومت صفویان تأثيرغیرقابل انکاری داشت.  
تحولات سیاسی اجتماعی در جامعه [https://wikimelal.ir/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 لبنان] از جمله جنبش اصلاحی در میان [https://wikimelal.ir/%D8%AA%D8%B4%DB%8C%D8%B9%20%D8%AF%D8%B1%20%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 شیعیان] در نیمه اول قرن بیستم و ادامه آن در نیمه دوم آن قرن که به شکل‌گیری جنبش محرومین و سازمان امل توسط امام موسی صدر انجامید، پس از قرن‌ها، زمینه حضور آنان در صحنه‌های سیاسی و اجتماعی را فراهم ساخت. ظهور جنبش [https://wikimelal.ir/%D8%AD%D8%B2%D8%A8%20%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87%20%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 حزب‌الله] در سال‌های اولیه دهه هشتاد قرن گذشته، تحت تأثیر پیروزی انقلاب اسلامی‌ در ایران، در واقع ادامه روند تحولات مزبور بود.


تحولات سياسي اجتماعي در جامعه لبنان ازجمله جنبش اصلاحي در ميان شيعيان در نيمه اول قرن بيستم و ادامه آن در نيمه دوم آن قرن كه به شكل‌گيري جنبش محرومين و سازمان امل توسط امام موسي صدر انجاميد، پس از قرنها، زمينه حضور آنان در صحنه‌هاي سياسي واجتماعي را فراهم ساخت. ظهور جنبش حزب‌اله در سالهاي اوليه دهه هشتاد قرن گذشته، تحت تأثير پيروزي انقلاب اسلامي در ايران، در واقع ادامه روند تحولات مزبور بود.  
جمعیت شیعیان بر اساس آمار وزارت کشور [https://wikimelal.ir/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 لبنان] در سال 1992، حدود 25/8% ساکنان این کشور بوده است و امروز جمعیت آنان تا حدود 33% از کل جمعیت تخمین زده می‌شود.<ref>المقداد، ص. 41.</ref> مذهب شیعه در سال 1967 همچون دیگر مذاهب به رسمیت شناخته شد و شورای عالی اسلامی‌ [https://wikimelal.ir/%D8%AA%D8%B4%DB%8C%D8%B9%20%D8%AF%D8%B1%20%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 شیعیان] به عنوان مسئول دفاع از حقوق و ارتقای سطح اقتصادی و اجتماعی آنان تأسیس گردید.<ref>قرم، جورج. (2004). لبنان المعاصر: تاریخ و مجتمع. (نقله الى العربية بواسطة الدكتور حسان قبيسي). الطبعة الأولى. بيروت: [https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%83%D8%AA%D8%A8%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%D9%82%D9%8A%D8%A9 المكتبة الشرقية]، ص. ۱۱۱.</ref> این شورا علاوه بر محاکم قضایی، بر موقوفات مربوط به [https://wikimelal.ir/%D8%AA%D8%B4%DB%8C%D8%B9%20%D8%AF%D8%B1%20%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 شیعیان] نیز نظارت می‌کند. مسئول فعلی شورای مزبور شیخ عبدالامیر قبلان است که پس از درگذشت شیخ مهدی شمس‌الدین، جانشین او شد. مؤسس و اولین رییس این شورا نیز امام موسی صدر بود که در سال 1979 و در سفر به لیبی مفقود و تاکنون از سرنوشت او اطلاع موثقی در دست نیست، به همین جهت و تا روشن شدن وضعیت وی، مسئولان این شورا از عنوان نایب رییس استفاده می‌کنند.


جمعيت شيعيان بر اساس آمار وزارت كشور لبنان در سال 1992، حدود 8 ،25% ساكنان اين كشور بوده است و امروز جمعيت آنان تا حدود 33% از كل جمعيت تخمين زده مي‌شود (پيشين، 41). مذهب شيعه در سال 1967 همچون ديگر مذاهب به رسميت شناخته شد و شوراي عالي اسلامی شيعيان به عنوان مسئول دفاع از حقوق و ارتقاي سطح اقتصادي و اجتماعي آنان تأسيس گرديد (قرم2004 ،111). اين شورا علاوه برمحاكم قضائي، بر موقوفات مربوط به شيعيان نيز نظارت مي‌كند. مسئول فعلي شوراي مزبور شيخ عبدالامير قبلان است كه پس از درگذشت شيخ مهدي شمس‌الدين، جانشين او شد.مؤسس و اولين رئيس اين شورا نيز امام موسي صدر بود كه در سال 1979 و درسفر به ليبي مفقود و تاكنون از سرنوشت او اطلاع موثقي در دست نيست،به همین جهت وتا روشن شدن وضعیت وی،مسئولان این شورا ازعنوان نایب رئیس استفاده می کنند.
امروز علاوه بر جبل عامل و بقاع، بسیاری از شیعیان در حومه جنوبی بیروت و برخی آن‌ها نیز در غرب بیروت سکنی دارند و از فعالیت‌های گسترده سیاسی اجتماعی و اقتصادی و حضوری تأثیرگذار در ساختار قدرت برخوردارند؛ از جمله رییس مجلس نمایندگان از میان سیاستمداران شیعه برگزیده می‌شود.
====[[تسنن در لبنان]]====
جمعیت مسلمانان سنی در سرزمین [https://wikimelal.ir/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 لبنان] تاپیش از برآمدن مملوکی‌ها، اندک بود. با سقوط دولت شیعی فاطمی‌ و به ویژه پس از شکست صلیبی‌ها و ظهور مملوکی‌ها در صحنه قدرت، بسیاری از سنی‌های شام به تدریج به [https://wikimelal.ir/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 لبنان] مهاجرت و در طرابلس، بیروت و صیدا و سایر مناطق ساحلی که تحت حاکمیت [https://wikimelal.ir/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86%20%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1 مملوکی‌ها] قرار داشت سکنی گزیدند.<ref>الصلیبی، کمال. (1991). تاريخ لبنان الحديث. الجزء الثانی. الطبعة السابعة. بيروت: [https://www.annahar.com دار النهار للنشر]، ص. ۱۷.</ref>


