صنایع دستی در قزاقستان

وضعیت و انواع صنایع دستی

از دیرباز تا کنون صنایع دستی بخشی جدایی ناپذیر از نگرانی های روزانه ساکنان استپ های قزاقستان بوده است و بخشی از تولید داخلی از اقتصاد طبیعی، با هدف برآوردن نیازها و الزامات خانواده یا طایفه، زندگی روستایی عشایری، گله داری و کشاورزی آبی و همچنین ویژگی های جغرافیایی محل سکونت عوامل مؤثر در توسعه صنایع دستی قزاقستان و اشکال اصلی فعالیت های اقتصادی بوده است: در زمان های قدیم از طریق خاک قزاقستان مدرن ، جاده بزرگ ابریشم، بدون شک در توسعه روابط تجاری و مبادلات فرهنگی با کشورهای دیگر نقش مهمی داشته است .علاوه بر این، قزاق ها به مدت طولانی قادر به استخراج و بهره برداری از معادن بوده اند و استادان در فرآوری فلزات: طلا، نقره، آهن، مس تبحر داشته اند. دامداری به عنوان فعالیت اصلی و بعنوان یک منبع مواد غذایی و تأمین کننده مواد اولیه، مانند چرم، پشم، پر، شاخ، گاو، منجر به توسعه ساخت انواع صنایع دستی باارزش قزاقستان مانند: عروسک نمدی پشم، دباغی و چرم قلم زنی، دوخت، کنده کاری استخوان، طلا و جواهر به خصوص پوست کره اسب، شتر، گاو و بره شده است از کاری چرم جیر در لباس، کت، شلوار، شلوار .فرشهای پشمی، تشک، طناب، روبان .در برخی از مناطق

۲۸۳ JIoxyMeHTaIbHoe KHHo Ka3axcraHa، http://mysl.kazgazeta.kz/?p=169 346

قزاقستان به اواسط قرن نوزدهم گله داری عشایری گله داری با کشاورزی آبی ترکیب شده است. در قزاقستان سنگهای معدنی غنی فراوانی وجود دارد که استتخراج آنها نسبتا آسان بوده است: در دوران باستان از آهن گداخته نقره، مس وسایر فلزات، نیزه، دیگ و ظروف آشپزی، و از طلا بیشتر زیور آلات می ساختند که این اقلام یکی از اقلام اصلی تجارت قزاقها بوده است به همین خاطر در زمانهای قدیم یک ضرب المثل در بین مردم قزاقستان رایج بوده است که می‌گفتند: "استاد هنر تنها در طلا و نقره شناخته می‌شود" توسعه صنایع دستی قزاقستان تاثیر شگرفی در روابط تجاری، ترویج و تبادل فرهنگی بین ملت ها داشته است در بین مردم قزاقستان از قرن شازدهم مرکز تولید سفال وجود داشته است که از کارگاه های سفالگری آن دوران سرامیک با پوشش لعاب رنگی باقی مانده است در حفاری های باستانشناسی نیز سفالهای لعاب کاری شده بدست آمده است که حاکی ازرواج این هنر بوده است و مشخص است که مردم در تولید طلا و جواهر و لوازم جانبی مانند ساخت: کمربند، دستبند، گوشواره مهارت خاصی داشته اند. همانطور که اشاره شد واقعیت مهم این است که صنایع دستی قزاقستان از زمانهای قدیم تا کنون در توسعه تجاری و اقتصادی مردمان این سر زمین نقش مهمی بازی می کند

صنایع دستی قزاقستان دارای سابقه طولانی است، جواهرات ساخته شده از برنز، طلا، نقره، مس و غیره: بناهای تاریخی بجای مانده از عصر برنز، مؤید این واقعیت است در طول حفاری در خاک قزاقستان مدرن سفال تزئین شده با زیور آلات، و همچنین محصولات ساخته شده از استخوان، تزئین شده با کنده کاری یافت شده است: برخی منابع ادعا می کنند که صنایع دستی قزاقستان یک ارتباط ژنتیکی با صنایع دستی قبائل مختلف که در قلمرو قزاقستان در دوران باستان ساکنان: سکاها، هون ها، و غیره زندگی می کرده اند دارد و واقعیت این است که با توجه به این که فعالیت غالب مردم کوچ نشین دامداری بوده است صنایع دستی آنها نیز از محصولات دامی مانند پشم، پوست و استخوان بوده است

