موقعيت دين رسمی و ساير اديان و مذاهب اردن
موقعیت دین رسمی و سایر ادیان و مذاهب
اسلام دین رسمی اردن است و تعداد قریب به اتفاق اردنی‌ها مسلمانان سنی پیرو مکتب شافعی می‌باشند که مربوط به محقق اواخر قرن هشتم و اوایل قرن نهم محمد بن ادریس شافعی (درگذشت 820) است. مکتب شافعی اصلی‌ترین مکتب بنا نهاده شده در کشورهای عربی زبان از خاورمیانه تا شرق مصر می‌باشد. علاوه بر مکتب شافعی چچن‌ها، چرکس‌ها، ازبک‌ها و ترکمن‌های اردن پیرو مکتب حنفی هستند که در میان ترک زبان‌های آناتولی و آسیای مرکزی و همچنین قفقازها رواج دارد. از آنجا که حنفی مکتب نخبگان عثمانی بود، در استان‌های سابق امپراطوری عثمانی هم به چشم می‌خورند. مکتب حنفی پیش از شافعی، توسط ابوحنیفه (درگذشت 767) پایه گذاری شد. بنابراین می‌توان انتظار داشت که تمام مسلمانان در اردن از حقوق مساوی برخوردار باشند، اما در عمل شیعیان از این برخورداری محروم‌اند.
پیش از آغاز جنگ در عراق و پناهنده شدن تعدادى از آوارگان و جنگ زدگان شیعه به اردن، کمتر شهروند اردنى از ماهیت اعتقادات تشیع و جایگاه آنان در اسلام باخبر بود؛ زیرا براساس آمارهاى رسمى، شیعیان، یکی دو درصد از جمعیت کشور اردن را تشکیل مى دهند، هرچند اندک شیعیان عراقى که در اردن زندگى مىکنند به واسطه فرار از جنگ و پناهنده شدن در اردن، میلیاردها دلار در این کشور سرمایه گذارى کردهاند و باعث شکوفایى اقتصاد این کشور شدهاند، اما همواره از سوى دولت به عنوان یک اقلیت مذهبى، نگاهى توهین آمیز و در بسیارى از مواقع تحقیرآمیز به آنان می‌شود.
اهل سنت اردن در قیاس با بسیارى از کشورهاى عربى دیگر به ویژه کشورهاى حاشیه خلیج فارس، بسیار معتدل می‌باشند و هیچگاه خود را درگیر تنش هاى مذهبى نکردند تا آن که عبدالله دوم پادشاه اردن چند سال پیش نسبت به گسترش هلال شیعى در کشور و منطقه خاورمیانه هشدار داد و این سرآغازى بود براى ایجاد حساسیت در میان اهل سنت اردن نسبت به شیعیان[۱].
با وجود تلاش دولت اردن در راستاى مبارزه با گسترش تفکر تشیع در جامعه اردن، به دلیل روح ظلم ستیزى شیعیان و کاهش حجم تأثیر رهبران اهل سنت در تغییر معادلات منطقه از جمله مسأله مقاومت اسلامى و مبارزه با آمریکا و رژیم صهیونیستى، مذهب تشیع توانسته با استقبال شهروندان این کشور سنى مذهب مواجه گردد.پس از آنکه حزب الله لبنان به رهبرى سیدحسن نصرالله توانست جنوب لبنان را از چنگال اشغال صهیونیستها برهاند، این محبوبیت در میان شهروندان اردنى بهطور آشکار افزایش یافت و پس از جنگ 33 روزه لبنان و شکست مفتضحانه رژیم صهیونیستى توسط شیعیان، این محبوبیت به اوج خود رسید.
