تشیع در روسیه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
بخشی از مسلمانان [[روسیه]] شیعیان هستند كه بیشترشان از اقوام غیر بومی روسیه یعنی آذربایجانی‌ها، تالشی‌ها، افغانستانی‌ها و دیگر اقوام جنوبی [[روسیه]] می‌باشند. تنها بخش كوچكی از جمعیت شهر دربند در داغستان و یاروسلاو از این قاعده مستثنی هستند. در حال حاضر بزرگترین جمعیت مهاجر آذربایجانی در خاك [[روسیه]] در [[مسکو|شهر مسكو]] مستقر است و تعداد افراد آن را تا 3 میلیون نفر نیز گفته‌اند. تعداد آذربایجانی‌ها در [[سنت پترزبورگ|سنت پطرزبورگ]] هم كم نیست و طبق برآوردهایی، بالغ بر 80 هزار نفر است. اكثریت قریب به اتفاق آذربایجانی‌ها، مسلمانان اهل تشیع جعفری هستند و اصالت ایرانی خود را حفظ کرده‌اند. شیعیان [[روسیه]] عمدتاً در منطقه قفقاز | بخشی از مسلمانان [[روسیه]] شیعیان هستند كه بیشترشان از اقوام غیر بومی روسیه یعنی آذربایجانی‌ها، تالشی‌ها، افغانستانی‌ها و دیگر اقوام جنوبی [[روسیه]] می‌باشند. تنها بخش كوچكی از جمعیت شهر دربند در داغستان و یاروسلاو از این قاعده مستثنی هستند. در حال حاضر بزرگترین جمعیت مهاجر آذربایجانی در خاك [[روسیه]] در [[مسکو|شهر مسكو]] مستقر است و تعداد افراد آن را تا 3 میلیون نفر نیز گفته‌اند. تعداد آذربایجانی‌ها در [[سنت پترزبورگ|سنت پطرزبورگ]] هم كم نیست و طبق برآوردهایی، بالغ بر 80 هزار نفر است. اكثریت قریب به اتفاق آذربایجانی‌ها، مسلمانان اهل تشیع جعفری هستند و اصالت ایرانی خود را حفظ کرده‌اند. شیعیان [[روسیه]] عمدتاً در منطقه قفقاز ش[[مالی]] در جمهوری داغستان زندگی می‌کنند و در شهر قدیمی «دربند» زندگی می‌کنند. در شهر «ولادی قفقاز» (مرکز جمهوری اوستیای شمالی) نیز تعدادی از مسلمانان شیعه که ایرانی الاصل هستند، زندگی می‌کنند و مسجد بزرگی نیز برای خود دارند که قدیمی است. در منطقه اوترادنایای شهر مسکو، اواخر دهه 1990 مسجد شیعیان تاسیس شد که بیشتر مراجعان آن آذربایجانی‌ها هستند. امروزه بحث‌هایی درباره تاسیس مساجد شیعی در سایر شهرهای [[روسیه]] در جریان است. دومین گروه از مسلمان‌های مهاجر [[روسیه]] بعد از آذری‌ها، قزاق‌ها هستند که جمعیت آن‌ها هم به یک میلیون نفر می‌رسد<ref>امیراحمدیان، بهرام، (1386 بهار). اسلام و مسلمانان در فدراسیون [[روسیه]]، [https://journal.iiwfs.com/ فصلنامه مطالعات منطقه ای جهان اسلام،] شماره2. ص37.</ref> | ||
گرایش به شیعه در بخش اروپایی شرقی [[روسیه]] چندان مرسوم نبوده است. تا قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، پیروان این مذهب در اسلام، نمایندگان آذربایجانی، لزگین‌ها و تات‌ها و برخی اقوام دیگر بودند که اسنادی در خصوص تعداد آنان در دست نیست. طبق سرشماری سال 1989، در [[مسکو]] 20727 آذربایجانی، 2434 لزگین و 1292 تات زندگی می‌کردند که در میان آن‌ها نمایندگان شیعه هم حضور داشتند. شرایط در دوران پس از شوروی تغییر کرد و تعداد شیعیان آذری مقیم در [[مسکو]] بنا به دلایلی در سال‌های 2000 به 800 هزار نفر رسید. سطح اعتقادات دینی و بروز اعتقادات شیعی در میان شیعیان آذری در این دوره افزایش پیدا کرد. با این وجود به طور کل، هویت دینی نمی‌تواند از جایگاهی مرکزی در بروز خصوصیت‌های ملی آذربایجانی‌های مقیم [[مسکو]] برخوردار باشد<ref name=":0">نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص39-40.