نویسندگان معاصر زیمبابوه

نویسندگان معاصر زیمبابوه

از نویسندگان معاصر کشور زیمبابوه می توان به دوریس لسینگ؛ سولومون موتسوایرو؛ ساموئل چیم سورو؛ دکتر دیوید ولز؛ فریدام تی . وی . نیاموبایا؛ چارلز مونگوشی؛ شیمر چینودیا؛ دامبودزو ماره چرا؛ جرج كاهاری؛ نوزيپو مارايرا؛ تسی تسی دا نگارمبا؛ استنلی نیامفوکودزا؛ چنجه رایی هوه؛ یه وونه ورا؛ ويرجينيا فيری اشاره کرد.

دوریس لسینگ

خانم دوریس لسینگ نویسنده نامدار زیمبابوه‌ای در سال 1919 در ایران به دنیا آمد. سال 1949 رهسپار لندن شد و در همان سال اولین رمان ادبی خود به نام "آواز علف" را منتشر کرد. لسینگ در این کتاب به شرح وضعیت زندگی سیاهان پرداخته بود و انتشار آن باعث شهرت فراوان وی در سراسر جنوب آفریقا شد. لسینگ در دهه‌های 1960 تا 1990 به تألیف و چاپ کتاب‌های مختلف با موضوعات گوناگون ادامه داد و با دریافت جوایز مختلف ادبی به یکی از سرشناس‌ترین چهره‌های ادبی آفریقا در اروپا تبدیل شد.

دوریس لسینگ از معدود نویسندگان سفیدپوست زیمبابوه است که در اکثر کتاب‌های خود به خصوص آثار منتشر شده از وی در دهه‌های 1950 تا 1970 به شدت از رفتار و عملکرد رژیم‌های نژاد پرست آفریقای جنوبی و رودزیای جنوبی در سرکوب سیاه‌پوستان این کشورها و نادیده گرفتن حقوق و آزادی‌های فردی آن‌ها انتقاد کرده است. در آثار وی تعارض تمدن‌ها و فرهنگ‌ها و تمایزات موجود بین فرهنگ غرب و فرهنگ سنتی آفریقا به نحو بارزی به چشم می‌خورد و همین موضوع سبب شد در سال 1956 نام وی در لیست سیاه افراد ممنوع الورود به آفریقای جنوبی و رودزیای جنوبی قرار بگیرد. اوج خشم وی از رفتار ناعادلانه سفیدپوستان کشورهای رودزیا و آفریقای جنوبی در داستان‌های "آواز علف" و "خورشید در زیر پاهای ما" متبلور می‌گردد. دوریس در این دو رمان جذاب، رفتار خشن و سرکوب‌گرایانه سفیدپوستان و خشم توأم با صبوری سیاهان را با عبارات و واژه‌های زیبای ادبی به تصویر کشیده است. آخرین کتاب وی (The story of general dann Mara’s daughter and the snowdog) در سال 2005 میلادی در لندن منتشر شد.

هیچ یک از نویسندگان سفیدپوست مهاجر مانند دوریس لسینگ نتوانسته است برای کشور سابق خود، که تنها خاطره‌ای دور از آن در ذهن این نویسنده سالخورده باقی مانده، افتخار آفرین باشد. وی تنها یک بار در سال 1990 به زیمبابوه سفر کرد.

سولومون موتسوایرو

دکتر سولومون موتسوایرو از قدیمی‌ترین و معروف‌ترین شعرا و نویسندگان زیمبابوه و رودزیای جنوبی سابق به شمار می‌رود. سولومون در سال 1924 در منطقه مازوه به دنیا آمد. وی اولین نویسنده‌ای بود که پس از انقلاب در دانشگاه زیمبابوه تدریس زبان‌های شونایی را آغاز کرد. وی چندین کتاب و رمان ادبی به زبان‌های شونا و انگلیسی تألیف نموده است. مهم‌ترین آثار وی عبارتند از:

فسو (Feso) (1965)

ماپوندرا سرباز زیمبابوه (1978)

چامینوکا پیغمبر زیمبابوه (1982)

سولومون موتسوایرو در رمان‌ها و اشعار شونایی خود به زیبایی به بیان احساسات و خاطرات دوران کودکی خود از زادگاهش، جنگ‌های آزادی بخش، ویرانی روستاها توسط سفیدپوستان در دوره نبردهای آزادی خواهانه، عشق به میهن، اهمیت آزادی و… پرداخته است. وی هر چند بر اهمیت حفظ جایگاه زبان انگلیسی در کشور تأکید دارد، ولی نگارش کتاب به زبان‌های شونا و اندبله را موجب تحکیم ساختار فرهنگ، آداب و رسوم و سنن قبایل این کشور و زبان‌های بومی می‌داند.

