هنر قزاقستان

کلیات تاریخ هنر

هنر یکی از زیبایی های مرموز جهان طبیعت است که مطالعه تاریخ آن یک لذت مستمر ایجاد می‌کند.بنا بر آنچه در منابع مجازی، سایت های اینترنتی و منابع مختلف اینترنتی مشاهده می شود در قزاقستان هنر بیش از یکصد سال قدمت دارد زمانی که دید نکو خلیدوف معلم بسیاری از هنرمندان محلی بود که در سال ۱۸۷۷ ظهور کرد و هنرهای زیبای قزاقستان را با مشارکت در گروه خدمات عمومی، نقشه برداری زمین را پایه گذاری کرد. که در نتیجه شکل گیری و توسعه هنر در قزاقستان با ایجاد مدرسه هنر ملی رشد و نمو یافت وبه روح و هویت مردم قزاقستان جان تازه ای بخشید.

هنرهای زیبای قزاقستان عمدتا در قالب سه موضوع اصلی؛ نقاشی، مجسمه سازی و هنر گرافیک تجلی پیدا می‌کند. در قزاقستان تا قبل از سال ۱۹۲۰ در قرن بیستم هیچ مرکز هنری وجود نداشت و هنرمندان بصورت پراکنده و غیر منظم و آن هم تحت تأثیر هنرمندان روسی به فعالیت های هنری مشغول بوده اند.

خلیدوف اولین هنرمند متمرکز هنرهای زیبا و معاصر قزاق است که در اودسا و پس از آن در سن پترزبورگ، در نزد هنرمند معروف آن زمان روسیه گوگلینسکی به فراگیری آثار هنری پرداخت. خلیدف از سال ۱۸۷۹ تا زمان مرگش در شهر ورنی "آلماتی" به فعالیت های هنری مشغول بوده است و در سال ۱۹۲۰ با گردآوری هنرمندان مانند پونومارف، ولادیمیر آنتونوف و دیگر همکارانش به منظور تربیت هنرمندان قزاق کارگاه هنری ایجاد کرد.

خلیدوف در طول زندگی خلاق خود در قزاقستان اول در سمی پالاتینسک و سپس در قیزیل اوردا و آلماتی روزگار گذرانده است.

مرحله دوم توسعه هنرهای زیبای قزاقستان - ۱۹۵۰-۱۹۶۰ سال در آغاز سال ۱۹۵۰ در قزاقستان نسل جدیدی از هنرمندان جوان حرفه ای که آموزش و پرورش هنر در بهترین دانشگاه های مسکو، لنینگراد، خارکف و دیگر شهرستانها از اتحاد جماهیر شوروی دریافت کرده اند. مانند عایشه ،Galimbaeva کنف ،Telzhanova صبور Gulfairus ،Mambeeva اسماعیلوا، سخی رومانوف، Moldakhmetov ،Kenbaeva اوکه Azhiev علی Dzhusupova و دیگران رخ داد

در مرحله بعدی از توسعه هنر ملی قزاقستان - ۱۹۷۰-۱۹۸۰ سال استعداد خلاق خود را نشان داد نقاشان و مجسمه سازان K. ،K. Zakirov ،Y essenbayev A. ،T. Dosmagambetov ،A. Akanaev

327

A. ،E. Tulepbaev ،B. Tabiev ،T. Ordabekov ،Mullashev K. ،E.Mergenov ،KAMET ،.Hitahunov M ،Smagulov و همکاران.

نقد هنری و حرفه ای در قزاقستان با آغاز نیمه دوم قرن بیستم شروع به شکل گرفتن کرد در انزوای قزاقستان در ۱۹۲۰-۱۹۳۰، این واقعیت نشان داده شده است که ۲۰ اکتبر ۱۹۲۶ مطالعه هنر اتحاد جماهیر شوروی در آکادمی دولتی هنر افتتاح شد. نقش عمده ای در ایجاد و فعالیت های عضو آن .JA Tugenholdu آنها تعدادی از گزارش را خوانده بود و مقالات بسیاری در نقاشی و گرافیک از اتحاد جماهیر شوروی نوشته شده است.

خلیدف ترسیم رنگ مناظر، پرتره و خلق نقاشی های متعدد در زندگی مردم قزاق خدمات شایانی کرده است. در طول این سالها، هنوز جامعه عشایری قزاق ها زنده بود. او هنر خود را برای زنده نگه داشتن نیازهای جامعه عشایری بکار بست و با نقاشیهای بسیار زیبای خود پورت را به عنوان یک موزه متحرک کاربردی معرفی کرد.

تاریخ هنر حرفه ای قزاقستان را می توان به چند مرحله تقسیم کرد: بین سال های ۴۰-۲۰ قرن بیستم که پایه های ایجاد یک مدرسه حرفه ای بنیان نهاده شد.

در دهه ۵۰ که در حوزه هنر، آکادمی قزاقستان شوروی نقش آفرین بود، در طول این دوره هنرمندان جوان ملی که در دانشگاه های مسکو و لنینگراد تحصیل کرده بودند به خانه های خود بازگشتند و به توسعه هنرهای ملی خود پرداختند که آن را سپیده دم دوران هنری قزاقستان خوانده اند. در دهه ۶۰ قزاقستان در زمینه هنرهای زیبا سبک جدیدی ایجاد شد.و دهه ۸۰-۷۰ دوران رویش هنرهای مدرن بشمار می‌رود.

خلیدف در هنر و نقاشی مکتب جدیدی را بنیانگذاری کرد که با همکاری همکارانش از قزاقستان چهره جدیدی ارائه دادند.

از آنجا که هنرهای زیبا و ارزشمند از اواسط دهه ۸۰ از قزاقستان شروع می‌شود اولین نمایشگاه رسمی هنر با عنوان "تقاطع" در سال ۱۹۸۸ افتتاح شد که تقریبا تمام آثار حوزه های هنری و مناطق مختلف در نیمه میانه قرن بیستم در نسخه های اصلی به نمایش گذارده شد.

ایجاد موزه دولتی هنر در آلماتی در مقیاسی بزرگ از جمله تحولاتی بود که در حوزه هنر رخ داد که سالانه گالری های نقاشی بزرگی در آن برگذار می شود و از سال ۱۹۹۵ بطور میانگین هر سال ۱۲ تا ۲۰ گالری و نمایشگاه نقاشی دایر می شود. که امروزه نه تنها این گالری ها در آلماتی بلکه در سایر شهرستان ها مخصوصا در آستانا پایتخت جدید قزاقستان آثار هنری هنرمندان قزاق را به نمایش می گذارد و هر ساله آثار 328

هنرمندان جوان و با استعداد قزاق در نمایشگاه های بزرگ کشورهای مختلف برگذار می‌شود همین امر سبب شده است که بگویند هنر قزاقستان در حال خواب نیست بلکه پیوسته و پویا در حال ترقی و تکامل به پیش می رود.

"تاریخ هنر قزاقستان" اولین تلاش برای ایجاد یک کار منظم، اتصال تمام پیوند های مختلف در فرهنگ هنری قزاقستان از دوران باستان تا به امروز در کلیت نتایج یک فرهنگ قومی مستقل از قزاق ها است. پایه ای برای ایجاد این اثر، بر اساس دخالت طیف گسترده ای از آثار هنری، مفهوم توسعه مداوم هنر در قزاقستان در طول تاریخ هزار ساله آن بود.۲۷۱

با استقلال قزاقستان در سال ۱۹۹۱ هنر حیاتی تازه یافت و با رشد وتوسعه گسترده ای مواجه شد. در این دوران هنر طلاسازی و جواهرات که قبل هم وجود داشت از رونق بیشتری برخوردار شد و موزه طلا و جواهر شاهکارهای هنر دستی طلا و جواهر را در خود جای داده است.۲۷۲

مشاهیر هنری

آهنگسازان بزرگ قزاقستان و خوانندگان

قزاق ها از گذشته های دور تا کنون آهنگسازان و خوانندگان مطرحی داشته است که به تعدادی از آنها اشاره می شود.

کورمانگازی ساگیربایف (۱۸۸۹-۱۸۱۸)

آهنگساز، و موسیقی دان کلاسیک و موسیقی های بدون کلام قزاقستان او در شهر ژیدلی بوکیف در منطقه گروه ترکان و مغولان در خانواده ای فقیر به دنیا آمد که عشق، علاقه و توانایی موسیقیایی خود را از همان دوران کودکی بروز داد. که اورا اولین آهنگساز بوسیله دومبرا خوانده اند. آثار کورمانگازی منعکس کننده احساسات خود در مورد سرنوشت مردم، تعهد و وفاداری به جنبش رهایی بخش قزاقستان بوده است و تمام زندگی خود را در مبارزه برای عدالت اجتماعی گذرانده است که بیش از ۶۰ اثر از او در فرهنگ عامه مردم باقی مانده است.

دین نورپیسف (۱۸۶۱-۱۹۵۵)

271 http://litart.kz/index.php/ru/kultumoe-nasledie/istoriya-iskusstva-kazakhov

، استاد دانشگاه کاراگاندا، شکل گیری هنر در قزاقستان، زولوتارف لاریسا ، ، رومانوا 272JOBenupuoe uckyccTBo Ka3axcraa ،پست الکترونیکی: zolotareva-larisa@yandex.ru http://www.alemproject.kz/index.php?newsid=28

329

نماینده برجسته هنر سنتی قزاقستان اتحاد جماهیر شوروی که نواختن عود را در نزد پدرش فراگرفت، خلاقیت هنری او در ایجاد ارتباط و اتصال هنر نوازندگی دومبرا از گذشته به آینده بوده است که رویدادهای بزگ مانند جنبش آزادیبخش ۱۹۱۶ ، جنگ بزرگ میهنی، دوره بازسازی پس از جنگ نقش بزرگی را ایفا کرده است. او عمر طولانی و زندگی دشواری را سپری کرد

دولت کری شیگایف (۱۸۸۷-۱۸۲۰)

آهنگساز بزرگ ، بنیانگذار شعر در موسیقی دومبرا از خانواده ای اشرافی بود که افکار و اندیشه های او تحت تأثیر قیام سال ۱۸۳۶-۱۸۳۸ قرار گرفت

دولت کری از سن جوانی استعداد و نبوغ سرشار ی در موسیقی داشت که مدتی را در اونبرگ و سپس به عنوان نماینده افتخاری قزاق ها به سنت پترزبورگ نقل مکان کرد.

موسیقی دولت کری ترکیبی از فرم ها ، مدل ها و عمق عاطفی بوده است بدون آنکه تار و پود موسیقی قزاقستان را تغییر دهد با الهام از رژه نیروهای نظامی روسیه و ترکمنستان تم های جدیدی خلق کرد که موسیقیدانان و آهنگسازان بسیاری از راه و روش او استفاده کردند و موسیقی قزاقستان را اعتلا بخشیدند.

تاتیم بیت قازانکاپ اولی (۱۸۱۵-۱۸۶۲)

یکی از بنیانگذاران موسیقی دومبرای کلاسیک قرن نوزدهم، متولد و بزرگ شده در منطقه کاراکارالای کاراگاندا است که هنر نواختن عود را از اجداد خود فرا گرفته است، عمویش علی یکی از معلمان او بوده است. او در محیطی که موسیقی، شعر و سخنوری رایج بوده است رشد و نمو کرده است که باعث رونق و توسعه ژانرهای سنتی موسیقی های بدون کلام شده است. او نویسنده طرح باشکوه موسیقی طبیعت گرا و آثار تغزلی شده است در اشعار و موسیقی تاتیم بیت زیبایی شناختی، انتظار برای امید به آینده، توجه به فراز و نشیب ها و تضاد های زندگی و مسائل اجتماعی موج می‌زده است

موسی ژایائو (۱۹۲۹-۱۸۳۵)

ژاپائو که در سواحل دریاچه ژاسی بای متولد شد از دوران کودکی به استعداد خارق العاده خود در آهنگسازی پی برد به همین جهت به آهنگسازی نوآورانه روی آورد

بیرجان (۱۸۹۷-۱۸۳۴)

آهنگساز برجسته، خواننده و شاعر متولد در یک خانواده فقیر در منطقه کوکشتائو که از دوران جوانی بی اختیار به موسیقی و آواز علاقمند شد. حدود بیست سال به نوشتن آهنگ هایی کرد که مورد استقبال مردم 330

استپ نشین قرار گرفت. گفته شده است که شکل گیری استعداد بیرجان از جلسه ای که با آبای شاعر پرآوازه قزاق در سال ۱۸۶۵ داشت سرچشمه گرفته است.

بیرجان تأثیر بسزایی در مسائل اجتماعی، مفاهیم اخلاقی و سرنوشت افراد گذاشت. در تعدادی از آهنگ های او خشم بر اقدامات کسانی که در قدرت بیان شده است کاملا مشهود است: حدود ۴۰ آهنگ از بیرجان در فرهنگ عامه مردم باقی مانده است.

تئاتر و هنرهای نمایشی

در زمان اتحاد جماهیر شوروی توجه به هنر و ادبیات از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است: به همین خاطر شعرا، داستان نویسان، نقاشان، موسیقیدانان و بازیگران تأتر و هنرهای نمایشی مانند؛ پوشکین، داستایفسکی، گورکی، تولستوی، چایکفسکی، گوگول و ... در یک فضای کاملا هنری خود نمایی کردند که این وضعیت تنها منحصر به بخش های مهم اتحاد جماهیر شوروی مانند مسکو، لنینگراد (سن پترزبورگ) و مناطق شمالی و مناطق روس زبان نمی شد بلکه جمهوری های خودمختار شوروی شامل ازبک ها، تاجیک ها، ترکمن ها، آذری ها، قزاق ها و قرقیزها، نیز تحت تأثیر جو فرهنگی، هنری و نمایشی دولت مرکزی اتحاد جماهیر شوروی قرار گرفتند و در میان هر یک از این مناطق و اقوام شخصیت های بزرگی در حوزه هنر ظهور کردند. شاید بتوان یکی از دستاوردهای مهم اتحاد جماهیر شوروی را نهادینه شدن ادبیات و هنرهای مختلف در جمهوری های خودمختار و در بین اقوام مختلف برشمرد.

