ادیان در لبنان: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''جايگاه و نقش دين در جامعه و سياست'''  
=== '''جایگاه و نقش دین در جامعه و سیاست''' ===
[[لبنان]] یكی از متنوع‌ترین كشورها به لحاظ دینی و مذهبی است. پیروان مذاهب گوناگون و در طول تاریخ در قالب طوایف مذهبی در روند تحولات سیاسی اجتماعی این سرزمین نقش‌آفرین بوده‌اند و لذا امروز از این طوایف به عنوان واحدهای سیاسی اجتماعی نام برده می‌شود. هر چند در طول قرن های گذشته در میان طوایف ، اختلاف و نزاع كه گاه با درگیری های خشونت‌بار و خونین همراه بوده است، استمرار داشته است، اصل همزیستی همواره مورد توجه و تأكید رهبران و نخبگان دینی و مذهبی بوده است؛ اصولاً یكی از عوامل بقای این جامعه متكثر مذهبی، همین اصل بوده است.


[[لبنان]] يكي از متنوع‌ترين كشورها به لحاظ ديني و مذهبي است. پيروان مذاهب گوناگون و در طول تاريخ در قالب طوایف مذهبي در روند تحولات سياسي اجتماعي اين سرزمين نقش‌آفرين بوده‌اند و لذا امروز از اين طوايف به عنوان واحدهاي سياسي اجتماعي نام برده مي‌شود. هر چند در طول قرن هاي گذشته در ميان طوایف ، اختلاف و نزاع كه گاه با درگيري هاي خشونت‌بار و خونين همراه بوده است، استمرار داشته است، اصل همزيستي همواره مورد توجه و تأكيد رهبران و نخبگان ديني و مذهبي بوده است؛ اصولاً يكي از عوامل بقاي اين جامعه متكثر مذهبي، همين اصل بوده است.  
علی رغم تأثیرات فرهنگی و آموزش های غربی در فرهنگ عمومی كشور، پایبندی به سنت‌های مذهبی به وضوح قابل مشاهده است. البته نسبت این پایبندی در میان مسلمانان بیشتر از مسیحیان و در میان مذاهب مسیحی، پیروان مذاهب شرقی از پایبندی های بیشتری برخوردارند.


علي رغم تأثيرات فرهنگي و آموزش هاي غربي در فرهنگ عمومي كشور، پايبندي به سنت‌هاي مذهبي به وضوح قابل مشاهده است. البته نسبت اين پايبندي در ميان مسلمانان بيشتر از مسيحيان و در ميان مذاهب مسيحي، پيروان مذاهب شرقي از پايبندي هاي بيشتري برخوردارند.
در [[قانون اساسی لبنان]] بر دین و مذهب خاصی تأكید نشده است و تنها از آزادی اندیشه و اعتقادات سخن رفته است؛ در عین حال طوایف مذهبی به رسمیت شناخته شده و بر جایگاه آنان در ساختار سیاسی كشور تأكید شده است. بر همین مبناست که نمایندگان این طوایف در اركان حكومت و نظام سیاسی و مدیریتی كشور حضور دارند. طوایف مذهبی بر اساس قوانین مصوب دارای استقلال بوده و رسیدگی به احوال شخصی پیروان هر مذهب همچون ازدواج، طلاق، ارث، سرپرستی و... بر اساس رویه قضایی ویژه همان مذهب انجام می‌شود.


در قانون اساسي لبنان بر دين و مذهب خاصي تأكيد نشده است و تنها از آزادي انديشه و اعتقادات سخن رفته است؛ در عين حال طوایف مذهبي به رسميت شناخته شده و بر جايگاه آنان در ساختار سياسي كشور تأكيد شده است. بر همین مبناست که نمايندگان اين طوايف در اركان حكومت و نظام سياسي و مديريتي كشور حضور دارند. طوایف مذهبي بر اساس قوانين مصوب داراي استقلال بوده و رسيدگي به احوال شخصي پيروان هر مذهب همچون ازدواج، طلاق، ارث، سرپرستي و... بر اساس رويه قضایي ويژه همان مذهب انجام مي‌شود.
از آنجا که از سال 1923 كه آخرین سرشماری رسمی و تحت قیمومیت فرانسویان صورت گرفت و نشان می‌داد كه مسیحیان از اكثریت برخوردارند، تاكنون آمار رسمی از جمعیت طوایف مذهبی ارائه نشده است، تعداد دقیق جمعیت پیروان مذاهب چندان روش نیست؛ برخی قرائن و آمارهای تخمینی مجامع بین‌المللی و برخی پژوهش‌ها[i] حاكی از اكثریت داشتن مسلمانان نسبت به مسیحیان است.  


از آنجا که از سال 1923 كه آخرين سرشماري رسمي و تحت قيموميت فرانسويان صورت گرفت و نشان مي‌داد كه مسيحيان از اكثريت برخوردارند، تاكنون آمار رسمي از جمعيت طوایف مذهبي ارائه نشده است، تعداد دقيق جمعيت پيروان مذاهب چندان روش نيست؛ برخي قرائن و آمارهاي تخميني مجامع بين‌المللي و برخي پژوهش‌ها [i] حاكي از اكثريت داشتن مسلمانان نسبت به مسيحيان است.
از 18 طائفه مذهبی لبنان، مسیحیان 12 طائفه، مسلمانان 5 طائفه و یهودی‌ها هم یك طائفه با جمعیتی بسیار اندک را تشكیل می‌دهند.  
 
از 18 طائفه مذهبي لبنان، مسيحيان 12 طائفه، مسلمانان 5 طائفه و يهودي‌ها هم يك طائفه با جمعیتی بسیار اندک را تشكيل مي‌دهند.  


''' '''
''' '''


'''طوائف مسيحي'''
=== '''طوائف مسیحی''' ===


'''ماروني:''' ماروني ها خود را پيروان مارون زاهد مي‌دانند كه در اواخر قرن چهارهم و اوایل قرن پنجم ميلادي در منطقه‌اي ميان حلب و انطاكيه در شمال شام مي‌زيسته است <ref>المقداد (1999)، ص 17</ref>. او با تبليغ دين مسيح در منطقه‌اي كه عموماً مشرك بودند، موفق شد تا بسياري از مردم را به مسيحيت درآورد <ref>ضو (1997)، ص 80</ref>. پس از مرگ او، پيروانش به تبليغ آیين او پرداختند و به مسيحيان ماروني اشتهار يافتند. از آنجا كه ماروني ها معتقد به مشيت يگانه مسيح بودند پس از آن كه مجمع مسكوني ششم در قسطنطنيه در سال 680م، با تصويب طبيعت و مشيت دوگانه مسيح، اعتقاد به يگانگي مشيت او را تكفير كرد، آنان ضمن خودداري از تأييد مصوبه مزبور، رابطه خود را با كليساي رم نيز قطع كردند <ref>الصليبي (1991) ، ص 103  </ref> ودر همان سال كليساي مستقل خود را بنيان گزاردند<ref>الصليبي (1991) ، ص 121</ref> . درگيري‌هاي ناشي از اختلافات اعتقادي ميان ماروني ها و مسيحيان پيرو كليساي رم به تدريج باعث مهاجرت هاي پراكنده ماروني ها به مناطق امن كوهستاني لبنان شد. مهاجرت هاي عمده اما در بين سال هاي 969 م و 1071م تحت فشار و سركوب دولت بيزانس صورت گرفت <ref>الصليبي (1991) ، ص 121</ref>. ماروني ها در جبل لبنان كليساهاي خود را يكي پس از ديگري ايجاد كردند و با ورود جنگجويان صليبي به حمايت از آنان پرداختند <ref>الصليبي (1991) ، ص 130</ref>.
==== '''مارونی''' ====
مارونی ها خود را پیروان مارون زاهد می‌دانند كه در اواخر قرن چهارهم و اوایل قرن پنجم میلادی در منطقه‌ای میان حلب و انطاكیه در شمال شام می‌زیسته است <ref>المقداد (1999)، ص 17</ref>. او با تبلیغ دین مسیح در منطقه‌ای كه عموماً مشرك بودند، موفق شد تا بسیاری از مردم را به مسیحیت درآورد <ref>ضو (1997)، ص 80</ref>. پس از مرگ او، پیروانش به تبلیغ آیین او پرداختند و به مسیحیان مارونی اشتهار یافتند. از آنجا كه مارونی ها معتقد به مشیت یگانه مسیح بودند پس از آن كه مجمع مسكونی ششم در قسطنطنیه در سال 680م، با تصویب طبیعت و مشیت دوگانه مسیح، اعتقاد به یگانگی مشیت او را تكفیر كرد، آنان ضمن خودداری از تأیید مصوبه مزبور، رابطه خود را با كلیسای رم نیز قطع كردند <ref>الصليبي (1991) ، ص 103  </ref> ودر همان سال كلیسای مستقل خود را بنیان گزاردند<ref>الصليبي (1991) ، ص 121</ref> . درگیری‌های ناشی از اختلافات اعتقادی میان مارونی ها و مسیحیان پیرو كلیسای رم به تدریج باعث مهاجرت های پراكنده مارونی ها به مناطق امن كوهستانی لبنان شد. مهاجرت های عمده اما در بین سال های 969 م و 1071م تحت فشار و سركوب دولت بیزانس صورت گرفت <ref>الصليبي (1991) ، ص 121</ref>. مارونی ها در جبل لبنان كلیساهای خود را یكی پس از دیگری ایجاد كردند و با ورود جنگجویان صلیبی به حمایت از آنان پرداختند <ref>الصليبي (1991) ، ص 130</ref>.


ارتباطات نزديك و حمايت همه جانبه مسيحيان ماروني از صليبي ها سبب شد تا به تدريج مسئله اتحاد با كليساي رم مورد توجه بخش وسيعي از رهبران مذهبي آنان قرار گيرد. علي رغم مخالفت هاي صورت گرفته با اين مسئله، در سال 1180 م اين اتحاد صورت واقع به خود گرفت <ref>الصليبي (1991) ، ص 131</ref> و از آن پس اعتقاد به مشيت يگانه مسيح نيز مورد اظهار و نفي قرار گرفت <ref>الصليبي (1991) ، ص 104  
ارتباطات نزدیك و حمایت همه جانبه مسیحیان مارونی از صلیبی ها سبب شد تا به تدریج مسئله اتحاد با كلیسای رم مورد توجه بخش وسیعی از رهبران مذهبی آنان قرار گیرد. علی رغم مخالفت های صورت گرفته با این مسئله، در سال 1180 م این اتحاد صورت واقع به خود گرفت <ref>الصليبي (1991) ، ص 131</ref> و از آن پس اعتقاد به مشیت یگانه مسیح نیز مورد اظهار و نفی قرار گرفت <ref>الصليبي (1991) ، ص 104  
</ref>. در دوره مملوكی، پس از آن كه شیعیان كسروان از سوی  سپاهان دمشق به شدت سركوب و بخش عمده‌ای از آنان ناگزیر این منطقه را ترك كردند، مارونی های بسیاری جایگزین آنان شدند <ref>مكي (1991 )، ص 230  </ref>. همچنین در دوره امارت خاند‌‌ان های معن و شهاب در قرون 17 و 18 بسیاری از مارونی ها به جنوب مهاجرت و در منطقه كوهستانی شوف سكنی گزیدند <ref>الصليبي (1991)،ج 2 ،ص 13 </ref>و بدین سان به تدریج منطقه نفوذ آنان گسترش یافت. دردوره قیمومیت فرانسه، مارونی ها با حمایت حاكمان فرانسوی در حوزه‌های گوناگون سیاسی و اقتصادی از نفوذ بیشتری برخوردار شدند كه زمینه را برای نقش‌آفرینی آن ها در ساختار حاكمیت پس از استقلال این كشور فراهم ساخت.