</ref>. تعداد دقیق مسلمانان شیعه در [[مسکو]] در کل کشور مشخص نیست. | گرایش به شیعه در بخش اروپایی شرقی [[روسیه]] چندان مرسوم نبوده است. تا قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، پیروان این مذهب در اسلام، نمایندگان آذربایجانی، لزگین‌ها و تات‌ها و برخی اقوام دیگر بودند که اسنادی در خصوص تعداد آنان در دست نیست. طبق سرشماری سال 1989، در [[مسکو]] 20727 آذربایجانی، 2434 لزگین و 1292 تات زندگی می‌کردند که در میان آن‌ها نمایندگان شیعه هم حضور داشتند. شرایط در دوران پس از شوروی تغییر کرد و تعداد شیعیان آذری مقیم در [[مسکو]] بنا به دلایلی در سال‌های 2000 به 800 هزار نفر رسید. سطح اعتقادات دینی و بروز اعتقادات شیعی در میان شیعیان آذری در این دوره افزایش پیدا کرد. با این وجود به طور کل، هویت دینی نمی‌تواند از جایگاهی مرکزی در بروز خصوصیت‌های ملی آذربایجانی‌های مقیم [[مسکو]] برخوردار باشد<ref name=":0">نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص39-40.</ref>. تعداد دقیق مسلمانان شیعه در [[مسکو]] در کل کشور مشخص نیست. | ||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
در [[مسکو]] دو مسجد شیعیان به نام‌های«اینام» در منطقه آترادنی و مسجد محل سکونت سفیر ایران در خیابان ناواتروف وجود دارد. در سال 1996، انجمن مسلمانان شیعه به نام «اهل بیت» با مدیریت م.قربانوف تاسیس شد. دو سازمان وابسته – انجمن جوانان «صاحب الزمان» و انجمن زنان «فاطمه زهرا» و همچنین ده‌ها حسینیه در [[مسکو]] وجود دارند که با انجمن اهل بیت همکاری دارند. با تلاش انجمن فعالیت‌های اجتماعی- مذهبی، دینی- روشنفکری با مسلمانان شیعه در پایتخت [[روسیه]] انجام می‌شود. محبوببیت شیعه در میان تازه مسلمانان از خصوصیات [[مسکو]] است. طبق آمار مدیران این انجمن‌ها (بدون مبالغه) 90% مسلمانان روس ساکن در [[مسکو]] شیعه هستند. اما در کل کشور، شیعیان تنها 3% کل مسلمانان را تشکیل می‌دهند. شیوه مدیریت در جامعه شیعیان [[روسیه]] از عواملی است که آنان را جذب خود می‌کند. تحصیلات بالای اعضای روس این انجمن و انعطاف پذیری ایشان نسبت به فعالیت‌های سیاسی- اجتماعی و همچنین سطح بالای اعتقاداتشان که به وضوح آشکار است، در مقایسه با شیعیان سایر اقوام، نیز خود از عوامل جذب آنان به مذهب شیعه به شمار می‌رود. شیعیان روس ابتدا در مسکو ساختاری با نام مرکز دین شناسی شیعیان [[مسکو]] تشکیل دادند که ارتباط تنگاتنگی با شیعیان ایرانی داشت. و مرکز تحلیل و هماهنگی شیعیان«آشنایی طیف وسیعی از طبقات مختلف اجتماعی [[روسیه]] با مکاتب