در قزاقستان نیز بنا بر آموزه های دوران کمونیستی هم در طول دوران اتحاد جماهیر شوروی و هم پس از استقلال به ادبیات و انواع هنر توجه ویژه ای شد که شخصیت هایی مانند؛ "نزیرا کولدژانف"، "نورگالی کولدژانف" ، " ساکن سیفولین"، "علیخان بوکیخانف" و "احمد بایترسنف" نقش بزرگی در ادبیات و هنر قزاق ها ایفا کردند.

به تازگی با ابتکار موسسه ادبیات و هنر آویزوف و دانشکده هنر آکادمی ملی قزاقستان و اتحاد چهره های تأتر و سینمای علمی و عملی سمیناری با عنوان بزرگداشت " ۱۰۰ سال هنر تأتر قزاقستان " برگزار شد که سخنرانی ها و مقالات ارائه شده به این سمینار به ریشه های تاریخی تأتر و هنرهای نمایشی در قزاقستان اختصاص داشت.

هر چند در کتاب ۱۰ جلدی "تاریخ ادبیات قزاقستان" اشاره دقیقی به ریشه و زمان پیدایش هنر تأتر در قزاقستان نشده است ولی به گفته تمیروف مدیر موزه تاریخی شهرستان سمی بکنا" ریشه های تاریخی هنر تئاتر در

331

قزاقستان به ۱۳ فوریه سال ۱۹۱۵ هنگامی که برای اولین بار تأتر "آیتیس" و تأتر "بیرجان و سارا" به عنوان یک رخ داد بسیار مهم در حوزه تأتر و هنرهای نمایشی پا به عرصه ظهور گذاشت بر می‌گردد.

"تونگیش بای ژامانکولف" رئیس اتحادیه چهره های تئاتر قزاقستان معتقد است اگر چه تاریخ دقیقی از گذشته های دور در مورد ریشه های تاریخی تأتر و هنرهای نمایشی در قزاقستان وجود ندارد ولی مسلم است که تئاتر نشات گرفته از سنت هنر های عامیانه، شامل مراسم ملی و آداب و رسوم: قرار دادن نوزاد در گهواره، عقد و عروسی و .. که قرن ها در بین قزاق ها رایج بوده سرچشمه گرفته است: در سال ۱۹۲۵ تأتر بطوررسمی در دوران اتحاد جماهیر شوروی در شهر آلماتی پایتخت سابق قزاقستان بنیانگذاری شد. بنا بر این به گفته دانشمندان و محققین قزاقی برای دست یابی به ریشه تاریخی و زمان دقیق پیدایش تأتر در قزاقستان به مستندات جدی نیاز دارد که فعلا مستندات قابل توجهی بدست نیامده است.

در هر صورت همانگونه که اشاره شد امروزه و پس از استقلال نیز تأتر در قزاقستان از جایگاه ویژه ای برخوردار است و علاوه بر سالن های تأتر و نمایشی از از دوران اتحاد جماهیر شوروی به ارث برده شده است از سال ۱۹۹۱ تا کنون نیز در شهرهای مختلف سالن های نمایش و آمفی تأترهای شکوهمندی ساخته شده است که امروزه در قزاقستان عملا ۵۰ سالن تئاتر، که ۹ سالن آن به وزارت فرهنگ، ۲ تئاتر اپرا و باله، ۲ تئاتر درام، ۲ تئاتر برای کودکان و جوانان، و ۳ تئاتر ملی وجود دارد که مهمترین سالن های تأتر و اپرای قزاقستان عبارتند از :

تئاتر شمال قزاقستان تئاتر درام روسی "ان. اف‌پوگودین" متشکل از یک ساختمان دو طبقه است که حدود ۱۰۰ سال پیش ساخته شده است که امروزه یک فروشگاه مبل بزرگ در آن دایر است: این تاتر در دسامبر سال ۱۹۷۲ به ساختمان جدید منتقل شد. تأتر پوگودین تا کنون در کل تاریخ تأتر درام روسی حدود ۱۵ هزار اجرا با بیش از ۵ ملیون بیننده داشته است.

اولین ساختمان تاتر درام در سال ۱۹۰۶ ساخته شد که این ساختمان دارای یک کتابخانه عمومی، و سالن اجرای محلی می باشد."

یکی از سالن های تأتر قزاقستان اپرای ایالتی علمی و باله ابای است که در سال ۱۹۳۴ در آلما آتا تاسیس شد و در ژانویه سال ۱۹۳۴ اولین اجرای خود را برگزار کرد.

332

40856201

Download from

Dreamstime.com

نمای بیرونی ساختمان تئاتر اپرای آستانا

"تئاتر اپرای آستانا" - غرور و افتخار ملی قزاقستان؛ اپرای دولتی آستانا بنا به دستور نورسلطان نظربایف رئیس جمهور

این سالن تئاتر در ساحل سمت چپ رودخانه ایشیم واقع شده است، ساختمان و سالن این تئاتر که از شکوه و عظمت خاصی برخوردار است با الهام از اپرای معماری اپرای معروف جهان "لااسکالا" در میدان سلطنتی مادرید و بالشوی

قزاقستان در سال ۲۰۱۳ تأسیس شد.

تئاتر مسکو و اپرای متروپویلیتن در نیویورک ساخته شده است و حدود ۳۰۰۰ متر مربع آن فضای بیرونی ساختمان تئاتر است که چشم انداز بی نظیری را ایجاد کرده است.

333

تئاتر "آستانه اپرا" با ظرافت معماری منحصر به فرد خود بر اساس بهترین سنت های معماری کلاسیک جهان ساخته شده است در حالی که در معماری این تئاتر بر هویت و شخصیت ملی قزاقستان تاکید شده است. رواق و ورودی اصلی سالن این تئاتر با نماد آهنگ های کوبیزم و مجسمه های نوازنداگان و موسیقی دانان بزرگ و مجسمه بازیکنان مشهور ماند منصوراف، پرمکوا تزیین شده است.

سالن اصلی تئاتر ظرفیت ۱۲۵۰ صندلی دارد. در ساختمان تئاتر اپرای آستانا مجموعه ای از فروشگاه های مختلف و اتاق های تمرین منطبق با استانداردهای بین المللی وجود دارد.

دکوراسیون فضای داخلی این تئاتر با استفاده از بهترین هنرمندان روسی، قزاقی و بین المللی طراحی و ساخته شده است و تئاتر "آستانه اپرا" با شاهکارهای اپرا و باله کلاسیک و اجرای مدرن از استادان در سطح جهانی مانند کارشناسان برجسته ایتالیایی و آلمانی تزئین شده است.

سالن، سن و فضای نمایش از آخرین تکنولوژی دنیا بهره گرفته است که در نتیجه سالن و تجهیزات صوتی، تصویری و نمایشی این تئاتر زمینه را برای اجرای اپرا، باله، نمایشنامه، کنسرت ها، و غیره را فراهم کرده است و مکان اجرای ارکستر ظرفیت ۱۲۰ نوازنده را دارد.

در ۲۱ ژوئن سال ۲۰۱۳ برای اولین بار نمایش خود را آغاز کرد. و فصل اول تئاتر باله، تئاتر "زیبای خفته" چایکوفسکی و صحنه های طراح مشهور جهان یوری گریگوروویچ، رومئو و ژولیت، و طراح معروف فرانسوی "ژی یوداو باله مدرن طراح رقص معروف روسی "رودین" "به اجرا گذاشته شد.

در فصل اول اجراهای مشترک با هنرمندان تیم های اروپایی، مانند رم اپرا، لا اسکالا، در تئاتر بولشوی روسیه، تئاتر مارینسکی، اپرا بوردو، B. Eifman باله تئاتر برگزار شد۲۷۳

وضعیت؛ انواع و نعداد گروههای نمایش و مراکز و انجمنها

در سال ۱۹۳۵، شرکت اپرا روسیه تاسیس شد. هنرمندان حرفه ای در یک دوره کوتاه (۱۹۳۶-۱۹۳۷) ۹ تولید کلاسیک اپرای روسیه و جهان را برگزار کرده است که آن را "کارمن"، "یوجین انگین"، "پیک"، "شیطان"، "فاوست"، "آیدا" و دیگران اجرا کرده اند..

در سال ۱۹۳۸، باله چایکوفسکی با عنوان "دریاچه قو" اولین باله قزاقستان را آغاز کرد، هنرمند مردم قزاقستان "گازیز دوگاشف" سه بار (۱۹۵۰-۱۹۵۱، ۱۹۵۶-۱۹۵۸ و ۱۹۶۹-۱۹۷۱) رئیس تئاتر بوده است، در تئاتر

273 O TeaTpe ، Tearp onept H 6aera «Acraa ، http://astanaopera.kz/o-teatre/ 334

بالشوی مسکو، کیف، خانه اپرای اوکراین، مینسک و خانه اپرای بلاروسک در ۱۹۷۰، یک هادی شناخته شده و کارگردان، هنرمند برگزیده قزاقستان SSR والری راتر بر روی صحنه قرار گرفت.

در ژانویه ۲۰۱۵، تئاتر به یک سیستم کاملا اتوماتیک فروش بلیط ، در حال اجرا و فروش بلیط آنلاین تغییر یافت.۲۷۴

توسعه سینمای جهان را می‌توان به چهار مرحله تقسیم کرد. فاز اول - ظهور سینما با فیلم سیاه و سفید و ساکت. که پس از ظهور سینما بسیاری افراد بر این باور بودند که دیگر دوران تاتر سرآمده و بزودی تأتر بسته خواهد شد.

مرحله دوم توسعه سینما در قرن ۲۰ رخ داد که فیلم از صامت و بی صدا به فیلم های با صدا مبدل شد. مرحله سوم توسعه صنعت فیلم در دهه ۳۰-۴۰ قرن ۲۰ اتفاق افتاد، در این سال ها صدای سینما ابعاد جدیدی برای خود باز کرد.

مرحله جدید تکامل سینمای شوروی پس از جنگ جهانی دوم آغاز شد مرحله چهارم توسعه .Kinosfera تکنیک های هنری جدید وعصر فیلم های رنگی که در ایالات متحده و دیگر کشورهای توسعه یافته و فیلم های عریض پانوراما راه اندازی شد و یک نوع سیستم استریو بوجود آمد و فیلم انیمیشن برای کودکان منتشر شد.

صنعت سینما در قزاقستان با تاخیر ۱۰۰ ساله ظهور کرد. و سینمای قزاقستان با اولین فیلم با نام آمانگالدی، ."A mangaldy" پا به عرصه وجود گذاشت و سینمای قزاقستان در جریان جنگ جهانی دوم و پس از آن توسعه یافت و استدیو موسفیلم "Mosfilm" بنیانگذاری شد و در ۱۲ سپتامبر سال ۱۹۴۱ در آلماتی فیلمبرداری فیلمهای استدیویی و مستند آغاز شد. که بعدا استدیوی موسفیلم به قزاق فیلم تغییر نام داد. بنا بر پیشنهاد رئیس اتحادیه سینماگران قزاقستان Baurzhan Nogerbek در سال ۲۰۰۵ روز ۱۲ سپتامبر، "روز سینمای قزاقستان" نامگذاری شد که هم اکنون نیز این روز به نام روز سینما گرامی داشته می شود و در بین اهالی و مراکز هنری جشن گرفته می شود.

پس از ساخت آمانگدالی فیلمهای "اسم من پوست است"، "فرشته در عرقچین"، "دختر اسب‌سوار" برای همیشه به عنوان فیلمهای سینمای کلاسیک قزاقستان در حافظه هنری مردم و هنرمندان قزاقستان باقی مانده است.

274 RaparaHaMHCRMM aRaaeMMuecRMi Tearp My3bIRanbHo ROMeaMM ،https://ticketon.kz/place/katmk 335

از زمان تشکیل استودیوی موسفیلم و قزاق فیلم تا کنون بیش از ۱۰۰ فیلم بلند و ۵۰۰ مستند تولید شده است. و بسیاری از گروههای موسیقی در موضوعات بسیار مهم و جدی بر روی صحنه ظهور یافتند. و با نمایش تعداد زیادی تصاویر متحرک زندگی و تاریخ مردم قزاقستان را به نمایش گذاشتند.

پس از استقلال، وضعیت سینمای قزاقستان تغییر کرد و صنعت سینما مورد توجه ویژه دولت تازه استقلال یافته قرار گرفت و صنعت سینما و هنرمندان مورد حمایت دولت قرار گرفتند.۲۷۵

جایگاه تجارت و آمار فیلم ها و مخاطبین تماشای فیلم

فیلم تجاری یکی از بخش های سود آور ترین صنعت سرگرمی در هر کشور است: بنا بر آمار سال ۲۰۱۳ بطور متوسط سالانه حدود ۹ میلیون بلیط با قیمت ۵ دلار برای هر بلیط فروخته شده است که تقریبا در آمد سالانه سینمای قزاقستان ۳۷ میلیون دلار در سال ۲۰۱۰ به ۵۰ میلیون دلار افزایش یافته است در سال ۲۰۱۰، بازار قزاقستان با توجه به آمار رسمی در ۷,۱ میلیارد اعلام شده است.و در سالهای بعد در سال ۲۰۰۸ بین ۷۳ تا %۴۷ از تماشاگران و طرفداران فیلم ترجیح می دهند به تماشای فیلم های خارجی بنشینند و ۱۶ تا %۱۸ علاقمند به تماشای فیلمهای روسی و در حدود %۴ تماشای فیلم های خانگی را ترجیح می دهند. در سال گذشته (...)، سهم بازار بینندگان فیلم های داخلی ۱۰ درصد بوده است: بنا بر این تعداد تماشاگران در طول سه سال گذشته تا کنون تماشاگران از ۳۶۱،۰۰۰ نفر به ۱ میلیون نفر افزایش یافته است. نه تنها در قزاقستان بلکه در بسیاری از کشورها در سالهای اخیر برای حمایت و توسعه سینما حدود ۳۰ برابر بر بودجه سینما افزوده اند. این در حالی است که بازار مخاطبین سینما در روسیه بسیار زیاد و در قزاقستان تنها ۱۱ میلیون بازدید کننده وجود دارد. با این وجود به نظر می رسد که در روسیه تماشاگران فیلم سینمایی حداقل ۲۰ برابر بیشتر از قزاقستان است.

