زبان و ادبیات گرجستان

الفبای گرجی - برگرفته از سایت kvetch - قابل بازیابی از: https://www.kvetch.au/p/georgian-language-and-history

زبان گرجی (به گرجی: ქართული ენა تلفظ: کارتولی اِنا) در شمار زبان‌های قفقازی است. زبان‌های قفقازی به آن دسته از زبان‌ها گفته می‌شود که در منطقه قفقاز بین دریای سیاه و دریای خزر در محدوده جماهیر شوروی پیشین بوسیله آن ارتباط برقرار می‌شد. منطقه جنوب قفقاز شامل زبان‌های کارتولی (گرجی) می‌شود ـ به گروه زبان‌های کارتولی زبان‌های ایبری نیز گفته می‌شود که این واژه احتمالاً نام گرجستان (شرقی) در زبان یونانی بیزانس می‌باشد.

زبان گرجی به زبان ادبی و علمی از زبان‌های کارتولی اطلاق می‌شود و زبان شناخته شده و رسمی کشور گرجستان می‌باشد. در تاریخ 14 آوریل 1978 مردم و دولت‌مردان گرجستان دفاع خود از زبان مادری را اعلام کردند. بین قانون اساسی جمهوری‌های اتحاد شوروی آن زمان فقط در قانون اساسی جمهوری سوسیالیستی گرجستان، زبان گرجی به عنوان زبان رسمی ودولتی قید شده است. در شرایط سیاسی و اجتماعی امپراتوری شوروی آن عصر که حکومت رسمی متوجه به هم آمیختگی اقوام گوناگونی در یک مجموعه سیاسی و فرهنگی واحد بود، تلاش برای اعلام زبان مادری به عنوان زبان دولتی برابر با دلاوری و از خود گذشتگی بود.

الفبای گرجی

Pharnavaz I - برگرفته از سایت wikipedia - قابل بازیابی از: https://en.wikipedia.org/wiki/Pharnavaz_I

یکی از قدیمی‌ترین سیستم‌های نوشتاری جهان خط گرجی است بر اساس روایات تاریخی که در کتاب باستانی «سرگذشت کارتیل» آمده است، خط گرجی در دوره استقرار دولت گرجستان شرقی یا ایبریا در قرن سه و چهارم پیش از میلاد اختراع شده است و گفته می‌شود که پرنواز اولین پادشاه کارتیل (گرجستان شرقی) الفبای گرجی را اختراع کرد ولی با استناد به آثار مکتوب گرجی که در دسترس پژوهشگران قرار دارد، تاریخ موثق نوشتار گرجی از قرن پنجم مسیحی آغاز می‌‌شود. در طی 15 قرن اخیر تغییراتی در تعداد و طرز ترسیم حروف رخ داد و امروز الفبای زبان گرجی شمال 33 حرف می‌‌باشد و از چب به راست نوشته می‌‌شود

اینک در جهان بیش از سه هزار زبان وجود دارد ولی تعداد خط والفبا بیش از 14-16 نیست. اساس الفبای گرجی را در طی عمر طولانی خود یعنی از قرن پنجم مسیحی تا امروز خط حروفی یعنی الفبایی تشکیل داده است هرکدام از علامات این زبان با صوت مطابقت کامل دارد. از لحاظ تناسب و تطبیق نوشتار و تلفظ الفبای گرجی فوق‌العاده کامل و عالی است، بدین معنی که در زبان خط گرجی یک مثال عدم مطابقت حروف و اصوات دیده نشده است

الفبای گرجی چه درقرون گذشته و چه در عصر حاضر یگانه الفبایی است که مورد استفاده همه گرجیان قرار گرفته است ولی حوزه استعمال آن دربعضی موارد از سرحدات گرجستان تجاوز می‌‌کند. غیر از خود گرجیان الفبای گرجی در قرون وسطی مورد استفاده بعضی از ساکنان شمال قفقاز قرار گرفته است. مثلا در داغستان، چچن و اینگوشتیا سنگ مقبره‌ها و کتیبه‌های متعددی وجود دارد که به زبان گرجی نوشته شده است

در بعضی موارد این سنگ نوشته‌ها «دو زبانی» هستند، یعنی به زبان گرجی و زبان ساکنان آن محل نگاشته شده‌اند ولی در هر دو مورد از زبان گرجی استفاده کرده‌اند الفبای گرجی یکی از عوامل مهم و رواج فرهنگ وادبیات آسی (قوم ایرانی نژاد در کوهه‌های قفقاز) قرن 19 بود.