علمی، فلسفی و میراث فرهنگی جعفریت» را در اهداف خود قرار داده است. هر دو مرکز همکاری تنگاتنگی با تمام سازمان‌های رسمی شیعیان در کشور و در سایر نقاط دنیا دارند. مدیران انجمن‌های شیعیان مسکو، ارتباط تنگاتنگ اطلاعاتی، فرهنگی، ایدئولوژیکی، حقوقی- الهی و آموزشی خود را با مراکز دینی ایرانی از جمله انجمن«اهل بیت» حفظ می‌کنند<ref name=":0" />. ارقام دقیق تعداد شیعیان آذربایجانی مقیم [[روسیه]] در دست نیست زیرا بخشی از آن‌ها به صورت غیر قانونی در [[روسیه]] به سر می‌برند. طبق نتایج مقدماتی سرشماری عمومی نفوس سال 2002، در [[روسیه]] 62105 هزار نفر آذربایجان زندگی می‌کنند که از سال 1989 (33509 هزار نفر) دو برابر بیشتر است. اگر مهاجران موقت آذربایجانی نیز به حساب آورده شوند، تعداد کلی آن‌ها بالغ بر 2 میلیون نفر می‌شود. طبق اطلاعات معینی، سرمایه گذاری‌های سالانه آذربایجانی‌ها در اقتصاد [[روسیه]] معادل 1.5 میلیارد دلار است . | در [[مسکو]] دو مسجد شیعیان به نام‌های«اینام» در منطقه آترادنی و مسجد محل سکونت سفیر ایران در خیابان ناواتروف وجود دارد. در سال 1996، انجمن مسلمانان شیعه به نام «اهل بیت» با مدیریت م.قربانوف تاسیس شد. دو سازمان وابسته – انجمن جوانان «صاحب الزمان» و انجمن زنان «فاطمه زهرا» و همچنین ده‌ها حسینیه در [[مسکو]] وجود دارند که با انجمن اهل بیت همکاری دارند. با تلاش انجمن فعالیت‌های اجتماعی- مذهبی، دینی- روشنفکری با مسلمانان شیعه در پایتخت [[روسیه]] انجام می‌شود. محبوببیت شیعه در میان تازه مسلمانان از خصوصیات [[مسکو]] است. طبق آمار مدیران این انجمن‌ها (بدون مبالغه) 90% مسلمانان روس ساکن در [[مسکو]] شیعه هستند. اما در کل کشور، شیعیان تنها 3% کل مسلمانان را تشکیل می‌دهند. شیوه مدیریت در جامعه شیعیان [[روسیه]] از عواملی است که آنان را جذب خود می‌کند. تحصیلات بالای اعضای روس این انجمن و انعطاف پذیری ایشان نسبت به فعالیت‌های سیاسی- اجتماعی و همچنین سطح بالای اعتقاداتشان که به وضوح آشکار است، در مقایسه با شیعیان سایر اقوام، نیز خود از عوامل جذب آنان به مذهب شیعه به شمار می‌رود. شیعیان روس ابتدا در مسکو ساختاری با نام مرکز دین شناسی شیعیان [[مسکو]] تشکیل دادند که ارتباط تنگاتنگی با شیعیان ایرانی داشت. و مرکز تحلیل و هماهنگی شیعیان«آشنایی طیف وسیعی از طبقات مختلف اجتماعی [[روسیه]] با مکاتب علمی، فلسفی و میراث فرهنگی جعفریت» را در اهداف خود قرار داده است. هر دو مرکز همکاری تنگاتنگی با تمام سازمان‌های رسمی شیعیان در کشور و در سایر نقاط دنیا دارند. مدیران انجمن‌های شیعیان مسکو، ارتباط تنگاتنگ اطلاعاتی، فرهنگی، ایدئولوژیکی، حقوقی- الهی و آموزشی خود را با مراکز دینی ایرانی از جمله انجمن«اهل بیت» حفظ می‌کنند<ref name=":0" />. ارقام دقیق تعداد شیعیان آذربایجانی مقیم [[روسیه]] در دست نیست زیرا بخشی از آن‌ها به صورت غیر قانونی در [[روسیه]] به سر می‌برند. طبق نتایج مقدماتی سرشماری عمومی نفوس سال 2002، در [[روسیه]] 62105 هزار نفر آذربایجان زندگی می‌کنند که از سال 1989 (33509 هزار نفر) دو برابر بیشتر است. اگر مهاجران موقت آذربایجانی نیز به حساب آورده شوند، تعداد کلی آن‌ها بالغ بر 2 میلیون نفر می‌شود. طبق اطلاعات معینی، سرمایه گذاری‌های سالانه آذربایجانی‌ها در اقتصاد [[روسیه]] معادل 1.5 میلیارد دلار است . | ||