</ref>. در دوره مملوكي، پس از آن كه شيعيان كسروان از سوي  سپاهان دمشق به شدت سركوب و بخش عمده‌اي از آنان ناگزير اين منطقه را ترك كردند، ماروني هاي بسياري جايگزين آنان شدند <ref>مكي (1991 )، ص 230  </ref>. همچنين در دوره امارت خاند‌‌ان هاي معن و شهاب در قرون 17 و 18 بسياري از ماروني ها به جنوب مهاجرت و در منطقه كوهستاني شوف سكني گزيدند <ref>الصليبي (1991)،ج 2 ،ص 13 </ref>و بدين سان به تدريج منطقه نفوذ آنان گسترش يافت. دردوره قيموميت فرانسه، ماروني ها با حمايت حاكمان فرانسوي در حوزه‌هاي گوناگون سياسي و اقتصادي از نفوذ بيشتري برخوردار شدند كه زمينه را براي نقش‌آفريني آن ها در ساختار حاكميت پس از استقلال اين كشور فراهم ساخت.
امروز، ماورنی ها بزرگترین طائفه در میان طوائف مسیحی لبنان بشمار می‌روند و مرجعیت دینی آن ها كلیسای بكركی وپاتریاک بشارة المرعی كه در سال 2011 به این سمت انتخاب شد، رهبری مذهبی آنان را بر عهده دارد.  


امروز، ماورني ها بزرگترين طائفه در ميان طوائف مسيحي لبنان بشمار مي‌روند و مرجعيت ديني آنها كليساي بكركي وپاتریاک بشارة المرعي كه در سال 2011 به اين سمت انتخاب شد، رهبري مذهبي آنان را بر عهده دارد.  
مارونی های لبنان در تحولات دو قرن اخیر به ویژه بحران های 1841 و 1860 و نیز جنگهای داخلی 15 ساله این سرزمین نقش مؤثری داشتند. پس از جنگ، هر چند از وزن سیاسی آنان نسبت به گذشته تا حدودی كاسته شد، در ساختار قدرت همچنان حضوری تأثیرگذار دارند؛ ازجمله رئیس جمهور از میان آنان انتخاب می شود.  


مارونيهاي لبنان در تحولات دو قرن اخير به ويژه بحرانهاي 1841 و 1860 و نيز جنگهاي داخلي 15 ساله اين سرزمين نقش مؤثري داشتند. پس از جنگ، هر چند از وزن سياسي آنان نسبت به گذشته تا حدودي كاسته شد، در ساختار قدرت همچنان حضوري تأثيرگذار دارند؛ ازجمله رئیس جمهورازمیان آنان انتخاب می شود.  
==== '''روم ارتدوكس''' ====
دومین مذهب مسیحی به لحاظ جمعیت پیروان و پس از طائفه مارونی قرار دارد. آنان از اعراب مسیحی شام‌اند كه در گذشته پیرو كلیسای واحد ملكی بودند كه همه مسیحیان شام و [[مصر]] را تحت پوشش خود داشت. با بروز انشقاق میان كلیسای رم و كلیسای بیزانس در سال 1054، ملكی ها به كلیسای بیزانس پیوستند در سال 1684، ملكیها خود دچار انشعاب شدند و سرانجام در سال 1724 دو كلیسای مستقل روم ارتدوكس و روم كاتولیك شكل گرفت <ref>الصليبي (1991)،ج 2 ،ص 23</ref>. پس از این انشعاب، بسیاری از ارتدوكس ها به لبنان مهاجرت كردند. گروهی از آنان نیز در پی حملات وهابی ها در اوائل قرن 19، به لبنان گریختند <ref>الصلیبی(1991) ،ج 1، ص189  </ref>. آنان عموماً در منطقه الكوره در شمال لبنان سكونت دارند و گروه‌هایی از آنان نیز در بیروت و برخی شهرهای ساحلی اقامت دارند. مرجعیت دینی روم ارتدوكس در دمشق استقرار دارد <ref>المقداد ، ص24  </ref> پیروان این مذهب بیشتر در كار تجارت و مشاغل حرفه‌ای هستند و با مسلمانان دارای رابطه تفاهم‌آمیز و جمعیت آنان در حدود 10% كل جمعیت لبنان تخمین زده می‌شود <ref>الصلیبی،ج2،ص25</ref>.


'''روم ارتدوكس:''' دومين مذهب مسيحي به لحاظ جمعيت پيروان و پس از طائفه ماروني قرار دارد. آنان از اعراب مسيحي شام‌اند كه در گذشته پيرو كليساي واحد ملكي بودند كه همه مسيحيان شام و [[مصر]] را تحت پوشش خود داشت. با بروز انشقاق ميان كليساي رم و كليساي بيزانس در سال 1054، ملكيها به كليساي بيزانس پيوستند در سال 1684، ملكيها خود دچار انشعاب شدند و سرانجام در سال 1724 دو كليساي مستقل روم ارتدوكس و روم كاتوليك شكل گرفت (پيشين، 23). پس از اين انشعاب، بسياري از ارتدوكس ها به لبنان مهاجرت كردند. گروهي از آنان نيز در پي حملات وهابيها در اوائل قرن 19، به لبنان گريختند (الصليبي،1991 ،1 ،189). آنان عموماً در منطقه الكوره در شمال لبنان سكونت دارند و گروه‌هايي از آنان نيز در بيروت و برخي شهرهاي ساحلي اقامت دارند. مرجعيت ديني روم ارتدوكس در دمشق استقرار دارد (المقداد،24 ) پيروان اين مذهب بيشتر در كار تجارت و مشاغل حرفه‌اي هستند و با مسلمانان داراي رابطه تفاهم‌آميز و جمعيت آنان در حدود 10% كل جمعيت لبنان تخمين زده مي‌شود (الصليبي 25،2).
==== '''روم كاتولیک''' ====
این مذهب در میان مسیحیان لبنان، پس از روم ارتدكس، بیشترین پیرو را دارد. مسیحیان روم كاتولیك كه به ملكی هم معروفند، به دلیل پیوستن به كلیسای رم در اواخر قرن 17 به دنبال درگیری‌هایی كه با ارتدوكس ها داشتند و برای رهایی از آزار آنان، به لبنان مهاجرت كردند <ref>الصلیبی ،ج1،ص 189</ref>. مرجعیت دینی روم کاتولیک در دمشق مستقر است و جمعیت آنان حدود 250000 نفر تخمین زده می‌شود <ref name=":0">المقداد، ص 27</ref>.


'''روم كاتوليك:''' اين مذهب در ميان مسيحيان لبنان، پس از روم ارتدكس، بيشترين پيرو را دارد. مسيحيان روم كاتوليك كه به ملكي هم معروفند، به دليل پيوستن به كليساي رم در اواخر قرن 17 به دنبال درگيري‌هايي كه با ارتدوكسها داشتند و براي رهايي از آزار آنان، به لبنان مهاجرت كردند (الصليبي 189،1). مرجعيت ديني روم کاتولیک در دمشق مستقر است و جمعيت آنان حدود 250000 نفر تخمين زده مي‌شود (المقداد ،27).
==== '''سریان ارتدوكس''' ====
پیروان این مذهب به یعقوبی هم مشهورند و مرجعیت مذهبی آنان پاتریاك انطاكیه و مناطق شرق است كه در دمشق اقامت دارد و جمعیت آنان در حدود 20000 نفر تخمین زده می‌شود <ref>المقداد ،ص25</ref>.


'''سريان ارتدوكس:''' پيروان اين مذهب به يعقوبي هم مشهورند و مرجعيت مذهبي آنان پاترياك انطاكيه و مناطق شرق است كه در دمشق اقامت دارد و جمعيت آنان در حدود 20000 نفر تخمين زده مي‌شود (پيشين، 25).
==== '''سریان كاتولیك''' ====
انشعابی از سریان ارتدوكس است كه در سال 1798 كلیسای رم آن را به رسمیت شناخت. پاتریاك آنان در انطاكیه مستقر است و جمعیت آنان حدود 15000 نفر تخمین زده می‌شود <ref name=":0" />


'''سريان كاتوليك:''' انشعابي از سريان ارتدوكس است كه در سال 1798 كليساي رم آ،ن را به رسميت شناخت. پاترياك آنان در انطاكيه مستقر است و جمعيت آنان حدود 15000 نفر تخمين زده مي‌شود (پيشين، 27)
==== '''قبطی''' ====
قبطی های لبنان جمعیتی كمتر از 2000 تن دارند و عموماً مصری الاصلند. مرجعیت مذهبی آنان در مصر مستقر است <ref name=":1">المقداد ،ص26</ref> و به عنوان هجدمین طائفه مذهبی به رسمیت شناخته شده‌اند و به دلیل جمعیت اندك، به عنوان یكی از مذاهب اقلیت بشمار می‌روند.


'''قبطي:''' قبطيهاي لبنان جمعيتي كمتر از 2000 تن دارند و عموماً مصري الاصلند. مرجعيت مذهبی آنان در مصر مستقر است (پیشین، 28) و به عنوان هجدمين طائفه مذهبي به رسميت شناخته شده‌اند و به دليل جمعيت اندك، به عنوان يكي از مذاهب اقليت بشمار مي‌روند.
==== '''كلدانی''' ====
مذهب كلدانی انشعابی از كلیسای نسطوری است كه در سال 1828 از سوی كلسیای رم به رسمیت شناخته شد. مرجعیت دینی آنان پاتریاك بابل و در بغداد مستقر است. كلدانی های لبنان عموماً از اواخر قرن نوزدهم از عراق به لبنان مهاجرت كرده‌اند. پیروان این مذهب در حدود 60000 تن تخمین زده می‌شوند <ref name=":1" /> و در شمار طوائف اقلیت قرار دارند.