در قزاقستان لازم است که برای توسعه سینما همه مکانیزم های توسعه از جمله کانالهای تلویزیونی بکار گرفته شود. همانطور که در کشورهای دیگرنیز، ایستگاه های تلویزیونی یکی از بازیکنان کلیدی صنعت سینما بشمار می رود. با توجه به گفته مسئولین صنعت سینمای قزاقستان بازارهای کشورهای همسایه قزاقستان مانند بازار روسیه با ظرفیت ۱,۲ میلیارد دلار می باشد.

336

http://yvision.kz/post/264143 تاریچه سینمای قزاقستان 275

قزاقستان برای تبلیغ و تأثیرگذاری روی بازارسینمای کشورهای همسایه، نیاز به تولید مشترک دارد. همزمان با موج اول بحران اقتصادی جهانی در سال ۲۰۰۸ رشد صنعت سینما نیز در قزاقستان رو به کاهش نهاد. لذا در سال ۲۰۰۹ میلادی در قزاقستان چارچوب قانونی فرهنگ و سینما اصلاح شد که تنها در حوزه سینما و فیلم بیش از ۲۰ بند قانونی اصلاح شده است و در حال حاضر نیز برای توسعه چارچوب قانونی صنعت سینما نیاز به برنامه و کار جدی می باشد.۲۷۶

نمودار زیر روند رشد مالی بازار فیلم را نشان می دهد.

Pa3mep Ra3axcraHcKoro KMHopbIHKa
	187		3,80	4,40
7
6
5
		292
1
0
	2006	2007	2008	2009

علاوه بر رشد و توسعه مالی در حوزه سینما تعداد بازدیدکنندگان فیلمهای سینمایی نیز در سالهای اخیر از رشد و توسعه فراوانی برخوردار بوده است.

تعداد بازدید کنندگان از سانس های سینما در قزاقستان

276 KHo6n3Hec to-Ka3axcraHcKH ، Bakhytgul Zhurkabaeva https://forbes.kz/process/expertise/kinobiznes_po-kazahstanski 337

12 000	KonMuecrBo nocereHM KMHoceaHcoB B
		Kasaxcrae
10 000					I
8 000
				674
6 000		456
	10
4000
2000
0
	2006	2007	2008	2009	2010
sapy6eHbIX bbMOB		pocuix bubMOB		ra3axcTaHCFX bMbMOB

لازم به ذکر است که در سال های اخیر روند سهم بازدید کننده ها افزایش داشته استو در طول ۵ سال گذشته، تعداد بازدید کنندگان از نمایشگاه ۹ای نقاشی قزاقستان افزایش ۴ برابری داشته است، البته، ۸ درصد از بازار کمی است، اما کارشناسان معتقدند که این آغاز روند بلند مدت در خروجی کسب و کار فیلم قزاقستان به یک سطح کیفی جدید است .در حال حاضر عناصر منحصر به فرد از سیستم های کسب و کار فیلم توسعه مکانیسم تعامل بین آنها .اطلاعات زنده و جریان های مالی در این بازار است .این همه - ویژگی های ذاتی در بازارها در مراحل اولیه رشد سریعی داشته است.

بر اساس ارقام فوق پیش بینی می شود که در ۳-۵ سال آینده بازار با رشد سریعی مواجه خواهد و تعداد و درآمد واقعی سینماها افزایش جدی خواهد داشت.

بنا بر این با توجه به اینکه حجم سرمایه گذاری در بخش سینما در سال ۲۰۱۰ تقریبا ۳ برابر افزایش یافته و به مبلغ ۲,۵ میلیارد تنگه (در حدود ۱۶ میلیون دلار رسیده است. ۲۷۷

در مورد دوبله فیلم در قزاقستان باید گفت که دوبله فیلم در قزاقستان به قبل از استقلال بر می‌گردد ولی پس از استقلال دوبله فیلم های هالیوودی ازرونق بیشتری برخوردارشد ولی هنوزهم به حدمطلوب نرسیده است.

277

KHH06H3Hec B Ka3axcTaHe ، http://www.brif.kz/blog/?p=1534 338

به منظور رونق بیشتر سینمای قزاقستان پارلمان قزاقستان لایحه ای در دستور کار خود قرار داده است که بر اساس آن توزیع کنندگان فیلم و سینما مجبور هستند تمام فیلم های خارجی را با زیرنویس یا دوبله شده به زبان قزاقی در معرض نمایش قرار دهند. این قانون از ۱ ژانویه سال ۲۰۱۷ مورد اجرا گذاشته خواهد شد. به گفته یکی از نویسندگان این لایحه شااوماردانا نوروموا، ،Shaymardana Nurumova هدف از این لایحه ارزش‌گذاری و ترفیع جایگاه زبان قزاقی است.

اما نشانه هایی که علاقمندان به سینما و همچنین بسیاری از نمایندگان صنعت فیلم، مخالفت با چنین مراحل وجود دارد .مانع بزرگی به اجرای چنین قانونی تصور می شود که گسترده باشد در قزاقستان، زبان روسی، به ویژه در میان بازدید کنندگان به سینما.

واقعیت این است که خدمات تکثیر و دوبله فیلم به زبان قزاقی نیاز به هزینه های بسیار بالایی دارد.به عنوان مثال، دوبله فیلم "نگهبانان کهکشان" هزینه ای بالغ بر ۱۰۰ هزار دلار در بر داشته است.

که این مبلغ یک رقم افسانه ای برای بازار فیلم قزاقستان بشمار می رود.به همین خاطر جای تعجب نیست که از زمان تصویب قانون رسمیت یافتن زبان قزاقی به عنوان زبان رسمی دیوانی قزاقستان حدود بیش از ۱۰ فیلم تولید فیلم به زبان قزاقی دوبرابر شده است.

بر اساس بررسی ها و تحقیقات به عمل آمده چنین به نظر می رسد که دوبله روسی فیلم از محبوبیت بیشتری برخوردار است.۲۷۸

بازار سینمای قزاقستان

سطح مدار سینمای قزاقستان نسبت به استانداردهای روسی، کوچکتر است - در ژانویه ۱، ۲۰۱۴، در فاصله ۲۰۱۳ صفحه نمایش تجاری در ۶۵ تئاتر (متوسط تعداد صفحه نمایش در سینما - ۳,۳) وجود داشته است.که این میزان کمی بیشتر از میزان در سنت پترزبورگ، و کمتر از نصف در منطقه مسکو .برای یک کشور با جمعیت ۱۷,۱ میلیون نفر جمعیت است که البته این میزان در حد کافی نیست - چگالی پرده های نمایش در هر ۱۰۰ هزار نفر ۱,۲ بود (در روسیه این رقم دو برابر است در حد - ۲,۴ آمار سینماهای تجاری در قزاقستان

278 KasaxcraH: KHHo6H3Hec cotpoTHBIgeTc Tpe6oBaHHM IIo [y6JIKy (DHJIbMOB Ha Ka3axcKHit 3bIK فیلم تجاری قزاقستان در مواجهه با الزامات فیلم دوبله به زبان http:// russian. eurasianet. org/ node/63536 قزاقی

339

KoMMepueckMe RMH0TeaTpI B Ka3axcrae

۴۵۸-B0 KMHOTearpoB Kon-B0 3andB

Kon-BO KMHoTearpoB c uMpoBbIMM 3anaM									222		213
Kon-Bo MbpoBbX 3anos							190
					175
											162
			149
	109
									105
								71
						66				65
51		58		59			58
					38
			17
2008		2009		2010		2011		2012		2013

در حال حاضر در قزاقستان، از ۷۵ درصد سالن (%۵۲ تئاتر)، در مراکز خرید واقع شده است.

سینما تئاترهای واقع در مراکز خرید

KMH0TeaTpl M 3anbl B TP

Kon-Bo KMHOTearpoB B TP Kon-Bo 3anoB B TP

on KMHo3anoB B TP

							73%	75%
				699
		60%
54
							162		159
				120		127
		22	90	28	30	36		34
16	59
2008		2009		2010		2012	2013

سینمای دیجیتال در سال ۲۰۰۸ به قزاقستان آمد ولی در حال حاضر ۷۶ درصد از سینمای این کشور (%۹۲

از سینماها) به سبک دیجیتال طراحی شده اند.

دینامیک بلندگوها در حوزه سالن های سینمای قزاقستان

340

[[MHaMMka o6opynoBaHMa [MpoBX KMHo3anoB B Kasaxcrae

HOBble KMHoTearpl C (MbpoBbIMM 3anaM 3aKpTO KMHoTearpoB c MbpoBIMM 3anaM

HOBble (MbpoBble 3anl

3aKpTo uMbpoBIX 3anoB

								61
							50
				22
					20
		14	16	13	و	16	14
1	2							2012
					-1	-1
2008		2009		2010

در قزاقستان، در مجموع هفت اپراتورشبکه سینما وجود دارد که کنترل ۷۰ درصد از بازار سینما را به خود اختصاص داده اند. و یک شرکت سینما پارک وجود دارد که بر یک چهارم سینمای قزاقستان کنترل و نظارت دارد.

بزرگترین زنجیره اپراتورهای سینما در قزاقستان در تاریخ ۰۱/۰۴/۲۰۱۴

	اپراتور	تعداد سینما	تعداد سالنهار		عدادی پرده های	سهم بازار
دیف	(سرویس دهنده)
		تئاترها	سینما		نمایش دیجیتال	سینما
1	سینما پارک	8	54	8	43	25
2	فیلم های قدیمی	4	28	4	11	13
	ApMaH
3		5	22	5	20	10
4	سینما چاپلین	5	17	5	13	8
	ApceHaI
5		6	15	6	15	7
	.III030H
6		2	9	2	9	4
	تخیلی
	Kinoplexx
7		2	4	2	3	2
			341

32	149	32	114	70
65	213	60	162	100

مجموع این شبکه ها جمع کل در قزاقستان

در سالهای اخیر تعدادی از سینما های قزاقستان مجهز به سیستم صوتی دالبی شده اند. در نهایت، باید توجه داشت که بازار فیلم شهری در آلماتای قزاقستان امروز به ازای هر ۶ سانس نمایش ۱۰۰ هزار نفر رسیده است که در مقایسه با مسکو در تاریخ ۰۱.۰۱. ۲۰۱۴، این رقم ۴,۷ درصد بوده است و در سن پترزبورگ ۶۴ و در آستانا و آکتائو .(4 6 -بیش از ۴ سالن به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است .در دیگر شهرستانها سطح رقابت بسیار ضعیف تر است.

بیشترین نمایش فیلم در شهرهای عمده قزاقستان در تاریخ ۱/۱/۲۰۱۴ 279

	تعداد جمعیت در هزار			تعداد سینما		تراکم صفحه
					تعداد صفحه	نمایش
شهر	2014/01/01	عداد سینما	تعداد سالن	ا امکانات دیجیتال
					نمایش دیجیتال	100 هزار .
						محتوی
آلماآتا	1507,7	17	91	17	67	6,0
آستانا	814,4	6	36	6	25	4,4
آکتئو	184,2	3	8	3	7	4,3
یمیرتئو	182,6	2	5	2	2	2,7
رالسک	278,1	3	7	3	7	2,5
ستانای	222,0	2	5	2	5	2,3
آکتوبه	427,7	2	8	2	6	1,9
اراگاندا	484,9	5	9	2	4	1,9
ت کامن
گورسک	325,7	3	6	3	5	1,8
سمی	337,6	3	6	3	5	1,8
ع کل در
زاقستان	17 165,2	65	213	60	162	1,2

279 PbIHOK KHHOII0Ka3a KasaxcraHa http://www.proficinema.ru/questions- problems/articles/detail.php?ID=156218

342

در سال ۲۰۱۱ در چارچوب هفتمین جشنواره بین المللی فیلم اوراسیا در آلماتی بازار فیلم تجاری استودیو قزاق برگزار شد که کارشناسان برجسته هنری اروپایی و "مدیران بنیاد سینمایی و بازارهای عمده شرکت تولید، تولید کنندگان مشهور، نمایندگان کانال های تلویزیون و عوامل فروش، توزیع کنندگان حضور داشتند. که هدف از بازار قزاق فیلم سرعت بخشیدن در توسعه صنعت فیلم در قزاقستان و اجرای پروژه های تولید مشترک بوده است.

فیلم

تجاری

اروپا

و آسیا

به قزاقستان

خواهد

آمد.

در بیانیه ای که در پایان جشنواره و بازار فیلم سال ۲۰۱۱ صادر شد اعلام شده است که: "بازار پروژه های فیلم قزاقستان" با حمایت از استودیو "فیلم قزاقستان" سازماندهی شده است: بنا به گزارش سرویس مطبوعاتی، "قزاق" در "بازار پروژه های فیلم قزاقستان" میزگردی و کلاسهای آموزشی با حضور کارشناسان اروپایی

برگزار

.تعداد فیلم‌های سینمایی نمایش داده شده در دهه اخیر

شد۲۸۰.

در سال ۲۰۱۵ در قزاقستان عملا ۸۹ سینما وجود داشته است که این تعداد سینما بین ۱ تا ۸ سالن داشته اند. که در مقایسه با سال ۲۰۱۴ تعداد سینماها ۴ واحد کاهش یافته است.