در [[سنت پترزبورگ]] نیز مراکزی از اقوام مسلمان از مناطق مختلف امپراطوری [[روسیه]] و سایر کشورها وجود دارد. در میان این مناطق شماری از شیعیان به صورت گروه‌های متحد شده و با هم زندگی می‌کردند. در سال 1841، نمایندگان این گروه‌ها خواستار محلی جداگانه برای خاک سپاری در کنار قبرستان مسلمانان به نام نوو- والکوفسکی (قبرستان تاتارها در سنت پترزبورگ) شدند. سال 1843، مقامات با درخواست آنان موافقت کرده و محلی را در اختیار آنان قرار دادند. بازرگانان و کارمندان سفارت در پترزبورگ شیعیان غیر روس بودند. اوایل قرن هجدهم میلادی، تجار ایرانی در منطقه واقع در میدان تروییتسکی که آن زمان مرکز شهر به شمار می‌رفت، زندگی می‌کردند. تا قبل از اینکه [[روسیه]] روابط تجاری خود را با آسیای میانه و [[چین]] آغاز کند، ایران شریک اصلی تجاری [[روسیه]] در شرق به شمار می‌رفت. این روابط تجاری در قرن نوزده و اوایل قرن بیستم نیز همچنان ادامه داشت. طبق اطلاعاتی که در دست است، در سال 1832، تعداد کارمندان دولتی ایرانی در سنت پتربورگ 12 نفر بوده. در سال 1869، تعداد به آنان به 20 نفر رسیده (15 مرد و 5 زن)، سپس در سال 1881، این رقم به 107 نفر رسیده (100 نفر مرد و 7 نفر زن)، و در سال 1897، تعداد آنان به 56 نفر کاهش یافته است (40 مرد و 16 زن). در سال 1900، تعداد کارمندان دولتی به 260 افزایش یافته است. در میان تمام کشورهایی که سفارت خود را در پتربورگ بنا کردند، ایران اولین کشوری بود که سفارت خود را در سال 1711 در پایتخت [[روسیه]] (در آن دوره سنت | در [[سنت پترزبورگ]] نیز مراکزی از اقوام مسلمان از مناطق مختلف امپراطوری [[روسیه]] و سایر کشورها وجود دارد. در میان این مناطق شماری از شیعیان به صورت گروه‌های متحد شده و با هم زندگی می‌کردند. در سال 1841، نمایندگان این گروه‌ها خواستار محلی جداگانه برای خاک سپاری در کنار قبرستان مسلمانان به نام نوو- والکوفسکی (قبرستان تاتارها در [[سنت پترزبورگ]]) شدند. سال 1843، مقامات با درخواست آنان موافقت کرده و محلی را در اختیار آنان قرار دادند. بازرگانان و کارمندان سفارت در پترزبورگ شیعیان غیر روس بودند. اوایل قرن هجدهم میلادی، تجار ایرانی در منطقه واقع در میدان تروییتسکی که آن زمان مرکز شهر به شمار می‌رفت، زندگی می‌کردند. تا قبل از اینکه [[روسیه]] روابط تجاری خود را با آسیای میانه و [[چین]] آغاز کند، ایران شریک اصلی تجاری [[روسیه]] در شرق به شمار می‌رفت. این روابط تجاری در قرن نوزده و اوایل قرن بیستم نیز همچنان ادامه داشت. طبق اطلاعاتی که در دست است، در سال 1832، تعداد کارمندان دولتی ایرانی در سنت