مجلس شورای ملی ژاپن
جایگاه مجلس شورای ملی در اصول ۴۱ تا ۶۴ قانون اساسی گنجانده شده است. مجلس شورای ملی ژاپن، کوکّای (国会/ Kokkai) خوانده می‌شود. پارلمان بالاترین نهاد قدرت دولتی و تنها مرجع قانون‌گذاری در کشور ژاپن است. این نهاد علاوه بر قانون‌گذاری، تصویب بودجه کل کشور و تصویب معاهدات بین المللی، طرح پیشنهاد اصلاح قانون اساسی را نیز به عهده دارد.[۱]
مجلس شورای ملی، یک مجلس دو مجلسی متشکل از مجلس نمایندگان و مجلس مشاوران می‌باشد. تعداد اعضای این دو مجلس، شیوه رای گیری و تفکیک حوزه‌های انتخاباتی تابع قوانین موضوعه می‌باشند. طبق قانون اساسی ژاپن، هر فرد ژاپنی فارغ از هر گونه تبعیض می‌تواند برای رای دادن و ورود به مجلس شورای ملی داوطلب شود، البته تعیین شرایط داوطلبان و رای دهندگان وابسته به قوانین موضوعه است. با این حال هیچکس حق ندارد عضو هر دو مجلس باشد. نمایندگان مجلس شورای ملی برای اظهار نظر در مجلس آزاد هستند و به خاطر مواضعشان در مجلس مورد تعقیب قضایی قرار نمی‌گیرند. مجلس شورای ملی به سه شیوه تشکیل جلسه می‌دهد که عبارتند از جلسات عادی، فوق العاده و ویژه. جلسات عادی معمولا از روز اول ژانویه به خواست کابینه و دستور امپراتور تشکیل می‌شوند و ۱۵۰ روز در جریان هستند. امکان تمدید این جلسات به همین ترتیب، اما تنها برای یک بار وجود دارد. جلسات فوق العاده در صورت تشخیص کابینه یا با نظر حداقل یک چهارم اعضای هر مجلس، یا پس از یک انتخابات سراسری که به خاطر تمام شدن دوره نمایندگان برگزار شده یا پس از انتخابات مجلس مشاوران ممکن است برگزار گردد. سرانجام، جلسات ویژه پس از فراخوان انتخابات سراسری متعاقب انحلال زودهنگام مجلس برگزار می‌شود.[۲]
قدرت و اختیارات پارلمان
مجلس نمایندگان و مجلس مشاوران به طور مشترک از طریق تصویب لوایح و اقدامات متنوع، اعمال قدرت می‌کنند. این اختیارات عبارتند از:
- تصویب قوانین؛
- تصمیمات مربوط به بودجه و سایر موارد مربوط به امور مالی ملی؛
- تصمیماتی در مورد تصویب برای انعقاد معاهدات بین المللی؛
- تعیین نخست وزیر؛
- آغاز اصلاحات در قانون اساسی.
هر یک از دو مجلس می‌توانند به صورت جداگانه و مستقل اعضای هیئت رئیسه و روسای کمیته‌های دائمی خود را انتخاب کنند، کمیته ویژه تشکیل دهند، برای حفظ انضباط و شیوه تشکیل جلسات دستورالعمل وضع کنند،درباره عملکرد دولت تحقیق کنند و دادخواست‌های ارایه شده را بپذیرند و به رأی بگذارند. هر یک از دو مجلس اختیارات ویژه خود را دارند که مهمترین آنان حق مجلس نمایندگان برای رأی عدم اعتماد به کابینه و امکان تشکیل جلسه اضطراری مجلس مشاوران به خواست کابینه و فرمان امپراتور در زمان تعطیلی مجلس شورای ملی می‌باشد.[۳] در مواردی که مجلس نمایندگان و مجلس مشاوران نسبت به لایحه قانونی یا اقدامات دیگری تصمیم گیری‌های متضادی را اتخاذ می‌کنند، قانون اساسی تحت شرایط خاصی اولویت را به تصمیمات جمعی مجلس می‌دهد.