الفبای گرجی 33 حرف دارد که از سمت چپ به راست نوشته می‌‌شود و تلفظ 8 حرف آن مختص زبان گرجی می‌‌باشد.

گرجی   ა          ე          ა          ი         ო         უ        

فارسی  آ           اِ           اَ           ای        اُ           او        

واج ها

Ilia Chavchavadze - برگرفته از سایت wikipedia - قابل بازیابی از: https://en.wikipedia.org/wiki/Ilia_Chavchavadze

گرجی   ბ          ჯ         ჩ          დ        ფ         გ          ჰ          ჟ          კ            ლ        მ          ნ          პ          ღ         რ         ს          შ          თ            ვ          ხ          ძ          ზ         ც        

فارسی  ب         ج         چ         د           ف        گ        ه           ژ          ک            ل          م           ن          پ         ق         ر          س        ش        ت            و          خ         دز        ز          تس      

پیشینه ادبی

ادبیات گرجی از قرن 5 مسیحی کتبا مستند می‌‌باشد. از اوایل قرن 4 میلادی دین رسمی تمام گرجستان مسیحیت اعلام شد. نوشتار گرجی یکی از قدیمی‌ترین سیستم‌های نوشتار جهان است. بنا به روایت تاریخی که در کتاب باستانی سرگذشت کارتیل (kartlis Tskhovreba) منعکس شده است احداث نوشتار گرجی به دوره استقرار دولت گرجستان شرقی یا «ایبریا» (Iberia) در قرون 3-4 پیش از زبان گرجی متعلق به خانواده زبان‌های کارتول (kartvel) یکی از گروه‌های رایج در قفقاز می‌‌باشد این خانواده شامل زبان گرجی، زبان مگری، چانی و اسونی است.

میلاد نسبت داده شده است ولی به استناد آثار کتبی گرجی که امروزه در دست محققان است تاریخ موثق نوشتار گرجی از قرن پنجم مسیحی آغاز می‌‌شود. قدیمی‌ترین سنگ نوشته گرجی به وسیله کوربو (Corbo) باستان‌شناس ایتالیایی در فلسطین کشف شد و تاریخ کتابت آن در حدود سال 343 مسیحی تعیین شده است. در سرزمین گرجستان قدیمی‌ترین اثر خطی سنگ نوشته‌ای است در کلیسای بولنیسی (Bolnisi) در گرجستان جنوبی که تاریخ کتابت آن سال 492 مسیحی می‌‌باشد.

در اصل ادبیات گرجستانی، چند قرن قبل از میلاد مسیح پا به عرصه وجود نهاده است. از قدیمی‌ترین آثار ادبی اصیل گرجستان که تا دوره معاصر به یادگار مانده عبارت است از داستان یاکوب تسوتاولی (Yakob Tsurtaveli) تحت عنوان «شهادت شوشانیک» (قرن پنجم) که اثری است 13 میلادی، دوران - فوق‌العاده هنری و مشحون از ایده وفاداری به میهن، قرون 12 ادبیات کلاسیک گرجستان را تشکیل می‌دهد. در این هنگام است که داستان عشقی و رمانتیک به نام «ویسرامیانی» ترجمه سارگیس تموگویلی Sargis Tmogveli و مجموعه داستان‌های مربوط به «امیران دارجانیان» نوشته موسه خونلی Mose khoneli، منظومه‌های مدح و تحسین‌آمیز درباره «عبدالسمیع» اثر ایوانه شاوتلی Ivane Shavetli و متاماریانی» اثر چاخروخادزه Chakhrukhadze بوجود آمدند.