پتربورگ 12 نفر بوده. در سال 1869، تعداد به آنان به 20 نفر رسیده (15 مرد و 5 زن)، سپس در سال 1881، این رقم به 107 نفر رسیده (100 نفر مرد و 7 نفر زن)، و در سال 1897، تعداد آنان به 56 نفر کاهش یافته است (40 مرد و 16 زن). در سال 1900، تعداد کارمندان دولتی به 260 افزایش یافته است. در میان تمام کشورهایی که سفارت خود را در پتربورگ بنا کردند، ایران اولین کشوری بود که سفارت خود را در سال 1711 در پایتخت [[روسیه]] (در آن دوره [[سنت پترزبورگ]] پایتخت [[روسیه]] بود) برپا کرد. سال‌های 1915-1892، سفارت و کنسولگری ایران توسط سفیر قدرتمند ایرانی میرزا محمد خان و دبیران میرزا اسحاق خان و میرزا علی اکبر خان اداره می‌شد. پس از اتصال ماوراء النهر به [[روسیه]]، کارمندان دولتی روس که از جمله شیعیان بودن به [[سنت پترزبورگ]] آمدند. در میان آذربایجانی‌ها نیز می‌توان به دانشجویان مسلمانان در دانشگاه‌های نظامی [[سنت پترزبورگ]] و سربازان وظیفه اشاره کرد. سال 1839، یک گروه مسلمان شیعه به نظامیان قفقاز پیوست. و در سال 1842 در میان این گروهان شخصیت روحانی نظامی نیز خدمت می کرد<ref name=":1">نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص129-1309.</ref>. | ||
شیعیان ساکن در شهر نیز غالباً دانشجویان و یا تجار بودند. در قرن نوزدهم شیعیان پترزبورگ را غالباً ایرانی‌ها تشکیل می‌دادند. در سال 1869، تعداد آنان 50 نفر بود (48 مرد و 2 زن) که هنگام سرشماری برخی اصلیت خود را ایرانی و تعداد کمی افغانی اعلام کردند. در نیمه دوم قرن نوزدهم، در میان شیعیان روس تبار به چشم نمی‌خورد. توسعه سریع صنعت در اواخر قرن نوزده و اویل قرن بیستم، باعث شد که تعداد آذربایجانی‌های این شهر افزایش یابد. و اوایل قرن نوزدهم تعداد نمایندگان دولتی ماورالنهر نیز در پترزبورگ افزایش یافت. آذربایجانی‌ها با مشارکت قزاق‌ها در سال 1898 انجمن خیریه مسلمانان، تجار و صاحبان صنایع را تاسیس کرده و سهم بزرگی در ساخت مسجد جامع | شیعیان ساکن در شهر نیز غالباً دانشجویان و یا تجار بودند. در قرن نوزدهم شیعیان پترزبورگ را غالباً ایرانی‌ها تشکیل می‌دادند. در سال 1869، تعداد آنان 50 نفر بود (48 مرد و 2 زن) که هنگام سرشماری برخی اصلیت خود را ایرانی و تعداد کمی افغانی اعلام کردند. در نیمه دوم قرن نوزدهم، در میان شیعیان روس تبار به چشم نمی‌خورد. توسعه سریع صنعت در اواخر قرن نوزده و اویل قرن بیستم، باعث شد که تعداد آذربایجانی‌های این شهر افزایش یابد. و اوایل قرن نوزدهم تعداد نمایندگان دولتی ماورالنهر نیز در [[سنت پترزبورگ]] افزایش یافت. آذربایجانی‌ها با مشارکت قزاق‌ها در سال 1898 انجمن خیریه مسلمانان، تجار و صاحبان صنایع را تاسیس کرده و سهم بزرگی در ساخت مسجد جامع [[سنت پترزبورگ]] از آن خود کردند. سال 1911، انجمن خیریه مسلمانان «شب آذربایجان» را برپا کرد. آخر اکتبر سال 1917، برای اولین بار در [[تاریخ روسیه]]، در مسجد جامع [[سنت پترزبورگ]] نماز مشترک مسلمانان سنی و شیعه برگزار شد<ref name=":1" /><ref>کرمی، جهانگیر (1392). جامعه و فرهنگ [[روسیه]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی]، جلد اول، 347-351.</ref>. | ||
