صنایع دستی در قزاقستان

صنایع دستی در قزاقستان (1403). برگرفته از سایت تورجور، قابل بازیابی از https://tourjor.com/Blog/91/%D8%B3%D9%88%D8%BA%D8%A7%D8%AA-%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86

از دیرباز تا کنون صنایع دستی بخشی جدایی ناپذیر از نگرانی‌‌های روزانه ساکنان استپ‌‌های قزاقستان بوده است و بخشی از تولید داخلی از اقتصاد طبیعی، با هدف برآوردن نیاز‌ها و الزامات خانواده یا طایفه، زندگی روستایی عشایری، گله داری و کشاورزی آبی و همچنین ویژگی‌‌های جغرافیایی محل سکونت عوامل مؤثر در توسعه صنایع دستی قزاقستان و اشکال اصلی فعالیت‌‌های اقتصادی بوده است. در زمان‌‌های قدیم از طریق خاک قزاقستان مدرن، جاده بزرگ ابریشم، بدون شک در توسعه روابط تجاری و مبادلات فرهنگی با کشور‌های دیگر نقش مهمی داشته است .علاوه بر این، قزاق‌‌ها به مدت طولانی قادر به استخراج و بهره برداری از معادن بوده‌اند و استادان در فرآوری فلزات. طلا، نقره، آهن، مس تبحر داشته‌اند. دامداری به عنوان فعالیت اصلی و به عنوان یک منبع مواد غذایی و تأمین کننده مواد اولیه، مانند چرم، پشم، پر، شاخ، گاو، منجر به توسعه ساخت انواع صنایع دستی باارزش قزاقستان مانند: عروسک نمدی پشم، دباغی و چرم قلم زنی، دوخت، کنده کاری استخوان، طلا و جواهر به خصوص پوست کره اسب، شتر، گاو و بره شده است از کاری چرم جیر در لباس، کت، شلوار، شلوار .فرش‌های پشمی، تشک، طناب، روبان .در برخی از مناطق قزاقستان به اواسط قرن نوزدهم گله داری عشایری گله داری با کشاورزی آبی ترکیب شده است. در قزاقستان سنگ‌های معدنی غنی فراوانی وجود دارد که استتخراج آن‌ها نسبتا آسان بوده است: در دوران باستان از آهن گداخته نقره، مس وسایر فلزات، نیزه، دیگ و ظروف آشپزی، و از طلا بیشتر زیور آلات‌ می‌ساختند که این اقلام یکی از اقلام اصلی تجارت قزاق‌ها بوده است به همین خاطر در زمان‌های قدیم یک ضرب المثل در بین مردم قزاقستان رایج بوده است که می‌گفتند: "استاد هنر تن‌ها در طلا و نقره شناخته می‌شود" توسعه صنایع دستی قزاقستان تاثیر شگرفی در روابط تجاری، ترویج و تبادل فرهنگی بین ملت‌‌ها داشته است در بین مردم قزاقستان از قرن شازدهم مرکز تولید سفال وجود داشته است که از کارگاه‌‌های سفالگری آن دوران سرامیک با پوشش لعاب رنگی باقی مانده است در حفاری‌‌های باستان شناسی نیز سفال‌های لعاب کاری شده به دست آمده است که حاکی ازرواج این هنر بوده است و مشخص است که مردم در تولید طلا و جواهر و لوازم جانبی مانند ساخت کمربند، دستبند، گوشواره مهارت خاصی داشته‌اند. همانطور که اشاره شد واقعیت مهم این است که صنایع دستی قزاقستان از زمان‌های قدیم تا کنون در توسعه تجاری و اقتصادی مردمان این سر زمین نقش مهمی بازی‌ می‌کند.

صنایع دستی قزاقستان دارای سابقه طولانی است، جواهرات ساخته شده از برنز، طلا، نقره، مس و غیره. بنا‌های تاریخی بجای مانده از عصر برنز، مؤید این واقعیت است در طول حفاری در خاک قزاقستان مدرن سفال تزئین شده با زیور آلات، و همچنین محصولات ساخته شده از استخوان، تزئین شده با کنده کاری یافت شده است. برخی منابع ادعا‌ می‌کنند که صنایع دستی قزاقستان یک ارتباط ژنتیکی با صنایع دستی قبایل مختلف که در قلمرو قزاقستان در دوران باستان ساکنان سکا‌ها، هون‌‌ها، و غیره زندگی‌ می‌کرده‌اند دارد و واقعیت این است که با توجه به این که فعالیت غالب مردم کوچ نشین دامداری بوده است صنایع دستی آن‌ها نیز از محصولات دامی مانند پشم، پوست و استخوان بوده است.