ساموئل چیم سورو

ساموئل چیم سورو نویسنده و شاعر معروف زیمبابوه‌ای در سال 1949 در ایالت ماشونالند شرقی به دنیا آمد . چیم سورو فعالیت‌های ادبی خود را از نیمه دهه 1970 آغاز کرد و به تدریج اشعاری از وی به زبان‌های انگلیسی و شونا در مطبوعات رودزیا به چاپ رسید.

اولین مجموعه‌ی اشعار ساموئل چیم سورو به زبان انگلیسی –شونا در سال 1978 تحت عنوان "دود و شعله‌ها" منتشر و روانه بازار گردید. او در این کتاب به مفاهیمی چون عشق و دوستی، کمک به هم‌نوع و لزوم زندگی مسالمت آمیز انسان‌ها می‌پردازد و در لا به لای اشعار خود صبوری و متانت سیاهان کشورش را در مقابل خشونت و بی رحمی سفیدپوستان حاکم با زیبا‌ترین تعابیر و عبارات به تصویر می‌کشد. بهره گیری از اصطلاحات عمیق شاعرانه و غلبه فضای عرفانی بر اشعار از ویژگی‌های این اثر بوده و موجب شهرت آن در محافل ادبی رودزیا گردید. چیم سورو در مصاحبه‌ای، چاپ کتاب مزبور را موجب ارتقای روحیه جنگجویان آزادی‌خواه زیمبابوه دانسته ابراز می‌دارد برخی از مبارزان در اعماق جنگل‌های کشور با مطالعه اشعار این کتاب اشک شوق ریخته‌اند.

وی در سال 1980 و در اوایل استقلال، کتاب "اولین قول" را به زبان شونا منتشر کرد. در همان سال‌ها داستانی کوتاه (Hoyiyo ne Hohwa) را منتشر کرد که در کتاب‌های درسی مدارس گنجانده شد.

رمان "هیچ چیز غیر ممکن نیست" مهم‌ترین کتاب وی است که در سال 1983 به چاپ رسید. چیم سورو در این کتاب اندیشه‌های واقع گرایانه خود را با افکار ایده‌آلیستی در هم آمیخته و در بسیاری از صفحات کتاب نارضایتی خود از اندیشه‌های غمگبن توأم با یأس و دلمردگی سیاهان را بیان داشته می‌کوشد آینده‌ای سرشار از روزهای پر از امید و خوشبختی را برای آنان ترسیم نماید.

ساموئل چیم سورو پس از تألیف این رمان، شهرت فراوانی به دست آورد و موفق به دریافت جایزه ادبی ناشران کتاب زیمبابوه در سال 1984 گردید. برخی از اعضای عالی رتبه حزب حاکم زانو پی اف نیز از تلاش این نویسنده در به تصویر کشیدن وقایع دوران مبارزات تقدیر کرده این کتاب را در زمره کتب جاودانی و ماندگار در تاریخ ادبیات کشور خواندند.

دکتر دیوید ولز

دیوید ولز در سال 1952 میلادی در سالیسبوری پایتخت رودزیای جنوبی به دنیا آمد.

وی کتاب‌های متعددی در رابطه با اصول و مبانی مذهب مسیحیت اوانجلیک تألیف نموده است. برخی از کتب وی که طی دهه‌های 1980 و 1990 تألیف شده‌اند، عبارتند از:

1- هیچ مکانی برای حقیقت وجود ندارد

2- حقیقت درستکاری در جهان رؤیاها

3- عشق به خداوند

دکتر ولز از نویسندگان سفیدپوست کشور زیمبابوه است و اگر چه بخش اعظم زندگی خود را خارج از این کشور سپری کرده ولی انجمن نویسندگان زیمبابوه وی را به عنوان یکی از نویسندگان صاحب سبک کشور می‌خواند.