در سال ۲۰۱۵، سینمای قزاقستان ۱۱,۳ میلیون بازدید کننده داشته است که در سال ۲۰۱۴حدود %۱۱ کاهش حضور بیننده گزارش شده است و برای سومین سال پیاپی گردش مالی سینما ۱۰,۴ میلیارد تنج یعنی %۱۵,۵ کاهش یافته است

بنا بر آمار کمیته جمهوری NEM در قزاقستان برای سومین سال متوالی، گردش مالی بخش سینما به ۱۰,۴ میلیارد. تنج یعنی حدود %۱۵,۵ در سال ۲۰۱۴ بوده است و درآمد متوسط نمایش یک فیلم ۱۲,۶ درصد در

سال ۲۰۱۵ کاهش یافته

280 KHHo6H3Hec EBpot H A3HH lpteT B Ka3axcraH

https://www.zakon.kz/227363-227363-kinobiznes-evropy-i-azii-pridet-vhtml http://russian.eurasianet.org/node/63536

343

loxoacoanoro nocetwrena, Tere

=Mcho noceueroceancos, enoe

درآمد حاصل از سینما در قزاقستان۲۸۱

معرفی سینمای مستند قزاقستان۲۸۲

[18076]

[16937

5934

[15720]

431

مد.

-xocoo ceaa, e

	13552]
	[1232

.oxoa of Calanx ycnyr, Thic, Tere

فیلم غیر داستانی مستند ترکیبی از واقعیت و هنر است: در قزاقستان، اولین فیلم مستند در سال ۱۹۲۵ توسط اپراتور بله تولچانوا Tolchanov ساخته شده است و فیلم های "آلما آتا و اطراف آن"، "ورود اولین قطار به آلما آتا"، "برنامه آموزشی مدرسه"، "همکاری در روستاها"، "قزل سوالکنده ." در همان سال روی پرده رفته است و تیورین یک دستاورد مهم در فیلمسازی مستند بود که اولین فیلم مستند ارزش های بزرگ تاریخی

قزاقستان بشمار می‌رود، که این فیلمها هنوز هم در کار سینماگران مستند مدرن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در سال ۱۹۲۸نشر "آخرین اخبار " مورخان برای نشان دادن وقایع روزمره زندگی اقتصادی و فرهنگی قزاقستان.آغاز شد. که این گزارش از تظاهرات کارگران در روز اول ماه مه و اکتبر گرفته شده بود، فیلم مستند اولین تعاونی های کشاورزی، تجارت سریع در نمایشگاه ،Koyandy کار فداکارانه از کارگران معدن کاراگاندا Karaganda و سازندگان راه آهن ترکستان سیبری، ساخت و ساز کارخانه برای اولین بار، باشگاه ها و مدارس، جستجو زمین شناسان کار در یک استپ از راه دور، کلاس های سواد آموزی در مدارس و بسیاری از حقایق دیگر جمهوری سوسیالیستی جزء اولین فیلمهای مستند قزاقستان بوده است.

281 http://marketresearch.kz/kinoteatry-v-kazahstane/

آمار در ۱۵ ژوئن ۲۰۱۵ : قزاقستان در آئینه ارقام Ka3axcraH B IIH)pax: craTucTuxa 3a 15 HIOH 2015 Foxa

برای تولید فیلم قزاقستان JIaa mpo3BotcTBa (QIbMoB Ka3axcra npBteuer 3apy6eKtte KoMnan - MyxaMeHyt شرکت های خارجی را جذب

۲۸۲ 2012اکتبر ۱۲ فرهنگ ۳۵۳۰ نمایش ها، آینور ، Ahmetzhanova در مقطع کارشناسی دانشکده «فیلم و تلویزیون KazNAU «آنها . TK Zhurgenov

344

در سال ۱۹۳۴ استودیوی خبری آلماتی، شروع به تولید منظم خبری "اتحاد جماهیر شوروی قزاقستان" کرد و سپس فیلم های مستند مربوط به جانبازان روزنامه نگاری، انگیزه های جدید برای توسعه فیلم مستند ایجاد کرد.

در طول جنگ بزرگ میهنی، در استودیوی خبری آلما آتا کار بسیاری از مستند سازان اصلی شوروی مانند ژیگا ورتوف، J. ونگر ، M. ،J. Poselsky ،A. Ovanesova اسلوتسکی و دیگران ساخته و به نمایش گذاشته شد.

فیلم مستند قزاقستان در دوره اتحاد جماهیر شوروی به عنوان بخشی از صنعت فیلم های بزرگ بنیانگذاری شد که به یک سیستم کنترل مدیریتی متمرکز منجر شد. در همان زمان، فیلم های انیمیشن و صنعت فیلم مستند به عنوان یک ساختار در مقیاس ملی پدید آمده است .اهداف و وظایف فیلم مستند، حمل بار زیادی از ایدئولوژیک و تشکیل مواضع دولت :آشفتگی سیاسی، شیوه زندگی تبلیغاتی و موفقیت، آموزش و پرورش، و غیره بوده است. که ژانر فیلم های مستند به وضوح برای تلویزیون مناسب بوده است.

بنابراین، در طول ۶۰ سال فیلم های مستند به بخشی جدایی ناپذیر از تلویزیون تبدیل شده است و در طول ۷۰ سال گذشته در هر سال حدود ۵۰ فیلم مستند و فیلمهای علمی در استودیو فیلمبرداری شده است.

فیلم مستند اتحاد جماهیر شوروی در جایگاه هنر عمومی قرار داشت، ترکیبی از آزادی و اطاعت از قانون، وطن پرستی و ایمان حمایت اصلی از سنت شوروی بر روی پرده سینما قرار می‌گرفت که متأسفانه اکنون پیدا کردن این فیلمهای مستند در اینترنت دشوار است و تنها باید آنها در آرشیوهای بایگانی استودیو جستجو کرد.

مجموعه ای از فیلم های آن دوره اتحاد جماهیر شوروی در قزاقستان در یک دی وی دی چند رسانه ای، شامل فیلم های ساخته شده بین سالهای ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۰ در سازمان قزاق فیلم وجود دارد

معمولا فیلمهای مستند مجبور به انطباق با تلویزیون تجاری مدرن هستند ولی در قزاقستان تلویزیون هنوز به روشنی اهداف و مقاصد فیلم مستند برایش تعریف نشده است.

در حال حاضر در جهان فیلمهای مستند رونق فراوانی یافته است: در قزاقستان نیز در سال های اخیر فیلم های غیر داستانی توسعه یافته است. بطوریکه در سال ۲۰۱۰، استودیو "قزاق" ۱۲ مستند ساخته است. "در قزاقستان هیچ ساختار مرتبط با فیلمهای مستند وجود ندارد و این وظایف به عهده "قزاق فیلم" و کانال

های

تلویزیون

واگذار

شده

است.

از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۰، سالانه جشنواره فیلم دانشجو "دیدار"، برگزار می‌شود که در سال ۲۰۱۱ جایگزین 345

جشنواره بین المللی فیلمسازان جوان " Bastau" شده است که دارای یک بخش جداگانه ای از فیلم های مستند

می

باشد.

از ۱ تا ۷ مارس ۲۰۱۱ نیز در آلماتی در سینما "سزار"، به مناسبت بیستمین سالگرد استقلال جمهوری قزاقستان به جشنواره فیلم های مستند جدید در قزاقستان اختصاص داده شده است که توسط استودیو "قزاق ." در طول هفته فیلم زندگینامه * فیلمسازان قزاقستان " : نشان داده شد،

در سال ۲۰۰۷ یک پروژه بزرگ "چهره اوراسیا"، متشکل از پنج مستند در مورد فرزندان بزرگ استپ قزاقستان راه اندازی شد و تعدادی از فیلمهای مستند به عنوان فیلمهای آموزشی ساخته شد که در مدارس و مراکز آموزشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از منابع ساخت فیلمهای مستند از فروش فیلمهای مستند به شبکه های تلوزیونی تأمین می شود.

حدود بیست وب سایت قزاقستانی در مورد فیلم وجود دارد اما تقریبا هیچ فیلم غیر داستانی داخلی در آنها یافت نمی شود. ولی متأسفانه در قزاقستان هیچ شبکه اختصاصی برای پخش فیلمهای مستند وجود ندارد. که حل این مشکلات با تلویزیون دیجیتال قابل رفع می باشد.۲۸۳

وضعیت و انواع صنایع دستی

از دیرباز تا کنون صنایع دستی بخشی جدایی ناپذیر از نگرانی های روزانه ساکنان استپ های قزاقستان بوده است و بخشی از تولید داخلی از اقتصاد طبیعی، با هدف برآوردن نیازها و الزامات خانواده یا طایفه، زندگی روستایی عشایری، گله داری و کشاورزی آبی و همچنین ویژگی های جغرافیایی محل سکونت عوامل مؤثر در توسعه صنایع دستی قزاقستان و اشکال اصلی فعالیت های اقتصادی بوده است: در زمان های قدیم از طریق خاک قزاقستان مدرن ، جاده بزرگ ابریشم، بدون شک در توسعه روابط تجاری و مبادلات فرهنگی با کشورهای دیگر نقش مهمی داشته است .علاوه بر این، قزاق ها به مدت طولانی قادر به استخراج و بهره برداری از معادن بوده اند و استادان در فرآوری فلزات: طلا، نقره، آهن، مس تبحر داشته اند. دامداری به عنوان فعالیت اصلی و بعنوان یک منبع مواد غذایی و تأمین کننده مواد اولیه، مانند چرم، پشم، پر، شاخ، گاو، منجر به توسعه ساخت انواع صنایع دستی باارزش قزاقستان مانند: عروسک نمدی پشم، دباغی و چرم قلم زنی، دوخت، کنده کاری استخوان، طلا و جواهر به خصوص پوست کره اسب، شتر، گاو و بره شده است از کاری چرم جیر در لباس، کت، شلوار، شلوار .فرشهای پشمی، تشک، طناب، روبان .در برخی از مناطق

۲۸۳ JIoxyMeHTaIbHoe KHHo Ka3axcraHa، http://mysl.kazgazeta.kz/?p=169 346

قزاقستان به اواسط قرن نوزدهم گله داری عشایری گله داری با کشاورزی آبی ترکیب شده است. در قزاقستان سنگهای معدنی غنی فراوانی وجود دارد که استتخراج آنها نسبتا آسان بوده است: در دوران باستان از آهن گداخته نقره، مس وسایر فلزات، نیزه، دیگ و ظروف آشپزی، و از طلا بیشتر زیور آلات می ساختند که این اقلام یکی از اقلام اصلی تجارت قزاقها بوده است به همین خاطر در زمانهای قدیم یک ضرب المثل در بین مردم قزاقستان رایج بوده است که می‌گفتند: "استاد هنر تنها در طلا و نقره شناخته می‌شود" توسعه صنایع دستی قزاقستان تاثیر شگرفی در روابط تجاری، ترویج و تبادل فرهنگی بین ملت ها داشته است در بین مردم قزاقستان از قرن شازدهم مرکز تولید سفال وجود داشته است که از کارگاه های سفالگری آن دوران سرامیک با پوشش لعاب رنگی باقی مانده است در حفاری های باستانشناسی نیز سفالهای لعاب کاری شده بدست آمده است که حاکی ازرواج این هنر بوده است و مشخص است که مردم در تولید طلا و جواهر و لوازم جانبی مانند ساخت: کمربند، دستبند، گوشواره مهارت خاصی داشته اند. همانطور که اشاره شد واقعیت مهم این است که صنایع دستی قزاقستان از زمانهای قدیم تا کنون در توسعه تجاری و اقتصادی مردمان این سر زمین نقش مهمی بازی می کند

صنایع دستی قزاقستان دارای سابقه طولانی است، جواهرات ساخته شده از برنز، طلا، نقره، مس و غیره: بناهای تاریخی بجای مانده از عصر برنز، مؤید این واقعیت است در طول حفاری در خاک قزاقستان مدرن سفال تزئین شده با زیور آلات، و همچنین محصولات ساخته شده از استخوان، تزئین شده با کنده کاری یافت شده است: برخی منابع ادعا می کنند که صنایع دستی قزاقستان یک ارتباط ژنتیکی با صنایع دستی قبائل مختلف که در قلمرو قزاقستان در دوران باستان ساکنان: سکاها، هون ها، و غیره زندگی می کرده اند دارد و واقعیت این است که با توجه به این که فعالیت غالب مردم کوچ نشین دامداری بوده است صنایع دستی آنها نیز از محصولات دامی مانند پشم، پوست و استخوان بوده است

یکی از صنایع دستی توسعه یافته در قبل از انقلاب قزاقستان - رنگرزی، رنگدانه های مختلف و رنگ آمیزی پوست، فرش و لباس و تولید رنگ از گیاهان مختلف و مواد معدنی بوده است. مواد اولیه برای تولید رنگ از رنگ های مختلف گیاه روناس و ریشه های آن بود. گیاه روناس در زمین های پست تقریبا در تمام دره رودخانه قزاقستان رشد می‌کند. نقاشی پوست و مو را ثابت می‌کند و رنگ خود را از دست نمی‌دهد. قزاق ها با خواص مواد معدنی و رنگ بخوبی آشنا بوده اند، به عنوان مثال، به منظور افزایش رنگ از نیترات، آمونیوم کلرید، سولفات، گل اخری رنگ، گوگرد و غیره استفاده می‌کرده اند، استفاده رنگ سفید در بین قزاق ها اولویت با رنگ سفید بوده است که نیاز چندانی به رنگ آمیزی نداشته است.

347

بخشی از صنایع دستی قزاق ها به بافت الیاف و پارچه اختصاص داشته است که از پشم شتر یا بز بافته می شده، از این الیاف و پارچه بافته شده برای دوخت لباس، تهیه یورت و چادر صحرا نشینی، زیر انداز و رو انداز استفاده می شده است.