یکی از صنایع دستی توسعه یافته در قبل از انقلاب قزاقستان - رنگرزی، رنگدانه‌‌های مختلف و رنگ آمیزی پوست، فرش و لباس و تولید رنگ از گیا‌هان مختلف و مواد معدنی بوده است. مواد اولیه برای تولید رنگ از رنگ‌‌های مختلف گیاه روناس و ریشه‌‌های آن بود. گیاه روناس در زمین‌‌های پست تقریبا در تمام دره رودخانه قزاقستان رشد می‌کند. نقاشی پوست و مو را ثابت می‌کند و رنگ خود را از دست نمی‌دهد. قزاق‌‌ها با خواص مواد معدنی و رنگ به خوبی آشنا بوده‌اند، به عنوان مثال، به منظور افزایش رنگ از نیترات، آمونیوم کلرید، سولفات، گل اخری رنگ، گوگرد و غیره استفاده می‌کرده اند، استفاده رنگ سفید در بین قزاق‌‌ها اولویت با رنگ سفید بوده است که نیاز چندانی به رنگ آمیزی نداشته است.

بخشی از صنایع دستی قزاق‌‌ها به بافت الیاف و پارچه اختصاص داشته است که از پشم شتر یا بز بافته‌ می‌شده، از این الیاف و پارچه بافته شده برای دوخت لباس، تهیه یورت و چادر صحرا نشینی، زیر انداز و رو انداز استفاده‌ می‌شده است.

در صنایع دستی قزاقستان توسط مردان انواع سلاح، دکوراسیون، آهنگری، ساخت طلا و جواهر، سنگ کنده کاری، کنده کاری استخوان، کسب و کار سنگ، برش و همچنین مبلمان از جنس چوب، استخوان و چرم ساخته‌ می‌شده و مهار اسب، رکاب، نعل همچنین لوازم و قطعات فلزی گاوآهن، داس، چاقو و غیره از دیگر صنایع ساخته شده توسط مردان بوده است. در حالی که زنان به پردازش پشم، بافندگی، قلاب دوزی، ساخت عروسک از جنس نمدی، پارچه و نمد مالی، فرش، گلدوزی سبک‌‌های مختلف و تکنیک، خیاطی ساخت نمد برای پوشش پانل‌‌های یورت، انواع فرش، و دوخت کلاه خز، پالتو پوست و خز فراهم کردن جهیزیه عروس، لباس، ملافه، لوازم خانگی، که معمولا این موارد به صورت گروهی انجام‌ می‌شد و زنان مسن‌تر صنایع دستی را به دختران آموزش‌ می‌دادند.

خانواده‌‌های با درآمد متوسط خود را با تولید اشیاء روزمره و تولید بخش عمده‌ای از صنایع دستی مشغول‌ می‌کردند. قزاق ثروتمند تنها مشتریان صنایع دستی بودند و برای کار انجام شده توسط گاو یا محصولات گاو پرداخت‌ می‌شود. محصولات با ارزش صنایع دستی قزاقستان با سفارش خوانین، سلاطین و بلشویک‌ها ساخته می‌شد. در نرخ و کارگاه‌‌های آموزشی خود را آن کار می‌کرد جواهرات با استعدادترین، برش، قلابدوزان به دستور اشراف و آرامگاه ساخته شد، اندود شده با صفحات حک شده، با پردازش هنری پورتال، ستون‌‌ها و گچبری‌‌های پیش ساخته .برخی آرامگاه‌‌های قزاقستان - سازه‌‌های مراسم تشییع جنازه که به عنوان حافظه از مرحوم ایجاد شد را به افتخار روح او، نقاشی با آبرنگ روی گچ باز است.

در حال حاضر، بسیاری از صنایع دستی قزاقستان در حال تبدیل شدن بسیار محبوب است .طراحان مد لباس در آثار او اغلب از روش پشم جهت عروسک نمدی، تزئین شده با لباس گلدوزی در سبک سنتی استفاده کنید . جواهرات ایجاد مجموعه‌‌های جدید با زینت قزاقستان .آن‌ها به رواج با انواع لوازم جانبی از الگو‌های چرم نقش برجسته آمد

صنایع دستی مردم قزاق بنا بر خصلت و روحیه دلاوری و سبک زندگی خود بسیار متنوع و جذاب است. صنایع دستی مردم قزاق هر کدام بیانگر یکی از ویژگی‌‌های ملی، میهنی، آداب و رسوم و روحیه جوانمردی آن‌هاست که به تعدادی از صنایع دستی که نشانگر هویت ملی آن‌ها است اشاره می‌شود.