امروز علاوه بر جبل عامل و بقاع، بسياري از شيعيان در حومه جنوبي بيروت و برخي آنها نيز در غرب بيروت سكني دارند و از فعاليت‌هاي گسترده سياسي اجتماعي و اقتصادي و حضوري تأثيرگذار در ساختار قدرت برخوردارند؛ از جمله رئيس مجلس نمايندگان از ميان سياستمداران شيعه برگزيده مي‌شود.
جمعیت‌ [https://wikimelal.ir/%D8%AA%D8%B3%D9%86%D9%86%20%D8%AF%D8%B1%20%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 سنی‌های‌ لبنان] در دوره حاکمیت عثمانی‌ها نیز به دلیل حمایت حکومتی و هم مذهب بودن، از افزایش چشمگیری برخوردار شد؛ به گونه‌ای که امروز بیشترین جمعیت ساکن در دو شهر صیدا و طرابلس و نیز غرب بیروت سنی مذهبند و برخی از آنان در منطقه بقاع از جمله بعلبلک سکنی دارند.<ref>المقداد، ص. 42.</ref>


مرجع رسمی‌ سنی‌های لبنانی که عموماً  حنفی مذهب و حدود 30% از جمعیت را تشکیل می‌دهند دارالفتوی است که علاوه بر مسائل دینی و احوال شخصیه، امور موقوفات آنان را نیز اداره می‌کند. مفتی اهل سنت لبنان، شیخ محمد رشید قبانی است که از سال 1990 در این سمت قرار دارد. [https://wikimelal.ir/%D8%AA%D8%B3%D9%86%D9%86%20%D8%AF%D8%B1%20%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 طائفه سنی لبنان] از طوائف اصلی و در ساختار قدرت سیاسی نیز حضوری تعیین کننده دارد، از جمله نخست‌وزیر بایستی از میان آنان برگزیده شود.
====[[مذهب درزی در لبنان]]====
[[پرونده:دروزیان لبنان.jpg|بندانگشتی|دروزیان لبنان]]مذهب درزی در قرن پنجم هجری در دوره حکومت الحاکم با مرالله ششمین خلیفه فاطمی‌ مصر و با حمایت او در میان گروهی از اسماعیلیان و توسط شخصی به نام محمد بن اسماعیل درزی معروف به انشتکین بنیان گزارده شد. در نتیجه اختلافاتی که در همان اوان در میان هوداران مذهب جدید بروز کرد، محمد بن اسماعیل کشته شد و حمزة بن علی الزوزنی از داعیان بزرگ آن به امامت رسید.<ref>کرد علی، محمد. (1972). خطط الشام، الجزء الثانی. بيروت: [https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%84%D9%84%D9%85%D9%84%D8%A7%D9%8A%D9%8A%D9%86 دارالعلم للملايين]، ص. ۲۶۵.</ref><ref>زهر الدين، صالح. (1994). تاريخ المسلمين الموحدين الدروز. الطبعة الثانية. بیروت: [https://www.dohainstitute.org المركز العربي للابحاث والتوثيق]، ص. 37-38.</ref> [i] او اهتمام بسیاری برای سامان دادن به اوضاع مذهب و تجدید اصول آن به کار برد اما به دلیل اختلافات اصولی میان مبانی اعتقادی آن و مذهب [[اسماعیلیه]] و دیگر [https://wikimelal.ir/%D8%AA%D8%B3%D9%86%D9%86%20%D8%AF%D8%B1%20%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 مذاهب سنی]، هواداران آن ناگزیر از کتمان فعالیت‌های تبلیغی بودند و لذا به ایجاد نظام سری آن روی آوردند. در پی ناپدید شدن اسرار آمیز الحاکم با مرالله، حمزة بن علی از این رویداد، به عنوان غیبت نام برد و پیروان را به انتظار بازگشت پیروزمندانه او دعوت کرد. از آنجا که مذهب جدید نتوانست گسترش چندانی در مصر داشته باشد، رهبران آن ، فعالیت‌های تبلیغی خود را به شام که عشایر عرب آنجا اکثراً اسماعیلی و یا قرمطی مذهب بودند منتقل کردند و با استقبال ساکنان مناطق وادی التیم و شوف روبرو شدند.<ref>الصلیبی، کمال. (1991). تاريخ لبنان الحديث. الجزء الثانی. الطبعة السابعة. بيروت: [https://www.annahar.com دار النهار للنشر]، ص. ۱۵۸.</ref> در جریان جنگ‌های صلیبی، شجاعت و جنگ‌آوری درزی‌ها مورد توجه حاکمان سنی دمشق قرار گرفت؛ مسئله‌ای که تأثیر به‌سزایی در تثبیت جامعه درزی و قدرت گرفتن رهبران فئودال آن داشت. پس از سقوط دولت مملوکی و ورود عثمانی‌ها به شام، فخرالدین اول از رهبران خاندان درزی معن به رهبری منطقه درزی‌نشین دست یافت و زان پس درزی‌ها همواره در تحولات سیاسی اجتماعی [https://wikimelal.ir/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 لبنان] حضوری تأثیر گذار داشته‌اند.