در صنایع دستی قزاقستان توسط مردان انواع سلاح، دکوراسیون، آهنگری، ساخت طلا و جواهر، سنگ کنده کاری، کنده کاری استخوان، کسب و کار سنگ، برش و همچنین مبلمان از جنس چوب، استخوان و چرم ساخته می شده و مهار اسب، رکاب، نعل همچنین لوازم و قطعات فلزی گاوآهن، داس، چاقو و غیره از دیگر صنایع ساخته شده توسط مردان بوده است: در حالی که زنان به پردازش پشم، بافندگی، قلاب دوزی، ساخت عروسک از جنس نمدی، پارچه و نمد مالی، فرش، گلدوزی سبک های مختلف و تکنیک، خیاطی ساخت نمد برای پوشش پانل های یورت، انواع فرش، و دوخت کلاه خز، پالتو پوست و خز فراهم کردن جهیزیه عروس: لباس، ملافه، لوازم خانگی، که معمولا این موارد به صورت گروهی انجام می شد و زنان مسن تر صنایع دستی را به دختران آموزش می دادند.

خانواده های با درآمد متوسط خود را با تولید اشیاء روزمره و تولید بخش عمده ای از صنایع دستی.مشغول می کردند. قزاق ثروتمند تنها مشتریان صنایع دستی بودند و برای کار انجام شده توسط گاو یا محصولات گاو پرداخت می شود. محصولات با ارزش صنایع دستی قزاقستان با سفارش خوانین، سلاطین و بلشویکها ساخته می‌شد. در نرخ و کارگاه های آموزشی خود را آن کار می‌کرد جواهرات با استعداد ترین، برش، قلابدوزان . به دستور اشراف و آرامگاه ساخته شد، اندود شده با صفحات حک شده، با پردازش هنری پورتال، ستون ها و گچبری های پیش ساخته .برخی آرامگاه های قزاقستان - سازه های مراسم تشییع جنازه که به عنوان حافظه از مرحوم ایجاد شد را به افتخار روح او، نقاشی با آبرنگ روی گچ باز است.

در حال حاضر، بسیاری از صنایع دستی قزاقستان در حال تبدیل شدن بسیار محبوب است .طراحان مد لباس در آثار او اغلب از روش پشم جهت عروسک نمدی، تزئین شده با لباس گلدوزی در سبک سنتی استفاده کنید . جواهرات ایجاد مجموعه های جدید با زینت قزاقستان .آنها به رواج با انواع لوازم جانبی از الگوهای چرم نقش برجسته آمد

348

صنایع دستی مردم قزاق بنا بر خصلت و روحیه دلاوری و سبک زندگی خود بسیار متنوع و جذاب است. صنایع دستی مردم قزاق هر کدام بیانگر یکی از ویژگی های ملی، میهنی، آداب و رسوم و روحیه جوانمردی آنهاست که به تعدادی از صنایع دسستی که نشانگر هویت ملی آنها است اشاره می‌شود. ۲۸۴

پورت

پورت یکی از مهمترین نیازمندی زندگی کوچ نشینان قزاق بشمار ی رفته است که به عنوان یکی از میراث فرهنگی- معنوی در یونسکو به ثبت رسیده است.قزاق ها برای معرفی و حفظ پورت که خانه باستانی و یادگار زندگی عشایری آنان است صنایع دستی فراوان با اشکال، مواد و سایزهای مختلف می‌سازند.

دیواره ها و سقف صنایع دستی یورت اغلب از جنس نمد فشرده شده از پشم شتر، گوسفند و گاه ار موی حیوانات ساخته می شود و در حقیقت دیواره یورت از نمد حلاجی شده بسیار فشرده و گاه از چوب های بسیار نازک درست می شود که این صنعت دستی نه تنها برای گردشگران جذاب و جالب است بلکه به عنوان نمادی که خاطره مردم قزاق را در سبک زندگی تداعی می کند مورد علاقه قزاقها می باشد

اسب و شتر

اسب و شتر از دیگر نمادهای زندگی عشایری قزاقها بشمار می رود که کوچ مردم صحرا نشین بدون آنها قابل تصور نیست. هر چند امروزه اغلب مردم قزاق شهر نشین و یا روستا نشین شده اند ولی هنوز پرورش اسب و شتر در بین آنها رایج است. اگر سفری به دشت و دمن قزاقستان داشته باشیم گله های اسب و شتر که مشغول چرا هستند فراوان دیده می شود.

بنا بر این امروزه برای حفظ ارزش و جایگاه این دو حیوان نجیب بعنوان یکی از نمادهای مردم قزاق در قالب صنایع دستی تجلی یافته است که از جنس چوب یا فلز ساخته می شود و در کنار سایر صنایع دستی بیشتر خودنمایی می کند.

284 http://www.bilu.kz/remesla.php

349

عقاب

بخش مهمی از غذای کوچ نشینان مردم قزاق از شکار تأمین می شده است که در بسیاری از موارد عقاب در شکار نقش مهمی داشته است به همین دلیل نماد عقاب یکی از صایع دستی قزاق ها بشمار می‌رود

که اغلب از جنس چوب و یا فلزات ساخته می شود.

زیور آلات (انگشتر، گرد نبند، دستبند و گوشواره)

قزاق ها مخصوصا زنان برای تزیینات خود اهمیت زیادی

قائل بوده اند به همین خاطر مردم از روزگاران بسیار کهن در کنار فعالیت های معیشتی و در اوقات فراغت به ساخت زیور آلات می پرداخته اند ، این سنت که از دیرباز تا کنون ادامه داشته است امروزه در قالب صنایع دستی تبلور یافته است.

زیور آلات قزاق ها که از نظر حجم و اندازه معمولا بزرگ، سنگین و زمخت است از جنس طلا، نقره، طلای سفید، مس و گاه از چوب ساخته می‌شود زینت بخش دستها،

گردن انگشتان و سینه و پیشانی بوده است.۲۸۵

نماد معماری و بناهای تاریخی و مدرن محلی

در قزاقستان عموما سه نوع معماری متداول است؛ معماری

اسلامی مانند معماری بنای مقبره خواجه احمد یسوی در شهر ترکستان، آرامگاه باباجی خاتون ، بنای تاریخی قرن یازدهم و آرامگاه عایشه بی بی ، بنای تاریخی قرن XII در شهر طراز. ، معماری سنتی قزاقی که الهام گرفته از سبک زندگی و محل اسکان قزاق ها مانند معماری ساختمان خان شاطیر و کاخ ریاست جمهوری که معماری آنها از یورت و چادر قزاقی الهام گرفته شده است، معماری مدرن که از معماری کشورهای خارجی و سایر ملیتها بر گرفته شده است بخصوص از فرهنگ و سبک معماری غربی، مانند ساخمان بسیاری از هتل ها، رستوران ها، فروشگاه، اماکن آموزشی و ورزشی بخصوص در شهر آستانا پایتخت قزاقستان که در سالهای اخیر عموما به سبکی مدرن و مینیاتوری ساخته شده است که بخشی از صنایع دستی

285 https://ru.wikipedia.org

350

قزاقستان از این معماری های سنتی و مدرن بهره گرفته است. سمبل برج بایتریک، مجموعه تجاری و تفریحی خان شاطیر و کاخ ریاست جمهوری از صنایع دستی زیبایی است که معمولا از جنس فلز یا چوب درست می شود.۲۸۶

تکه دوزی و سوزن دوزی

تکه دوزی و سوزن دوزی از صنایع دستی مهم قزاقستان است که

بیشتر توسط زنان انجام می‌شود. در تکه دوزی تکه هایی از پارچه، نمد و یا چرم با اشکال مختلف را روی تکه هایی از پارچه، نمد و یا چرم زمینه می دوزند و با این تکه دوزی ها صنایع دستی زیبا با کاربردهای مختلف می ساختند بعضی از تکه دوزی ها روی لباس،

بعضی از تکه دوزی ها برای تزیین یورت، وبعضی دیگر برای ساخت عروسک و مجسمه حیوانات بکار می رود.

در سوزن دوزی با سوزن و نخ های رنگی نقش های زیبایی روی پارچه، لباس و پرده خلق می شود. از آنجا تکه دوزی بیشترتوسط زنان انجام می شود لذا این هنرغالبا ازحرفه اختصاصی زنان بشمارمی رود.

از قدیم تا کنون علاوه بر استفاده از تکه دوزی و سوزن دوزی

در نیازمندی های زندگی مانند دوخت لباس، ساخت پورت و پارچه های مورد استفاده مانند پرده و روکشی که برای وسایل

و رختخواب بکار می رفت تکه دوزی و سوزن دوزی یکی از

اقلام مهم در جهیزه عروس و داماد ها بوده است.

286 https://ru.wikipedia.org/wiki/

http://rasp.yandex.kz/station/9618977

http://e-history.kz/ru/publications/view/1389 https://translate.google.com/?hl=fa#a/ru/

http://www.rusnauka.com/36_NIO 2008/Philosophia/39257.doc.htm 351

باشگاه خبرنگ

نمایشگاه های صنایع دستی

با توجه به اینکه بخشی از مردم جامعه قزاقستان به تولید

صنایع دستی اشتغال دارند و اقتصاد درصدی از خانواده ها و کارگاه های کوچک به تولید انواع صنایع دستی وابسته است لذا هم بخش خصوصی و مردم و هم متصدیان سازمانها ونهادهای دولتی برای معرفی و گسترش این صنعت و حرفه تلاش و برنامه‌ریزی فراوان انجام می‌دهند از قبیل: آموزش، حمایت های مالی، زمینه 352

سازی فروش و صادرات، که برگزاری نمایشگاه و جشنواره های صنایع دستی در داخل و خارج از کشور یکی از رایج ترین برنامه های بخش خصوصی و دولتی است. به همین منظور در قزاقستان در هر سال به مناسبت های مختلف بطور میانگین حدود ۲۰ نمایشگاه داخلی و خارجی با مشارکت مردم و نهادهای دولتی قزاقستان و مراکز فرهنگی روسیه، چین، آمریکا، اروپا و کشورهای آسیایی مخصوصا کشورهای آسیای مرکزی

بر گزار می‌گردد

رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در قزاقستان از مراکز مهم فرهنگی خارجی بشمار می رود که در هر سال با مشارکت مراکز فرهنگی و دانشگاه های قزاقستان بطور میانگین ۶ نمایشگاه اقلام فرهنگی و صنایع دستی در شهرهای مختلف قزاقستان بخصوص در آستانا و آلماتی برگزار می‌کند.

دولت قزاقستان برای معرفی و تبادل تجاری در حوزه صنایع دستی در هر سال تقویم برگزاری نمایشگاه صنایع دستی و میراث فرهنگی خود را منتشر می‌کند که در این تقویم اطلاعات لازم از قبیل زمان، مکان،

نوع نمایشگاه در کشورهای مختلف را منتشر می‌کند.که تاکنون میراث فرهنگی و صنایع دستی قزاقستان در

کشورهای روسیه، آسیای مرکزی، چین، آمریکا، فرانسه، انگلستان، مصر و هندوستان و... به نمایش گذاشته

شده است.

معماری

[Bopeu TBopuecrsa IKOnbHKOB

353

Kananeo-paracan amen

Kananeo-paracan amen

354

از آثاری که در دامنه جنوب غربی کاراتائو در مناطق «بوریکازگان» و «تانیرکازگان» قزاقستان و مسیر رودخانه های قدیم بدست آمده است تاریخ معماری و ساخت و ساز در قزاقستان به دوره پارینه سنگی (۳۰- ۱۰۰۰۰ سال قبل از میلاد.) بر می‌گردد که اولین خانه ها و شهرک های قبایل کم تحرک در مرکز، شمالی، غربی و شرق قزاقستان وجود داشته است. قزاقستان

یکی از پرجمعیت ترین منطقه در عصر برنز (قرن هشتم - هیجدهم قبل از میلاد) محل اقامت خانواده پدر سالار در آن زمان بوده است که بر اساس ادعای باستان شناسان و مورخان منطقه ای وجود ساختمان هایی با مساحت تقریبی ۲۰۰ متر مربع در آغاز هزاره اول قبل از میلاد مربوط به قبایل سکاها وجود داشته است. این محل های اسکان گویای وجود انواع خانه های عشایری و نوعی از اشکال یورت می باشد

معماری های عجیب و غریب و به یاد ماندنی سپیده دم بشریت را می توان به عنوان نیاز به تحقق روح اجداد و نگرش دقیق ساکنین آن دوره قزاقستان کنونی را مشاهده نمود.

سطح بالای هنر معماری قبایل در پایین تر از سیردریا، و معماری «آرامگاه تاگیسکنا» واقع در حدود ۲۰ کیلومتری جنوب غرب «قزل اوردا» مشهود است، به شکل گنبد مخروطی استوانه ای و با حجم منشوری با چند اتاق که گویای هنر معماری در اواخر عصر برنز می باشد.

آثار تاریخی قرون وسطی در قزاقستان و آسیای مرکزی در دره «اینکار دریا» آرامگاه « بالاندا» مربوط به قرن چهارم قبل از میلادی که با آجر ساخته شده است به چشم می‌خورد.

معماری دوران کهن قزاقستان ترکیبی از دیوارهای قوس دار و منهنی با سقفی گنبدی شکل و با استفاده از چوب بوده است که این فرم امروزه در یورت و بسیاری از بناهای مردم قزاقستان به ارث گرفته شده و باقیمانده است.

در استپ ها و در بین آتش پرستان زرتشتی معماری از رونق و گسترش مناسبی برخوردار بوده است و در قرن اول میلادی، هنگامی که بودیسم در زمان پیش ازمزدا ایسم ظاهر شد با رواج مسیحیت در شهرک "چو و "قزل کاینار" در تالاس دره خرابه ای متشکل از دو مجتمع کلیسایی بزرگ معماری یافت شده است. که معماری این کلیساهای مسیحی منحصر به فرد و بی نظیر بوده است. در همان دوره، با توجه به شکل گیری خانات ترک فرایندهای مهمی در معماری تحت تاثیر شکل گیری نوع سنتی سازه های یادبود، رخ داده است.