== نیز نگاه کنید به == | |||
[[تشیع در افغانستان]]؛ [[شیعیان فرهنگی در چین]]؛ [[شیعیان اسماعیلیه در چین]]؛ [[شیعیان دوازده امامی در چین]]؛ [[تشیع در لبنان]]؛ [[تشیع در مصر]]؛ [[تشیع در تونس]]؛ [[تشیع در مالی]]؛ [[شیعیان ساحل عاج]]؛ [[تشیع در زیمبابوه]]؛ [[تشیع در تایلند]]؛ [[تشیع در اوکراین]]؛ [[تشیع در سیرالئون]]؛ [[تشیع در اتیوپی]]؛ [[تشیع در بنگلادش]]. | |||
== کتابشناسی == | |||
نسخهٔ کنونی تا ۷ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۳۵
بخشی از مسلمانان روسیه شیعیان هستند كه بیشترشان از اقوام غیر بومی روسیه یعنی آذربایجانی‌ها، تالشی‌ها، افغانستانی‌ها و دیگر اقوام جنوبی روسیه می‌باشند. تنها بخش كوچكی از جمعیت شهر دربند در داغستان و یاروسلاو از این قاعده مستثنی هستند. در حال حاضر بزرگترین جمعیت مهاجر آذربایجانی در خاك روسیه در شهر مسكو مستقر است و تعداد افراد آن را تا 3 میلیون نفر نیز گفته‌اند. تعداد آذربایجانی‌ها در سنت پطرزبورگ هم كم نیست و طبق برآوردهایی، بالغ بر 80 هزار نفر است. اكثریت قریب به اتفاق آذربایجانی‌ها، مسلمانان اهل تشیع جعفری هستند و اصالت ایرانی خود را حفظ کرده‌اند. شیعیان روسیه عمدتاً در منطقه قفقاز شمالی در جمهوری داغستان زندگی می‌کنند و در شهر قدیمی «دربند» زندگی می‌کنند. در شهر «ولادی قفقاز» (مرکز جمهوری اوستیای شمالی) نیز تعدادی از مسلمانان شیعه که ایرانی الاصل هستند، زندگی می‌کنند و مسجد بزرگی نیز برای خود دارند که قدیمی است. در منطقه اوترادنایای شهر مسکو، اواخر دهه 1990 مسجد شیعیان تاسیس شد که بیشتر مراجعان آن آذربایجانی‌ها هستند. امروزه بحث‌هایی درباره تاسیس مساجد شیعی در سایر شهرهای روسیه در جریان است. دومین گروه از مسلمان‌های مهاجر روسیه بعد از آذری‌ها، قزاق‌ها هستند که جمعیت آن‌ها هم به یک میلیون نفر می‌رسد[۱]
گرایش به شیعه در بخش اروپایی شرقی روسیه چندان مرسوم نبوده است. تا قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، پیروان این مذهب در اسلام، نمایندگان آذربایجانی، لزگین‌ها و تات‌ها و برخی اقوام دیگر بودند که اسنادی در خصوص تعداد آنان در دست نیست. طبق سرشماری سال 1989، در مسکو 20727 آذربایجانی، 2434 لزگین و 1292 تات زندگی می‌کردند که در میان آن‌ها نمایندگان شیعه هم حضور داشتند. شرایط در دوران پس از شوروی تغییر کرد و تعداد شیعیان آذری مقیم در مسکو بنا به دلایلی در سال‌های 2000 به 800 هزار نفر رسید. سطح اعتقادات دینی و بروز اعتقادات شیعی در میان شیعیان آذری در این دوره افزایش پیدا کرد. با این وجود به طور کل، هویت دینی نمی‌تواند از جایگاهی مرکزی در بروز خصوصیت‌های ملی آذربایجانی‌های مقیم مسکو برخوردار باشد[۲]. تعداد دقیق مسلمانان شیعه در مسکو در کل کشور مشخص نیست.
