موسیقی مدرن اردن
شرق اردن تا قبل از آزادی از سلطه عثمانی (1917) موسیقی سنتی را نمیشناخت. پس از اینکه در اردن دولت مستقلی تشکیل شد، برخی طوایف سوری و لبنانی به اردن مهاجرت کردند و در مناطقی که به دور از سلطه استعمار فرانسه بود و در آن آرامش و امنیت برقرار بود سکنی گزیدند. این طوایف عادات و تقالیدی با خود به همراه آوردند که بر جامعه شرق اردن تاثیر قابل توجهی گذاشت؛ از جمله موسیقی سنتی سوری شامل موشحات و ترانههای سنتی. فلسطین از دیرباز ارتباط زیادی با موسیقی سنتی داشت. صوفیان مسلمان از زمانهای قدیم و حتی زمان اشغال اسرائیل در سال 1948 بهاین نوع موسیقی توجه زیادی داشتند و در قالب تصوف آن را احیا میکردند. آنان مدایح نبوی، ترتیل و تجوید قرآن و حتی برخی ترانههای دنیایی برگرفته از مضامین دینی را میخواندند.
یکی از این ترانهها «فوق النخل فوق» نام داشت که با جمله «فوق العرش فوق» آغاز میشد و اصل آن موشح دینی بود. بسیاری از قالبهای هنری بلاد شام در اردن رواج یافت؛ قالبهایی همچون موال، موشحات، و اغانی و ترانههای هنری. اسلوب موسیقی مصری نیز در مناطق عربی در اوایل قرن بیستم رواج یافت؛ برای مثال مواویل و ترانهها و اغانی مصری در فلسطین و اردن رایج شد. برخی از موسیقیدانان عرب که بهاین کشورها سفر کرده بودند و برخی جوانان اردنی که برای فراگیری موسیقی به مصر رفته بودند، زمانی که به اردن بازمیگشتند اسلوب موسیقی مصری را اجرا مینمودند. بدین ترتیب میراث موسیقی اردن در این دوره نظریات، قالبها و اسلوب موسیقی سوری و مصری را دنبال و اجرا مینمود. و مقاماتی چون: حجاز، راست، نهاوند، بیاتی، سیکاه، صبا، عجم، چهارگاه و... را که در کشورهای عربی رایج بود اجرا میکردند[۱].
اما دربارهی موسیقیهای مدرن؛ چنان که گفته شد موسیقی اردن از موسیقی جهان عرب جدا نیست، از اینرو تاثیر جهان عرب را در موسیقی معاصر اردن شاهدیم. در اوایل قرن بیستم مصر شاهد ظهور ناگهانی ملیگرایی و به عبارت دیگر مکتبی سکولار بود؛ از اولین خوانندگان زنی که این شیوه را اتخاذ کردند میتوان به امکلثوم و فیروز اشاره کرد. در خلال دهههای 1950 و 1960 موسیقی عربی رنگ و بویی غربیتر یافت. از پیشگامان این تغییر میتوان به عبدالحلیم حافظ اشاره کرد. با فرا رسیدن دههی 1970 خوانندگان بیشتری بهاین مکتب پیوستند و در نهایت موسیقی پاپ عربی بوجود آمد. از دیگر سبکهای موسیقی که در سالهای بعد بوجود آمد میتوان به فرانکو - عربی اشاره کرد که از تلفیق موسیقی خاورمیانه و موسیقی غربی بوجود آمده است[۲]. به تازگی اردن شاهد ظهور دی جیها و ستارگان موسیقی پاپ است؛ از مهمترین موسیقیدانان اردن خانوادهی فکیر هستند که حدود 100 سال در این عرصه فعالیت دارند.
از کسانی که در زمینه موسیقی ایندیا راک (India rock) کار میکنند میتوان به کاییس خوری (Kais Khoury)، ابراهیم بقیلی،هانی میتواسی و یوسف گوار اشاره کرد. یکی دیگر از گونههای مهم انواع موسیقی در اردن هیپهاپ (Hip Hop) است که به وسیله دی جی شادیا و اجرای او در رادیو مشهور شد. این اجرا تنها اجرایی بود که در سه کشور مختلف هر هفته در سال 2005 تا 2008 بخش میشد. از دیگر اشکال پرطرفدار موسیقی در دهههای اخیر میتوان به موسیقی الکترونیکی عربی، جاز عربی و راک عربی اشاره کرد. در حال حاضر اجرای موسیقی الکترونیک اردنی در بین جوانان بسیار پرطرفدار است. بسیاری از جمعهای تکنو زیرزمینی شکل میگیرد و تعداد موسیقیهای الکترونیک بقدری افزایش یافته است که میتوان آن را یک گونه موسیقی در اردن بشمار آورد. گروه تازه پایی به نام روم از زمان آغاز به کار خود در سال 1998 محبوبیت منطقهای و بینالمللی به دست آورد. روم از موفقترین گروههای موسیقی اردن شناخته میشود که طیف وسیعی از طرفداران را از سرتاسر جهان؛ رم، تونس، مراکش، سوریه، فلسطین، ترکیه، قزاقستان، فرانسه، هلند، آلمان، ایتالیا تا ایالات متحده به خود جذب کرده است. عامل بسیار مهمی که موفقیت گسترده گروه روم را بهدنبال داشت این است که آهنگهای اصیل رهبر خود طارق آل ناصر (آهنگساز، بنیانگذار و رهبر گروه) را اجرا میکنند.