355

ساخت و ساز ساختمان مقبره شخصیت های مذهبی و مدنی . قلعه کاخ ها، زیارتگاه ها، مجتمع های کاخ، و غیره از جمله کاخ سنگر کویروک، بابا آتا، آکتوبه ، تراز، و در کولان (علفزار)، وجود داشته است. در زمان های قدیم بخصوص در قرن هفتم تا قرن نهم مقبره ها، قصرها و سایر بناها ساخته شده است که تصاویربجای مانده از این بناها سطح بالای توسعه معماری قزاقستان را نشان می دهد که به عنوان پایه ای برای مرمت بناهای موجود بشمار می‌روند.

با حمله اعراب، توسعه روابط اجتماعی جدیدی در جنوب قزاقستان رخ داد که منجر به آغاز توسعه انواع جدیدی از ساختمان ها و سازه ها در این دیار شد و مقابری بر روی قبر افراد مقدس و مذهبی ساخته شد. که ظهور مهارت و سبک های جدید معماری را بدنبال داشت.

در قرن دهم معماری مردم کم تحرک و یکجا نشین با اقتباس از معماری یورت ترکهای باستان دچار تحول شد. در قرن شانزدهم و هفدهم، در معماری چادرها و محل اسکان عشایر ترک و مغول متناسب با نوع اقتصاد، هنر و فرهنگ مردم یک جا نشین تغییراتی حاصل شد و خانه های ثابت بجای بخشی از چادرهای متحرک ساخته شد.

در اواخر قرون وسطی شکل گیری شهرستان و شهرها بطور قابل توجهی متأثر از سنت ها و سبک زندگی مردم عشایر و یکجا نشین در مناطقی مانند ترکستان، ژالگیستام در دامنه شمالی کاراتائو بوده است. در آغاز قرن یازدهم و پایان قرن دهم در ۲۸ کیلومتری شهر طراز در روستای گلواچوکا معماری فئودالی منطقه آغاز می‌شود و اثر تاریخی آرامگاه باباجی خاتون با دو گنبد نیم کره ای، آجدار، هرمی‌شکل و راه راه برجسته ترین معماری، تاریخ قزاقستان در دوره جدید بوده است. بنا بر این بیشترین تحول در ساخت و ساز و معماری قزاقستان و آسیای مرکزی در قرن یازدهم اتفاق افتاده است که تصویری منحصر به فرد از معماری مترقی این دیار راه

به نمایش می گذارد. معماری کنیه گرگانج، قبر فخر رازی در قرن دوازدهم، مقبره تکش خانم در قرن

سیزدهم، تیورابیک‌خان در قرن چهاردهم سمرقند - گور امیر (۱۴۰۴)، بی بی خانم مربوط به قرن پانزدهم

356

و بسیاری دیگر از آثا و بناهایی که از قرن یازدهم به بعد ساخته شده است یادگاری از توسعه معمار در این دوران می باشد.

با توجه به زلزله خیز بودن سرزمین قزاقستان آرامگاه باباجی خاتون یکی از معروف‌ترین بناهای بجای مانده از آن دوران است که در برابر زلزله مقاوم سازی شده است.

ن است.

آرامگاه عایشه بی‌بی در شهر طراز از دیگر آثار ارزشمند معماری قزاقستان و آسیای مرکزی است.

حمله مغولان به قزاقستان و آسیای مرکزی شکوفایی معماری در این منطقه وسیع را قطع کرد و معماری مغولی جایگزین معماری موجود در این مناطق شد. مقبره آلاش خان در دشت قپچاق آرامگاه ژوشی خان - در ۴۵ کیلومتری ژزکازگان در آک اوردا درعصر مغول ساخته شده است. معماری نیمه قرن دوم با تقویت وضعیت و مناسبات سیاسی و اقتصادی و احیاء سنت های فرهنگی در دو بنای تاریخی بسیار جالب «آرامگاه داوود بیک در سال ۱۲۶۲ و سیرلی در سال ۱۲۷۹ تجلی یافته است.

در قرن چهاردهم معماری زیر زمینی در غرب قزاقستان به اوج رسیده است که در میان بزرگترین معماری به یادماندنی از قرن چهاردهم می توان به مسجد زیر زمینی شاراک آتا، آرامگاه کاسولا در غرب قزاقستان و آرامگاه خواجه احمد یسوی در ترکستان اشاره کرد. در پایان قرن چهاردهم با ظهور تیمور لنگ ترکستان خواستگاه یکی از نقاط مهم معماری مترقی می شود و با توجه به نوعی زیبایی شناسی و مقاوم سازی در برابر زلزله سبک معماری جدیدی بوجود می آید.

در قرن چهاردهم با مواد و هنر معماری ماوراء النحر معماری مقبره خواجه احمد یسوی به عنوان یک معماری شاخص و برتر ظهور کرد: از آنجا که قرن پانزدهم، مرحله جدیدی از توسعه معماری به یاد ماندنی همراه با شکل گیری و توسعه خانات قزاق بوده است آرامگاه کالدیرگاچ یکی از قابل توجه ترین بناهای تاریخی نیمه اول قرن پانزدهم بشمار می رود همانند چیزی که در تاشکند ساخته شده است، ساخت آرامگاه سلطان ربیع بیگم در قرن پانزدهم متأثر از سبک معماری جدید ساخته شده است.

می توان برج ساوران آرامگاه اوکاشی آتا، آسان آتا، ژانبوس آتا، ژالاناس آتا با ترکیبی هشت ضلعی، حمام و آرامگاه خوانین قزاقستان و جانی بیک را از بهترین و بزرگ‌ترین دستاور معماری قرون وسطی در منطقه دانست. در قرن هفدهم، آرامگاه های گنبدی شکل و بناهای یادبود در غرب قزاقستان می باشد.

357

در برخی از مناطق شرق قزاقستان و سمیرچیه عناصر فرهنگی بودایی لامائیست در معماری تأثیر فراوانی گذارده است و همچنین ساختمان آرامگاه لامائیست در اوایل قرن هجدهم حاکی از درخشش معماری در این دوره بوده است.

معماری قزاقستان در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم

در طی این دوران با توجه به ویژگی های قوی ملی و منطقه ای نوع جدیدی از خانه های عشایری رواج یافت. و خانه ها عمدتا به ۴ گروه اصلی تقسیم می شدند ۱. یورت با ماهیت اداری و عمومی ۲. خانه ها با کاربری مهمان ۳. محل زندگی اصلی خانواده ها ۴. پورت های تفریحی و ییلاقی تابستانی و اردوگاه ها.

در قرن هیجدهم یورت و معماری بنا های قزاقی که به شکل کروی با پوشش نمدی رواج یافته است در قرن نوزدهم نیز ادامه یافت که این مدل تا به امروز نیز باقیمانده است، بنابراین در نوع مسکن جامعه عشایری قزاقستان فکر معماری و هنری توسعه یافته با سبک، دوام و زیبایی با خاصیت ایجاد شده است. با الحاق قزاقستان به روسیه و مهاجرت روسها به قزاقستان خانه های مستطیل شکل و خانه های محلی با دیوارهای خشتی و سقف مسطح و خانه به شکل کلبه توسعه یافت و در مناطق غربی و شمال غربی قزاقستان خانه ها متناسب با سرمای زمستان طولانی مشابه خانه های اوکراین و ازبکستان ساخته شده است. ساخت خانه باغ، و اتاق های مسکونی، محل نگهداری دامها و محل ذخیره سازی علوفه دامها و مواد غذایی در یک مجتمع بزرگ ساختمانی ایجاد شد که اغلب اوقات با چوب و در نظر گرفتن نور کافی ساخته می شد که این نوع معماری با اتاق های متعدد در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم بیشتر به قشر مرفه و خانات قزاق اختصاص داشت که کم کم به توسعه مناطق شهری و روستایی منجر شد. ساختار این خانه ها معمولا شامل اتاق نشیمن اصلی، اتاق ناهار خوری، آشپزخانه، ایوان، شربت خانه، طویله، انبار برای برای نگهداری علوفه حیوانات و غذای خانواده بوده است .در این دوران کم کم در بین مردم یکجا نشین فرهنگ آپارتمان نشینی و مهندسی عمران نیز رواج یافت.

در قرن نوزدهم سبک جدید معماری قزاقستان جایگزین معمار قرون وسطایی گردید. ساخت آرامگاه با رواق ازویژگی های معماری این دوران است که پس ازروسیه شاهد نفوذمعماری اروپایی درمعماری قزاقستان است.

معماری در سه دهه آخر قرن نوزدهم بطور عمده در مناطق جنوبی، مرکزی و غربی کشور جایگاه ویژه ای می یابد. معماری مسجد - مقبره بابا آتا، آرامگاه گابریل، آرامگاه میر علی باب در سایرام، ژوسوپ بیک در 358

جنوب قزاقستان، سوپی کارا در قزل اوردا، دوک ساگین، ژانتایی، بناهای آکتوبه و مناطق ژامبیل از آثار این دوران است که در عین تحول در معماری و ساخت و ساز، در بناها و مقبره ها قوسی و گنبدی شکل دوره های قبل باقیمانده است. دردوران نسبتا کوتاهی در سه دهه آخر قرن نوزدهم اوج معماری در غرب قزاقستان رخ می دهد.

بنای آرامگاه ایمان بای (۱۸۷۰)، ارگالیف (۱۸۷۴)، ژوبان (۱۸۹۷)، آیمانا (۱۸۹۸)، عمر نور (۱۸۹۷) از بناهای ارزشمند این دوران است. نتایج تجزیه و تحلیل کیفیت معماری و هنری این بناها نشان می دهد که سازندگان آن ها درک شگفت آوری از قوانین ترکیب معماری داشته اند.

تجسم گرایش های جدید در قزاقستان اولیه معماری قرن بیستم را می توان در مقبره تاژیک، مقبره آک-آی اویوک واقع در شرق گرجستان بر روی یک تپه کوچک که از دور قابل مشاهده است را مشاهده کرد. ترکیب مسجد در قزاقستان در این دوره به گروه های زیر تقسیم می شود: مساجد با ویژگی ها و سبک معماری آسیای مرکزی دارای قوس گنبد با ایوان تابستانی، سالن های زمستانی و حیاط باز، مناره در بالا ی مساجد، و ورودی اصلی؛ با قرار دادن تمام اتاق ها در امتداد محور مرکزی، با ویژگی های معماری شرق دور. گروه اول شامل مسجد چیمکنت واقع درخیابان آمانگلدی شماره ۲۹ و مسجد ایشکنت در منطقه چیمکنت قرن نوزدهم، مسجد روستای چایان و مسجد روستای کارناس مربوط به قرن نوزدهم، و دیگر مساجد که ساختار معماری آنها بصورت مربع شکل است.

گروه دوم مساجدی که در اغلب موارد سقف از شکل گنبدی به سقف مسطح تغییر یافته است. مسجد زمبیل کالی، عبدالقادر(اوایل قرن بیستم)، مسجد و آرامگاه کارا خوجه (۱۹۰۷)، اوشارالسکایا، مسجد سوزاک (اواخر قرن نوزدهم) از این نوع مساجد هستند.

مساجد سبک معماری ترکان و مغولان شبیه مسجد عبدا.. توکایی که یک مناره دقیقا در بالای نمازخانه واقع شده است که امروزه آن مناره از بین رفته است و وجود ندارد، این نوع معماری یاداور معماری مذهبی روسیه در قرن شانزدهم است: مسجد آیت بایا در قزل اوردا یا مسجد جامع بزرگ کازالینسک، کوستانای ، که در سال ۱۸۹۴ ساخته شده اند از این نوع مساجد می باشند.

معماری و فرم بعضی از مساجد واقع در شمال و شرق قزاقستان که معمولا در هر طرف سه ، دو ویا یک پنجره ترکیب شده است.با سقفی که معمولا از یک گنبد هشت ضلعی ساخته شده است به عنوان مثال مسجد ادنومینارتتنایا در کورمانگالی در خیابان گاگارین مربوط به نیمه اول قرن نوزدهم مسجد عبد ا... افندی

359

استانبول ، مسجد تیابایا در نزدیکی ایستگاه رودخانه سیمپالاتینسک ، مسجد رمضانف در پاولوداردر خیابان موکانف، مسجد پاتروپاولوسک واقع در خیابان اوریسکوو از این نوع مساجد می باشند.

ساخت مسجد - مدرسه از ویژگی های معماری سال های ۱۸۹۲ -۱۸۸۷ بوده است که این بناها در عین اینکه بدون نقشه ساخته شده است ولی از پیچیدگی و معماری خاص متناسب با برنامه ریزی و معماری شهری برخوردار می‌باشند در این نوع معماری ساختمان اصلی در مرکز که با باغ و فضای سبز احاطه شده است. مساجد در این دوره که عموما دارای حیاط بوده اند تحت تأثیر معماری مناطق شمال شرقی سین کیانگ چین و معابد قبل از اسلام در آسیای مرکزی بوده است که در آن ساختمان مذهبی در وسط حیاط قرارداشته است. بزرگترین و معمول ترین نمونه از این گروه مسجد آینومینارتنایا در سمیپلاتینسک است که تأثیر زیادی بر معماری مساجد دیگر در سمیپلاتینسک و مناطق دیگر داشته است که بنای مسجد اورالسک که در سال ۱۸۹۷ ساخته شده است از این نمونه مساجد می باشد.

در میان ساختمان های دینی اسلامی در قزاقستان یک گروه کوچکی از مساجد را با مناره ایستاده جداگانه تشکیل می دهند که از برجسته ترین این گروه می‌توان به یک مسجد دو مناره در سمیپلاتینسک، مسجد جامع

کازالینسک اشاره کرد.

همانطور که قبلا اشاره شد با الحاق قزاقستان به روسیه سنت معماری روسیه که تا حدی متأثر از سنت معماری اروپا و زندگی شهری بود ه است، معماری قزاقستان را تحت تأثیر قرار داده است و معماری ساختمان های مذهبی مسیحی در میان معماری قزاقستان جایگاه ویژه و خلاقانه ای اشغال کرده است.