'''سني:''' جمعیت مسلمانان سنی درسرزمین لبنان تاپیش از برآمدن مملوکی ها،اندک بود. با سقوط دولت شيعي فاطمي و به ويژه پس از شكست صليبيها و ظهور مملوكيها در صحنه قدرت، بسياري از سني‌هاي شام به تدريج به لبنان مهاجرت و در طرابلس، بيروت و صيدا و ساير مناطق ساحلي كه تحت حاكميت مملوكيها قرار داشت سكني گزيدند. (الصليبي 17،2).  
مذهب درزی از جمله مذاهب باطنی منسوب به اسلام[ii] و آموزه‌های آن آمیزه‌ای از مبانی اعتقادی اسلام و دیگر ادیان است. پس از آن که در سال 1043 باب دعوت درزی بسته شد،<ref name=":2">زهر الدين، صالح. (1994). تاريخ المسلمين الموحدين الدروز. الطبعة الثانية. بیروت: [https://www.dohainstitute.org المركز العربي للابحاث والتوثيق]، ص. ۳۵.</ref> مبانی اعتقادی و فقهی آنان همچنان سری و تنها عقال درزی از آن آگاهند و آنانند که بایستی اعمال مذهبی را انجام ‌دهند و طبقه جهال وظیفه عملی در این خصوص ندارند.<ref>زهر الدين، صالح. (1994). تاريخ المسلمين الموحدين الدروز. الطبعة الثانية. بیروت: [https://www.dohainstitute.org المركز العربي للابحاث والتوثيق]، ص. ۴۵.</ref>


جمعيت‌ سني‌هاي‌ لبنان در دوره حاكميت عثماني‌هانیز به دليل حمايت حكومتي و هم مذهب بودن، از افزايش چشمگيري برخوردار شد؛ به گونه‌اي كه امروز بيشترين جمعيت ساكن در دو شهر صیدا و طرابلس و نيز غرب بيروت سني مذهبند و برخي از آنان در منطقه بقاع از جمله بعلبلك سكني دارند (المقداد ، 42).
درزی‌ها '''حمزة بن علی''' را مؤسس حقیقی مذهب خود و بنیانگذار مبانی نظری آن می‌دانند و به پیروی از او، خود را موحدین درزی می‌خوانند.<ref>زهر الدين، صالح. (1994). تاريخ المسلمين الموحدين الدروز. الطبعة الثانية. بیروت: [https://www.dohainstitute.org المركز العربي للابحاث والتوثيق]، ص. ۲۹.</ref> مناطق سنتی سکونت [https://wikimelal.ir/%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%20%D8%AF%D8%B1%D8%B2%DB%8C%20%D8%AF%D8%B1%20%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 درزی‌های لبنان]، عمدتاً الشوف، وادی التیم و المتن است و البته در برخی از دیگر مناطق همچون بیروت نیز پراکنده‌اند و جمعیت آنان در حدود 170000 تن تخمین زده می‌شود. مرجعیت مذهبی درزی‌ها، شورای مذهبی درزی است که در رأس آن شیخ العقل قرار دارد. شیخ العقل فعلی [https://wikimelal.ir/%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%20%D8%AF%D8%B1%D8%B2%DB%8C%20%D8%AF%D8%B1%20%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 درزی‌های لبنان] شیخ نعیم حسن است که از سال 2006 در این سمت قرار دارد. درزی‌های [https://wikimelal.ir/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 لبنان] همچنین دارای مؤسسات اوقاف، محاکم مذهبی، مراکز بهداشت و شورای درزی تحقیقات و توسعه‌اند و برخی دیگر از مؤسسات خیریه آموزشی را نیز در اختیار دارند.<ref>زهر الدين، صالح. (1994). تاريخ المسلمين الموحدين الدروز. الطبعة الثانية. بیروت: [https://www.dohainstitute.org المركز العربي للابحاث والتوثيق]، ص. ۲۴۹-۲۶۰.</ref>
===='''علوی'''====
علوی‌های [https://wikimelal.ir/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 لبنان] گرچه از مذاهب شیعی شمرده می‌شوند، آموزه‌ی آنان از دیگر ادیان و مذاهب تأثیر پذیرفته است. خاستگاه اصلی علوی‌ها [[سوریه]] است و حضور نیروهای نظامی‌ سوریه طی سه دهه گذشته در [https://wikimelal.ir/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 لبنان]، زمینه‌ساز مهاجرت بسیاری از آنان به این کشور شد. در سال‌های اخیر از سوی دولت [https://wikimelal.ir/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 لبنان] به رسمیت شناخته شده‌اند و بنابراین همچون دیگر طوائف مذهبی رسمی، دارای محاکم خاص و دارای نماینده در پارلمان‌اند.<ref>قرم، جورج. (2004). لبنان المعاصر: تاریخ و مجتمع. (نقله الى العربية بواسطة الدكتور حسان قبيسي). الطبعة الأولى. بيروت: [https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%83%D8%AA%D8%A8%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%D9%82%D9%8A%D8%A9 المكتبة الشرقية]، ص. ۱۸.</ref> جمعیت آنان بین 80000 تا 120000 تن برآورد شده است که عمدتاً در شمال این کشور و در منطقه مشهور به جبل محسن در طرابلس سکونت دارند.<ref>صدر هاشمی، سید محمد (1392). جامعه و فرهنگ لبنان. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی]، ص. 185-191.</ref>


