هویت ملی در قطر: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲ اکتبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۸:۴۸

نسب‌های قبایل قطری و گروه‌ها و مجموعه‌هایی که در سرزمین قطر سکونت دارند به قرار ذیل قابل تقسیم‌بندی است.

قبیله آل ثانی (خانواده حاکم بر قطر)

نسب آل ثانی به عمر بن معضاد التمیمی می‌رسد. آل ثانی از بنی تمیم المعاضید هستند. المعاضید از یمامه به نجد هجرت کردند و در قطر سکونت گزیدند. جد قبیله المعاضید، معضاد از قبیله بنی تمیم می‌باشد و قبایل زیر از آن سرچشمه می‌گیرند. الثانی، الابراهیم، البادی، الغانم، المحاشد که همگی به المعاضید از بنی تمیم بر می‌گردند.

قبیله البوکواره

(الکواری) که اغلب آنان به المشارفه برمی‌گردند، منتسب به بنی تمیم می‌باشند. عموزاده‌های قبیله المعاضید هستند و قبایل زیراز آن منشعب می‌شود:

آل شیخ که شیخ های قبیله البوکواره هستند، المطاوعه، الکلیب، الجهام، الربیعه، الهدیفی، الزامل، الطوار، البوجاسم، البکر.

قبیله المسلم

مقر اصلی آنان در الحویل در شمال قطر بوده است و الحمید از بنی خالد از ایشان می‌باشند.

قبیله المنانعه( المناعی)

جد این قبیله مانع المثیب از آل علی از مسلم قبیله عنزه می‌باشد که اقامتگاه آنان ابوظلوف و الدوحه بوده است.(لازم به ذکر است که بسیاری می‌گویند نسب منانعه به بنی تمیم بر می‌گردد) شعبه‌های قبیله المنانعه عبارت است از:

الحمد، السالم، البدید، البن هندی، البن عجمی، الخلف، النجم، الابراهیم، الشاعر، العطیه، آل رمل، آل شبیب

قبیله الساده

منتسب به سید احمد بن کاسب الرفاعی است که از سادات هستند و اقامتگاه آنان در شهر الرویس است.

آل مهانده

که مفرد آن (المهندی) می‌باشد. که از یک پیمان سیاسی قبیله‌ای در منطقه الخور بوجود آمد. المهانده گروهی از قبایل هستند که در سایه پیمان با المهندی متحد شدند و اغلب آنان منتسب به بنی‌هاجر می‌باشند. قبایل تحت پیمان عبارتند از:‌

آل ابراهیم از بنی‌هاجر هستند و در الخور سکونت دارند؛
‌المحمیضات که از المریخات هستند و در الخور سکونت دارند؛
‌الحمیدات منتسب به بنی خالد هستند و محل سکونت آنان در تنبک و الخور می‌باشد.( با علم به اینکه بعضی از آنان وارد پیمان فوق الذکر شدند و بعضی از آنان نشدند و برای خود مستقل هستند)؛
‌المسند، که منتسب به بنی‌هاجر می‌باشند و اقامتگاه آنان در الخور می‌باشد(از شیوخ المهانده هستند)؛
‌آل بن علی منتسب به بنی تمیم هستند و محل سکونتشان الخور و بعضی از مناطق دوحه می‌باشد؛
‌الفشاشه، از السهول هستند و محل اقامتشان در الخور می‌باشد؛

‌الحسن، از بنی‌هاجر می‌باشند و محل سکونتشان در الذخیره می‌باشد؛
‌المریخات، که از مطیر میباشند؛
‌البن، که برخی از آنان منتسب به السهول هستند و برخی دیگر به دایی‌هایی خود الدواسر منتسب می‌شوند؛
‌العرابید، منتسب به بنی‌هاجر هستند؛

‌الشفیری، منتسب به بنی‌هاجر هستند؛
‌البن مطر،منتسب به بنی تمیم هستند؛
و بسیاری خانواده‌ها هستند که از طریق سببی (ازدواج) داخل در قبیله المهانده شده اند از جمله‌ جولوه المهندی،الهیل المهندی، عبدالجبار المهندی که هر سه قبیله از عربهای مناطق جنوبی ایران هستند.