فریدام تی . وی . نیاموبایا

خانم فریدام تی. وی. نیاموبایا از مشهورترین نویسندگان زن زیمبابوه و متولد سال 1958 می‌باشد. فعالیت‌های ادبی وی در قالب شعر و رمان از سال 1986 و با چاپ کتاب "دوباره در راه" (ON THE ROAD AGAIN) آغاز شد. نیاموبایا در کتاب خود که در برگیرنده اشعاری پر احساس است، با بهره گیری از دانش وسیع خود در زمینه ادبیات شونایی تصویری شفاف و درخشان از جنگجویان جبهه آزادی بخش زیمبابوه ترسیم می‌نماید. وی در این کتاب در تلاشی آشکار برای ارتقای ادبیات شونا به وفور از ضرب المثل‌ها، فولکلور، آداب و رسوم خرافه‌گونه، افسانه‌ها و اسطوره‌های قومی و قبیلگی شونا استفاده کرده تلاش جنگجویان حزب زانو و اقدامات آنان برای بیرون راندن دشمنان سفید پوست از سرزمین آبا و اجدادی را می‌ستاید. اشعار احساسی او از رنج‌های سیاهان شهری و روستایی رودزیا و جوانانی که در اردوگاه‌های نمور و مملو از حیوانات موذی و گزنده زندگی می‌کردند، به شکلی زیبا یاد می‌کند. خواننده با مطالعه این اشعار به اوج ستم و بی‌عدالتی سفیدپوستان و مظلومیت سیاهان رودزیا و رنجی که برای باز پس گیری وطن متحمل شدند، پی می‌برد.

چارلز مونگوشی

چارلز مونگوشی (Charles Mungoshi) در دسامبر 1947 در "ماشونالند" (Mashonaland) به دنیا آمد. وی در دهه 70 سه کتاب به زبان شونا منتشر کرد که سال‌های طولانی در مدارس تدریس می‌شد. نمایش‌نامه‌های وی نیز در مدارس، کالج‌ها و رادیو و تلویزیون مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند. مونگوشی، "داستان‌هایی از کودک شونایی" (1989) و "یک روز در گذشته‌های دور" (1991) (One Day Long Ago) را که توانست جایزه ویژه ادبیات کودک آفریقایی "نوما" را در سال 1992 دریافت کند، برای کودکان تألیف کرد.

شیمر چینودیا

شیمر چینودیا نویسنده مشهور زیمبابوه‌ای و از پایه‌گذاران ادبیات شونایی در سال 1957 میلادی در استان میدلندز به دنیا آمد. وی در کتاب‌های خود بیشتر از سیاست، روابط انسان‌ها با یکدیگر، طبقات مختلف اجتماعی، مذهب و دوستی سخن می‌گوید و خوانندگان خود را به تفکر در مسائل مختلف اجتماعی، آداب و رسوم، سنت‌ها و جشن‌های قومی و قبیلگی تشویق نموده رمز موفقیت ملت را در حفظ مقررات اجتماعی - قومی و احترام به آداب قبیلگی می‌داند.

چینودیا دو سال پس از استقلال کشور در اوایل دهه 1980 اولین داستان خود به نام "شبنم صبحگاهی" (DEW IN THEMORNING) را منتشر کرد که با استقبال جوانان پر شور انقلابی و سایر مردم روبرو شد. دومین اثر داستانی وی به نام "دختران انجمن فارایس" (FARAIS GIRLS) با موضوعی سیاسی - اجتماعی در سال 1984 میلادی چاپ شد و مانند کتاب اول مورد استقبال عموم قرار گرفت. چینودیا در سال‌های بعد به مطالعه و تحقیق درباره مسائل اجتماعی پرداخت و در سال 1990 اثر پژوهشی خود با عنوان "کودکان جنگ" (CHILD OF WAR) را منتشر کرد. همان سال مشهورترین رمان وی "خرمن خارزار" (HARVEST OF THORNS) منتشر شد. این کتاب فضایی حماسی‌گونه داشت و استقبال بسیار خوب مردم از این کتاب باعث شهرت او در سراسر آفریقا گردید. شیمر چینودیا در سال 1995 میلادی به عنوان استاد مدعو در رشته خلاقیت‌های ادبی به مدت دو سال در دانشگاه سنت لورنس نیویورک به تدریس پرداخت و پس از بازگشت به زیمبابوه در سال 1998 کتاب "آیا می‌توانیم حرف بزنیم و چند داستان دیگر" (CAN WE TALK AND OTHER STORIES) را منتشر کرد.