مجلس نمایندگان
مجلس سفلی مجلس شورای ملی، مجلس نمایندگان خوانده و از ۴۶۵ کرسی تشکیل می‌شود. انتخابات مجلس نمایندگان می‌بایست هر چهار سال یک بار برگزار شود، اما نخست وزیران معمولا پیش از موعد مقرر مجلس را منحل می‌کنند. هر فرد هجده ساله به بالا می‌تواند در انتخابات مجلس نمایندگان شرکت کند و هر فرد ۲۵ ساله به بالا می‌تواند برای کسب کرسی در این مجلس نامزد شود. البته هر نامزد حوزه‌های تک کرسی باید ۳ میلیون ین و هر نامزد کرسی تناسبی باید ۶ میلیون ین به حساب دولت واریز کند. نظام انتخاباتی ژاپن از نوع اکثریتی مختلط می‌باشد. این نظام روش اکثریتی و تناسبی را ترکیب می‌کند، اما به روش اکثریتی برتری می‌دهد. در این نظام انتخاباتی، حتی الامکان به احزاب شرکت کننده به نسبت آرایی که کسب می‌کنند، کرسی تعلق می‌گیرد. به این ترتیب احزاب متعدد کوچک و بزرگ می‌توانند در پارلمان حضور پیدا کنند. با این حال مسلم است که احزاب بزرگ کنترل پارلمان را در اختیار می‌گیرند. در نظام اکثریتی مختلط امکان شکل گیری دولت ائتلافی زیاد است، اما قدرت لابی گری و نفوذ سیاسی احزاب در کل نظام سیاسی بزرگ نقش مهمی در موازنه قدرت این ائتلاف‌ها بازی می‌کند. در نظام انتخاباتی مختلط، دو نوع انتخابات برگزار می‌شود. در حالی که رقابت برای تعدادی از کرسی‌ها به صورت اکثریتی برگزار می‌شود، برخی دیگر از کرسی‌ها بر اساس فهرست‌های ارایه شده توسط احزاب تسهیم می‌گردند.
در انتخابات مجلس نمانیدگان ژاپن، ۲۸۹ عضو از حوزه‌های انتخابیه تک کرسی و ۱۷۶ عضو بر اساس نمایندگی تناسبی از ۱۱ حوزه انتخابیه منطقه‌ای (بلوک) انتخاب می‌شوند. سرنوشت حوزه‌های انتخابیه تک کرسی با رای اکثریت مشخص می‌شود، اما کرسی‌های بلوک‌ها به صورت تناسبی بین لیست‌های احزاب تقسیم می‌شوند. هر رأی دهنده دو بار رأی می‌دهد: یک بار برای یک نامزد حوزه انتخابیه محلی و یک بار برای یک حزب در حوزه انتخابیه منطقه‌ای. در انتخابات ژاپن ارتباطی بین آرا در دو سطح انتخاباتی مذکور وجود ندارد. اما به اصطلاح نامزدی دوگانه یعنی حضور یک نامزد در هر دو سطح به طور هم زمان مجاز است. کسی که در هر دو سطح نامزد شده است، اگر نتواند اکثریت را به دست آورد، همچنان فرصتی برای انتخاب شدن در بلوک تناسبی دارد.
مجلس نمایندگان دارای کمیته‌های تخصصی و مجمع عمومی است. کمیته‌های مجلس نمایندگان به دو دسته تقسیم می‌شوند: کمیته‌های دایم که بخشی از بدنه ثابت مجلس هستند و کمیته‌های ویژه که طبق آیین نامه مجلس نمایندگان در زمان لازم تشکیل می‌شوند. هر نماینده حداقل عضو یکی از این کمیته‌ها است. مجموعا هفده کمیته دایم متشکل از ۲۰ الی ۵۰ عضو در مجلس نمایندگان وجود دارند، اما تعداد کمیته‌های ویژه ثابت نیست.[۴]
مجمع عمومی
مجمع عمومی در حضور همه اعضای مجلس برگزار و در اینجا است که اراده نهایی مجلس مشخص می‌شود. جلسات مجمع عمومی در اصل برای عموم آزاد است و یک سوم یا بیشتر از همه نمایندگان باید برای رسمیت یافتن جلسه حضور داشته باشند. تصمیم گیری در مجمع عمومی مجلس نمایندگان منوط به رای اکثریت اعضای حاضر می‌باشد، مگر این که جور دیگری مقرر شده باشد. معمولاً مجلس نمایندگان جلسات خود را ساعت یک بعد از ظهر روزهای سه شنبه، پنج شنبه و جمعه برگزار می‌کند و مجلس مشاوران ساعت ده صبح روزهای دوشنبه، چهارشنبه و جمعه‌ها.[۵]
کمیته‌ها
جلسات کمیته‌ها با حضور حداقل نیمی از اعضا و پشت درهای بسته تشکیل می‌شوند. البته خبرنگاران می‌توانند در صورت اجازه رییس کمیته، در جلسه شرکت کنند. کمیته‌ها می‌توانند نخست وزیر و مقامات دولتی مختلف را برای ادای توضیحات دعوت کنند و در خصوص موضوعات مربوط تحقیق کنند. کمیته‌ها می‌بایست در خصوص مسایلی نظیر بودجه کل کشور و درآمدهای دولتی که مربوط به مصلحت عمومی ملت است جلسات علنی برگزار کنند تا مردم در جریان امور مهم کشور قرار بگیرند. رئیس کمیته به عنوان رئیس هیئت مدیره، جلسات کمیته را ترتیب داده و کمیته را در جاهای دیگر نمایندگی می‌کند.