مرجع رسمي سني‌هاي لبناني كه عموماً  حنفي مذهب و حدود 30% از جمعيت را تشكيل مي‌دهند دارالفتوي است كه علاوه بر مسائل ديني و احوال شخصيه، امور موقوفات آنان را نيز اداره مي‌كند. مفتي اهل سنت لبنان، شيخ محمد رشيد قباني است كه از سال 1990 در اين سمت قرار دارد. طائفه سني لبنان از طوائف اصلي و در ساختار قدرت سياسي نيز حضوري تعيين كننده دارد، از جمله نخست‌وزير بايستي از ميان آنان برگزيده شود.  
==پاورقی==
[i] برخی از پژوهشگران برآنند که الزوزنی، فردی ایرانی و متولد زوزن خراسان است.از جمله: کردعلی و نیز، زهرالدین، صالح، 1994.


'''درزي:'''مذهب درزي در قرن پنجم هجري در دوره حكومت الحاكم با مرالله ششمين خليفه فاطمي مصر و با حمايت او در ميان گروهي از اسماعيليان و توسط شخصي به نام محمد بن اسماعيل درزي معروف به انشتكين بنيان گزارده شد. در نتيجه اختلافاتي كه در همان اوان در ميان هوداران مذهب جديد بروز كرد، محمد بن اسماعيل كشته شد و حمرة بن علي الزوزني از داعيان بزرگ آن به امامت رسيد.* (زهرالدين 1994، 38) او اهتمام بسياري براي سامان دادن به اوضاع مذهب و تجديد اصول آن به كار برد اما به دليل اختلافات اصولي ميان مباني اعتقادي آن و مذهب اسماعيليه و ديگر مذاهب سني، هواداران آن ناگزير از كتمان فعاليت‌هاي تبليغي بودند و لذا به ايجاد نظام سرّي آن روي آوردند. در پي نادپديد شدن اسرار آميز الحاكم با مرالله، حمزة بن علي از اين رويداد، به عنوان غيبت نام برد و پيروان را به انتظار بازگشت پيروزمندانه او دعوت كرد. از آنجا كه مذهب جديد نتوانست گسترش چنداني در مصر داشته باشد، رهبران آن ، فعاليت‌هاي تبليغي خود را به شام كه عشاير عرب آنجا اكثراً اسماعيلي و يا قرمطي مذهب بودند منتقل كردند و با استقبال ساكنان مناطق وادي التيم و شوف روبرو شدند (الصليبي،2 ،158). در جريان جنگهاي صليبي، شجاعت و جنگ‌آوري درزي‌ها مورد توجه حاكمان سني دمشق قرار گرفت؛ مسئله‌اي كه تأثير بسزايي در تثبيت جامعه درزي و قدرت گرفتن رهبران فئودال آن داشت. پس از سقوط دولت مملوكي و ورود عثماني‌ها به شام، فخرالدين اول از رهبران خاندان درزي معن به رهبري منطقه درزي‌نشين دست يافت وزان پس درزيها همواره در تحولات سياسي اجتماعي لبنان حضوري تأثير گذار داشته‌اند.  
[ii]در خصوص وابستگی مذهب درزی به اسلام، نظریات گوناگونی وجود دارد. گروهی اساس آن را آمیزه‌ای از باورهای شیعی، مسیحیت و زرتشتی می‌دانند که با اساطیر رنگ و بوگرفته از فرهنگ بومی‌درآمیخته است. برخی نیز درزی‌ها را در زمره مسلمانان می‌دانند که در طول زمان و به دلیل در اقلیت بودن و برای اجتناب از شکنجه و فشار، اعتقادات خود را  مخفی نگه داشته‌اند.
== نیز نگاه کنید به ==


مذهب درزي از جمله مذاهب باطني منسوب به اسلام** و آموزه‌هاي آن آميزه‌اي از مباني اعتقادي اسلام و ديگر اديان است. پس از آن كه در سال 1043 باب دعوت درزي بسته شد(زهرالدين،35)،مبانی اعتقادی و فقهي آنان همچنان سري و تنها عقال درزي از آن آگاهند و آنانند كه بايستي اعمال مذهبي را انجام ‌دهند و طبقه جهال وظيفه عملي در اين خصوص ندارند. (پيشين، 45)
* [[ادیان در لبنان]]
 