خانه گرسنه، دامبودزو ماره چرا

دامبودزو ماره چرا

انتشار رمان "خانه گرسنه" (The House of Hunger) در سال 1978 خبر از ظهور یکی از نویسندگان توانا و بحث برانگیز ادبیات آفریقا می‌داد. تألیف این اثر سبب شهرت نویسنده و اعطای جایزه "گاردین" در سال 1979 به آن شد. یک سال بعد رمان دیگری با عنوان "آفتاب سیاه" (Black Sunlight) از این نویسنده چاپ و وارد بازار کتاب شد. در هر دو اثر شاهد ورود ادبیات مدرن آفریقا به عرصه فرهنگ مکتوب هستیم. نویسنده (DambudzoMarechera) در آثار خود به بیان دیدگاه ادبیات پدیدارشناسی با تکیه بر واقعیات جامعه استعماری می‌پردازد.

جرج کاهاری

پروفسور جرج کاهاری از چهره‌های سرشناس سیاسی و دانشگاهی زیمبابوه و از شخصیت‌های ممتاز ادبی کشور به شمار می‌رود. کاهاری در سال 1930 در حومه شهر بیندورا به دنیا آمد.

وی را می‌توان از پیشگامان ادبیات نقادانه زیمبابوه و آفریقا به ویژه در زمینه ادبیات نوین آفریقایی دانست. کاهاری طی 40 سال اخیر تحقیقات عمیقی در ارتباط با ادبیات شفاهی آفریقا با تکیه بر رودزیا و پس از آن زیمبابوه انجام داده است. حاصل این تحقیقات، تألیف 16 کتاب به زبان‌های شونا و انگلیسی است. وی از جوانی مطالعات بسیاری در زمینه گردآوری فرهنگ واژه‌ها و نام‌های شونا انجام داده و معتقد است این فرهنگ پس از آماده شدن منبع مهمی برای سیاهان و سفیدپوستان ساکن زیمبابوه در جهت شناسایی عمیق و دقیق زبان‌های انگلیسی و شونا و میزان تأثیرپذیری شونا از زبان انگلیسی خواهد بود.

آخرین اثر پژوهشی کاهاری "در جستجوی هویت" (UFURU) نام دارد. این کتاب به زبان انگلیسی و در خصوص معرفی برخی از باورها و تخیلات سنتی مردم زیمبابوه می‌باشد.

دکتر نوزیپو مارایرا

دکتر نوزیپو مارایره از نویسندگان برجسته زیمبابوه است که در سال 1966 در حراره و در دوره حاکمیت سفیدپوستان بر رودزیا به دنیا آمد.

دکتر مارایره در سال 1996 تنها کتاب خود به نام "نامه‌ای برای دخترم" به زبان انگلیسی را در آمریکا منتشر ساخت.

مارایرا در اثر خود به نقل داستان‌هایی پرداخته که در کودکی از اقوام خود در رابطه با ظلم و ستم سفیدپوستان و مبارزات بی‌امان هم وطنانش علیه اشغالگران شنیده است. داستان در قالب نامه‌ای از سوی مادری خردمند اهل زیمبابوه به دختر خود که مشغول تحصیل در دانشگاه هاروارد است، نگاشته شده است. مادر در قالب داستانی شورانگیز و سرشار از احساسات، زندگی خود و خانواده‌اش را بیان کرده در لا به لای صفحات کتاب و در بخش‌های مختلف آن با یادآوری تلاش مردم شونا برای حفظ ارزش‌های قبیله در خلال مبارزات آزادی طلبی، فرزندش را به حفظ فرهنگ و آداب و رسوم خود و نیاکانش تشویق می‌کند.

تسی تسی دا نگارمبا

تسی تسی دانگارمبا نویسنده و فیلم نامه نویس زیمبابوهای در سال 1959 در شهر "موتوکو" (Mutoko) به دنیا آمد. در دوران تحصیل چند داستان نوشت که مهم‌ترین آن "شرایط اضطراب" (Nervous condition) بود و در سال 1988 چاپ و موفق به دریافت جایزه نویسنده برتر کامنولث شد.