در مسکو دو مسجد شیعیان به نام‌های«اینام» در منطقه آترادنی و مسجد محل سکونت سفیر ایران در خیابان ناواتروف وجود دارد. در سال 1996، انجمن مسلمانان شیعه به نام «اهل بیت» با مدیریت م.قربانوف تاسیس شد. دو سازمان وابسته – انجمن جوانان «صاحب الزمان» و انجمن زنان «فاطمه زهرا» و همچنین ده‌ها حسینیه در مسکو وجود دارند که با انجمن اهل بیت همکاری دارند. با تلاش انجمن فعالیت‌های اجتماعی- مذهبی، دینی- روشنفکری با مسلمانان شیعه در پایتخت روسیه انجام می‌شود. محبوببیت شیعه در میان تازه مسلمانان از خصوصیات مسکو است. طبق آمار مدیران این انجمن‌ها (بدون مبالغه) 90% مسلمانان روس ساکن در مسکو شیعه هستند. اما در کل کشور، شیعیان تنها 3% کل مسلمانان را تشکیل می‌دهند. شیوه مدیریت در جامعه شیعیان روسیه از عواملی است که آنان را جذب خود می‌کند. تحصیلات بالای اعضای روس این انجمن و انعطاف پذیری ایشان نسبت به فعالیت‌های سیاسی- اجتماعی و همچنین سطح بالای اعتقاداتشان که به وضوح آشکار است، در مقایسه با شیعیان سایر اقوام، نیز خود از عوامل جذب آنان به مذهب شیعه به شمار می‌رود. شیعیان روس ابتدا در مسکو ساختاری با نام مرکز دین شناسی شیعیان مسکو تشکیل دادند که ارتباط تنگاتنگی با شیعیان ایرانی داشت. و مرکز تحلیل و هماهنگی شیعیان«آشنایی طیف وسیعی از طبقات مختلف اجتماعی روسیه با مکاتب علمی، فلسفی و میراث فرهنگی جعفریت» را در اهداف خود قرار داده است. هر دو مرکز همکاری تنگاتنگی با تمام سازمان‌های رسمی شیعیان در کشور و در سایر نقاط دنیا دارند. مدیران انجمن‌های شیعیان مسکو، ارتباط تنگاتنگ اطلاعاتی، فرهنگی، ایدئولوژیکی، حقوقی- الهی و آموزشی خود را با مراکز دینی ایرانی از جمله انجمن«اهل بیت» حفظ می‌کنند[۲]. ارقام دقیق تعداد شیعیان آذربایجانی مقیم روسیه در دست نیست زیرا بخشی از آن‌ها به صورت غیر قانونی در روسیه به سر می‌برند. طبق نتایج مقدماتی سرشماری عمومی نفوس سال 2002، در روسیه 62105 هزار نفر آذربایجان زندگی می‌کنند که از سال 1989 (33509 هزار نفر) دو برابر بیشتر است. اگر مهاجران موقت آذربایجانی نیز به حساب آورده شوند، تعداد کلی آن‌ها بالغ بر 2 میلیون نفر می‌شود. طبق اطلاعات معینی، سرمایه گذاری‌های سالانه آذربایجانی‌ها در اقتصاد روسیه معادل 1.5 میلیارد دلار است .