رئیس همچنین حق دارد تصمیمات را به رای بگذارد، مسایل مطرح شده در کمیته را در صحن مجلس نمایندگان و سایر کمیته‌ها گزارش دهد و درباره لایحه‌ای که توسط مجلس نمایندگان تنظیم شده است در مجلس مشاوران توضیح دهد. رییس مجلس نقش مهمی در تعیین روسای کمیته‌ها و حتی ترکیب اعضای کمیته‌ها دارد. کمیته‌های دایمی مجلس نمایندگان عبارتند از:
- کمیته کابینه؛
- کمیته امور و ارتباطات داخلی؛
- کمیته امور قضایی؛
- کمیته امور خارجه؛
- کمیته امور مالی؛
- کمیته آموزش، فرهنگ، ورزش، علم و فناوری؛
- کمیته سلامت، کار و رفاه؛
- کمیته کشاورزی، جنگل داری و ماهی گیری؛
- کمیته اقتصاد، تجارت و صنعت؛
- کمیته سرزمین، زیرساخت، راه و گردشگری؛
- کمیته محیط زیست؛
- کمیته امنیت؛
- کمیته سیاست‌های ملی بنیادی؛
- کمیته بودجه؛
- کمیته حسابرسی و نظارت بر امور اداری؛
- کمیته مقررات و امور اداری؛
- کمیته انضباط در مجلس نمایندگان.
همچنین ۹ کمیته ویژه عبارتند از:
- کمیته بلایا؛
- کمیته اخلاق سیاسی و قانون انتخابات؛
- کمیته مسایل اوکیناوا و شمال؛
- کمیته امور مصرف کنندگان؛
- کمیته ارتقای علم، فناوری، و اختراعات؛
- کمیته بازسازی پس از زلزله بزرگ شرق ژاپن؛
- کمیته تحقیق درباره مسایل توان هسته‌ای؛
- کمیته احیای منطقه ای.
به علاوه، یک کمیسیون قانون اساسی، یک هیات نظارت و بررسی اسرار ویژه و یک شورای مشورتی اخلاق سیاسی نیز وجود دارند. مجلس شورای ملی یک کمیته کیفری قضات دارد که فرایند عزل و استیضاح قضات را به جریان می‌اندازد[۶][۷].
نیز نگاه کنید به
نظام و نهاد قانون گذاری تایلند؛ نظام و نهاد قانون گذاری روسیه؛ قوه مقننه تونس؛ نظام و نهاد قانون گذاری کانادا؛ قوه مقننه کوبا؛ قوه مقننه لبنان؛ قوه مقننه مصر؛ نظام و نهاد قانون گذاری افغانستان؛ قوه مقننه سنگال؛ نظام و نهاد قانون گذاری آرژانتین؛ نظام و نهاد قانون گذاری فرانسه؛ نظام و نهاد قانون گذاری اسپانیا؛ نظام و نهاد قانون گذاری قطر؛ نظام و نهاد قانون گذاری اتیوپی؛ نظام و نهاد قانون گذاری کشور مالی؛ نظام و نهاد قانون گذاری گرجستان؛ نظام و نهاد قانون گذاری تاجیکستان؛ نظام و نهاد قانون گذاری قزاقستان؛ نظام و نهاد قانون گذاری بنگلادش؛ نظام و نهاد قانون گذاری سیرالئون؛ شورای دولتی چین؛ کنگره حزب کمونیست چین
کتابشناسی
- ↑ فریسر، میشل (2005).
- ↑ Strength of the In-House Groups in the House of Representatives. (2020a). Retrieved December 2020, from The House of Representatives of Japan website: https://www.shugiin.go.jp/internet/itdb_english.nsf/html/statics/english/strength.htm
- ↑ Basic Principles of Plenary Sittings. (2020b). Retrieved from The House of Representatives of Japan website: http://www.shugiin.go.jp/internet/itdb_english.nsf/html/statics/guide/basic.htm
- ↑ Commission on the Constitution. (2020c). Retrieved February 2021, from The House of Representatives of Japan website: http://www.shugiin.go.jp/internet/itdb_kenpou.nsf/html/kenpou/en/index_e.htm
- ↑ Convocation and Term of Session. (2020d). Retrieved from The House of Representatives of Japan website: http://www.shugiin.go.jp/internet/itdb_english.nsf/html/statics/guide/convocation.htm
- ↑ Deliberation of Bills. (2020e). Retrieved March 2021, from The House of Representatives of Japan website: http://www.shugiin.go.jp/internet/itdb_english.nsf/html/statics/guide/deliberation.htm
- ↑ نورانی، حسین (1402). "سیاست و حکومت در ژاپن". در پالیزدار، فرهاد، ذاکری، قدرت اله. جامعه و فرهنگ ژاپن. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، ص108-111.