'''كلداني:''' مذهب كلداني انشعابي از كليساي نسطوري است كه در سال 1828 از سوي كلسياي رم به رسميت شناخته شد. مرجعيت ديني آنان پاترياك بابل و در بغداد مستقر است. كلدانيهاي لبنان عموماً از اواخر قرن نوزدهم از عراق به لبنان مهاجرت كرده‌اند. پيروان اين مذهب در حدود 60000 تن تخمين زده مي‌شوند (پيشين) و در شمار طوائف اقليت قرار دارند.
==== '''نسطوری''' ====
نسطوری ها عراقی الاصلند كه درسال 1933 به لبنان مهاجرت كرده‌اند. جمعیت آنان تا 10000 تن تخمین زده می‌شود و مرجعیت دینی آنان در بغداد مستقر است <ref name=":1" />. نسطوری ها از جمله طوائف مذهبی اقلیت در لبنان به شمار می‌روند.  


'''نسطوري:''' نسطوريها عراقي الاصلند كه درسال 1933 به لبنان مهاجرت كرده‌اند. جمعيت آنان تا 10000 تن تخمين زده مي‌شود و مرجعيت ديني آنان در بغداد مستقر است (پیشین ، 26). نسطوريها از جمله طوائف مذهبي اقليت در لبنان به شمار مي‌روند.  
==== '''لاتین''' ====
بیشتر كاتولیك های لاتین یا مسیحیان شرقی، ریشه اروپایی<ref>قرم (2004)،ص 16</ref> دارند و تعداد كمی از آنان اصالتاً لبنانی‌اند. آنان از كلیسای واتیكان پیروی می‌كنند و جمعیتی حدود 25000 نفر دارند. <ref name=":0" />.


'''لاتين:''' بيشتر كاتوليكهاي لاتين يا مسيحيان شرقي، ريشه اروپايي (قرم 2004، 16) دارند و تعداد كمي از آنان اصالتاً لبناني‌اند. آنان از كليساي واتيكان پيروي مي‌كنند و جمعيتي حدود 25000 نفر دارند. (المقداد ، 27).
==== '''ارمنی''' ====
در نتیجه انشعاباتی كه در نیمه‌های قرن هجدهم در كلیسای ارمنی كیلیكیا در شمال سوریه روی داد، گروه‌های زیادی از ارمنی‌های كاتولیك برای رهایی از آزار ارتدوكس ها به لبنان مهاجرت كردند. همچنین در اواخر قرن نوزدهم و در پی سركوب ارمنی‌های آسیای صغیر و كیلیكیا توسط عثمانی‌ها، بسیاری از آنان كه عمدتاً ارتدكس بودند رو به سوی لنبان گزاردند <ref>الصلیبی،ج 2 ،ص27 </ref>. با ادامه سركوب و كشتار ارمنی‌ها، این مهاجرتها در سال 1915 نیز تكرار شد <ref>الصلیبی، ج1، ص179</ref>.


'''ارمني:''' در نتيجه انشعاباتي كه در نيمه‌هاي قرن هجدهم در كليساي ارمني كيليكيا در شمال سوريه روي داد، گروه‌هاي زيادي از ارمني‌هاي كاتوليك براي رهايي از آزار ارتدوكسها به لبنان مهاجرت كردند. همچنين در اواخر قرن نوزدهم و در پي سركوب ارمني‌هاي آسياي صغير و كيليكيا توسط عثماني‌ها، بسياري از آنان كه عمدتاً ارتدكس بودند رو به سوي لنبان گزاردند (الصليبي، 27،2). با ادامه سركوب و كشتار ارمني‌ها، اين مهاجرتها در سال 1915 نيز تكرار شد (پيشين، 1، 179).
ارمنی های لبنان عموماً در بیروت و در مناطق خاص همچون برج حمود و انطلیاس سكونت داشته و به سنت های قومی خود شدیداً وفادارند. آنان به دلیل ویژگی‌های زبانی و فرهنگی از پیروان دیگر مذاهب و ادیان باز شناخته می‌شوند. در میان طائفه ارمنی، ارتدوكس‌‌ها با حدود 150000 نفر بیشترین و كاتولیك‌ها  با 20000 نفر، كمترین جمعیت را دارا می‌باشند <ref>المقداد (1999)،ص25_27</ref>.


ارمنيهاي لبنان عموماً در بيروت و در مناطق خاص همچون برج حمود و انطلياس سكونت داشته و به سنتهاي قومي خود شديداً وفادارند. آنان به دليل ويژگي‌هاي زباني و فرهنگي از پيروان ديگر مذاهب و اديان باز شناخته مي‌شوند. در ميان طائفه ارمني، ارتدوكس‌‌ها با حدود 150000 نفر بيشترين و كاتوليك‌ها  با 20000 نفر، كمترين جمعيت را دارا مي‌باشند (المقداد،1999 ،25و27).
==== '''پروتستان''' ====
بیشتر آنان در نیمه دوم قرن نوزدهم و تحت تأثیر تبلیغاتی گروه‌های تبشیری آمریكایی انگلیسی (انجیلی)، از دیگر مذاهب مسیحی به این مذهب گرویدند <ref>الصلیبی، ج1،ص67</ref>. پروتستان ها شامل چند فرقه هستند كه مهم ترین آن ها انجیلی های سوری لبنانی با جمعیتی حدود 15000 تن و انجیلی های بیروتی با حدود 5000 تن هستند.<ref>المقداد، ص26</ref>


'''پروتستان:''' بيشتر آنان در نيمه دوم قرن نوزدهم و تحت تأثير تبليغاتي گروه‌هاي تبشيري آمريكايي انگليسي (انجيلي)، از ديگر مذاهب مسيحي به اين مذهب گرويدند (الصليبي، 67،1). پروتستانها شامل چند فرقه هستند كه مهمترين آنها انجليهاي سوري لبناني با جمعيتي حدود 15000 تن و انجيلهاي بيروتي با حدود 5000 تن هستند. (المقداد، 26).
پروتستان ها عمدتآً در بیروت و در دو منطقه رأس بیروت و اشرفیه ساكن و در زمره طوائف اقلیت بشمار می‌روند و دارای كلیساهای مستقل از واتیكان می‌باشند.  


پروتستانها عمدتآً در بيروت و در دو منطقه رأس بيروت و اشرفيه ساكن و در زمره طوائف اقليت بشمار مي‌روند و داراي كليساهاي مستقل از واتيكان مي‌باشند.
===  '''طوائف مسلمان''' ===


==== '''شیعه''' ====
از چگونگی پدید آمدن تشیع در لبنان، روایت های مختلفی وجود دارد. روایت‌های عمدتاً شیعی حضور ابوذر غفاری در عهد خلافت عثمان در منطقه جبل عامل را زمینه‌ساز آن دانسته‌اند.[ii] در صورت پذیرش این روایت ها، با توجه به قدرت امویان و برخورد خشن با مخالفان، حضور شیعیان در جنوب لبنان در دوره اموی بسیار محدود بوده است. آنچه مسلم است آن كه با سقوط امویان در سال 745م(128ه) و دور شدن مركز خلافت از شام، زمینه حضور شیعیان در لبنان بیشتر و با ظهور دولت‌های شیعی در مصر و شام، گرایش به تشیع در جبل عامل رو به فزونی گزارد و طی قرون بعد، مناطق وسیعی از این سرزمین تحت سیطره شیعیان قرار گرفت<ref>حیدر احمد (2007)،ص 353</ref>. هر چند جمعیتی از شیعیان لبنان دارای گرایش های نُصیری و اسماعیلی بودند، بیشتر آن ها به ویژه اكثریت مطلق ساكنان جبل عامل، گرایش شیعی اثنی عشری داشتند.


'''طوائف مسلمان'''
ساكنان طرابلس در شمال لبنان نیز تا پیش از حمله صلیبی ها عمدتاً شیعه بوده و علی رغم سال ها مقاومت در برابر محاصره و حملات آنان، سرانجام دولت شیعی بنی‌عمار سقوط كرد. ساكنان منطقه كسروان، واقع در جبل لبنان نیز تا قرن چهاردهم میلادی عموماً شیعه بوده‌اند <ref>الصلیبی ،ج2،ص15</ref>. با پایان كار صلیبی ها، مملوكی ها به بهانه همكاری شیعیان با صلیبی ها و با  اتهام عدم اعتقاد آنان به اسلام، حملاتی را علیه آنان آغاز كردند كه به دلیل مقاومت سرسختانه شیعیان درمراحل اولیه چندان با توفیق همراه نبود. سرانجام با فتوای ابن‌تیمیه فقیه حنبلی شام و بسیج نیروی بسیار با حمله‌ای گسترده و سنگین در سال 1305، توانستند شیعیان را در این منطقه قلع و قمع كنند؛ تعداد بسیاری كشته و آنان كه جان سالم به در برده بودند ناگزیر از فرار به جنوب و یا منطقه بقاع شدند و جمعیت اندكی از آنان نیز برای در امان ماندن به تغییر مذهب روی آورد<ref>حیدر احمد ،ص 21</ref>. علی رغم جمعیت معتنابه به شیعیان در دوره مملوكی و عثمانی از آنجا كه آنان را دشمن می‌پنداشتند، نه تنها از حیات سیاسی به دور نگه داشته شدند كه تحت فشارها و محرومیت‌های فراوان قرار گرفتند. در دوره عثمانی اصولاً شیعیان را به رسمیت نمی‌شناختند و تنها در دوره نظام اداری خودمختار (متصرفیة) بود كه اندك سهمی در اداره امور به آنان داده شد.<ref>المقداد ،ص40</ref>


'''شيعه:''' از چگونگي پديد آمدن تشيع در لبنان، روايت هاي مختلفي وجود دارد. روايت‌هاي عمدتاً شيعي حضور ابوذر غفاري در عهد خلافت عثمان در منطقه جبل عامل را زمينه‌ساز آن دانسته‌اند.* در صورت پذيرش اين روايت ها، با توجه به قدرت امويان و برخورد خشن با مخالفان، حضور شيعيان در جنوب لبنان در دوره اموي بسيار محدود بوده است. آنچه مسلم است آن كه با سقوط امويان در سال 745م(128ها) و دور شدن مركز خلافت از شام، زمينه حضور شيعيان در لبنان بيشتر و با ظهور دولت‌هاي شيعي در مصر و شام، گرايش به تشيع در جبل عامل رو به فزوني گزارد و طي قرون بعد، مناطق وسيعي از اين سرزمين تحت سيطره شيعيان قرار گرفت (حيدر احمد 2007، 353). هر چند جمعيتي از شيعيان لبنان داراي گرايشهاي نُصيري و اسماعيلي بودند، بيشتر آنها به ويژه اكثريت مطلق ساكنان جبل عامل، گرايش شيعي اثني عشري داشتند.
علی رغم محرومیت های اشاره شده، تحولات فرهنگی اجتماعی جامعه شیعه این سرزمین قابل توجه است. نهضت علمی جبل عامل(ازنیمه های قرن هشتم تا نیمه های قرن دهم هجری) كه به تاسیس حوزه های علمی و ظهور ده ها فقیه و عالم نامدار شیعی انجامید، تنها یکی از فرازهای تاریخی شیعیان لبنان است . محمدبن مکی الجزینی مشهور به شهیداول،علی بن عبدالعالی معروف به محقق کرکی وزین الدین بن علی الجباعی مشهور به شهیدثانی که هرکدام در پربار ساختن فقه شیعی و استمرار حرکت اجتهادی در تشیع نقش موثری داشتند، از بستر این نهضت دینی و فرهنگی برآمدند.حضور تعداد قابل توجهی از عالمان جبل عاملی در ایران که به دعوت شاهان صفوی صورت گرفت نیز در تعمیق و گسترش فرهنگ و آموزه های شیعی و استحكام پایه‌های حكومت صفویان تأثیرغیرقابل انکاری داشت.  