یکی از مهمترین آثار معماری مذهبی ارتدکس در قرن هیجدهم در قلمرو قزاقستان کلیسای جامع فرشته ( ۱۷۵۱-۱۷۴۱) در اورالسک است، در این دوره ساخت و ساز کلیساهای کوچک در شهرها و روستاهای مسیحی نشین قزاقستان رونق گرفت و ساختماهای کلیساها از یک طبقه شامل معبد ساخته شده است که البته ریشه های معماری کلیساها از فرم معماری سکولار بدست آمده است که کلیسای اورالسک از این قبیل معماری ها است. ویژگی جدید این معابد حذف سالن ناهار خوری از معبد است که باعث نزدیکی ایوان به سالن اصلی معبد و برج ناقوس شده است که البته با توجه به سیاست دولت روسیه در مورد نیاز به رسمیت شناختن احساسات دینی مردم محلی، این تغییرات و سبک جدید معماری روسی در قزاقستان تا حدی سنت های بومی و ملی مردم قزاقستان را دستخوش تغییر کرده است.

360

یکی از معماری های شاخص و ارزشمند مذهبی مسیحی کلیسای بزرگ و جامع آلماتی زنکوو، یا کلیسای جامع معراج تنها کلیسا و دومین ساختمان چوبی جهان بشمار می رود که در ساخت آن هیچ میخی بکار نرفته است. بنای این کلیسای ارتدوکس روسی در سال ۱۹۰۴ به دستور اسقف اعظم آلماتی و ازبکستان در پارک پانفیلوا ی آلماتی آغاز و در سال ۱۹۰۷ به پایان رسید.

معمار اصلی این بنای با شکوه که بی شک از شاهکارهای معماری آلماتی است، مهندس آندره زنکوف روسی بوده است: در معماری این کلیسا سنت های معماری روسی و معماری مدرن بخوبی نمایان است. معماری ساختمان کلیسای زنکف که کاملا از چوب ساخته شده است بهترین شاهکار معماری مذهبی مسیحی است. در قرن بیستم ساخت و ساز انواع مختلف ساختمان های عمومی: اداری، مدیریتی، فرهنگی ، آموزشی، بیمارستان ، مراکز تفریحی، سرگرمی، رستوران، هتل، سامانه های حمل و نقل، مجتمع های صنعتی آغاز شد. در حقیقت جامعه مدرن شهری و زندگی جدید شهر نشینی بطور جدی از قرن بیستم آغاز شد.۲۸۷

معماری مدرن معاصر

قزاقستان پس از گذر از دوره چادر نشینی و کوچ روی و معماری سنتی در قرن بیستم با الحاق به روسیه و شهر نشینی مردم، به سرعت معماری آن دچار تحول شد، روستاها، شهرستان ها و شهرهای بزرگ و کوچک با خیابان های عریض و طویل، ساختمان های بلند چند طبقه، آپارتمان های یک، دو و سه خوابه جای معماری و ساختمان های سنتی را گرفت.

پس از انقلاب روسیه و پیوستن کشورهای آسیای مرکزی به روسیه معماری ساخت ساختمان های بلند مرتبه چند مرحله را پشت سر گذاشت، در دوران حکومت لنین و اوایل حکومت استالین ساختمان ها معمولا چهارطبقه و پس از آن ساختمان های پنج طبقه رواج یافت در مراحل بعدی ساختمان ها به ۷ طبقه و پس از آن به ۹ طبقه ارتقاء یافت، در اواخر حکومت اتحاد جماهیر شوروی ساخت ساختمان های ۱۱ و ۱۵ طبقه مرسوم شد و پس از انقلاب پروستریکا، فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال کشورهای آسیای مرکزی

287 http://uag.kostanay.gov.kz/istoriya-arkhitektury-i-stroitelstva-kazakhstana/ 361

و اس. ان. گ (SNG) شهرسازی و معماری این مناطق متأثر از معماری و شهر سازی غرب رو به توسعه نهاد.

از نظر شکل و فرم معماری ساختمان ها تا حدودی شبیه به گنبد بودایی، نیزه تیز، کلاه سنتی قزاقی بنا شده اند. مانند مرکز تجاری و تفریحی خان شاطیر که با الهام از چادر و کلاه قزاقی توسط نورمن فوستر طراحی و ساخته شده است.

معماری مدرن و جدید دوره معاصر قزاقستان دو دوره مهم دارد. ۱ دوره حاکمیت اتحاد جماهیر شوروی ۲. دوران پس از فروپاشی و استقلال کشور های آسیای مرکزی و قزاقستان.

در دوران اتحاد جماهیر شوروی معماری تحت تأثیر حاکمیت مرکزی بوده است و تقریبا در تمام کشورهای استقلال یافته و خود شوروی الگوی معماری واحدی توسعه یافته است. شکل، فرم، بلندی و نمای ظاهری و داخلی ساختمان ها و آپارتمان ها از نقشه و الگوی واحدی پیروی می‌کردند.

فرم و مدل مراکز آموزشی، درمانی و بهداشتی، مراکز تفریحی، مراکز تجاری و خرید وتمام زیر ساختهای شهری در تمام کشورهای وابسته به اتحاد جماهیر شوروی با یکدیگر تفاوت چندانی نداشتند که آلماتی پایتخت سابق قزاقستان که از آن به پاریس فرانسه یاد کرده اند۲۸۸ و سایر شهرها و روستاها با این سبک معماری طراحی و ساخته شده اند.

ساختمان ها در دوران اتحاد جماهیرشوروی بصورت گروهی و آپارتمان های چند طبقه ساخته می شدند، فرهنگ خانه های ویلایی و یک یا دو طبقه وجود نداشت. البته اتحاد جماهیر شورروی در بعضی از شهرها مانند شهرهای روسیه بخصوص در مسکو علاوه بر خانه ای که برای اسکان در اختیار مردم قرار می داد زمین های کوچکی به نام "داچ" در خارج از شهر برای ساخت خانه باغ، کشاورزی و باغداری مختصر به مردم واگذار می شد تا بتوانند ایام فراغت و تعطیلات خود را در آنجا بگذرانند.

در زمان اتحاد جماهیر شوروی آپارتمان ها از نظر متراژ و وسعت با هم متفاوت بوده اند، ابتدا به زوجی که ازدواج می‌کردند و زندگی تازه شروع می‌کردند یک واحد آپارتمانی یک خوابه به آنها داده می‌شد، با گذشت چند سال از زندگی مشترک و تولد اولین فرزند آپارتمان آنها به ۲ خوابه تبدیل می شد و هر چه تعداد اعضاء

288 http://bnews.kz/ru/news/obshchestvo/souz arhitektorov_almati_dlya_kazahstana_kak_parizh_dlya_frantsii- 2013_10_07-1008649

362

خانواده افزایش می یافته تعداد اتاق ها و مساحت آپارتمان مسسکونی خانواده ها افزایش می یافت که عموما تا حد سه و به ندرت به چهارخوابه می‌رسید.

با فروپاشی اتحاد جماهیر شور و استقلال کشورهای تحت سلطه به یکباره معماری شهری، روستایی، خیابان ها و ساختمان های مسکونی، و مراکز عمومی متحول شد و سبک جدیدی از معماری متولد شد. ساخت آسمان خراشها، فرم ها و مدل های متنوع غربی، آسیایی و هندی با تلفیق سنت و مدرنیته جایگزین معماری سنتی قبل از استقلال شدند. هرچند این وضعیت تقریبا در تمام کشورها، شهرها و روستاهای مختلف رخ داد ولی شدت و ضعف این تحول در جاهای مختلف کاملا مشهود است: شهر آستانا پایتخت جدید قزاقستان سمبل معماری پیشرفته، مدرن و تلفیق سنت و مدرنیته است.

پس از استقلال قزاقستان در سال ۱۹۹۷، به دستور نور سلطان نظربایف رئیس جمهور قزاقستان مقرر شد که به دلایل مختلف ، منجمله موقعیت ژئوپلوتیک پایتخت قزاقستان از آلملتی به آکملا (آستانای فعلی) منتقل شود که متعاقب آن شهر آستانا توسط «کیشو کوروکاوا» طراح مشهور ژاپنی که طراح «موزه ون گوگ در پروژه آمستردام»، فرودگاه بین المللی در کوالالامپور، «موزه قوم شناسی ملی در اوزاکا» و ساختمان «سفینه فضایی» سنت پترزبورگ را طراحی کرده است طراحی شد. و بر اساس طراحی کلی شهر توسط کیشوکوکاوا نقشه ساختمان های بزرگ و مهم توسط نورمن فوستر آماده شد و با سرازیر شدن حدود ۴۳۲ شرکت سیل شرکت های معماری کشورهای مختلف اروپایی و آسیایی و توسط بزرگ‌ترین و معتبر ترین معمارهای جهان و بکارگیری بهترن مصالح ساختمانی ساخت و ساز شهر آستانا پایتخت جدید قزاقستان آغاز شد و در سال ۱۹۹۸ بنا به دستور نور سلطان نظر بایف آکملا به آستانا تغییر نام یافت و در کمتر از ۱۰ سال پایتخت جوان قزاقستان توسط شرکت های ترکی، ایتالیایی، فرانسوی ، سوئیسی، ژاپنی، آلمانی، آمریکایی، چینی و... ساخته شد و با بهره برداری ۶۰ تا ۱۰۰ پروژه متوسط و بزرگ در هر سال توانست به بهترین و مدرنتری شهرهای اوراسیا و سی امین شهر مدرن جهان با زیر ساختاهای استاندارد شهری تبدیل شود. شتاب ساخت و ساز، وسعت، تعداد پروژه های ساختمانی

و آماده سازی زیر ساخت شهری در طول ۱۰ سال از شگفتی

های معماری دوران معاصر بشمار می‌رود

363

ساخت شهر آستانا با بهره گیری از معماری سنتی و مدرن و بهره مندی از معماری مختلف جهان این شهر را به شهری مینیاتوری و افسانه ای بدل کرده است، معماری آستانا بر یک محور مرکزی ساخته شده است که از یک طرف با ساختمان تجاری و تفریحی خان شاطیر آغاز می شود با حرکت این مسیر به مرکز شهر سر درب سنتی ابتدای بلوار مرکزی قرار دارد، پس از آن ساختمان های اداری و تجاری در دو طرف بلوار و فضای سبز و پارک وسط بلوار امتداد می یابد تا به سر درب پایین بلوار می رسد، با گذر از این مسیر در دست راست رودخانه ایشیم کاخ ریاست جمهوری قرار دارد که عبور از آن ابتدا به کاخ صلح و دوستی که محل برگذاری کنگره ادیان است می رسیم و در امتداد ساختمان کاخ استقلال، دانشگاه هنر، موزه تاریخ و مسجد حضرت سلطان خود نمایی می‌کنند تمام ساختمان های بزرگ و مهم مانند ساختمان تجاری و تفریحی خان شاطیر، کاخ ریاست جمهوری، کاخ صلح و دودستی، کاخ استقلال، دانشگاه هنر و... واقع شده در این محور مرکزی در یک خط مستقیم قرار گرفته شده است بطوری که اگر جلو درب ساختمان خان شاطیر بایستیم تمام ساختمان های مذکور در امتداد همدیگر تا کاخ استقلال که آخرین بخش این محور مرکزی است بخوبی قابل مشاهده است و دیده می شوند. در دو طرف این بلوار مرکزی بلوارهای دیگری ساخته شده است که هتل ها، وزارتخانه، ساختمان های اداری، مسکونی و برج آستانه واقع شده است.

شهر آستانه در کنار شهر آکملا ساخته شده است ، بنا بر این امروزه آستانا متشکل از دو بخش قدیمی که همان آکملای سابق است و یک بخش نوساز و جدید که شهر جدید آستانا ساخته شده است.

این دوگانگی معماری و تقارن سنت و مدرنیته ساختمان های متحد الشکل دوران کمونیستی در بخش آکملای سابق و معماری مدرن در شهر آستانای جدید ترکیب و فضای بسیار جذاب و زیبایی را ترسیم کرده است. معماری شهر آستانا با برج ها و ساختمان های سربه فلک کشیده و زیبا با معماری توکیو، نیویورک و دبی رقابت می‌کند. در حقیقت آستانا را باید موزه معماری های متعدد نورمن

فوستر معرفی کرد که این معماری اوج معماری این معمار انگلیسی است و در کنار معماری پل هزاره در لندن ، بزرگترین فرودگاه در جهان در پکن، به روز رسانی ساختمان فدرال در برلین و کامرزبانک در فرانکفورت، بلند ترین آسمان خراش در اروپا، ورزشگاه ومبلی در لندن و برج معروف شرکت هرست نیویورک، و آسمان خراش خیار در سوییس از معماری

شهر آستانا این تئوری که گفته اند: "غرب، غرب است و شرق، شرق است، و این هردو با هم اتفاق نخواهد افتاد" را باطل کرده است چون آستانا در عین برخورداری از معماری شرقی، معماری غربی و اروپایی را 364

دل خود جای داده است: بنا بر این در شهر آستانا هم می‌توان سبک معماری شرق را مشاهده کرد و هم معماری اروپایی را، همانطور که آستانا در روز جذابیت خیره کننده ای دارد در شب نیز با نورپردازی های بی نظیر یادآور شهرهای افسانه ای می باشد.