* [[طوائف مسيحی لبنان]]
درزي‌ها '''حمزة بن علي''' را مؤسس حقيقي مذهب خود و بنيانگذار مباني نظري آن مي‌دانند و به پيروي از او، خود را موحدين درزي مي‌خوانند(پیشین، 29). مناطق سنتي سكونت درزيهاي لبنان، عمدتاً الشوف، وادي التيم و المتن است و البته در برخي از ديگر مناطق همچون بيروت نيز پراكنده‌اند و جمعيت آنان در حدود 170000 تن تخمين زده مي‌شود. مرجعيت مذهبي درزي‌ها، شوراي مذهبي درزي است كه در رأس آن شيخ العقل قرار دارد. شيخ العقل فعلي درزي‌هاي لبنان شيخ نعیم حسن است كه از سال 2006 در اين سمت قرار دارد. درزي‌هاي لبنان همچنين داراي مؤسسات اوقاف، محاكم مذهبي، مراكز بهداشت و شوراي درزي تحقيقات و توسعه‌اند و برخي ديگر از مؤسسات خيريه آموزشي را نيز در اختيار دارند (پيشين،249 تا 260).
 
'''علوي:''' علوي‌هاي لبنان گرچه از مذاهب شيعي شمرده مي‌شوند، آموزه‌ي آنان از ديگر اديان و مذاهب تأثير پذيرفته است. خاستگاه اصلي علويها سوريه است و حضور نيروهاي نظامي سوريه  طي سه دهه گذشته در لبنان، زمينه‌ساز مهاجرت بسياري از آنان به اين كشور شد. در سالهاي اخير از سوي دولت لبنان به رسميت شناخته شده‌اند و بنابراين همچون ديگر طوائف مذهبي رسمي، داراي محاكم خاص و داراي نماينده در پارلمان‌اند (قرم ،18). جمعيت آنان بين 80000 تا 120000 تن برآورد شده است كه عمدتاً در شمال اين كشور و در منطقه مشهور به جبل محسن در طرابلس سكونت دارند. 
 
----*از جمله: آل صفا؛ 1998، 233؛ مكي ؛1991، 34
 
<nowiki>*</nowiki> برخي از پژوهشگران برآنند كه الزوزني، فردي ايراني و متولد زوزن خراسان است؛ از جمله نگاه كنيد به: كردعلي، 1972، 265 و نيز، زهرالدين، صالح، 1994، 37.
 
<nowiki>**</nowiki> در خصوص وابستگي مذهب درزي به اسلام، نظريات گوناگوني وجود دارد. گروهي اساس آن را آميزه‌اي از باورهاي شيعي، مسيحيت و زرتشتي مي‌دانند كه با اساطير رنگ و بوگرفته از فرهنگ بومي درآميخته است. برخي نيز درزیها را در زمره مسلمانان مي‌دانند كه در طول زمان و به دليل در اقليت بودن و براي اجتناب از شكنجه و فشار، اعتقادات خود را  مخفي نگه داشته‌اند
 
== پاورقی ==
 
== نیز نگاه کنید به ==


* [[اسلام و مسلمانان کانادا]]
* [[اسلام و مسلمانان کانادا]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۴ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۰۲

ادیان شیعه و سنی لبنان - برگرفته از سایت alalam - قابل بازیابی از: https://www.alalam.ir/news/3186751/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%A9-%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%A3%D8%B3%D8%A8%D9%88%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9

تشیع در لبنان

از چگونگی پدید آمدن تشیع در لبنان، روایت‌های مختلفی وجود دارد. روایت‌های عمدتاً شیعی حضور ابوذر غفاری در عهد خلافت عثمان در منطقه جبل عامل را زمینه‌ساز آن دانسته‌اند.[۱][۲]در صورت پذیرش این روایت‌ها، با توجه به قدرت امویان و برخورد خشن با مخالفان، حضور شیعیان در جنوب لبنان در دوره اموی بسیار محدود بوده است. آنچه مسلم است آن که با سقوط امویان در سال 745م (128ه) و دور شدن مرکز خلافت از شام، زمینه حضور شیعیان در لبنان بیشتر و با ظهور دولت‌های شیعی در مصر و شام، گرایش به تشیع در جبل عامل رو به فزونی گزارد و طی قرون بعد، مناطق وسیعی از این سرزمین تحت سیطره شیعیان قرار گرفت.[۳] هر چند جمعیتی از شیعیان لبنان دارای گرایش‌های نُصیری و اسماعیلی بودند، بیشتر آن‌ها به ویژه اکثریت مطلق ساکنان جبل عامل، گرایش شیعی اثنی عشری داشتند.