در رمان بلند "شرایط اضطراب"، به تجربیات آموزش و تربیت فردی در رودزیای دوران استعماری یعنی دوران غلبه فرهنگی اقلیت سفیدپوستان بر اکثریت سیاهان کشور اشاره دارد.

اولین فیلم‌نامه او در مورد زیمبابوه دوران بعد از استعمار با عنوان "نریا" (Neria) منتشر گردید.

دانگارمبا، شخصیت ادبی ممتازی است که توانسته پدیده‌های فرهنگی و اجتماعی دوران استعمار را از منظری آفریقایی بررسی کند.

استنلی نیامفوکودزا

وی هم نسل چارلز مونگوشی و متولد سال 1951 در "ودزا" می‌باشد. نیامفوکودزا (Stanly Nyamfukudza) در خلال دهه‌های 50 و 60 میلادی در دوران استعمار رودزیا فعالیت ادبی داشت. در سال 1973 به دلیل فعالیت‌های دانشجویی علیه نژادپرستی به همراه تعدادی دیگر از دانشجویان به زندان افتاد. بعداز آزادی تحصیلات خود را در رشته مطالعات ادبی در دانشگاه آکسفورد لندن ادامه داد. وی در دوران تحصیل در تبعید خود که هم زمان با دوران حکومت رژیم نژادپرست یان اسمیت بود، نقش مهمی در بیداری روشنفکران آفریقایی در مبارزات آزادی‌خواهی و حرکت‌های ملی گرایی داشت. پس از بازگشت به رودزیا تا سال 1988 سر دبیر انتشارات کالج بود. طی این سال‌ها داستان‌های کوتاهی برای جوانان نوشت. برخی آثار مهم وی عبارتند از:

1- "سفر ناباوران" (1980): محتوای اصلی کتاب بررسی نقش روشنفکران جامعه در مسیر مبارزات آزادی بخش آفریقا و تأثیر این نقش در دوران پسا استعمار می‌باشد.

2- "عواقب" (1983): این کتاب شامل یازده داستان کوتاه درباره زیمبابوه از زمان استقلال بوده از تنوع موضوعی برخوردار است. هرچند داستان‌ها دارای موضوعات مستقل می‌باشند، اما به نوعی همگی با یکدیگر مرتبطند. برای نمونه در داستان (بوتز) (Boots)، به تربیت و رشد فرد در جامعه طبقاتی نژادپرست رودزیا اشاره می‌شود. ادامه آن در داستان بعدی جوانان را با بی عدالتی در رودزیا آشنا می‌کند. در تمامی داستان‌ها مبارزه دائمی بر سر مالکیت زمین و هویت فرهنگی بین نژادپرستان سفید و سیاهان بومی رودزیا دیده می‌شود.

در داستان دیگری (Opting out)، نویسنده شرایط زندان‌های رودزیا را در دهه 1970 توصیف می‌کند و به شرح حال دانشجویان سیاه که به دلیل فعالیت‌های سیاسی در زندان‌ها به سر می‌بردند، می‌پردازد.

3- "عبور از رودخانه" (1985): این داستان به بررسی دوران استعمار رودزیا و تأثیرات آن بر زندگی مردم و به خصوص جوانان جامعه پرداخته است.

نویسنده در بیشتر داستان‌های خود مشکل بی‌هویتی و از خودبیگانگی سیاهان و محرومیت آن‌ها از امکانات اجتماعی و اقتصادی دوران نژادپرستی رودزیا را بیان کرده است.

4- "پناهندگان" (1986): این کتاب بررسی زندگی سیاهانی است که به اروپا مهاجرت کرده‌اند.

داستان های دیگری مانند: روزهای ناامیدی، پوسترهای روی دیوار، بدون سیگار و آتش و دیگران و... از این نویسنده چاپ شده که بیشتر آن‌ها به بررسی شرایط اجتماعی و فرهنگی دوران نژادپرستی رودزیا می‌پردازند.

چنجه رایی هوه

"چنجه رایی هوه" (Chenjerai Hove) در 9 فوریه 1956 در جنوب غربی رودزیا به دنیا آمد.