یکی از صنایع دستی توسعه یافته در قبل از انقلاب قزاقستان - رنگرزی، رنگدانه های مختلف و رنگ آمیزی پوست، فرش و لباس و تولید رنگ از گیاهان مختلف و مواد معدنی بوده است. مواد اولیه برای تولید رنگ از رنگ های مختلف گیاه روناس و ریشه های آن بود. گیاه روناس در زمین های پست تقریبا در تمام دره رودخانه قزاقستان رشد می‌کند. نقاشی پوست و مو را ثابت می‌کند و رنگ خود را از دست نمی‌دهد. قزاق ها با خواص مواد معدنی و رنگ بخوبی آشنا بوده اند، به عنوان مثال، به منظور افزایش رنگ از نیترات، آمونیوم کلرید، سولفات، گل اخری رنگ، گوگرد و غیره استفاده می‌کرده اند، استفاده رنگ سفید در بین قزاق ها اولویت با رنگ سفید بوده است که نیاز چندانی به رنگ آمیزی نداشته است.

347

بخشی از صنایع دستی قزاق ها به بافت الیاف و پارچه اختصاص داشته است که از پشم شتر یا بز بافته می شده، از این الیاف و پارچه بافته شده برای دوخت لباس، تهیه یورت و چادر صحرا نشینی، زیر انداز و رو انداز استفاده می شده است.

در صنایع دستی قزاقستان توسط مردان انواع سلاح، دکوراسیون، آهنگری، ساخت طلا و جواهر، سنگ کنده کاری، کنده کاری استخوان، کسب و کار سنگ، برش و همچنین مبلمان از جنس چوب، استخوان و چرم ساخته می شده و مهار اسب، رکاب، نعل همچنین لوازم و قطعات فلزی گاوآهن، داس، چاقو و غیره از دیگر صنایع ساخته شده توسط مردان بوده است: در حالی که زنان به پردازش پشم، بافندگی، قلاب دوزی، ساخت عروسک از جنس نمدی، پارچه و نمد مالی، فرش، گلدوزی سبک های مختلف و تکنیک، خیاطی ساخت نمد برای پوشش پانل های یورت، انواع فرش، و دوخت کلاه خز، پالتو پوست و خز فراهم کردن جهیزیه عروس: لباس، ملافه، لوازم خانگی، که معمولا این موارد به صورت گروهی انجام می شد و زنان مسن تر صنایع دستی را به دختران آموزش می دادند.

خانواده های با درآمد متوسط خود را با تولید اشیاء روزمره و تولید بخش عمده ای از صنایع دستی.مشغول می کردند. قزاق ثروتمند تنها مشتریان صنایع دستی بودند و برای کار انجام شده توسط گاو یا محصولات گاو پرداخت می شود. محصولات با ارزش صنایع دستی قزاقستان با سفارش خوانین، سلاطین و بلشویکها ساخته می‌شد. در نرخ و کارگاه های آموزشی خود را آن کار می‌کرد جواهرات با استعداد ترین، برش، قلابدوزان . به دستور اشراف و آرامگاه ساخته شد، اندود شده با صفحات حک شده، با پردازش هنری پورتال، ستون ها و گچبری های پیش ساخته .برخی آرامگاه های قزاقستان - سازه های مراسم تشییع جنازه که به عنوان حافظه از مرحوم ایجاد شد را به افتخار روح او، نقاشی با آبرنگ روی گچ باز است.

در حال حاضر، بسیاری از صنایع دستی قزاقستان در حال تبدیل شدن بسیار محبوب است .طراحان مد لباس در آثار او اغلب از روش پشم جهت عروسک نمدی، تزئین شده با لباس گلدوزی در سبک سنتی استفاده کنید . جواهرات ایجاد مجموعه های جدید با زینت قزاقستان .آنها به رواج با انواع لوازم جانبی از الگوهای چرم نقش برجسته آمد

348

صنایع دستی مردم قزاق بنا بر خصلت و روحیه دلاوری و سبک زندگی خود بسیار متنوع و جذاب است. صنایع دستی مردم قزاق هر کدام بیانگر یکی از ویژگی های ملی، میهنی، آداب و رسوم و روحیه جوانمردی آنهاست که به تعدادی از صنایع دسستی که نشانگر هویت ملی آنها است اشاره می‌شود. ۲۸۴

پورت

پورت یکی از مهمترین نیازمندی زندگی کوچ نشینان قزاق بشمار ی رفته است که به عنوان یکی از میراث فرهنگی- معنوی در یونسکو به ثبت رسیده است.قزاق ها برای معرفی و حفظ پورت که خانه باستانی و یادگار زندگی عشایری آنان است صنایع دستی فراوان با اشکال، مواد و سایزهای مختلف می‌سازند.