در سنت پترزبورگ نیز مراکزی از اقوام مسلمان از مناطق مختلف امپراطوری روسیه و سایر کشورها وجود دارد. در میان این مناطق شماری از شیعیان به صورت گروه‌های متحد شده و با هم زندگی می‌کردند. در سال 1841، نمایندگان این گروه‌ها خواستار محلی جداگانه برای خاک سپاری در کنار قبرستان مسلمانان به نام نوو- والکوفسکی (قبرستان تاتارها در سنت پترزبورگ) شدند. سال 1843، مقامات با درخواست آنان موافقت کرده و محلی را در اختیار آنان قرار دادند. بازرگانان و کارمندان سفارت در پترزبورگ شیعیان غیر روس بودند. اوایل قرن هجدهم میلادی، تجار ایرانی در منطقه واقع در میدان تروییتسکی که آن زمان مرکز شهر به شمار می‌رفت، زندگی می‌کردند. تا قبل از اینکه روسیه روابط تجاری خود را با آسیای میانه و چین آغاز کند، ایران شریک اصلی تجاری روسیه در شرق به شمار می‌رفت. این روابط تجاری در قرن نوزده و اوایل قرن بیستم نیز همچنان ادامه داشت. طبق اطلاعاتی که در دست است، در سال 1832، تعداد کارمندان دولتی ایرانی در سنت پتربورگ 12 نفر بوده. در سال 1869، تعداد به آنان به 20 نفر رسیده (15 مرد و 5 زن)، سپس در سال 1881، این رقم به 107 نفر رسیده (100 نفر مرد و 7 نفر زن)، و در سال 1897، تعداد آنان به 56 نفر کاهش یافته است (40 مرد و 16 زن). در سال 1900، تعداد کارمندان دولتی به 260 افزایش یافته است. در میان تمام کشورهایی که سفارت خود را در پتربورگ بنا کردند، ایران اولین کشوری بود که سفارت خود را در سال 1711 در پایتخت روسیه (در آن دوره سنت پترزبورگ پایتخت روسیه بود) برپا کرد. سال‌های 1915-1892، سفارت و کنسولگری ایران توسط سفیر قدرتمند ایرانی میرزا محمد خان و دبیران میرزا اسحاق خان و میرزا علی اکبر خان اداره می‌شد. پس از اتصال ماوراء النهر به روسیه، کارمندان دولتی روس که از جمله شیعیان بودن به سنت پترزبورگ آمدند. در میان آذربایجانی‌ها نیز می‌توان به دانشجویان مسلمانان در دانشگاه‌های نظامی سنت پترزبورگ و سربازان وظیفه اشاره کرد. سال 1839، یک گروه مسلمان شیعه به نظامیان قفقاز پیوست. و در سال 1842 در میان این گروهان شخصیت روحانی نظامی نیز خدمت می کرد[۳].
شیعیان ساکن در شهر نیز غالباً دانشجویان و یا تجار بودند. در قرن نوزدهم شیعیان پترزبورگ را غالباً ایرانی‌ها تشکیل می‌دادند. در سال 1869، تعداد آنان 50 نفر بود (48 مرد و 2 زن) که هنگام سرشماری برخی اصلیت خود را ایرانی و تعداد کمی افغانی اعلام کردند. در نیمه دوم قرن نوزدهم، در میان شیعیان روس تبار به چشم نمی‌خورد. توسعه سریع صنعت در اواخر قرن نوزده و اویل قرن بیستم، باعث شد که تعداد آذربایجانی‌های این شهر افزایش یابد. و اوایل قرن نوزدهم تعداد نمایندگان دولتی ماورالنهر نیز در سنت پترزبورگ افزایش یافت. آذربایجانی‌ها با مشارکت قزاق‌ها در سال 1898 انجمن خیریه مسلمانان، تجار و صاحبان صنایع را تاسیس کرده و سهم بزرگی در ساخت مسجد جامع سنت پترزبورگ از آن خود کردند. سال 1911، انجمن خیریه مسلمانان «شب آذربایجان» را برپا کرد. آخر اکتبر سال 1917، برای اولین بار در تاریخ روسیه، در مسجد جامع سنت پترزبورگ نماز مشترک مسلمانان سنی و شیعه برگزار شد[۳][۴].
نیز نگاه کنید به
تشیع در افغانستان؛ شیعیان فرهنگی در چین؛ شیعیان اسماعیلیه در چین؛ شیعیان دوازده امامی در چین؛ تشیع در لبنان؛ تشیع در مصر؛ تشیع در تونس؛ تشیع در مالی؛ شیعیان ساحل عاج؛ تشیع در زیمبابوه؛ تشیع در تایلند؛ تشیع در اوکراین؛ تشیع در سیرالئون؛ تشیع در اتیوپی؛ تشیع در بنگلادش.
کتابشناسی
- ↑ امیراحمدیان، بهرام، (1386 بهار). اسلام و مسلمانان در فدراسیون روسیه، فصلنامه مطالعات منطقه ای جهان اسلام، شماره2. ص37.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص39-40.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص129-1309.
- ↑ کرمی، جهانگیر (1392). جامعه و فرهنگ روسیه. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، جلد اول، 347-351.