در جولای سال ۱۹۹۹ شهر آستانا موفق به دریافت جایزه

یونسکو به عنوان "شهر صلح" اهدا شد، در سال ۲۰۰۳، توسط آژانس معماری جهان، در سال ۲۰۱۲،

انتخاب آستانه به عنوان محل برگزاری نمایشگاه بین المللی سال ۲۰۱۷ و مرکز تجاری قزاقستان انتخاب شد. به همین خاطر شهر آستانا به یکی از ۳۰ شهر برتر جهان انتخاب شده است. در ۲۲ نوامبر سال 2012 بنا بر نتایج حاصله از رأی مخفی در یکصد و پنجاهمین جلسه مجمع عمومی دفتر بین المللی نمایشگاه ها ( BIE) قزاقستان موفق شد که با اکثریت آراء برگزاری نمایشگاه بین المللی

اکسپو ۲۰۱۷ را کسب کند. برگزاری نمایشگاه بین المللی-EXPO

2017 در Astana آستانا یکی از پروژه های مهم ملی در قزاقستان است که به ابتکار رئیس جمهور قزاقستان نورسلطان نظربایف تصویب شده است که بیانگر اقتدار بین المللی قزاقستان می باشد. این نمایشگاه که با شعار انرژی پاک، انرژی آینده در تاریخ ۱۱ ژوئن سال ۲۰۱۷

2917

Astana Kazakhstan

برگزار می شود علاوه بر اعتبار بین المللی شهر آستانا تحول عظیمی در روند رشد و توسعه اقتصادی قزاقستان ایجاد خواهد کرد.

در ساخت و آماده سازی شهرک اکسپوی سال ۲۰۱۷ با مساحت ۱۷۴ هکتار، بیش از ۵۰ معمارشاخص از سراسر جهان مانند «آدریان اسمیت و گوردون گیل معماری «LLP» - حضور دارند. در این مجموعه ساخت ۴۰۰۰ آپارتمان، یک هتل جدید، سالن کنگره، همچنین امکانات دیگر پیش بینی شده است، که این ساختمان ها و

تأسیسات پس از برگزاری نمایشگاه به عنوان بخشی از شهر آستانا مورد استفاده قرار خواهد گرفت. 365

در ساخت شهرک اکسپوی ۲۰۱۷ امکانات علمی و فرهنگی و تکنولوژیکی، فضاهای باز و مجتمع های مسکونی، مراکزخرید، فضاهای گذراندن اوقات فراغت و امکانات کسب و کار و تجارت، مراکز ورزشی، مرکز فن آوری و اطلاعات و زیر ساخت های انرژی پاک در نظر گفته شده است.بنا به دستور رئیس جمهور قزاقستان

تبدیل آستانا به شهر کاملا الکترونیکی و هوشمند تا سال ۲۰۱۷ تأکید شده است.۲۸۹

برای شرکت در نمایشگاه بین المللی اکسپو ۲۰۱۷ ، ۴ سازمان بین المللی ،UNIDO ،(OECD ،UNESCAP یونسکو) و ۳۵ کشور آنگولا، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، بلاروس، وانواتو، ویتنام، گامبیا، آلمان، هندوراس، گرانادا، گرجستان، اسرائیل، هند، قرقیزستان، کوبا، کره شمالی ، لیبریا، لیتوانی، مالزی، جمهوری اسلامی ایران، جزایر مارشال، موناکو، پاکستان، رومانی، روسیه، نائورو، سنگال، سنت وینسنت و گرنادینها، سنت کیتس و نویس، تاجیکستان، ترکیه، ترکمنستان، فرانسه، سوئیس، ژاپن از ۱۴۹ کشور دعوت شده رسما مشارکت خود را در نمایشگاه ۲۰۱۷ اعلام کرده اند، علاوه بر این ۱۶ کشور اتریش، بلغارستان، انگلستان، مجارستان، اسپانیا، چین، کره، قرقیزستان، لتونی، لیتوانی، ماداگاسکار، مغولستان، هلند، امارات متحده عربی، سوئد، ازبکستان مشارکت خود را با برگزاری مواد خوراکی اعلام کرده اند۲۹۰. علیرغم معماری مدرن شهر آستانا و ساخت شهرک اکسپوی ۲۰۱۷ در چند سال اخیر در کنار شهر آستانا اوج معماری مدرن آستانا به نمایش گذارده شده است.

289 https://expo2017astana.com/proekt-ekspo-2017 http://www.expoclub.ru/db/exhibition/view/8537/ 290 https://expo2017astana.com/en/proekt-ekspo-2017

http://www.inform.kz/ru/ekspo-2017-velichayshaya-vozmozhnost-dlya-kazahstana-poluchit-novye-energeticheskie- i-zelenye-tehnologii-r-zhoshybaev a2810061

http://www.inform.kz/ru/ekspo-2017-velichayshaya-vozmozhnost-dlya-kazahstana-poluchit-novye-energeticheskie- i-zelenye-tehnologii-r-zhoshybaev a2810061

366

علاوه بر معماری مدرن آستانا در ۲۵ کیلو متری جنوب غربی شهر آلماتی مجموعه

ورزشگاه

های

زمستانی المپیک تحت

نظارت

بین‌المللی

کمیته

المپیک

ir in 1917 18 10 1916 were are an in .1990

was an age or new an

.2

arge man wan a

ag was an announces are and

19 8 8 8 0

(IOC) ساخته شد که بازی های المپیک زمستانی سال ۱۰۱۱ میلادی در این مجموعه ورزشگاهی برگذار شد و بر اساس اعلام نخست وزیر قزاقستان که یکی از حامیان جدی کمپین المپیک زمستانی ۲۰۲۲ در آلماتی است تلاش فراوانی برای برگزاری المپیک زمستانی ۲۰۲۲ در آلماتی را انجام داده است. ۲۹۱

هنر نقاشی و مجسمه‌سازی

با توجه به اینکه هنر نقاشی و مجسمه سازی در قزاقستان تقریبا سرنوشت واحدی داشته است لذا در این بخش دو هنر نقاشی و مجسمه سازی با هم مورد بررسی قرار می‌گیرد. هر چند سابقه نقاشی و مجسمه سازی در قزاقستان به دوران استپ نشینی و قبل از سلطه اتحاد جماهیر شوروی بر می گردد ولی این دو هنر در قزاقستان در زمان اتحاد جماهیر شوروی رشد و نمو کرد و به اوج رسید.

از آنجا که هنر در همه اشکال اعم از سینما، تأتر، موسیقی و ادبیات از جایگاه ویژه ای در سرتاسر مناطق اتحاد جماهیر شوروی برخوردار بوده است هنر نقاشی و مجسمه سازی نیز از این قاعده مستثنی نبوده است لذا مجسمه سازی و نقاشی قزاقستان در سده اخیر تحت تأثیر هنر اتحاد جماهیر شوروی قرار گرفته است. نقاشی و مجسمه سازی در قزاقستان سه دوره مهم را پشت سر گذاشته است؛ ۱. دوران استپ نشینی و کوچ نشینی ۲ دوران سلطه اتحاد جماهیر شوروی ۳ پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و زمان استقلال کشورهای مشترک المنافع تا کنون.

با توجه به رابطه نزدیک و شباهت های فراوان نقاشی با مجسمه سازی این دو در قرن ۹-۶ در دوران ترک ها توسعه یافته است. در نوشته های ترکهای باستان مجسمه های سنگی به نام "بلبل"، "بالبیک سنگی" و

291 http://www.kazakhstanlive.ru/about-kazakhstan/the-capital-and-the-city-/city.php?ID=14 http://www.voxpopuli.kz/main/1535-arkhitektory-kazakhstana.html «www.bnews.kz».

367

تاسکلینشک معرفی شده اند. از همان دوران آثار مجسمه "بالبالس" باقیمانده است که از اهمیت تاریخی زیادی برخوردار می باشد. مجسمه های سنگی در قزاقستان اغلب در قزاقستان مرکزی و در ژتیسو پیدا شده است، مجسمه های یافت شده از محل دفن فرماندهان نظامی به نظر می رسد که قدمت این مجسمه ها بیشتر از مجسمه های موجود در بسیاری از کشورهای اروپایی است. صنعتگران استپ به طور گسترده از هنرهای تجسمی کاربردی مخصوصا از هنرکاشی قرمز مایل به قهوه ای و سرامیک بهره برده اند.۲۹۲

در این دوره (قرن ۹ - ۶) علاوه بر هنر مجسمه سازی هنر معماری و نقاشی نیز رواج یافت. بخصوص که هم مجسمه ساز و هم نقاشی در بسیاری موارد در معماری بکار می رفت و ساختمان ها با نقاشی و مجسمه های بزرگ و کوچک تزیین می شدند.

در نتیجه کاوشهای باستان شناسی بعمل آمده از قرون وسطی در طراز، قیزل اوزون، کوئیرکتوبه، باباآتا و ابانارو - ژنی کستوب پایه های سنگی خانه تصویر واضح و روشنی از سطح نسبتا بالای معماری و ساخت و ساز باقیمانده است: در منطقه زمبیل از آثار باقیمانده ساختمان ها در قرن هفتم چنین بر می آید که در ساخت آنها از بلوک های سنگی مستطیل شکل استفاده شده است.

بنا بر آنچه از معابد شهرهای آکبشیم بادی - اسکی بجای مانده است گویای این است که این بنا ها در پایان قرن هفتم و اوایل قرن هشتم ساخته شده اند . در دیوارهای این معابد که برای انجام عبادت بودائیان ساخته شده است مجسمه و نقاشی های بودا نقش بسته است. همچنین سوله‌ها و انبارهایی

برای نگهداری مجسمه های بودا وجود داشته است. خرابه های معابد و بناهای دیگر حاکی از سبک معماری و مجسمه سازی و نقاشی دوران رونق جاده ابریشم می باشد.

سنگ های حکاکی شده و مجسمه گونه در گورستان "شوپان آتا" واقع در ۱۲ کیلومتری روستای سنکا که مربوط به قرن ۲۰ -۱۹ است و گورستان "سسیم آتا" مربوط به قرن ۱۹ -۱۳ واقع در مانگستائو تا حدی نشانگر صنعت مجسمه سازی در این دوران در قزاقستان می باشد.

دومین دوره مجسمه سازی و نقاشی قزاقستان در دوران اتحاد جماهیر شوروی اتفاق افتاده است، در دورانی که همه شئون زندگی مردم کشورهای تحت سلطه شوروی اعم از سیاست، اقتصاد، فرهنگ و هنر متأثر از

292 http://100ballov.kz/mod/page/view.php?id=682

368

برنامه و سیاست های دولت مرکزی بوده است لذا مجسمه سازی و نقاشی قزاقستان نیر از این قانون کلی تبعیت کرده است.

هنر مجسمه‌سازی و نقاشی در این دوران نسبت به قبل از تشکیل اتحاد جماهیر شوروی گسترش فراوانی یافت، مجسمه ها و بناهای یادبود لنین؛ مجسمه شعرا، ادبا، سیاستمداران، شخصیت جنگجویان و نظامیان و... ساخته شد و در جای جای خیابان ها، پارکها و اماکن عمومی نصب شدند همین امر باعث شد که افراد زیادی به این هنر روی آوردند.

بنای یادبود سربازان جنگ بزرگ میهنی -آستانا

بنای یادبود لنین

مجسمه نیم تنه قهرمانان کارگری سوسیالیستی

369

بنای یادبود قهرمان ملی بایرژان مامیشولی از جمله آثاری هستند که از دوران اتحاد جماهیر شوروی باقیمانده است۲۹۳

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال کشورهای مشترک المنافع هنر مجسمه سازی و نقاشی تولدی دیگر یافتند، با توجه به اینکه دیگر الزامات و محدودیتهای دوران اتحاد جماهیر شوروی بر کشور های استقلال یافته و منجمله قزاقستان وجود نداشت فرهنگ و هنر قزاقستان رنگ و بوی قومی، ملی و میهنی به خود گرفت و علاوه بر توسعه هنرهای مختلف از نظر کمی، کیفیت و سبک سنتی و میهنی قزاقستان نیز دستخوش تحولی شگرف شد. با حمایت دولت قزاقستان مجسمه های فراوانی توسط هنرمندان ساخته و زینت بخش شهر ها و اماکن عمومی گردید.

مؤسسه کازارت که متشکل از شرکت های شناخته شده "کازآرت سیستم"، کازآرت برونزا"، "کازهودفوند"، "کازآرت گرانیت" که متخصص در صنعت ریخته گری هستند مجسمه های فراوانی از فولاد، چدن، برنز و مس و بتون ساختند.

با توجه به اینکه صنعت صنایع دستی رواج یافت بخشی از مردم قزاقستان پس از استقلال برای کسب درآمد و تأمین نیازمندی های اقتصاد خانواده به مجسمه سازی روی آوردند ، ساخت مجسمه هایی از جنس آهن، چدن، چوب و برنز بعنوان صنایع دستی خانگی و کارگاه های کوچک رونق گرفت

یکی از آسیب هایی که در سالهای اخیر به هنر و فرهنگ قزاقستان عارض شده است و فرهنگ و سنت محلی و قومی را به اضمحلال کشانده است رویکرد هنر قزاقستان به فرهنگ و هنر غرب می‌باشد. به همین خاطر فساد و بی بند و باری و عدم توجه به فرهنگ و عقاید بومی و محلی در هنر رواج یافته است که این رویکرد در سبک

های نقاشی، مجسمه سازی، تأتر، سینما و... به وضوح

مشهود است. به عنوان نمونه می‌توان به مجسمه برنزی زن و مرد جوانی به نام "عاشقان" که در پارک جوانان آستانا در سال ۲۰۰۵ نصب شده است اشاره کرد، این مجسمه برهنه

Siddhan

ست

که برجستگی های جنسیتی را نمایان ساخته است موجب جنجال فراوان در بین مردم و جامعه قزاقستان شد و

در فضای مجازی از سوی موافقان و مخالفان این سبک مجسمه سازی بحث شدیدی در گرفت که در نهایت

293 http://www.madenimura.kz/ru/memorial-list/?region=all&page=5 370

مسئولین فرهنگ و هنر قزاقستان قول دادند که وضعیت ناهنجار این مجسمه ها را اصلاح کنند.۲۹۴ متأسفانه چنین وضعیتی در نقاشی، تاتر، سینما و رقص باله نیز به فراوانی مشاهده می شود.