حمایت همه جانبه شیعیان از مسأله مقاومت اسلامى و ایستادگى در کنار ملت فلسطین در مبارزه با صهیونیستهاى جنایتکار سبب شد که بخش اعظم شهروندان سنى مذهب اردن آرزوى وجود چنین تفکرى را در میان رهبران اهل سنت کنند و روز به روز گرایش به این مذهب افزایش یابد. سفر عبدالله دوم به ایران در سال 2003 میلادى سبب شد که اهل سنت اردن مذهب تشیع را به عنوان یکى از مذاهب رسمى اسلام بپذیرند[۲]. او همچنین اجازه تدریس فقه اثنی عشری را در دانشکده الهیات دانشگاه آل البیت این کشور داده است[۳] ولى افزایش محبوبیت تشیع در اردن سبب نگرانى سیاستمداران اردنى و در رأس آنان شخص پادشاه شد. در اثر همین نگرانى، پادشاه اردن با وجود آن که از سلاله پاک اهل بیت - نواده امام حسن مجتبى(ع) - به شمار میرود، تصمیم گرفت از میزان محبوبیت تشیع در جامعه اردن بکاهد و نسبت به خطر گسترش هلال شیعى در این کشور کوچک هشدار دهد. همین هشدار باعث شد که سیاستگذاران فرهنگى اردن در پى ایجاد نفرت نسبت به شیعه در میان شهروندان این کشور بهویژه جوانان باشند.
در همین راستا رسانههاى وابسته به دولت کوشیدند تا تصویرى منفی از شیعیان به نمایش گذارند و با طرح مسائل مورد اختلاف میان شیعیان و اهل سنت، از جمله مسأله خلافت و جانشینى حضرت على (ع) پس از پیامبر (ص) یا مسأله توهین به صحابه رسول‌الله و عایشه همسر نبى مکرم اسلام، مردم اردن را علیه شیعیان بشورانند. هرچند در سالهاى گذشته با تلاش شیعیان ایرانی و کویتی و عراقی و صرف مبلغ قابل‌توجهى در ساخت حرم صحابه جلیل القدر پیامبر همچون جعفر طیار و زید بن حارث میزان متشیعان اردنى در شمال (مرز سوریه) و جنوب این کشور (محل شهادت و دفن شهداى موته) رشد کرد، اما به همین میزان، تلاش دولت به منظور مقابله با ترویج این مذهب در اردن افزایش یافت.
دولت اردن در کنار سیاهنمایى پیروان تشیع، در اولین اقدام تصمیم گرفت تا مانع از برگزارى مراسم مختص شیعیان همچون مراسم محرم شود؛ به عنوان مثال شیعیان اردن چند سال پیش با خرید یک قطعه زمین در یکى از بهترین مناطق شهر امان پایتخت اردن خواستار ساخت یک حسینیه شدند ولى دولت اردن در نهایت ناباورى به آنان چنین اجازهاى نداد. شیعیان اردن بسیار کوشیدند تا در چارچوب قوانین این کشور و ضمن احترام به معتقدات اکثریت اهل سنت اردن، به انجام مراسم مذهبى خود بپردازند ولى دولت اردن به طور آشکارا اعلام کرد که حق برگزارى چنین مراسمى را ندارند.
مرقد جعفر طیار و زید بن حارثه در شهر کرک جنوب اردن همه ساله در ایام عاشورا میعادگاه عاشقان اباعبدالله(ع) در این کشور بود، ولى دولت اردن از چند سال پیش در چنین روزهایى ضمن استقرار نیروهاى امنیتى، مانع از برگزارى مراسم عزادارى سیدالشهداء می‌شود. همچنین نیروهاى امنیتى اردن همه ساله تعدادى از شیعیان این کشور را به اتهام ترویج مذهب تشیع دستگیر یا زندانى میکنند.
دولت اردن در کنار برخورد علنى با شیعیان، همواره می‌کوشد تا به شهروندان این کشور القاء کند که خطر شیعیان کمتر از خطر صهیونیستها نیست! تحلیلگران دلیل اقدامات دولت را وجود پیمان سازش اردن با رژیم صهیونیستى (موسوم به وادى عربه که در سال 1994 به امضا رسیده)، حمایت علنى پادشاه این کشور از صهیونیستها، مخالفت با مسأله مقاومت اسلامى و نیز روح ظلمستیزى و آزادیخواهانه شیعیان می‌دانند. وزارت اوقاف و امور اسلامى اردن مسئول تعیین محورهاى سخنرانى خطباى جمعه است که هم سو با دولت در اکثر نمازهاى جمعه این کشور نسبت به خطر تشیع به شهروندان اردنى هشدار مىدهند، از این رو عوام و اقشار غیرفرهیخته اردن تصویرى کاملا سیاه و منفى از شیعیان در ذهن دارند تا جایى که بسیارى از عوام اردن مىپندارند قرآن شیعیان با قرآن اهل سنت تفاوت دارد یا شیعیان معتقدند که جبرائیل از سوى خداوند مامور وحى به على بن ابى طالب(ع) بوده ولى در ابلاغ وحى خیانت کرده و پیامبر را به جاى على(ع) به نبوت برگزیده!