Akaki Tsereteli - برگرفته از سایت wikipedia - قابل بازیابی از: https://en.wikipedia.org/wiki/Akaki_Tsereteli

نمونه کامل فرهنگ کلاسیک گرجستان در این دوره منظومه نبوغ‌آمیز شوتاروستاولی به نام پهلوانی در پوست ببر یا «پلنگینه پوش» است که یکی ازشاهکارهای ادبیات بدیع و هنری جهان می‌باشد. این منظومه، تعالی احساسات و عواطف بشری یعنی عشق، دوستی، مردانگ ی و دلیری را مورد تحسین قرار می‌دهد و پیروزی، آزادی، حقیقت، زیبایی و خیر و نیکی را ستایش می‌کند. روستاولی منادی بزرگ بشر دوستی، یکی از مبشرین ایده‌های رنسانس در ادبیات جهانی می‌باشد. خلق آثار ادبی که در زمان دشوار قرون 15 - 14 میلادی رو به خاموشی نهاده و تقریباً بطور کامل قطع نشده بود، در قرون 17 - 16 با قدرت و نیروی تازه‌ای جان می‌گیرد. فعالیت نویسندگان و شعرای بزرگ گسترش می‌یابد و موضوع میهن‌پرستی در آثار خلاقه آن‌ها مقام والایی احراز می‌کند.

از مختصات نیمه اول قرن نوزدهم در گرجستان این است که در آ ن هنگام فعالیت مبتکرانه شعرای رمانتیک مانند الکساندر چاوچاوادزه (1746 تا1786م)، گریگول اربلیانی (1800 - 1845 م)، جریان داشته است. (1883 - )، نیکولوز باراتاشویلی (1817 -  )رمانتیسم گرجستان با پدیده‌های حیات اجتماعی ناآشنا نبود و به غنی‌تر شدن زبان ادبی کمک می‌کرد و سبک منظوم و شاعرانه بدیع و اصیلی را بوجود آورد. در اواسط قرن نوزدهم، رمانتیسم جای خود را به رآلیسم اولیه واگذار می‌کند. نیمه دوم قرن نوزدهم حاکی از ظهور و پیدایش شخصیت‌های برجسته‌ای چون آکاکی تسرتلی و ایلیا چاوچاوادزه در ادبیات کلاسیک بود. شعرای شیرین سخن و عالی‌قدری چون تیسیان تاپیدزه، یوسیف گریشاشویلی، ایراکلی آباشیدزه، سیمون چیکووانی و غیره از سخن سرایان بزرگ گرجستان، تجدید حیات یافته‌اند. نشر ادبی و هنری گرجستان توسط یک سلسله آثار و مصنفات قابل توجه، غنای بیشتری یافته است. ادبیات گرجی با زندگی مردم و منافع آن‌ها علائق واحدی دارد و بطور دائم در حال تکامل است.

نیز نگاه کنید به

زبان و ادبیات ژاپن؛ زبان و ادبیات روسی؛ زبان و ادبیات کانادا؛ زبان و ادبیات کوبا؛ زبان و ادبیات لبنان؛ زبان و ادبیات مصر؛ زبان و ادبیات تونس؛ زبان و ادبیات افغانستان؛ زبان و ادبیات چینی؛ زبان و ادبیات سنگال؛ زبان و ادبیات تایلند؛ زبان و ادبیات آرژانتین؛ زبان و ادبیات فرانسه؛ زبان و ادبیات اسپانیا؛ زبان و ادبیات مالی؛ زبان و ادبیات ساحل عاج؛ زبان و ادبیات اردن؛ زبان و ادبیات سوریه؛ زبان و ادبیات اتیوپی؛ زبان و ادبیات زیمبابوه؛ زبان و ادبیات سیرالئون؛ زبان و ادبیات قطر؛ زبان و ادبیات سودان