ساکنان طرابلس در شمال لبنان نیز تا پیش از حمله صلیبی‌ها عمدتاً شیعه بوده و علی‌رغم سال‌ها مقاومت در برابر محاصره و حملات آنان، سرانجام دولت شیعی بنی‌عمار سقوط کرد. ساکنان منطقه کسروان، واقع در جبل لبنان نیز تا قرن چهاردهم میلادی عموماً شیعه بوده‌اند.[۴] با پایان کار صلیبی‌ها، مملوکی‌ها به بهانه همکاری شیعیان با صلیبی‌ها و با  اتهام عدم اعتقاد آنان به اسلام، حملاتی را علیه آنان آغاز کردند که به دلیل مقاومت سرسختانه شیعیان در مراحل اولیه چندان با توفیق همراه نبود. سرانجام با فتوای ابن‌تیمیه فقیه حنبلی شام و بسیج نیروی بسیار با حمله‌ای گسترده و سنگین در سال 1305، توانستند شیعیان را در این منطقه قلع و قمع کنند؛ تعداد بسیاری کشته و آنان که جان سالم به در برده بودند ناگزیر از فرار به جنوب و یا منطقه بقاع شدند و جمعیت اندکی از آنان نیز برای در امان ماندن به تغییر مذهب روی آورد.[۵] علی‌رغم جمعیت معتنابه شیعیان در دوره مملوکی و عثمانی از آنجا که آنان را دشمن می‌پنداشتند، نه تنها از حیات سیاسی به دور نگه داشته شدند که تحت فشارها و محرومیت‌های فراوان قرار گرفتند. در دوره عثمانی اصولاً شیعیان را به رسمیت نمی‌شناختند و تنها در دوره نظام اداری خودمختار (متصرفیة) بود که اندک سهمی‌ در اداره امور به آنان داده شد.[۶]

علی‌رغم محرومیت‌های اشاره شده، تحولات فرهنگی اجتماعی جامعه شیعه این سرزمین قابل توجه است. نهضت علمی‌جبل عامل (از نیمه‌های قرن هشتم تا نیمه‌های قرن دهم هجری) که به تاسیس حوزه‌های علمی‌ و ظهور ده‌ها فقیه و عالم نامدار شیعی انجامید، تنها یکی از فرازهای تاریخی شیعیان لبنان است. محمد بن مکی الجزینی مشهور به شهید اول، علی بن عبدالعالی معروف به محقق کرکی و زین الدین بن علی الجباعی مشهور به شهید ثانی که هرکدام در پربار ساختن فقه شیعی و استمرار حرکت اجتهادی در تشیع نقش موثری داشتند، از بستر این نهضت دینی و فرهنگی برآمدند. حضور تعداد قابل توجهی از عالمان جبل عاملی در ایران که به دعوت شاهان صفوی صورت گرفت نیز در تعمیق و گسترش فرهنگ و آموزه‌های شیعی و استحکام پایه‌های حکومت صفویان تأثیرغیرقابل انکاری داشت.

تحولات سیاسی اجتماعی در جامعه لبنان از جمله جنبش اصلاحی در میان شیعیان در نیمه اول قرن بیستم و ادامه آن در نیمه دوم آن قرن که به شکل‌گیری جنبش محرومین و سازمان امل توسط امام موسی صدر انجامید، پس از قرن‌ها، زمینه حضور آنان در صحنه‌های سیاسی و اجتماعی را فراهم ساخت. ظهور جنبش حزب‌الله در سال‌های اولیه دهه هشتاد قرن گذشته، تحت تأثیر پیروزی انقلاب اسلامی‌ در ایران، در واقع ادامه روند تحولات مزبور بود.

جمعیت شیعیان بر اساس آمار وزارت کشور لبنان در سال 1992، حدود 25/8% ساکنان این کشور بوده است و امروز جمعیت آنان تا حدود 33% از کل جمعیت تخمین زده می‌شود.[۷] مذهب شیعه در سال 1967 همچون دیگر مذاهب به رسمیت شناخته شد و شورای عالی اسلامی‌ شیعیان به عنوان مسئول دفاع از حقوق و ارتقای سطح اقتصادی و اجتماعی آنان تأسیس گردید.[۸] این شورا علاوه بر محاکم قضایی، بر موقوفات مربوط به شیعیان نیز نظارت می‌کند. مسئول فعلی شورای مزبور شیخ عبدالامیر قبلان است که پس از درگذشت شیخ مهدی شمس‌الدین، جانشین او شد. مؤسس و اولین رییس این شورا نیز امام موسی صدر بود که در سال 1979 و در سفر به لیبی مفقود و تاکنون از سرنوشت او اطلاع موثقی در دست نیست، به همین جهت و تا روشن شدن وضعیت وی، مسئولان این شورا از عنوان نایب رییس استفاده می‌کنند.

امروز علاوه بر جبل عامل و بقاع، بسیاری از شیعیان در حومه جنوبی بیروت و برخی آن‌ها نیز در غرب بیروت سکنی دارند و از فعالیت‌های گسترده سیاسی اجتماعی و اقتصادی و حضوری تأثیرگذار در ساختار قدرت برخوردارند؛ از جمله رییس مجلس نمایندگان از میان سیاستمداران شیعه برگزیده می‌شود.