آل اسلطه (سلیطی)

آل اسلطه (سلیطی)، منتسب به بنی تمیم می‌باشند که ساکن شهر دوحه هستند.شعبه‌های این قبیله عبارت است از:

‌النصر، الفضاله، الشاعر، الحجی (الحیی)

قبیله النعیمی

قبیله نعیم یکی از بزرگترین قبایل عربی با نفوذ در ساحل شرقی شبه جزیره عربی می‌باشد که به ( الازد) از(کهلان) منشعب از (قحطان) منتهی می‌شود. قبیله نعیم دو بخش اصلی دارد:

‌آل بوخریبان؛
‌البوشامس.

از تعیمی‌‌های موجود در قطر می‌توان اسامی زیر را نام برد: الجفافله، الجبر، الفهد، الرمزان، المهنا، البرغش، المزایده، الهولی، الخلوی، الحیی، الحمده، الهندی، السواوره، الجمعان، الفرحان و الهجن.

قبیله البورمیح

قبیله البورمیح (رمیحی)، اصالتاً از قبیله الشمر هستند که 300 سال پیش به قطر کوچ کرده اند و در منطقه ام الماء در شمال قطر سکونت گزیدند و آنان بودند که نام غزه را در قطر پدید آوردند.

قبیله لکبسه ( کبیسی)

قبیله ای عربی است که منتسب به حارث از غلامان قحطان می‌باشد و در شمال قطر سکونت دارند. شعب قبیل الکبسه عبارت است از: آل بوجمیز، ال سلوم، آل رایق، آل صمخان، آل عجاج، آل عایشه، آل عید، لنفحه.

قبیله الخلیفات

قبیله الخلیفات (خلیفی)، از غلامان قحطان هستند.

قبیله النجاده

قبیله النجاده، که منشعب می‌شود به: الغانم ( با الغانم المعاضید فرق دارند) الختلان، الخرعان، العتیق، البلم، بوحدود، الحرقان، الموسی، بوجلوف، المانع، الدرهم و برخی دیگر که به آنان النجاده گفته می‌شود که از نجد آمده اند.

قبیله المریخات

قبیله المریخات ( مریخی)، که از قبیله مطیر منشعب شده اند و در روضه راشد سکونت دارند و بعضی از آنان وارد تیره المهانده شده اند.

قبیله آل جاسم

قبیله آل جاسم ( الجاسم)، قبیله ای است عربی که نسب آنان به مضر بنی تمیم که در عربستان سعودی است می‌رسد و اولین گروه آنان که حوالی سال 1907 در قطر سکونت گزیدند( بن محسن بودند) و رهبر آنان محسن خلیفه است شعب قبیله آل جاسم عبارت است از: بن محسن، آل مرثی، آل یاف، آل خالد، آل مره(المری) که از قبیله یام می‌باشند و اولین گروه از آنان که قطر سکونت گریدند العذبه و برخی از البریده برخی شعب البحیح می‌باشد.

قبیله بنی‌هاجر

قبیله بنی‌هاجر (‌هاجری)، از اشراف قحطان می‌باشند و رهبری آنان در قطر به عهده خلیل آل شهوان بوده است اما رهبری کل بنی‌هاجر بطور عموم بر عهده بنی شافی بوده است. قبایل منشعب از آن عبارت است از: آل شافی، آل شهوانی، آل خیارین، الفهید، المسافره، که بسیاری از این قبایل ساکن قطر شده اند.

قبیله العجی

مفرد آن عجی و جمع آن عجوان می‌باشد و این اسم در بسیاری از قبایل عربی شایع است. مانند: آل عجی از آل فهر که از غلامان قحطان می‌باشند. آل عجی از بنی مسروح حرب، آل عجی از الزمیل از سنجاره شمر، آل العجی فرزند عبدالله از قبیله یام، آل العجی از خفاجه، آل العجی از آل ابو عوجا العصیمات حاشد. آل عجی اسمی است که در قبایل مارب ارحب و عبیده نیز موجود می‌باشد. آل عجی قطر از نسل سعید ابوعوجا العصیمی از عصیات حاشد از الهمدان هستند و آنان و بیت الحمر از یک ریشه هستند و اواخر دهه بیست میلادی در قطر سکونت دارند و شیوخ جنوب شبه جزیره عربی هستند و نسب آنان بسیار بزرگ است و به قحطان برمی‌گردند. رؤسای آنان عبارتند از: شیخ عبد الله ناجی عبدالله العجی، شیخ نجیب عبدالله ناجی العجی، شیخ محمد عباد ضیف الله العجی، شیخ عبد الوالی حسین علی العجی و شیخ سنان بن عبدالوالی العجی. آل العجی به شعبه‌های ذیل تقسیم می‌شود:

آل عبدالله سعید که خود عبارتند از: آل علی عبدالله آل احمد عبدالله (آل دباشی) آل محمد عبدالله و آل حسین عبدالله؛
آل ناصر سعید که الازوح از آنان هستند؛
آل عمر سعید که عبارتند از الجعونی؛
آل صالح سعید که عبارتند از البعیری.