دیواره ها و سقف صنایع دستی یورت اغلب از جنس نمد فشرده شده از پشم شتر، گوسفند و گاه ار موی حیوانات ساخته می شود و در حقیقت دیواره یورت از نمد حلاجی شده بسیار فشرده و گاه از چوب های بسیار نازک درست می شود که این صنعت دستی نه تنها برای گردشگران جذاب و جالب است بلکه به عنوان نمادی که خاطره مردم قزاق را در سبک زندگی تداعی می کند مورد علاقه قزاقها می باشد

اسب و شتر

اسب و شتر از دیگر نمادهای زندگی عشایری قزاقها بشمار می رود که کوچ مردم صحرا نشین بدون آنها قابل تصور نیست. هر چند امروزه اغلب مردم قزاق شهر نشین و یا روستا نشین شده اند ولی هنوز پرورش اسب و شتر در بین آنها رایج است. اگر سفری به دشت و دمن قزاقستان داشته باشیم گله های اسب و شتر که مشغول چرا هستند فراوان دیده می شود.

بنا بر این امروزه برای حفظ ارزش و جایگاه این دو حیوان نجیب بعنوان یکی از نمادهای مردم قزاق در قالب صنایع دستی تجلی یافته است که از جنس چوب یا فلز ساخته می شود و در کنار سایر صنایع دستی بیشتر خودنمایی می کند.

284 http://www.bilu.kz/remesla.php

349

عقاب

بخش مهمی از غذای کوچ نشینان مردم قزاق از شکار تأمین می شده است که در بسیاری از موارد عقاب در شکار نقش مهمی داشته است به همین دلیل نماد عقاب یکی از صایع دستی قزاق ها بشمار می‌رود که اغلب از جنس چوب و یا فلزات ساخته می شود.

زیور آلات (انگشتر، گرد نبند، دستبند و گوشواره)

قزاق ها مخصوصا زنان برای تزیینات خود اهمیت زیادی قائل بوده اند به همین خاطر مردم از روزگاران بسیار کهن در کنار فعالیت های معیشتی و در اوقات فراغت به ساخت زیور آلات می پرداخته اند ، این سنت که از دیرباز تا کنون ادامه داشته است امروزه در قالب صنایع دستی تبلور یافته است.

زیور آلات قزاق ها که از نظر حجم و اندازه معمولا بزرگ، سنگین و زمخت است از جنس طلا، نقره، طلای سفید، مس و گاه از چوب ساخته می‌شود زینت بخش دستها، گردن انگشتان و سینه و پیشانی بوده است.۲۸۵

نماد معماری و بناهای تاریخی و مدرن محلی

در قزاقستان عموما سه نوع معماری متداول است؛ معماری اسلامی مانند معماری بنای مقبره خواجه احمد یسوی در شهر ترکستان، آرامگاه باباجی خاتون ، بنای تاریخی قرن یازدهم و آرامگاه عایشه بی بی ، بنای تاریخی قرن XII در شهر طراز. ، معماری سنتی قزاقی که الهام گرفته از سبک زندگی و محل اسکان قزاق ها مانند معماری ساختمان خان شاطیر و کاخ ریاست جمهوری که معماری آنها از یورت و چادر قزاقی الهام گرفته شده است، معماری مدرن که از معماری کشورهای خارجی و سایر ملیتها بر گرفته شده است بخصوص از فرهنگ و سبک معماری غربی، مانند ساخمان بسیاری از هتل ها، رستوران ها، فروشگاه، اماکن آموزشی و ورزشی بخصوص در شهر آستانا پایتخت قزاقستان که در سالهای اخیر عموما به سبکی مدرن و مینیاتوری ساخته شده است که بخشی از صنایع دستی