ساكنان طرابلس در شمال لبنان نيز تا پيش از حمله صليبيها عمدتاً شيعه بوده و عليرغم سالها مقاومت در برابر محاصره و حملات آنان، سرانجام دولت شيعي بني‌عمار سقوط كرد. ساكنان منطقه كسروان، واقع در جبل لبنان نيز تا قرن چهاردهم ميلادي عموماً شيعه بوده‌اند (الصليبي ،15،2). با پايان كار صليبيها، مملوكيها به بهانه همكاري شيعيان با صليبيها و با  اتهام عدم اعتقادآنان به اسلام، حملاتي را عليه آنان آغاز كردند كه به دليل مقاومت سرسختانه شيعيان درمراحل اولیه چندان با توفيق همراه نبود. سرانجام با فتواي ابن‌تيميه فقيه حنبلي شام و بسيج نيروي بسيار با حمله‌اي گسترده و سنگين در سال 1305، توانستند شيعيان را در اين منطقه قلع و قمع كنند؛ تعداد بسياري كشته و آنان كه جان سالم به در برده بودند ناگزير از فرار به جنوب و يا منطقه بقاع شدند و جمعيت اندكي از آنان نيز براي در امان ماندن به تغيير مذهب روي آورد (حيدر احمد ،21). عليرغم جمعيت معتنابه به شيعيان در دوره مملوكي و عثماني از آنجا كه آنان را دشمن مي‌پنداشتند، نه تنها از حيات سياسي به دور نگه داشته شدند كه تحت فشارها و محروميت‌هاي فراوان قرار گرفتند. در دوره عثماني اصولاً شيعيان را به رسميت نمي‌شناختند و تنها در دوره نظام اداري خودمختار (متصرفية) بود كه اندك سهمي در اداره امور به آنان داده شد. (المقداد ،40).  
تحولات سیاسی اجتماعی در جامعه لبنان از جمله جنبش اصلاحی در میان شیعیان در نیمه اول قرن بیستم و ادامه آن در نیمه دوم آن قرن كه به شكل‌گیری جنبش محرومین و سازمان امل توسط امام موسی صدر انجامید، پس از قرن ها، زمینه حضور آنان در صحنه‌های سیاسی و اجتماعی را فراهم ساخت. ظهور جنبش حزب‌الله در سال های اولیه دهه هشتاد قرن گذشته، تحت تأثیر پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، در واقع ادامه روند تحولات مزبور بود.  


عليرغم محروميتهاي اشاره شده، تحولات فرهنگي اجتماعي جامعه شیعه این سرزمین قابل توجه است. نهضت علمي جبل عامل(ازنیمه های قرن هشتم تانیمه های قرن دهم هجری) كه به تاسیس حوزه های علمی وظهور دهها فقيه و عالم نامدار شيعي انجاميد،تنها یکی ازفرازهای تاریخی شیعیان لبنان است . محمدبن مکی الجزینی مشهوربه شهیداول،علی بن عبدالعالی معروف به محقق کرکی وزین الدین بن علی الجباعی مشهوربه شهیدثانی که هرکدام درپربارساختن فقه شیعی واستمرارحرکت اجتهادی درتشیع نقش موثری داشتند،ازبستراین نهضت دینی وفرهنگی برآمدند.حضورتعداد قابل توجهی ازعالمان جبل عاملی درایران که به دعوت شاهان صفوی صورت گرفت نیز در تعميق و گسترش فرهنگ وآموزه های شيعي و استحكام پايه‌هاي حكومت صفویان تأثيرغیرقابل انکاری داشت.  
جمعیت شیعیان بر اساس آمار وزارت كشور لبنان در سال 1992، حدود25/8% ساكنان این كشور بوده است و امروز جمعیت آنان تا حدود 33% از كل جمعیت تخمین زده می‌شود <ref>المقداد ،ص 41</ref>. مذهب شیعه در سال 1967 همچون دیگر مذاهب به رسمیت شناخته شد و شورای عالی اسلامی شیعیان به عنوان مسئول دفاع از حقوق و ارتقای سطح اقتصادی و اجتماعی آنان تأسیس گردید .<ref>قرم(2004) ،ص111</ref>این شورا علاوه برمحاكم قضایی، بر موقوفات مربوط به شیعیان نیز نظارت می‌كند. مسئول فعلی شورای مزبور شیخ عبدالامیر قبلان است كه پس از درگذشت شیخ مهدی شمس‌الدین، جانشین او شد. مؤسس و اولین رئیس این شورا نیز امام موسی صدر بود كه در سال 1979 و درسفر به لیبی مفقود و تاكنون از سرنوشت او اطلاع موثقی در دست نیست،به همین جهت و تا روشن شدن وضعیت وی،مسئولان این شورا از عنوان نایب رئیس استفاده می کنند.


تحولات سياسي اجتماعي در جامعه لبنان ازجمله جنبش اصلاحي در ميان شيعيان در نيمه اول قرن بيستم و ادامه آن در نيمه دوم آن قرن كه به شكل‌گيري جنبش محرومين و سازمان امل توسط امام موسي صدر انجاميد، پس از قرنها، زمينه حضور آنان در صحنه‌هاي سياسي واجتماعي را فراهم ساخت. ظهور جنبش حزب‌اله در سالهاي اوليه دهه هشتاد قرن گذشته، تحت تأثير پيروزي انقلاب اسلامي در ايران، در واقع ادامه روند تحولات مزبور بود.  
امروز علاوه بر جبل عامل و بقاع، بسیاری از شیعیان در حومه جنوبی بیروت و برخی آن ها نیز در غرب بیروت سكنی دارند و از فعالیت‌های گسترده سیاسی اجتماعی و اقتصادی و حضوری تأثیرگذار در ساختار قدرت برخوردارند؛ از جمله رئیس مجلس نمایندگان از میان سیاستمداران شیعه برگزیده می‌شود.


جمعيت شيعيان بر اساس آمار وزارت كشور لبنان در سال 1992، حدود 8 ،25% ساكنان اين كشور بوده است و امروز جمعيت آنان تا حدود 33% از كل جمعيت تخمين زده مي‌شود (پيشين، 41). مذهب شيعه در سال 1967 همچون ديگر مذاهب به رسميت شناخته شد و شوراي عالي اسلامی شيعيان به عنوان مسئول دفاع از حقوق و ارتقاي سطح اقتصادي و اجتماعي آنان تأسيس گرديد (قرم2004 ،111). اين شورا علاوه برمحاكم قضائي، بر موقوفات مربوط به شيعيان نيز نظارت مي‌كند. مسئول فعلي شوراي مزبور شيخ عبدالامير قبلان است كه پس از درگذشت شيخ مهدي شمس‌الدين، جانشين او شد.مؤسس و اولين رئيس اين شورا نيز امام موسي صدر بود كه در سال 1979 و درسفر به ليبي مفقود و تاكنون از سرنوشت او اطلاع موثقي در دست نيست،به همین جهت وتا روشن شدن وضعیت وی،مسئولان این شورا ازعنوان نایب رئیس استفاده می کنند.
====  '''سنی''' ====
جمعیت مسلمانان سنی درسرزمین لبنان تاپیش از برآمدن مملوکی ها،اندک بود. با سقوط دولت شیعی فاطمی و به ویژه پس از شكست صلیبی ها و ظهور مملوكی ها در صحنه قدرت، بسیاری از سنی‌های شام به تدریج به لبنان مهاجرت و در طرابلس، بیروت و صیدا و سایر مناطق ساحلی كه تحت حاكمیت مملوكی ها قرار داشت سكنی گزیدند.<ref>الصلیبی ،ج2،ص17</ref>


امروز علاوه بر جبل عامل و بقاع، بسياري از شيعيان در حومه جنوبي بيروت و برخي آنها نيز در غرب بيروت سكني دارند و از فعاليت‌هاي گسترده سياسي اجتماعي و اقتصادي و حضوري تأثيرگذار در ساختار قدرت برخوردارند؛ از جمله رئيس مجلس نمايندگان از ميان سياستمداران شيعه برگزيده مي‌شود.
جمعیت‌ سنی‌های‌ لبنان در دوره حاكمیت عثمانی‌ها نیز به دلیل حمایت حكومتی و هم مذهب بودن، از افزایش چشمگیری برخوردار شد؛ به گونه‌ای كه امروز بیشترین جمعیت ساكن در دو شهر صیدا و طرابلس و نیز غرب بیروت سنی مذهبند و برخی از آنان در منطقه بقاع از جمله بعلبلك سكنی دارند <ref>المقداد ، ص42</ref>.


مرجع رسمی سنی‌های لبنانی كه عموماً  حنفی مذهب و حدود 30% از جمعیت را تشكیل می‌دهند دارالفتوی است كه علاوه بر مسائل دینی و احوال شخصیه، امور موقوفات آنان را نیز اداره می‌كند. مفتی اهل سنت لبنان، شیخ محمد رشید قبانی است كه از سال 1990 در این سمت قرار دارد. طائفه سنی لبنان از طوائف اصلی و در ساختار قدرت سیاسی نیز حضوری تعیین كننده دارد، از جمله نخست‌وزیر بایستی از میان آنان برگزیده شود.