تسنن در لبنان

جمعیت مسلمانان سنی در سرزمین لبنان تاپیش از برآمدن مملوکی‌ها، اندک بود. با سقوط دولت شیعی فاطمی‌ و به ویژه پس از شکست صلیبی‌ها و ظهور مملوکی‌ها در صحنه قدرت، بسیاری از سنی‌های شام به تدریج به لبنان مهاجرت و در طرابلس، بیروت و صیدا و سایر مناطق ساحلی که تحت حاکمیت مملوکی‌ها قرار داشت سکنی گزیدند.[۹]

جمعیت‌ سنی‌های‌ لبنان در دوره حاکمیت عثمانی‌ها نیز به دلیل حمایت حکومتی و هم مذهب بودن، از افزایش چشمگیری برخوردار شد؛ به گونه‌ای که امروز بیشترین جمعیت ساکن در دو شهر صیدا و طرابلس و نیز غرب بیروت سنی مذهبند و برخی از آنان در منطقه بقاع از جمله بعلبلک سکنی دارند.[۱۰]

مرجع رسمی‌ سنی‌های لبنانی که عموماً  حنفی مذهب و حدود 30% از جمعیت را تشکیل می‌دهند دارالفتوی است که علاوه بر مسائل دینی و احوال شخصیه، امور موقوفات آنان را نیز اداره می‌کند. مفتی اهل سنت لبنان، شیخ محمد رشید قبانی است که از سال 1990 در این سمت قرار دارد. طائفه سنی لبنان از طوائف اصلی و در ساختار قدرت سیاسی نیز حضوری تعیین کننده دارد، از جمله نخست‌وزیر بایستی از میان آنان برگزیده شود.

مذهب درزی در لبنان

دروزیان لبنان

مذهب درزی در قرن پنجم هجری در دوره حکومت الحاکم با مرالله ششمین خلیفه فاطمی‌ مصر و با حمایت او در میان گروهی از اسماعیلیان و توسط شخصی به نام محمد بن اسماعیل درزی معروف به انشتکین بنیان گزارده شد. در نتیجه اختلافاتی که در همان اوان در میان هوداران مذهب جدید بروز کرد، محمد بن اسماعیل کشته شد و حمزة بن علی الزوزنی از داعیان بزرگ آن به امامت رسید.[۱۱][۱۲] [i] او اهتمام بسیاری برای سامان دادن به اوضاع مذهب و تجدید اصول آن به کار برد اما به دلیل اختلافات اصولی میان مبانی اعتقادی آن و مذهب اسماعیلیه و دیگر مذاهب سنی، هواداران آن ناگزیر از کتمان فعالیت‌های تبلیغی بودند و لذا به ایجاد نظام سری آن روی آوردند. در پی ناپدید شدن اسرار آمیز الحاکم با مرالله، حمزة بن علی از این رویداد، به عنوان غیبت نام برد و پیروان را به انتظار بازگشت پیروزمندانه او دعوت کرد. از آنجا که مذهب جدید نتوانست گسترش چندانی در مصر داشته باشد، رهبران آن ، فعالیت‌های تبلیغی خود را به شام که عشایر عرب آنجا اکثراً اسماعیلی و یا قرمطی مذهب بودند منتقل کردند و با استقبال ساکنان مناطق وادی التیم و شوف روبرو شدند.[۱۳] در جریان جنگ‌های صلیبی، شجاعت و جنگ‌آوری درزی‌ها مورد توجه حاکمان سنی دمشق قرار گرفت؛ مسئله‌ای که تأثیر به‌سزایی در تثبیت جامعه درزی و قدرت گرفتن رهبران فئودال آن داشت. پس از سقوط دولت مملوکی و ورود عثمانی‌ها به شام، فخرالدین اول از رهبران خاندان درزی معن به رهبری منطقه درزی‌نشین دست یافت و زان پس درزی‌ها همواره در تحولات سیاسی اجتماعی لبنان حضوری تأثیر گذار داشته‌اند.

مذهب درزی از جمله مذاهب باطنی منسوب به اسلام[ii] و آموزه‌های آن آمیزه‌ای از مبانی اعتقادی اسلام و دیگر ادیان است. پس از آن که در سال 1043 باب دعوت درزی بسته شد،[۱۴] مبانی اعتقادی و فقهی آنان همچنان سری و تنها عقال درزی از آن آگاهند و آنانند که بایستی اعمال مذهبی را انجام ‌دهند و طبقه جهال وظیفه عملی در این خصوص ندارند.[۱۵]

درزی‌ها حمزة بن علی را مؤسس حقیقی مذهب خود و بنیانگذار مبانی نظری آن می‌دانند و به پیروی از او، خود را موحدین درزی می‌خوانند.[۱۶] مناطق سنتی سکونت درزی‌های لبنان، عمدتاً الشوف، وادی التیم و المتن است و البته در برخی از دیگر مناطق همچون بیروت نیز پراکنده‌اند و جمعیت آنان در حدود 170000 تن تخمین زده می‌شود. مرجعیت مذهبی درزی‌ها، شورای مذهبی درزی است که در رأس آن شیخ العقل قرار دارد. شیخ العقل فعلی درزی‌های لبنان شیخ نعیم حسن است که از سال 2006 در این سمت قرار دارد. درزی‌های لبنان همچنین دارای مؤسسات اوقاف، محاکم مذهبی، مراکز بهداشت و شورای درزی تحقیقات و توسعه‌اند و برخی دیگر از مؤسسات خیریه آموزشی را نیز در اختیار دارند.[۱۷]