یورت

پورت یکی از مهمترین نیازمندی زندگی کوچ نشینان قزاق به شمار می‌رفته است که به عنوان یکی از میراث فرهنگی- معنوی در یونسکو به ثبت رسیده است. قزاق‌‌ها برای معرفی و حفظ پورت که خانه باستانی و یادگار زندگی عشایری آنان است صنایع دستی فراوان با اشکال، مواد و سایز‌های مختلف می‌سازند.

دیواره‌‌ها و سقف صنایع دستی یورت اغلب از جنس نمد فشرده شده از پشم شتر، گوسفند و گاه ار موی حیوانات ساخته‌ می‌شود و در حقیقت دیواره یورت از نمد حلاجی شده بسیار فشرده و گاه از چوب‌‌های بسیار نازک درست‌ می‌شود که این صنعت دستی نه تنها برای گردشگران جذاب و جالب است بلکه به عنوان نمادی که خاطره مردم قزاق را در سبک زندگی تداعی‌ می‌کند مورد علاقه قزاق‌ها‌ می‌باشد.

اسب و شتر

اسب و شتر از دیگر نماد‌های زندگی عشایری قزاق‌ها به شمار‌ می‌رود که کوچ مردم صحرا نشین بدون آن‌ها قابل تصور نیست. هر چند امروزه اغلب مردم قزاق شهر نشین و یا روستا نشین شده اند ولی هنوز پرورش اسب و شتر در بین آن‌ها رایج است. اگر سفری به دشت و دمن قزاقستان داشته باشیم گله‌‌های اسب و شتر که مشغول چرا هستند فراوان دیده‌ می‌شود.

بنا بر این امروزه برای حفظ ارزش و جایگاه این دو حیوان نجیب به عنوان یکی از نماد‌های مردم قزاق در قالب صنایع دستی تجلی یافته است که از جنس چوب یا فلز ساخته‌ می‌شود و در کنار سایر صنایع دستی بیشتر خودنمایی‌ می‌کند.

عقاب

بخش مهمی از غذای کوچ نشینان مردم قزاق از شکار تأمین‌ می‌شده است که در بسیاری از موارد عقاب در شکار نقش مهمی داشته است به همین دلیل نماد عقاب یکی از صایع دستی قزاق‌‌ها به شمار می‌رود که اغلب از جنس چوب و یا فلزات ساخته‌ می‌شود.

زیور آلات (انگشتر، گرد نبند، دستبند و گوشواره)

قزاق‌‌ها مخصوصا زنان برای تزیینات خود اهمیت زیادی قائل بوده‌اند به همین خاطر مردم از روزگاران بسیار کهن در کنار فعالیت‌‌های معیشتی و در اوقات فراغت به ساخت زیور آلات‌ می‌پرداخته اند، این سنت که از دیرباز تا کنون ادامه داشته است امروزه در قالب صنایع دستی تبلور یافته است.زیور آلات قزاق‌‌ها که از نظر حجم و اندازه معمولا بزرگ، سنگین و زمخت است از جنس طلا، نقره، طلای سفید، مس و گاه از چوب ساخته می‌شود زینت بخش دست‌ها، گردن انگشتان و سینه و پیشانی بوده است.

نماد معماری و بنا‌های تاریخی و مدرن محلی

در قزاقستان عموما سه نوع معماری متداول است؛ معماری اسلامی مانند معماری بنای مقبره خواجه احمد یسوی در شهر ترکستان، آرامگاه باباجی خاتون، بنای تاریخی قرن یازدهم و آرامگاه عایشه بی بی، بنای تاریخی قرن دوازدهم در شهر طراز، معماری سنتی قزاقی که الهام گرفته از سبک زندگی و محل اسکان قزاق‌‌ها مانند معماری ساختمان خان شاطیر و کاخ ریاست جمهوری که معماری آن‌ها از یورت و چادر قزاقی الهام گرفته شده است، معماری مدرن که از معماری کشور‌های خارجی و سایر ملیت‌ها برگرفته شده است به خصوص از فرهنگ و سبک معماری غربی، مانند ساخمان بسیاری از هتل‌‌ها، رستوران‌‌ها، فروشگاه، اماکن آموزشی و ورزشی بخصوص در شهر آستانا پایتخت قزاقستان که در سال‌های اخیر عموما به سبکی مدرن و مینیاتوری ساخته شده است که بخشی از صنایع دستی قزاقستان از این معماری‌‌های سنتی و مدرن بهره گرفته است. سمبل برج بایتریک، مجموعه تجاری و تفریحی خان شاطیر و کاخ ریاست جمهوری از صنایع دستی زیبایی است که معمولا از جنس فلز یا چوب درست‌ می‌شود.