'''سني:''' جمعیت مسلمانان سنی درسرزمین لبنان تاپیش از برآمدن مملوکی ها،اندک بود. با سقوط دولت شيعي فاطمي و به ويژه پس از شكست صليبيها و ظهور مملوكيها در صحنه قدرت، بسياري از سني‌هاي شام به تدريج به لبنان مهاجرت و در طرابلس، بيروت و صيدا و ساير مناطق ساحلي كه تحت حاكميت مملوكيها قرار داشت سكني گزيدند. (الصليبي 17،2).  
==== '''درزی''' ====
مذهب درزی در قرن پنجم هجری در دوره حكومت الحاكم با مرالله ششمین خلیفه فاطمی مصر و با حمایت او در میان گروهی از اسماعیلیان و توسط شخصی به نام محمد بن اسماعیل درزی معروف به انشتكین بنیان گزارده شد. در نتیجه اختلافاتی كه در همان اوان در میان هوداران مذهب جدید بروز كرد، محمد بن اسماعیل كشته شد و حمزة بن علی الزوزنی از داعیان بزرگ آن به امامت رسید.[iii]<ref>زهرالدین( 1994)، ص38</ref> او اهتمام بسیاری برای سامان دادن به اوضاع مذهب و تجدید اصول آن به كار برد اما به دلیل اختلافات اصولی میان مبانی اعتقادی آن و مذهب اسماعیلیه و دیگر مذاهب سنی، هواداران آن ناگزیر از كتمان فعالیت‌های تبلیغی بودند و لذا به ایجاد نظام سری آن روی آوردند. در پی ناپدید شدن اسرار آمیز الحاكم با مرالله، حمزة بن علی از این رویداد، به عنوان غیبت نام برد و پیروان را به انتظار بازگشت پیروزمندانه او دعوت كرد. از آنجا كه مذهب جدید نتوانست گسترش چندانی در مصر داشته باشد، رهبران آن ، فعالیت‌های تبلیغی خود را به شام كه عشایر عرب آنجا اكثراً اسماعیلی و یا قرمطی مذهب بودند منتقل كردند و با استقبال ساكنان مناطق وادی التیم و شوف روبرو شدند <ref>الصلیبی،ج2 ،ص158</ref>. در جریان جنگ های صلیبی، شجاعت و جنگ‌آوری درزی‌ها مورد توجه حاكمان سنی دمشق قرار گرفت؛ مسئله‌ای كه تأثیر بسزایی در تثبیت جامعه درزی و قدرت گرفتن رهبران فئودال آن داشت. پس از سقوط دولت مملوكی و ورود عثمانی‌ها به شام، فخرالدین اول از رهبران خاندان درزی معن به رهبری منطقه درزی‌نشین دست یافت وزان پس درزی ها همواره در تحولات سیاسی اجتماعی لبنان حضوری تأثیر گذار داشته‌اند.  


جمعيت‌ سني‌هاي‌ لبنان در دوره حاكميت عثماني‌هانیز به دليل حمايت حكومتي و هم مذهب بودن، از افزايش چشمگيري برخوردار شد؛ به گونه‌اي كه امروز بيشترين جمعيت ساكن در دو شهر صیدا و طرابلس و نيز غرب بيروت سني مذهبند و برخي از آنان در منطقه بقاع از جمله بعلبلك سكني دارند (المقداد ، 42).
مذهب درزی از جمله مذاهب باطنی منسوب به اسلام[iv] و آموزه‌های آن آمیزه‌ای از مبانی اعتقادی اسلام و دیگر ادیان است. پس از آن كه در سال 1043 باب دعوت درزی بسته شد<ref name=":2">زهرالدین،ص249_260</ref>،مبانی اعتقادی و فقهی آنان همچنان سری و تنها عقال درزی از آن آگاهند و آنانند كه بایستی اعمال مذهبی را انجام ‌دهند و طبقه جهال وظیفه عملی در این خصوص ندارند. <ref name=":2" />


مرجع رسمي سني‌هاي لبناني كه عموماً  حنفي مذهب و حدود 30% از جمعيت را تشكيل مي‌دهند دارالفتوي است كه علاوه بر مسائل ديني و احوال شخصيه، امور موقوفات آنان را نيز اداره مي‌كند. مفتي اهل سنت لبنان، شيخ محمد رشيد قباني است كه از سال 1990 در اين سمت قرار دارد. طائفه سني لبنان از طوائف اصلي و در ساختار قدرت سياسي نيز حضوري تعيين كننده دارد، از جمله نخست‌وزير بايستي از ميان آنان برگزيده شود.  
درزی‌ها '''حمزة بن علی''' را مؤسس حقیقی مذهب خود و بنیانگذار مبانی نظری آن می‌دانند و به پیروی از او، خود را موحدین درزی می‌خوانند<ref name=":2" />. مناطق سنتی سكونت درزی های لبنان، عمدتاً الشوف، وادی التیم و المتن است و البته در برخی از دیگر مناطق همچون بیروت نیز پراكنده‌اند و جمعیت آنان در حدود 170000 تن تخمین زده می‌شود. مرجعیت مذهبی درزی‌ها، شورای مذهبی درزی است كه در رأس آن شیخ العقل قرار دارد. شیخ العقل فعلی درزی‌های لبنان شیخ نعیم حسن است كه از سال 2006 در این سمت قرار دارد. درزی‌های لبنان همچنین دارای مؤسسات اوقاف، محاكم مذهبی، مراكز بهداشت و شورای درزی تحقیقات و توسعه‌اند و برخی دیگر از مؤسسات خیریه آموزشی را نیز در اختیار دارند <ref name=":2" />.


'''درزي:'''مذهب درزي در قرن پنجم هجري در دوره حكومت الحاكم با مرالله ششمين خليفه فاطمي مصر و با حمايت او در ميان گروهي از اسماعيليان و توسط شخصي به نام محمد بن اسماعيل درزي معروف به انشتكين بنيان گزارده شد. در نتيجه اختلافاتي كه در همان اوان در ميان هوداران مذهب جديد بروز كرد، محمد بن اسماعيل كشته شد و حمرة بن علي الزوزني از داعيان بزرگ آن به امامت رسيد.* (زهرالدين 1994، 38) او اهتمام بسياري براي سامان دادن به اوضاع مذهب و تجديد اصول آن به كار برد اما به دليل اختلافات اصولي ميان مباني اعتقادي آن و مذهب اسماعيليه و ديگر مذاهب سني، هواداران آن ناگزير از كتمان فعاليت‌هاي تبليغي بودند و لذا به ايجاد نظام سرّي آن روي آوردند. در پي نادپديد شدن اسرار آميز الحاكم با مرالله، حمزة بن علي از اين رويداد، به عنوان غيبت نام برد و پيروان را به انتظار بازگشت پيروزمندانه او دعوت كرد. از آنجا كه مذهب جديد نتوانست گسترش چنداني در مصر داشته باشد، رهبران آن ، فعاليت‌هاي تبليغي خود را به شام كه عشاير عرب آنجا اكثراً اسماعيلي و يا قرمطي مذهب بودند منتقل كردند و با استقبال ساكنان مناطق وادي التيم و شوف روبرو شدند (الصليبي،2 ،158). در جريان جنگهاي صليبي، شجاعت و جنگ‌آوري درزي‌ها مورد توجه حاكمان سني دمشق قرار گرفت؛ مسئله‌اي كه تأثير بسزايي در تثبيت جامعه درزي و قدرت گرفتن رهبران فئودال آن داشت. پس از سقوط دولت مملوكي و ورود عثماني‌ها به شام، فخرالدين اول از رهبران خاندان درزي معن به رهبري منطقه درزي‌نشين دست يافت وزان پس درزيها همواره در تحولات سياسي اجتماعي لبنان حضوري تأثير گذار داشته‌اند.  
'''علوی:''' علوی‌های لبنان گرچه از مذاهب شیعی شمرده می‌شوند، آموزه‌ی آنان از دیگر ادیان و مذاهب تأثیر پذیرفته است. خاستگاه اصلی علوی ها سوریه است و حضور نیروهای نظامی سوریه  طی سه دهه گذشته در لبنان، زمینه‌ساز مهاجرت بسیاری از آنان به این كشور شد. در سالهای اخیر از سوی دولت لبنان به رسمیت شناخته شده‌اند و بنابراین همچون دیگر طوائف مذهبی رسمی، دارای محاكم خاص و دارای نماینده در پارلمان‌اند <ref>قرم ،ص 18</ref>. جمعیت آنان بین 80000 تا 120000 تن برآورد شده است كه عمدتاً در شمال این كشور و در منطقه مشهور به جبل محسن در طرابلس سكونت دارند.


مذهب درزي از جمله مذاهب باطني منسوب به اسلام** و آموزه‌هاي آن آميزه‌اي از مباني اعتقادي اسلام و ديگر اديان است. پس از آن كه در سال 1043 باب دعوت درزي بسته شد(زهرالدين،35)،مبانی اعتقادی و فقهي آنان همچنان سري و تنها عقال درزي از آن آگاهند و آنانند كه بايستي اعمال مذهبي را انجام ‌دهند و طبقه جهال وظيفه عملي در اين خصوص ندارند. (پيشين، 45)
==== '''طائفه یهود''' ====
گرچه حضور یهودیان در لبنان به قرن دهم میلادی بازمی‌گردد ولی بیشتر آنان در قرن هجدهم از مغرب غربی به این كشور آمدند پس از تأسیس دولت اسرائیل در سرزمین‌های اشغالی فلسطین، بسیاری از آنان به آنجا مهاجرت كردند  جمعیت آنان در سال 1958 حدود 15000 نفر بود كه به ویژه پس از آغاز جنگ های داخلی گروهی دیگر از آن ها لبنان را ترك كردند. امروز جمعیت بسیار اندكی از آنان در لبنان باقی مانده است.[v]<ref>صدر هاشمی، سید محمد (1330). جامعه و فرهنگ لبنان. تهران: موسسه فرهنگی،هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، ص 179_192</ref>


درزي‌ها '''حمزة بن علي''' را مؤسس حقيقي مذهب خود و بنيانگذار مباني نظري آن مي‌دانند و به پيروي از او، خود را موحدين درزي مي‌خوانند(پیشین، 29). مناطق سنتي سكونت درزيهاي لبنان، عمدتاً الشوف، وادي التيم و المتن است و البته در برخي از ديگر مناطق همچون بيروت نيز پراكنده‌اند و جمعيت آنان در حدود 170000 تن تخمين زده مي‌شود. مرجعيت مذهبي درزي‌ها، شوراي مذهبي درزي است كه در رأس آن شيخ العقل قرار دارد. شيخ العقل فعلي درزي‌هاي لبنان شيخ نعیم حسن است كه از سال 2006 در اين سمت قرار دارد. درزي‌هاي لبنان همچنين داراي مؤسسات اوقاف، محاكم مذهبي، مراكز بهداشت و شوراي درزي تحقيقات و توسعه‌اند و برخي ديگر از مؤسسات خيريه آموزشي را نيز در اختيار دارند (پيشين،249 تا 260).


'''علوي:''' علوي‌هاي لبنان گرچه از مذاهب شيعي شمرده مي‌شوند، آموزه‌ي آنان از ديگر اديان و مذاهب تأثير پذيرفته است. خاستگاه اصلي علويها سوريه است و حضور نيروهاي نظامي سوريه  طي سه دهه گذشته در لبنان، زمينه‌ساز مهاجرت بسياري از آنان به اين كشور شد. در سالهاي اخير از سوي دولت لبنان به رسميت شناخته شده‌اند و بنابراين همچون ديگر طوائف مذهبي رسمي، داراي محاكم خاص و داراي نماينده در پارلمان‌اند (قرم ،18). جمعيت آنان بين 80000 تا 120000 تن برآورد شده است كه عمدتاً در شمال اين كشور و در منطقه مشهور به جبل محسن در طرابلس سكونت دارند. 