از طرف دیگر ساین آو ثایم (Sign of thyme) شهرت منطقهای خود را مدیون ادغام قومیدر جاز شرقی است. این گروه از سال 2004 مشغول به فعالیت است و تا به حال 2 آلبوم تولید کرده است. بسیاری از خوانندگان اردنی از ملودیهای عربی استفاده و آن را با موسیقی خاورمیانه تطبیق میکنند و نسل نوینی از موسیقی را به وجود میآورند. ملک آل ناصر خواننده جنجالی زن که بواسطه ویدئو کلیپهای کاملا مهیج خود مشهور است دیگر خواننده مشهور اردن است. در شهر امان در دو دهه گذشته موسیقی جایگزینی وجود دارد؛ گروههای راک که موسیقی غربی و شرقی را با یکدیگر تلفیق میکنند بهتدریج مشهورتر میشوند.
اسریل که یک گروه مشهور راک شرقی است اولین گروه اردنی است که طرفداران زیادی داشت و موسیقی آنها در رادیوهای محلی پخش میشد. در سال 1999 آنها در جشنواره جوان اروپا که در ترکیه برگزار میشد به مقام اول دست پیدا کردند. در حال حاضر گروههای مشهوری از قبیل جدال، دیستورتددی (Distorted D) و ایلوژنز(Illusions) که به واسطه شیوه ناب کلاسیک راک خود مشهورند، فعالند. اردن هم چنین نمایشهای زیرزمینی هوی متال(Heavy Metal) نسبتا زیادی دارد که به علت ارتباط آنها با شیطانپرستی مردم نسبت به آنها معترضند. از این گروهها میتوان به تایرانت ثرو (Tyrant Throne) و دارک ساید(Dark Side) اشاره کرد. البته همه این گروهها شیطان پرست نیستند.
دکتر عبدالحمید حمام استاد موسیقی در دانشگاه الیرموک اردن در کتاب خود به نام الاتجاهات الموسیقیــه المعاصره فی الاردن مینویسد: موفقیت شیوه مردمی در موسیقی اردن به اصالت و تمایز آن از دیگر سبکها برمیگردد. گرچه هم اکنون برخی از موسیقیدانان اردنی همچون روحی شاهین، صبری محمود، سامی خوری و عامر ماضی که در مصر تحصیل کردهاند و سبک آنها سنتی است به موفقیت چندانی در این حوزه دست نیافتند. وی تنها رضوان المغربی را موفق در اجرای موسیقی سنتی و مردمی اردن میداند. وی در ادامه میافزاید:
گروههای هنری که ترانههای اروپایی و عربی را با ریتمی غربی مینوازند و در اجرای خود از گیتار برقی، طبل و پرکاشن بهره میبرند و در جشنهای عروسی، هتلها و کافهها حضور پیدا میکنند، جوانانی به شمار میروند که به دنبال یادگیری موسیقی به شکل آکادمیک و علمی هستند و نیم نگاهی هم به سبک سنتی دارند.
وی عقیل ابوشعر و آگوستین لامارا را از موسیقیدانان پیشگام در زمینه موسیقی آکادمیک و کلاسیک میداند و برای اعتلای موسیقی اردن، به ضرورت نزدیکی بیشتر بین دو گرایش عربی و موسیقی با سبک غربی اشاره میکند[۳][۴].
نیز نگاه کنید به
موسیقی مدرن در اتیوپی؛ موسیقی مدرن روسیه؛ موسیقی مدرن سوریه
کتابشناسی
- ↑ برگرفته از وزارة الثقافــة الاردنیــة http://culture.gov.jo/new
- ↑ برگرفته از https://en.wikipedia.org/
- ↑ فرهنگ، خلاقیت و بازار: گزارش جهانی فرهنگ 1378/ 1998/ نویسنده گروه نویسندگان؛ ترجمه گروه مترجمان. - تهران: کمیسیون ملی یونسکو در ایران، مرکز انتشارات، 1379، ص 577
- ↑ لایقی، غلامرضا (1402). جامعه و فرهنگ اردن. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی(در دست انتشار)