علوی

علوی‌های لبنان گرچه از مذاهب شیعی شمرده می‌شوند، آموزه‌ی آنان از دیگر ادیان و مذاهب تأثیر پذیرفته است. خاستگاه اصلی علوی‌ها سوریه است و حضور نیروهای نظامی‌ سوریه طی سه دهه گذشته در لبنان، زمینه‌ساز مهاجرت بسیاری از آنان به این کشور شد. در سال‌های اخیر از سوی دولت لبنان به رسمیت شناخته شده‌اند و بنابراین همچون دیگر طوائف مذهبی رسمی، دارای محاکم خاص و دارای نماینده در پارلمان‌اند.[۱۸] جمعیت آنان بین 80000 تا 120000 تن برآورد شده است که عمدتاً در شمال این کشور و در منطقه مشهور به جبل محسن در طرابلس سکونت دارند.[۱۹]

پاورقی

[i] برخی از پژوهشگران برآنند که الزوزنی، فردی ایرانی و متولد زوزن خراسان است.از جمله: کردعلی و نیز، زهرالدین، صالح، 1994.

[ii]در خصوص وابستگی مذهب درزی به اسلام، نظریات گوناگونی وجود دارد. گروهی اساس آن را آمیزه‌ای از باورهای شیعی، مسیحیت و زرتشتی می‌دانند که با اساطیر رنگ و بوگرفته از فرهنگ بومی‌درآمیخته است. برخی نیز درزی‌ها را در زمره مسلمانان می‌دانند که در طول زمان و به دلیل در اقلیت بودن و برای اجتناب از شکنجه و فشار، اعتقادات خود را  مخفی نگه داشته‌اند.

نیز نگاه کنید به

کتابشناسی

  1. ↑ آل صفا، محمد جابر. (1998). تاريخ جبل عامل. الطبعة الثالثة. بیروت: دار النهار للنشر، ص. ۲۳۳.
  2. ↑ مكی، محمد علی (1991). لبنان: من الفتح العربی الی الفتح العثمانی. (الطبعة الرابعة). بیروت: دار النهار للنشر، ص. ۳۴.
  3. ↑ حيدر أحمد د. علي راغب. (2007). المسلمون الشيعة. الطبعة الأولى. بیروت: دار الهادي للطباعة والنشر، ص. 353.
  4. ↑ الصلیبی، کمال. (1991). تاريخ لبنان الحديث. الجزء الثانی. الطبعة السابعة. بيروت: دار النهار للنشر، ص. ۱۵.
  5. ↑ حيدر أحمد د. علي راغب. (2007). المسلمون الشيعة. الطبعة الأولى. بیروت: دار الهادي للطباعة والنشر، ص. ۲۱.
  6. ↑ المقداد، ص. 40.
  7. ↑ المقداد، ص. 41.
  8. ↑ قرم، جورج. (2004). لبنان المعاصر: تاریخ و مجتمع. (نقله الى العربية بواسطة الدكتور حسان قبيسي). الطبعة الأولى. بيروت: المكتبة الشرقية، ص. ۱۱۱.
  9. ↑ الصلیبی، کمال. (1991). تاريخ لبنان الحديث. الجزء الثانی. الطبعة السابعة. بيروت: دار النهار للنشر، ص. ۱۷.
  10. ↑ المقداد، ص. 42.
  11. ↑ کرد علی، محمد. (1972). خطط الشام، الجزء الثانی. بيروت: دارالعلم للملايين، ص. ۲۶۵.
  12. ↑ زهر الدين، صالح. (1994). تاريخ المسلمين الموحدين الدروز. الطبعة الثانية. بیروت: المركز العربي للابحاث والتوثيق، ص. 37-38.
  13. ↑ الصلیبی، کمال. (1991). تاريخ لبنان الحديث. الجزء الثانی. الطبعة السابعة. بيروت: دار النهار للنشر، ص. ۱۵۸.
  14. ↑ زهر الدين، صالح. (1994). تاريخ المسلمين الموحدين الدروز. الطبعة الثانية. بیروت: المركز العربي للابحاث والتوثيق، ص. ۳۵.
  15. ↑ زهر الدين، صالح. (1994). تاريخ المسلمين الموحدين الدروز. الطبعة الثانية. بیروت: المركز العربي للابحاث والتوثيق، ص. ۴۵.
  16. ↑ زهر الدين، صالح. (1994). تاريخ المسلمين الموحدين الدروز. الطبعة الثانية. بیروت: المركز العربي للابحاث والتوثيق، ص. ۲۹.
  17. ↑ زهر الدين، صالح. (1994). تاريخ المسلمين الموحدين الدروز. الطبعة الثانية. بیروت: المركز العربي للابحاث والتوثيق، ص. ۲۴۹-۲۶۰.
  18. ↑ قرم، جورج. (2004). لبنان المعاصر: تاریخ و مجتمع. (نقله الى العربية بواسطة الدكتور حسان قبيسي). الطبعة الأولى. بيروت: المكتبة الشرقية، ص. ۱۸.
  19. ↑ صدر هاشمی، سید محمد (1392). جامعه و فرهنگ لبنان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، ص. 185-191.
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=اسلام_و_مسلمانان_لبنان&oldid=55249»