'''طائفه يهود'''
== پاورقی ==
[i]از جمله:درایسدل، آالیسدیر و بلیک، جرالد اچ؛ 1369، 365


گر چه حضور يهوديان در لبنان به قرن دهم ميلادي بازمي‌گردد ولي بيشتر آنان در قرن هجدهم از مغرب غربي به اين كشور آمدند پس از تأسيس دولت اسرائيل در سرزمين‌هاي اشغالي فلسطين، بسياري از آنان به آنجا مهاجرت كردند  جمعيت آنان در سال 1958 حدود 15000 نفر بود كه به ويژه پس از آغاز جنگهاي داخلي گروهي ديگر از آنها لبنان را ترك كردند. امروز جمعيت بسیار اندكي از آنان در لبنان باقي مانده است.*
[ii] از جمله: آل صفا؛ 1998، 233؛ مكی ؛1991، 34


[iii] برخی از پژوهشگران برآنند كه الزوزنی، فردی ایرانی و متولد زوزن خراسان است؛ از جمله نگاه كنید به: كردعلی، 1972، 265 و نیز، زهرالدین، صالح، 1994، 37.


[iv]در خصوص وابستگی مذهب درزی به اسلام، نظریات گوناگونی وجود دارد. گروهی اساس آن را آمیزه‌ای از باورهای شیعی، مسیحیت و زرتشتی می‌دانند كه با اساطیر رنگ و بوگرفته از فرهنگ بومی درآمیخته است. برخی نیز درزی ها را در زمره مسلمانان می‌دانند كه در طول زمان و به دلیل در اقلیت بودن و برای اجتناب از شكنجه و فشار، اعتقادات خود را  مخفی نگه داشته‌اند.


----*از جمله: آل صفا؛ 1998، 233؛ مكي ؛1991، 34
[v] حیدر،محمود؛2011،الطوائف اللبنانیۀ،سیرة ذاتیة،رایزنی فرهنگی ج.ا.ا،بیروت


<nowiki>*</nowiki> برخي از پژوهشگران برآنند كه الزوزني، فردي ايراني و متولد زوزن خراسان است؛ از جمله نگاه كنيد به: كردعلي، 1972، 265 و نيز، زهرالدين، صالح، 1994، 37.
== نیز نگاه کنید به ==


<nowiki>**</nowiki> در خصوص وابستگي مذهب درزي به اسلام، نظريات گوناگوني وجود دارد. گروهي اساس آن را آميزه‌اي از باورهاي شيعي، مسيحيت و زرتشتي مي‌دانند كه با اساطير رنگ و بوگرفته از فرهنگ بومي درآميخته است. برخي نيز درزیها را در زمره مسلمانان مي‌دانند كه در طول زمان و به دليل در اقليت بودن و براي اجتناب از شكنجه و فشار، اعتقادات خود را  مخفي نگه داشته‌اند
* [[لبنان]]؛ [[ادیان در مصر]]؛ [[ادیان در چین]]؛ [[ادیان در روسیه]]
* [[ادیان در لبنان]]؛[[جامعه و نظام اجتماعی لبنان]]؛ [[سیاست و حکومت لبنان]]
* [[ادیان در لبنان]] ؛ [[دين در جامعه و سياست لبنان]]
* [[ادیان در لبنان]]؛ [[طوائف مسيحی لبنان]]
* [[ادیان در لبنان]]؛ [[اسلام و مسلمانان لبنان]]


<nowiki>*</nowiki> حیدر،محمود؛2011،الطوائف اللبنانیۀ،سیرة ذاتیة،رایزنی فرهنگی ج.ا.ا،بیروت
== کتابشناسی ==

نسخهٔ ‏۱۷ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۲۲:۴۰

جایگاه و نقش دین در جامعه و سیاست

لبنان یكی از متنوع‌ترین كشورها به لحاظ دینی و مذهبی است. پیروان مذاهب گوناگون و در طول تاریخ در قالب طوایف مذهبی در روند تحولات سیاسی اجتماعی این سرزمین نقش‌آفرین بوده‌اند و لذا امروز از این طوایف به عنوان واحدهای سیاسی اجتماعی نام برده می‌شود. هر چند در طول قرن های گذشته در میان طوایف ، اختلاف و نزاع كه گاه با درگیری های خشونت‌بار و خونین همراه بوده است، استمرار داشته است، اصل همزیستی همواره مورد توجه و تأكید رهبران و نخبگان دینی و مذهبی بوده است؛ اصولاً یكی از عوامل بقای این جامعه متكثر مذهبی، همین اصل بوده است.

علی رغم تأثیرات فرهنگی و آموزش های غربی در فرهنگ عمومی كشور، پایبندی به سنت‌های مذهبی به وضوح قابل مشاهده است. البته نسبت این پایبندی در میان مسلمانان بیشتر از مسیحیان و در میان مذاهب مسیحی، پیروان مذاهب شرقی از پایبندی های بیشتری برخوردارند.

در قانون اساسی لبنان بر دین و مذهب خاصی تأكید نشده است و تنها از آزادی اندیشه و اعتقادات سخن رفته است؛ در عین حال طوایف مذهبی به رسمیت شناخته شده و بر جایگاه آنان در ساختار سیاسی كشور تأكید شده است. بر همین مبناست که نمایندگان این طوایف در اركان حكومت و نظام سیاسی و مدیریتی كشور حضور دارند. طوایف مذهبی بر اساس قوانین مصوب دارای استقلال بوده و رسیدگی به احوال شخصی پیروان هر مذهب همچون ازدواج، طلاق، ارث، سرپرستی و... بر اساس رویه قضایی ویژه همان مذهب انجام می‌شود.

از آنجا که از سال 1923 كه آخرین سرشماری رسمی و تحت قیمومیت فرانسویان صورت گرفت و نشان می‌داد كه مسیحیان از اكثریت برخوردارند، تاكنون آمار رسمی از جمعیت طوایف مذهبی ارائه نشده است، تعداد دقیق جمعیت پیروان مذاهب چندان روش نیست؛ برخی قرائن و آمارهای تخمینی مجامع بین‌المللی و برخی پژوهش‌ها[i] حاكی از اكثریت داشتن مسلمانان نسبت به مسیحیان است.

از 18 طائفه مذهبی لبنان، مسیحیان 12 طائفه، مسلمانان 5 طائفه و یهودی‌ها هم یك طائفه با جمعیتی بسیار اندک را تشكیل می‌دهند.

 

طوائف مسیحی

مارونی

مارونی ها خود را پیروان مارون زاهد می‌دانند كه در اواخر قرن چهارهم و اوایل قرن پنجم میلادی در منطقه‌ای میان حلب و انطاكیه در شمال شام می‌زیسته است [۱]. او با تبلیغ دین مسیح در منطقه‌ای كه عموماً مشرك بودند، موفق شد تا بسیاری از مردم را به مسیحیت درآورد [۲]. پس از مرگ او، پیروانش به تبلیغ آیین او پرداختند و به مسیحیان مارونی اشتهار یافتند. از آنجا كه مارونی ها معتقد به مشیت یگانه مسیح بودند پس از آن كه مجمع مسكونی ششم در قسطنطنیه در سال 680م، با تصویب طبیعت و مشیت دوگانه مسیح، اعتقاد به یگانگی مشیت او را تكفیر كرد، آنان ضمن خودداری از تأیید مصوبه مزبور، رابطه خود را با كلیسای رم نیز قطع كردند [۳] ودر همان سال كلیسای مستقل خود را بنیان گزاردند[۴] . درگیری‌های ناشی از اختلافات اعتقادی میان مارونی ها و مسیحیان پیرو كلیسای رم به تدریج باعث مهاجرت های پراكنده مارونی ها به مناطق امن كوهستانی لبنان شد. مهاجرت های عمده اما در بین سال های 969 م و 1071م تحت فشار و سركوب دولت بیزانس صورت گرفت [۵]. مارونی ها در جبل لبنان كلیساهای خود را یكی پس از دیگری ایجاد كردند و با ورود جنگجویان صلیبی به حمایت از آنان پرداختند [۶].

ارتباطات نزدیك و حمایت همه جانبه مسیحیان مارونی از صلیبی ها سبب شد تا به تدریج مسئله اتحاد با كلیسای رم مورد توجه بخش وسیعی از رهبران مذهبی آنان قرار گیرد. علی رغم مخالفت های صورت گرفته با این مسئله، در سال 1180 م این اتحاد صورت واقع به خود گرفت [۷] و از آن پس اعتقاد به مشیت یگانه مسیح نیز مورد اظهار و نفی قرار گرفت [۸]. در دوره مملوكی، پس از آن كه شیعیان كسروان از سوی  سپاهان دمشق به شدت سركوب و بخش عمده‌ای از آنان ناگزیر این منطقه را ترك كردند، مارونی های بسیاری جایگزین آنان شدند [۹]. همچنین در دوره امارت خاند‌‌ان های معن و شهاب در قرون 17 و 18 بسیاری از مارونی ها به جنوب مهاجرت و در منطقه كوهستانی شوف سكنی گزیدند [۱۰]و بدین سان به تدریج منطقه نفوذ آنان گسترش یافت. دردوره قیمومیت فرانسه، مارونی ها با حمایت حاكمان فرانسوی در حوزه‌های گوناگون سیاسی و اقتصادی از نفوذ بیشتری برخوردار شدند كه زمینه را برای نقش‌آفرینی آن ها در ساختار حاكمیت پس از استقلال این كشور فراهم ساخت.

امروز، ماورنی ها بزرگترین طائفه در میان طوائف مسیحی لبنان بشمار می‌روند و مرجعیت دینی آن ها كلیسای بكركی وپاتریاک بشارة المرعی كه در سال 2011 به این سمت انتخاب شد، رهبری مذهبی آنان را بر عهده دارد.

مارونی های لبنان در تحولات دو قرن اخیر به ویژه بحران های 1841 و 1860 و نیز جنگهای داخلی 15 ساله این سرزمین نقش مؤثری داشتند. پس از جنگ، هر چند از وزن سیاسی آنان نسبت به گذشته تا حدودی كاسته شد، در ساختار قدرت همچنان حضوری تأثیرگذار دارند؛ ازجمله رئیس جمهور از میان آنان انتخاب می شود.

روم ارتدوكس

دومین مذهب مسیحی به لحاظ جمعیت پیروان و پس از طائفه مارونی قرار دارد. آنان از اعراب مسیحی شام‌اند كه در گذشته پیرو كلیسای واحد ملكی بودند كه همه مسیحیان شام و مصر را تحت پوشش خود داشت. با بروز انشقاق میان كلیسای رم و كلیسای بیزانس در سال 1054، ملكی ها به كلیسای بیزانس پیوستند در سال 1684، ملكیها خود دچار انشعاب شدند و سرانجام در سال 1724 دو كلیسای مستقل روم ارتدوكس و روم كاتولیك شكل گرفت [۱۱]. پس از این انشعاب، بسیاری از ارتدوكس ها به لبنان مهاجرت كردند. گروهی از آنان نیز در پی حملات وهابی ها در اوائل قرن 19، به لبنان گریختند [۱۲]. آنان عموماً در منطقه الكوره در شمال لبنان سكونت دارند و گروه‌هایی از آنان نیز در بیروت و برخی شهرهای ساحلی اقامت دارند. مرجعیت دینی روم ارتدوكس در دمشق استقرار دارد [۱۳] پیروان این مذهب بیشتر در كار تجارت و مشاغل حرفه‌ای هستند و با مسلمانان دارای رابطه تفاهم‌آمیز و جمعیت آنان در حدود 10% كل جمعیت لبنان تخمین زده می‌شود [۱۴].