285 https://ru.wikipedia.org

350

قزاقستان از این معماری های سنتی و مدرن بهره گرفته است. سمبل برج بایتریک، مجموعه تجاری و تفریحی خان شاطیر و کاخ ریاست جمهوری از صنایع دستی زیبایی است که معمولا از جنس فلز یا چوب درست می شود.۲۸۶

تکه دوزی و سوزن دوزی

تکه دوزی و سوزن دوزی از صنایع دستی مهم قزاقستان است که بیشتر توسط زنان انجام می‌شود. در تکه دوزی تکه هایی از پارچه، نمد و یا چرم با اشکال مختلف را روی تکه هایی از پارچه، نمد و یا چرم زمینه می دوزند و با این تکه دوزی ها صنایع دستی زیبا با کاربردهای مختلف می ساختند بعضی از تکه دوزی ها روی لباس،

بعضی از تکه دوزی ها برای تزیین یورت، وبعضی دیگر برای ساخت عروسک و مجسمه حیوانات بکار می رود.

در سوزن دوزی با سوزن و نخ های رنگی نقش های زیبایی روی پارچه، لباس و پرده خلق می شود. از آنجا تکه دوزی بیشترتوسط زنان انجام می شود لذا این هنرغالبا ازحرفه اختصاصی زنان بشمارمی رود.

از قدیم تا کنون علاوه بر استفاده از تکه دوزی و سوزن دوزی در نیازمندی های زندگی مانند دوخت لباس، ساخت پورت و پارچه های مورد استفاده مانند پرده و روکشی که برای وسایل و رختخواب بکار می رفت تکه دوزی و سوزن دوزی یکی از اقلام مهم در جهیزه عروس و داماد ها بوده است.

286 https://ru.wikipedia.org/wiki/

http://rasp.yandex.kz/station/9618977

http://e-history.kz/ru/publications/view/1389 https://translate.google.com/?hl=fa#a/ru/

http://www.rusnauka.com/36_NIO 2008/Philosophia/39257.doc.htm 351

باشگاه خبرنگ

نمایشگاه های صنایع دستی

با توجه به اینکه بخشی از مردم جامعه قزاقستان به تولید صنایع دستی اشتغال دارند و اقتصاد درصدی از خانواده ها و کارگاه های کوچک به تولید انواع صنایع دستی وابسته است لذا هم بخش خصوصی و مردم و هم متصدیان سازمانها ونهادهای دولتی برای معرفی و گسترش این صنعت و حرفه تلاش و برنامه‌ریزی فراوان انجام می‌دهند از قبیل: آموزش، حمایت های مالی، زمینه سازی فروش و صادرات، که برگزاری نمایشگاه و جشنواره های صنایع دستی در داخل و خارج از کشور یکی از رایج ترین برنامه های بخش خصوصی و دولتی است. به همین منظور در قزاقستان در هر سال به مناسبت های مختلف بطور میانگین حدود ۲۰ نمایشگاه داخلی و خارجی با مشارکت مردم و نهادهای دولتی قزاقستان و مراکز فرهنگی روسیه، چین، آمریکا، اروپا و کشورهای آسیایی مخصوصا کشورهای آسیای مرکزی بر گزار می‌گردد.

رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در قزاقستان از مراکز مهم فرهنگی خارجی بشمار می رود که در هر سال با مشارکت مراکز فرهنگی و دانشگاه های قزاقستان بطور میانگین ۶ نمایشگاه اقلام فرهنگی و صنایع دستی در شهرهای مختلف قزاقستان بخصوص در آستانا و آلماتی برگزار می‌کند.

دولت قزاقستان برای معرفی و تبادل تجاری در حوزه صنایع دستی در هر سال تقویم برگزاری نمایشگاه صنایع دستی و میراث فرهنگی خود را منتشر می‌کند که در این تقویم اطلاعات لازم از قبیل زمان، مکان،

نوع نمایشگاه در کشورهای مختلف را منتشر می‌کند.که تاکنون میراث فرهنگی و صنایع دستی قزاقستان در کشورهای روسیه، آسیای مرکزی، چین، آمریکا، فرانسه، انگلستان، مصر و هندوستان و... به نمایش گذاشته شده است.