عموزاده‌های آل العجی عبارتند از: آل عوض سعید و آل علی سعید و شیخ آنان شیخ ناصر علی العجی می‌باشد. از جنوب شبه جزیره عربی به دولتهای خلیج فارس آمدند و آنجا را به عنوان موطن خود قرار دادند و تعداد بسیاری از آنان در دولت قطر و بحرین و امارات و عربستان سعودی هستند و ریشه آنان به جنوب شبه جزیره عربی بر می‌گردد و اصالتاً یمنی هستند.

قبیله الدواسر

قبیله الدواسر (دوسری)، به دو شاخه لادزاید و التغالبه تقسیم می‌شوند و این دو گروه از قدیم ترین مردمان قبیله دواسر هستند که در قطر سکونت دارند. زیر شاخه‌های الدوسری عبارت است از: آل ضابت، آل زابن، آل دایل، آل بوزویر، العمامره (العماری).

قبیله البوعینین

اینان بودند که شهر دوحه را بنا کردند و در حال حاضر در شهر الوکره سکونت دارند و نام عینین مشتق شده از نام موطن قدیم آنان است که امروزه الجبیل نام دارد. از قبیله بنی تمیم می‌باشند که با الصبیح از بنی خالد (الخاطر) پیمان بستند و این پیمان باعث ازدواج فیما بین آنان شد. این قبیله به سه شاخه تقسیم می‌شود: النواصر، آل علی و آل محمد.

قبیله بنی یافع (یافعی)

ریشه آنان به جنوب شبه جزیره عربستان و به بنی یافع بن قاول از قحطان برمی‌گردند. زیر مجموعه آنان عبارت است از: الیزیدی، الکلدی، السعدی، الیهری و در الریان و الوکره زندگی می‌کنند.

قبیله السودان

قبیله السودان ( سویدی) که منتسب به بنی کنده هستند. اینان بودند که منطقه البدع را در شهر دوحه تأسیس کردند و از مهمترین فروع قبیله بنی یاس می‌باشند.

قبیله القبیسات

قبیله القبیسات (قبیسی) از قبیله بنی یاس هستند و در گذشته در العدید سکونت داشتند و سپس به وکره منتقل شدند.

قبیله الحمیدات

قبیله الحمیدات( حمیدی)، از بنی خالد هستند و در شمال قطر در منطقه صنع الحمیدی سکونت دارند و اغلب فرزندان این قبیله تحت پیمان المهانده در آمدند.

قبیله المزاریع

قبیله المزاریع ( المزروعی)، منتسب به بنی یاس و ساکن و کره هستند.

قبیله الکعبان

قبیله الکعبان ( کعبی) به بنی کعب منتسب می‌شوند و در شهر کعبان در شمال قطر سکونت دارند و ریشه آنان به کعب بن عامر بن صعصه بن معاویه از العدنانیه به منطقه البریمی برمی‌گردند. آنان عمو زاده‌های قبیله کعب اهواز (عرب‌های فارس) هستند زیر شاخه‌های آنها عبارتند از: الفضل، الشاوی، العجلان، البطی، الهندی، السریع، الغزوان، الفارس، الدیه، الشریان، المنصور، المنیف.

قبیله السبیعی

قبیله السبیعی، مفرد آن کلمه سبیعی می‌باشد که به سبیع بن جعده بن عامر بن کعب بن ربیعه بن عامر بن صعصعه بن معاویه العدنانیه بر می‌گردد. زیر شاخه آنها عبارت است از: آل ترکی، آل ثواب، آل بوبشیت( گفته می‌شود آنان از السبیع نیستند بلکه از الاحساء از قبیله الدواسر می‌باشند) آل فیاحین(الفیحانی).

قبیله الموالک(مالکی)

قبیله الموالک(مالکی):نسب قبیله الموالک(مالکی)، به بنی مالک از جهینه از قضاعه بر می‌گردد و در منطقه موالک در الریان زندگی می‌کنند بن نصر از آنان می‌باشند.