روم كاتولیک

این مذهب در میان مسیحیان لبنان، پس از روم ارتدكس، بیشترین پیرو را دارد. مسیحیان روم كاتولیك كه به ملكی هم معروفند، به دلیل پیوستن به كلیسای رم در اواخر قرن 17 به دنبال درگیری‌هایی كه با ارتدوكس ها داشتند و برای رهایی از آزار آنان، به لبنان مهاجرت كردند [۱۵]. مرجعیت دینی روم کاتولیک در دمشق مستقر است و جمعیت آنان حدود 250000 نفر تخمین زده می‌شود [۱۶].

سریان ارتدوكس

پیروان این مذهب به یعقوبی هم مشهورند و مرجعیت مذهبی آنان پاتریاك انطاكیه و مناطق شرق است كه در دمشق اقامت دارد و جمعیت آنان در حدود 20000 نفر تخمین زده می‌شود [۱۷].

سریان كاتولیك

انشعابی از سریان ارتدوكس است كه در سال 1798 كلیسای رم آن را به رسمیت شناخت. پاتریاك آنان در انطاكیه مستقر است و جمعیت آنان حدود 15000 نفر تخمین زده می‌شود [۱۶]

قبطی

قبطی های لبنان جمعیتی كمتر از 2000 تن دارند و عموماً مصری الاصلند. مرجعیت مذهبی آنان در مصر مستقر است [۱۸] و به عنوان هجدمین طائفه مذهبی به رسمیت شناخته شده‌اند و به دلیل جمعیت اندك، به عنوان یكی از مذاهب اقلیت بشمار می‌روند.

كلدانی

مذهب كلدانی انشعابی از كلیسای نسطوری است كه در سال 1828 از سوی كلسیای رم به رسمیت شناخته شد. مرجعیت دینی آنان پاتریاك بابل و در بغداد مستقر است. كلدانی های لبنان عموماً از اواخر قرن نوزدهم از عراق به لبنان مهاجرت كرده‌اند. پیروان این مذهب در حدود 60000 تن تخمین زده می‌شوند [۱۸] و در شمار طوائف اقلیت قرار دارند.

نسطوری

نسطوری ها عراقی الاصلند كه درسال 1933 به لبنان مهاجرت كرده‌اند. جمعیت آنان تا 10000 تن تخمین زده می‌شود و مرجعیت دینی آنان در بغداد مستقر است [۱۸]. نسطوری ها از جمله طوائف مذهبی اقلیت در لبنان به شمار می‌روند.

لاتین

بیشتر كاتولیك های لاتین یا مسیحیان شرقی، ریشه اروپایی[۱۹] دارند و تعداد كمی از آنان اصالتاً لبنانی‌اند. آنان از كلیسای واتیكان پیروی می‌كنند و جمعیتی حدود 25000 نفر دارند. [۱۶].

ارمنی

در نتیجه انشعاباتی كه در نیمه‌های قرن هجدهم در كلیسای ارمنی كیلیكیا در شمال سوریه روی داد، گروه‌های زیادی از ارمنی‌های كاتولیك برای رهایی از آزار ارتدوكس ها به لبنان مهاجرت كردند. همچنین در اواخر قرن نوزدهم و در پی سركوب ارمنی‌های آسیای صغیر و كیلیكیا توسط عثمانی‌ها، بسیاری از آنان كه عمدتاً ارتدكس بودند رو به سوی لنبان گزاردند [۲۰]. با ادامه سركوب و كشتار ارمنی‌ها، این مهاجرتها در سال 1915 نیز تكرار شد [۲۱].

ارمنی های لبنان عموماً در بیروت و در مناطق خاص همچون برج حمود و انطلیاس سكونت داشته و به سنت های قومی خود شدیداً وفادارند. آنان به دلیل ویژگی‌های زبانی و فرهنگی از پیروان دیگر مذاهب و ادیان باز شناخته می‌شوند. در میان طائفه ارمنی، ارتدوكس‌‌ها با حدود 150000 نفر بیشترین و كاتولیك‌ها  با 20000 نفر، كمترین جمعیت را دارا می‌باشند [۲۲].

پروتستان

بیشتر آنان در نیمه دوم قرن نوزدهم و تحت تأثیر تبلیغاتی گروه‌های تبشیری آمریكایی انگلیسی (انجیلی)، از دیگر مذاهب مسیحی به این مذهب گرویدند [۲۳]. پروتستان ها شامل چند فرقه هستند كه مهم ترین آن ها انجیلی های سوری لبنانی با جمعیتی حدود 15000 تن و انجیلی های بیروتی با حدود 5000 تن هستند.[۲۴]

پروتستان ها عمدتآً در بیروت و در دو منطقه رأس بیروت و اشرفیه ساكن و در زمره طوائف اقلیت بشمار می‌روند و دارای كلیساهای مستقل از واتیكان می‌باشند.

طوائف مسلمان

شیعه

از چگونگی پدید آمدن تشیع در لبنان، روایت های مختلفی وجود دارد. روایت‌های عمدتاً شیعی حضور ابوذر غفاری در عهد خلافت عثمان در منطقه جبل عامل را زمینه‌ساز آن دانسته‌اند.[ii] در صورت پذیرش این روایت ها، با توجه به قدرت امویان و برخورد خشن با مخالفان، حضور شیعیان در جنوب لبنان در دوره اموی بسیار محدود بوده است. آنچه مسلم است آن كه با سقوط امویان در سال 745م(128ه) و دور شدن مركز خلافت از شام، زمینه حضور شیعیان در لبنان بیشتر و با ظهور دولت‌های شیعی در مصر و شام، گرایش به تشیع در جبل عامل رو به فزونی گزارد و طی قرون بعد، مناطق وسیعی از این سرزمین تحت سیطره شیعیان قرار گرفت[۲۵]. هر چند جمعیتی از شیعیان لبنان دارای گرایش های نُصیری و اسماعیلی بودند، بیشتر آن ها به ویژه اكثریت مطلق ساكنان جبل عامل، گرایش شیعی اثنی عشری داشتند.

ساكنان طرابلس در شمال لبنان نیز تا پیش از حمله صلیبی ها عمدتاً شیعه بوده و علی رغم سال ها مقاومت در برابر محاصره و حملات آنان، سرانجام دولت شیعی بنی‌عمار سقوط كرد. ساكنان منطقه كسروان، واقع در جبل لبنان نیز تا قرن چهاردهم میلادی عموماً شیعه بوده‌اند [۲۶]. با پایان كار صلیبی ها، مملوكی ها به بهانه همكاری شیعیان با صلیبی ها و با  اتهام عدم اعتقاد آنان به اسلام، حملاتی را علیه آنان آغاز كردند كه به دلیل مقاومت سرسختانه شیعیان درمراحل اولیه چندان با توفیق همراه نبود. سرانجام با فتوای ابن‌تیمیه فقیه حنبلی شام و بسیج نیروی بسیار با حمله‌ای گسترده و سنگین در سال 1305، توانستند شیعیان را در این منطقه قلع و قمع كنند؛ تعداد بسیاری كشته و آنان كه جان سالم به در برده بودند ناگزیر از فرار به جنوب و یا منطقه بقاع شدند و جمعیت اندكی از آنان نیز برای در امان ماندن به تغییر مذهب روی آورد[۲۷]. علی رغم جمعیت معتنابه به شیعیان در دوره مملوكی و عثمانی از آنجا كه آنان را دشمن می‌پنداشتند، نه تنها از حیات سیاسی به دور نگه داشته شدند كه تحت فشارها و محرومیت‌های فراوان قرار گرفتند. در دوره عثمانی اصولاً شیعیان را به رسمیت نمی‌شناختند و تنها در دوره نظام اداری خودمختار (متصرفیة) بود كه اندك سهمی در اداره امور به آنان داده شد.[۲۸]

علی رغم محرومیت های اشاره شده، تحولات فرهنگی اجتماعی جامعه شیعه این سرزمین قابل توجه است. نهضت علمی جبل عامل(ازنیمه های قرن هشتم تا نیمه های قرن دهم هجری) كه به تاسیس حوزه های علمی و ظهور ده ها فقیه و عالم نامدار شیعی انجامید، تنها یکی از فرازهای تاریخی شیعیان لبنان است . محمدبن مکی الجزینی مشهور به شهیداول،علی بن عبدالعالی معروف به محقق کرکی وزین الدین بن علی الجباعی مشهور به شهیدثانی که هرکدام در پربار ساختن فقه شیعی و استمرار حرکت اجتهادی در تشیع نقش موثری داشتند، از بستر این نهضت دینی و فرهنگی برآمدند.حضور تعداد قابل توجهی از عالمان جبل عاملی در ایران که به دعوت شاهان صفوی صورت گرفت نیز در تعمیق و گسترش فرهنگ و آموزه های شیعی و استحكام پایه‌های حكومت صفویان تأثیرغیرقابل انکاری داشت.

تحولات سیاسی اجتماعی در جامعه لبنان از جمله جنبش اصلاحی در میان شیعیان در نیمه اول قرن بیستم و ادامه آن در نیمه دوم آن قرن كه به شكل‌گیری جنبش محرومین و سازمان امل توسط امام موسی صدر انجامید، پس از قرن ها، زمینه حضور آنان در صحنه‌های سیاسی و اجتماعی را فراهم ساخت. ظهور جنبش حزب‌الله در سال های اولیه دهه هشتاد قرن گذشته، تحت تأثیر پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، در واقع ادامه روند تحولات مزبور بود.

جمعیت شیعیان بر اساس آمار وزارت كشور لبنان در سال 1992، حدود25/8% ساكنان این كشور بوده است و امروز جمعیت آنان تا حدود 33% از كل جمعیت تخمین زده می‌شود [۲۹]. مذهب شیعه در سال 1967 همچون دیگر مذاهب به رسمیت شناخته شد و شورای عالی اسلامی شیعیان به عنوان مسئول دفاع از حقوق و ارتقای سطح اقتصادی و اجتماعی آنان تأسیس گردید .[۳۰]این شورا علاوه برمحاكم قضایی، بر موقوفات مربوط به شیعیان نیز نظارت می‌كند. مسئول فعلی شورای مزبور شیخ عبدالامیر قبلان است كه پس از درگذشت شیخ مهدی شمس‌الدین، جانشین او شد. مؤسس و اولین رئیس این شورا نیز امام موسی صدر بود كه در سال 1979 و درسفر به لیبی مفقود و تاكنون از سرنوشت او اطلاع موثقی در دست نیست،به همین جهت و تا روشن شدن وضعیت وی،مسئولان این شورا از عنوان نایب رئیس استفاده می کنند.