پس از پایان تحصیلات متوسطه وارد کالج "گوئرو" (Gweru) شده رشته ادبیات را در این کالج و دانشگاه یونیسای آفریقای جنوبی گذراند. با انتشار دو کتاب (Up in Arms&Red Hills of home) در سال‌های 1982 و 1985، موفق به دریافت جایزه نوما شد. وی در آثارش به مشکلات اجتماعی و فرهنگی دوران استعمار اشاره می‌کند.

مهم‌ترین اثر وی که از او چهره‌ای بین‌المللی ساخت، کتاب معروف "استخوان‌ها" (Bones) بود و در سال 1988 منتشر شد. این کتاب نخستین رمان وی به زبان انگلیسی بود و توانست در سال 1989 جایزه "ادبیات زیمبابوه" و جایزه کتاب نوما در آفریقا را به دست آورد. این کتاب بعدها به زبان‌های ژاپنی، آلمانی، نروژی، فرانسه و دانمارکی ترجمه و چاپ شد.

رمان استخوان‌ها

موضوع کتاب داستان مبارزات آزادی بخش رودزیا در دهه 1970 تا کسب استقلال در سال 1980 است و در آن به نقش مهم زنان آفریقایی در مبارزات علیه استعمار اشاره شده است. نویسنده مسائل و مشکلات دهقانان رودزیا را از زبان خودشان بیان می‌کند.

یه وونه ورا

وی (Yvonne Vera) در سال 1964 در "ماتابله لند" به دنیا آمد. این نویسنده موفق به کسب جوایز متعدد ادبی در زیمبابوه و آفریقا گردید. برخی از آثار وی عبارتند از:

1- مجموعه‌ی داستان‌های کوتاه "چرا دیگر حیوانات را نمی‌کشید" (Why Don’t You Crave Other Animals) (1992)

2- رمان "نهاندا" (Nehanda) (1993)

3- رمان "بی نام" (Without a Name) (1994)

ویرجینیا فیری

"ویرجینیا فیری" (Virginia Phiri) در سال 1954 در بولاوایو متولد شد. او از نویسندگان معاصری است که آثارش را در قالب‌های مختلف رمان و داستان‌های کوتاه و بلند تألیف کرده است. نخستین کتاب او با عنوان "نا امیدی" (Desperate) در سال 2002 و اثر بعدی این نویسنده با عنوان "سرنوشت" (Destiny) در سال 2006 در زیمبابوه به چاپ رسید. از آثار وی می‌توان موارد زیر را نام برد:

داستان کوتاه

1- دخترانی برای فروش (Daughters for Sale in Light A Candle) (2006)

2-تجسم دوباره (Re-Incarnation in We Hold on to the word of the Lizard) (2004)

3-میراث(2204) (Inheritance)

4-جهنم در زیر زمین است (1998 به زبان انگلیسی) (Hell is Underground)

این نویسنده چندین کتاب غیر داستانی نیز دارد که عبارتند از:

1-زنان در زندان، تراژدی زندگی(2003) (Women in Prison in A Tragedy of Lives)

2-زنان در مبارزات آزادی بخش(2000) (Women in the Liberation Struggle in Women of Resilience)

1- اتاقی در بالا(6-1995 با همکاری یونیسف) (There is Room at the Top)

وی در حال حاضر مدیریت چندین انجمن ادبی نویسندگان زن زیمبابوه را بر عهده دارد.

نیز نگاه کنید به

مشاهیر ادبی روسیه؛ مشاهیر ادبی کانادا؛ مشاهیر ادبی کوبا؛ مشاهیر ادبی لبنان؛ مشاهیر ادبی تونس؛ مشاهیر ادبی افغانستان؛ معرفی برخی از شخصیت های مهم ادبیات کلاسیک چین؛ مشاهیر ادبی سنگال؛ مشاهیر ادبی آرژانتین؛ مشاهیر ادبی در مالی؛ مشاهیر ادبی در ساحل عاج؛ مشاهیر ادبی تایلند؛ مشاهیر ادبی اوکراین؛ مشاهیر ادبی اسپانیا؛ مشاهیر ادبی اردن؛ مشاهیر ادبی اتیوپی؛ مشاهیر ادبی سیرالئون؛ مشاهیر ادبی قطر