به هر حال، با تمام تلاش‌های دولت اردن علیه شیعیان، بخش عمده شهروندان اردنى که از قشر تحصیلکرده مىباشند، به ماهیت حقیقى مذهب تشیع پى بردهاند و به دلیل حمایت این مذهب و علماى آن از مسأله مقاومت، ظلمستیزى و آزادی‌خواهى، روز به روز بر تعداد متشیعان اردنى افزوده می‌شود[۴].
دروزیان گرچه در عمل از فرق انشعاب یافته از اسلام می‌باشند ولی علیرغم میل رهبران شان هنوز از مذاهب رسمی اسلام شمرده نمی‌شوند و بسیاری از مسلمانان، دروزی‌ها را خارج از دین و غیر مسلمان می‌دانند. با این حال از حقوق مساوی با سایر مردم اردن برخوردارند و شهروند این کشور محسوب می‌شوند. آن‌ها در اردن از امنیت برخوردار بوده و به کار در سپاه، ادارات دولتی، نیروی انتظامی، تجارت و بخش‌های خصوصی و... مشغول می‌باشند. هم چنین یک نماینده به نام فیصل اعور در پارلمان اردن دارند. روابط آن‌ها با موسسات، احزاب، هیئت‌های اجتماعی و اقتصادی و مردم صلح آمیز است. روابط آن‌ها با بنی معروف در سوریه، اسرائیل و لبنان بسیار قوی است و هم اکنون کمک‌های بسیاری از دروزیان اسرائیل به دروزیان سوریه ارسال می‌شود[۵].
اکثریت قریب به اتفاق مسیحیان اردن متعلق به کلیسای ارتدکس شرقی می‌باشند[۶]. که بزرگترین اقلیت دینی غیر مسلمان این کشور را تشکیل می‌دهند[۷]. کلیسا‌های ارتدکس شرقی خود به چند فرقه متفاوت تقسیم می‌شوند که البته اردنی‌ها بیشتر پیرو شاخه اصلی هستند که در نهایت اقتدار اسقف قسطنطنیه/استانبول را به رسمیت می‌شناسند. کلیسا‌های اردنی کاملا شخصیت عربی دارند و زبان عربی به عنوان زبان رسمی کلیساهایشان شناخته شده است. در دهه‌های اخیر کلیسا‌های اردن با بدست آوردن درجه ای از خود مختاری منطقه ای، خود را از کنترل اورشلیم جدا کرده به طوری که می‌توانند در انتخاب کشیش یا رهبری برای جامعه شان تصمیم بگیرند. همه کشیشان و مقامات کلیسا باید به زبان عربی صحبت کنند. علی رغم وجود این تنوع دینی، مردم اردن تحت یک فرهنگ واحد به نام «فرهنگ عربی» قرار دارند[۸].
نیز نگاه کنید به
موقعیت دین رسمی و سایر ادیان و مذاهب در اوکراین؛ موقعیت دین رسمی و سایر ادیان و مذاهب در آرژانتین؛ موقعیت دین رسمی و سایر ادیان و مذاهب در سیرالئون؛ موقعیت دین رسمی و سایر ادیان و مذاهب در بنگلادش
کتابشناسی
- ↑ برگرفته از http://www.guardian.co.uk/world/2007/jan/26/worlddispatch.ianblack
- ↑ برگرفته از http://www.mashreghnews.ir/fa/news/24867
- ↑ برگرفته از https://wikishia.net/
- ↑ برگرفته از http://www.mashreghnews.ir/fa/news/24867
- ↑ Shoup. J. A., Culture and customs of Jordan, p.cm, Culture and customs of the Middle East, ISSN 1550-1310, p.29-31
- ↑ Shoup. J. A., Culture and customs of Jordan, p.cm, Culture and customs of the Middle East, ISSN 1550-1310, p.35-37
- ↑ پادشاهی اردن، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، معاونت بين‌الملل، مركز بين المللی تبليغ ص. 71
- ↑ الدکتور احمد الربايعه، الدکتور احمد حمودة(1991)، السکان و الحياة الاجتماعيــة، منشورات لجنــة تاريخ الاردن. ص. 75