امروز علاوه بر جبل عامل و بقاع، بسیاری از شیعیان در حومه جنوبی بیروت و برخی آن ها نیز در غرب بیروت سكنی دارند و از فعالیت‌های گسترده سیاسی اجتماعی و اقتصادی و حضوری تأثیرگذار در ساختار قدرت برخوردارند؛ از جمله رئیس مجلس نمایندگان از میان سیاستمداران شیعه برگزیده می‌شود.

سنی

جمعیت مسلمانان سنی درسرزمین لبنان تاپیش از برآمدن مملوکی ها،اندک بود. با سقوط دولت شیعی فاطمی و به ویژه پس از شكست صلیبی ها و ظهور مملوكی ها در صحنه قدرت، بسیاری از سنی‌های شام به تدریج به لبنان مهاجرت و در طرابلس، بیروت و صیدا و سایر مناطق ساحلی كه تحت حاكمیت مملوكی ها قرار داشت سكنی گزیدند.[۳۱]

جمعیت‌ سنی‌های‌ لبنان در دوره حاكمیت عثمانی‌ها نیز به دلیل حمایت حكومتی و هم مذهب بودن، از افزایش چشمگیری برخوردار شد؛ به گونه‌ای كه امروز بیشترین جمعیت ساكن در دو شهر صیدا و طرابلس و نیز غرب بیروت سنی مذهبند و برخی از آنان در منطقه بقاع از جمله بعلبلك سكنی دارند [۳۲].

مرجع رسمی سنی‌های لبنانی كه عموماً  حنفی مذهب و حدود 30% از جمعیت را تشكیل می‌دهند دارالفتوی است كه علاوه بر مسائل دینی و احوال شخصیه، امور موقوفات آنان را نیز اداره می‌كند. مفتی اهل سنت لبنان، شیخ محمد رشید قبانی است كه از سال 1990 در این سمت قرار دارد. طائفه سنی لبنان از طوائف اصلی و در ساختار قدرت سیاسی نیز حضوری تعیین كننده دارد، از جمله نخست‌وزیر بایستی از میان آنان برگزیده شود.

درزی

مذهب درزی در قرن پنجم هجری در دوره حكومت الحاكم با مرالله ششمین خلیفه فاطمی مصر و با حمایت او در میان گروهی از اسماعیلیان و توسط شخصی به نام محمد بن اسماعیل درزی معروف به انشتكین بنیان گزارده شد. در نتیجه اختلافاتی كه در همان اوان در میان هوداران مذهب جدید بروز كرد، محمد بن اسماعیل كشته شد و حمزة بن علی الزوزنی از داعیان بزرگ آن به امامت رسید.[iii][۳۳] او اهتمام بسیاری برای سامان دادن به اوضاع مذهب و تجدید اصول آن به كار برد اما به دلیل اختلافات اصولی میان مبانی اعتقادی آن و مذهب اسماعیلیه و دیگر مذاهب سنی، هواداران آن ناگزیر از كتمان فعالیت‌های تبلیغی بودند و لذا به ایجاد نظام سری آن روی آوردند. در پی ناپدید شدن اسرار آمیز الحاكم با مرالله، حمزة بن علی از این رویداد، به عنوان غیبت نام برد و پیروان را به انتظار بازگشت پیروزمندانه او دعوت كرد. از آنجا كه مذهب جدید نتوانست گسترش چندانی در مصر داشته باشد، رهبران آن ، فعالیت‌های تبلیغی خود را به شام كه عشایر عرب آنجا اكثراً اسماعیلی و یا قرمطی مذهب بودند منتقل كردند و با استقبال ساكنان مناطق وادی التیم و شوف روبرو شدند [۳۴]. در جریان جنگ های صلیبی، شجاعت و جنگ‌آوری درزی‌ها مورد توجه حاكمان سنی دمشق قرار گرفت؛ مسئله‌ای كه تأثیر بسزایی در تثبیت جامعه درزی و قدرت گرفتن رهبران فئودال آن داشت. پس از سقوط دولت مملوكی و ورود عثمانی‌ها به شام، فخرالدین اول از رهبران خاندان درزی معن به رهبری منطقه درزی‌نشین دست یافت وزان پس درزی ها همواره در تحولات سیاسی اجتماعی لبنان حضوری تأثیر گذار داشته‌اند.

مذهب درزی از جمله مذاهب باطنی منسوب به اسلام[iv] و آموزه‌های آن آمیزه‌ای از مبانی اعتقادی اسلام و دیگر ادیان است. پس از آن كه در سال 1043 باب دعوت درزی بسته شد[۳۵]،مبانی اعتقادی و فقهی آنان همچنان سری و تنها عقال درزی از آن آگاهند و آنانند كه بایستی اعمال مذهبی را انجام ‌دهند و طبقه جهال وظیفه عملی در این خصوص ندارند. [۳۵]

درزی‌ها حمزة بن علی را مؤسس حقیقی مذهب خود و بنیانگذار مبانی نظری آن می‌دانند و به پیروی از او، خود را موحدین درزی می‌خوانند[۳۵]. مناطق سنتی سكونت درزی های لبنان، عمدتاً الشوف، وادی التیم و المتن است و البته در برخی از دیگر مناطق همچون بیروت نیز پراكنده‌اند و جمعیت آنان در حدود 170000 تن تخمین زده می‌شود. مرجعیت مذهبی درزی‌ها، شورای مذهبی درزی است كه در رأس آن شیخ العقل قرار دارد. شیخ العقل فعلی درزی‌های لبنان شیخ نعیم حسن است كه از سال 2006 در این سمت قرار دارد. درزی‌های لبنان همچنین دارای مؤسسات اوقاف، محاكم مذهبی، مراكز بهداشت و شورای درزی تحقیقات و توسعه‌اند و برخی دیگر از مؤسسات خیریه آموزشی را نیز در اختیار دارند [۳۵].

علوی: علوی‌های لبنان گرچه از مذاهب شیعی شمرده می‌شوند، آموزه‌ی آنان از دیگر ادیان و مذاهب تأثیر پذیرفته است. خاستگاه اصلی علوی ها سوریه است و حضور نیروهای نظامی سوریه  طی سه دهه گذشته در لبنان، زمینه‌ساز مهاجرت بسیاری از آنان به این كشور شد. در سالهای اخیر از سوی دولت لبنان به رسمیت شناخته شده‌اند و بنابراین همچون دیگر طوائف مذهبی رسمی، دارای محاكم خاص و دارای نماینده در پارلمان‌اند [۳۶]. جمعیت آنان بین 80000 تا 120000 تن برآورد شده است كه عمدتاً در شمال این كشور و در منطقه مشهور به جبل محسن در طرابلس سكونت دارند.

طائفه یهود

گرچه حضور یهودیان در لبنان به قرن دهم میلادی بازمی‌گردد ولی بیشتر آنان در قرن هجدهم از مغرب غربی به این كشور آمدند پس از تأسیس دولت اسرائیل در سرزمین‌های اشغالی فلسطین، بسیاری از آنان به آنجا مهاجرت كردند  جمعیت آنان در سال 1958 حدود 15000 نفر بود كه به ویژه پس از آغاز جنگ های داخلی گروهی دیگر از آن ها لبنان را ترك كردند. امروز جمعیت بسیار اندكی از آنان در لبنان باقی مانده است.[v][۳۷]


پاورقی

[i]از جمله:درایسدل، آالیسدیر و بلیک، جرالد اچ؛ 1369، 365

[ii] از جمله: آل صفا؛ 1998، 233؛ مكی ؛1991، 34

[iii] برخی از پژوهشگران برآنند كه الزوزنی، فردی ایرانی و متولد زوزن خراسان است؛ از جمله نگاه كنید به: كردعلی، 1972، 265 و نیز، زهرالدین، صالح، 1994، 37.

[iv]در خصوص وابستگی مذهب درزی به اسلام، نظریات گوناگونی وجود دارد. گروهی اساس آن را آمیزه‌ای از باورهای شیعی، مسیحیت و زرتشتی می‌دانند كه با اساطیر رنگ و بوگرفته از فرهنگ بومی درآمیخته است. برخی نیز درزی ها را در زمره مسلمانان می‌دانند كه در طول زمان و به دلیل در اقلیت بودن و برای اجتناب از شكنجه و فشار، اعتقادات خود را  مخفی نگه داشته‌اند.

[v] حیدر،محمود؛2011،الطوائف اللبنانیۀ،سیرة ذاتیة،رایزنی فرهنگی ج.ا.ا،بیروت

نیز نگاه کنید به

کتابشناسی

  1. ↑ المقداد (1999)، ص 17
  2. ↑ ضو (1997)، ص 80
  3. ↑ الصليبي (1991) ، ص 103
  4. ↑ الصليبي (1991) ، ص 121
  5. ↑ الصليبي (1991) ، ص 121
  6. ↑ الصليبي (1991) ، ص 130
  7. ↑ الصليبي (1991) ، ص 131
  8. ↑ الصليبي (1991) ، ص 104
  9. ↑ مكي (1991 )، ص 230
  10. ↑ الصليبي (1991)،ج 2 ،ص 13
  11. ↑ الصليبي (1991)،ج 2 ،ص 23
  12. ↑ الصلیبی(1991) ،ج 1، ص189
  13. ↑ المقداد ، ص24
  14. ↑ الصلیبی،ج2،ص25
  15. ↑ الصلیبی ،ج1،ص 189
  16. ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ ۱۶٫۲ المقداد، ص 27
  17. ↑ المقداد ،ص25
  18. ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ ۱۸٫۲ المقداد ،ص26
  19. ↑ قرم (2004)،ص 16
  20. ↑ الصلیبی،ج 2 ،ص27
  21. ↑ الصلیبی، ج1، ص179
  22. ↑ المقداد (1999)،ص25_27
  23. ↑ الصلیبی، ج1،ص67
  24. ↑ المقداد، ص26
  25. ↑ حیدر احمد (2007)،ص 353
  26. ↑ الصلیبی ،ج2،ص15
  27. ↑ حیدر احمد ،ص 21
  28. ↑ المقداد ،ص40
  29. ↑ المقداد ،ص 41
  30. ↑ قرم(2004) ،ص111
  31. ↑ الصلیبی ،ج2،ص17
  32. ↑ المقداد ، ص42
  33. ↑ زهرالدین( 1994)، ص38
  34. ↑ الصلیبی،ج2 ،ص158
  35. ↑ ۳۵٫۰ ۳۵٫۱ ۳۵٫۲ ۳۵٫۳ زهرالدین،ص249_260
  36. ↑ قرم ،ص 18
  37. ↑ صدر هاشمی، سید محمد (1330). جامعه و فرهنگ لبنان. تهران: موسسه فرهنگی،هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، ص 179_192
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=ادیان_در_لبنان&oldid=10990»