تکه دوزی و سوزن دوزی

تکه دوزی و سوزن دوزی از صنایع دستی مهم قزاقستان است که بیشتر توسط زنان انجام می‌شود. در تکه دوزی تکه‌‌هایی از پارچه، نمد و یا چرم با اشکال مختلف را روی تکه‌‌هایی از پارچه، نمد و یا چرم زمینه‌ می‌دوزند و با این تکه دوزی‌‌ها صنایع دستی زیبا با کاربرد‌های مختلف‌ می‌ساختند بعضی از تکه دوزی‌‌ها روی لباس، بعضی از تکه دوزی‌‌ها برای تزیین یورت، وبعضی دیگر برای ساخت عروسک و مجسمه حیوانات به کار‌ می‌رود.

در سوزن دوزی با سوزن و نخ‌‌های رنگی نقش‌‌های زیبایی روی پارچه، لباس و پرده خلق‌ می‌شود. از آنجا تکه دوزی بیشتر توسط زنان انجام‌ می‌شود لذا این هنر غالبا از حرفه اختصاصی زنان به شمار می رود.

از قدیم تا کنون علاوه بر استفاده از تکه دوزی و سوزن دوزی در نیازمندی‌‌های زندگی مانند دوخت لباس، ساخت پورت و پارچه‌‌های مورد استفاده مانند پرده و روکشی که برای وسایل و رختخواب به کار‌ می‌رفت تکه دوزی و سوزن دوزی یکی از اقلام مهم در جهیزه عروس و داماد‌‌ها بوده است.

نمایشگاه‌‌های صنایع دستی

با توجه به اینکه بخشی از مردم جامعه قزاقستان به تولید صنایع دستی اشتغال دارند و اقتصاد درصدی از خانواده‌‌ها و کارگاه‌‌های کوچک به تولید انواع صنایع دستی وابسته است لذا هم بخش خصوصی و مردم و هم متصدیان سازمان‌ها ون‌هاد‌های دولتی برای معرفی و گسترش این صنعت و حرفه تلاش و برنامه‌ریزی فراوان انجام می‌دهند از قبیل: آموزش، حمایت‌‌های مالی، زمینه سازی فروش و صادرات، که برگزاری نمایشگاه و جشنواره‌‌های صنایع دستی در داخل و خارج از کشور یکی از رایج ترین برنامه‌‌های بخش خصوصی و دولتی است. به همین منظور در قزاقستان در هر سال به مناسبت‌‌های مختلف‌ به طور میانگین حدود ۲۰ نمایشگاه داخلی و خارجی با مشارکت مردم و نهاد‌های دولتی قزاقستان و مراکز فرهنگی روسیه، چین، آمریکا، اروپا و کشور‌های آسیایی مخصوصا کشور‌های آسیای مرکزی بر گزار می‌گردد.

رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در قزاقستان از مراکز مهم فرهنگی خارجی به شمار‌ می‌رود که در هر سال با مشارکت مراکز فرهنگی و دانشگاه‌‌های قزاقستان‌ به طور میانگین ۶ نمایشگاه اقلام فرهنگی و صنایع دستی در شهر‌های مختلف قزاقستان به خصوص در آستانا و آلماتی برگزار می‌کند.

دولت قزاقستان برای معرفی و تبادل تجاری در حوزه صنایع دستی در هر سال تقویم برگزاری نمایشگاه صنایع دستی و میراث فرهنگی خود را منتشر می‌کند که در این تقویم اطلاعات لازم از قبیل زمان، مکان، نوع نمایشگاه در کشور‌های مختلف را منتشر می‌کند که تاکنون میراث فرهنگی و صنایع دستی قزاقستان در کشور‌های روسیه، آسیای مرکزی، چین، آمریکا، فرانسه، انگلستان، مصر و هندوستان و... به نمایش گذاشته شده است.

نیز نگاه کنید به

صنایع دستی در روسیه؛ صنایع دستی در تونس؛ صنایع دستی در ژاپن؛ صنایع دستی در کوبا؛ صنایع دستی و تجارت فرهنگی در چین؛ صنایع دستی در سنگال؛ صنایع دستی افغانستان؛ صنایع دستی در آرژانتین؛ صنایع دستی در مالی؛ صنایع دستی در ساحل عاج؛ صنایع دستی در زیمبابوه؛ صنایع دستی در تایلند؛ صنایع دستی در اسپانیا؛ صنایع دستی در اردن؛ صنایع دستی در اتیوپی؛ صنایع دستی در سیرالئون؛ صنایع دستی در قطر؛ صنایع دستی در تاجیکستان.