قبیله البنعلی

قبیله البنعلی که الهنمی از آنان می‌باشند اصل آنان از بنی سلیم است و از قدیمی ترین مردمانی هستند که در قطر سکونت کردند فرزندان پیمان العتوب می‌باشند و نیز گفته می‌شود که اینان عموزاده‌های آل صباح و آل خلیفه آل جلاهمه هستند.

قبیله المضاحکه

قبیله المضاحکه، که مفرد آن مضیحکی است گویا از نسل ضحاک بن قیس پادشاه عرب قبل از اسلام می‌باشند ولی نسب آنان به بنی‌هاجر می‌رسد.

الهوله

به افرادی گفته می‌شود که از شبه جزیره عربستان به کشور ایران کوچ کرده اند الهوله قبیله نیستند اما مجموعه ای از قبایل هستند و این تنها یک لقب است که بعضی از آنان این لقب را بعنوان اسمی برای خود انتخاب نموده است بر خلاف بحرین که معتقدند هر سنی مذهبی که از فارس بیاید هولی محسوب می‌شود. در قطر این اعتقاد نیست. آل فخرو(الدرویش، آل عثمان، آل خال، آل عبیدان، آل نعمه، آل راشد آل حسن و آل محمود از عرب‌های الهوله موجود در قطر هستند که نسب آنان به بنی تمیم برمی‌گردد. آل عبیدان(المفتاح، الجیده، الدرویش، الجابر، الجفیری، المالکی) که اصالتاً منتسب به بنی تمیم و بنا به گفته برخی دیگر بنی کعب هستند. الجابر، که از آنان می‌توان اسامی ذیل را نام برد:

احمد بن یوسف الجابر شاعر متولد 1903 و ناخدا جابربن محمد جبر آل جابر متولد1880؛
آل حمادی ( بنی حماد) از قحطان؛
آل عبیدلی( العبدله) از الشمر؛
آل حرمی( بنی حرم)؛
الانصاری( الانصار) از مدینه که شیخ عبدالله انصاری از آنان است و نسب برخی نیز به الجبور بر می‌گردد مانند سالم بن حسن الانصاری که آنان نیز متفاوت از انصاری عماددهی هستند.

الهوله برخلاف عجم‌ها در میان خود تنها با زبان عربی فصیح صحبت می‌کنند.

العجم

آنان سنی مذهب هستند و اصالتاً هم عرب نیستند در اواسط دهه 50 و برخی از آنان در اواخر دهه شصت میلادی(1970) به قطر آمدند گروه کمی هم اوایل سال1900 به قطر آمده اند آنها نسبت کوچکی از بزرگترین قبایل عجمی در قطر هستند که عبارتند از:

العمادی( عماددهی منتسب به روستای عماد ده در ایران هستند) که غیر عرب یعنی عجم هستند؛
الاصمخ( از قدیم ترین گروه الاعمادیه هستند)؛
معرفیه، زینل، دربستی، صدیقی و انصاری از عجم بوده و جمعی از اعیان قطر از آنها هستند.

شیعیان

به دو قسمت تقسیم می‌شوند:

گروه اول بحارنه

نامی است که تقریباً همه شیعیان در بحرین، احساء، قطیف و قطر به آن وابسته اند همه بحارنه شیعه هستند ثروتمندان شیعه مشغول تجارت و فقرای آنان به کشاورزی اشتغال دارند ریشه بحارنه به قبایل عربی باسابقه مانند قبیله بنی ربیع باز می‌گردد که اصالتا به عدنان و قحطان باز می‌گردند زبان اصلی آنها عربی است اولین افرادی هستند که در بحرین سکونت گزیدند خانواده‌های بحرانی موجود در قطر عبارتند از: الماجد، الصایغ، الصفار، الخزاعی، الحیدر.

گروه دوم شیعیان عجم هستند (غیر عرب)

عجم شیعه اصالتاً ایرانی و بلوچی هستند و با عجم سنی فرق دارند و از آنان می‌توان اسامی زیر را نام برد: الفردان، بوکشیشه، اشکنانی، کربون، ملا وزینل.^[۱].

نیز نگاه کنید به

کتابشناسی

↑ تحلیل‌های كارشناسی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در قطر ص 27

منبع اصلی

احمدی، محمد مهدی(1393). جامعه و فرهنگ قطر. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار).

نویسنده مقاله

محمدمهدی احمدی

[1] تحلیل‌های كارشناسی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در قطر ص 27

[۱]