صنعت چاپ و نشر کتاب در اردن: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
(صفحه‌ای تازه حاوی «'''کتاب''' انتشار كتاب بيشترين دلالت را بر توليدات فرهنگي يك كشور دارد و پس از آن توليدات فرهنگي در زمينه هاي ديگر مانند تئاتر، هنرهاي تجسمي، موسيقي، سريال هاي تلويزيوني، سينما، گردهمايي ها، كنفرانس ها و جشنواره هاي فرهنگي جاي مي گيرند.(140) تحقي...» ایجاد کرد)
 
 
(۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''کتاب'''
انتشار کتاب بیشترین دلالت را بر تولیدات فرهنگی یک کشور دارد و پس از آن تولیدات فرهنگی در زمینه‌های دیگر مانند تئاتر، هنرهای تجسمی، موسیقی، سریال‌های تلویزیونی، سینما، گردهمایی‌ها، کنفرانس‌ها و جشنواره‌های فرهنگی جای می‌گیرند<ref>المصلح، أحمد(۱۹۹۵)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن؛ منشورات لجنــة تاریخ الاردن، ص. 277- 281</ref>. تحقیقات جدیدی که بر عملکرد اقتصادی صنایع حق چاپ از جمله انتشارات کتاب در مراکش، [[تونس]]، [[مصر]]، [[اردن]] و [[لبنان]] انجام گرفت حاکی از آن است که عملکرد اقتصادی مناسبی در مورد انتشارات کتاب در [[لبنان]] و [[اردن]] وجود دارد و این عملکرد به دلیل عوامل تولیدی مثبتی چون وجود کار در [[اردن]] و سرمایه در [[لبنان]]، شرایط تقاضای مثبت (داخلی در [[اردن]] و خارجی در [[لبنان]])، و فعل و انفعالات مساعد با صنایع رو به رشد و رو به نزول می‌باشد<ref>Arab world p. 42</ref>. از آنجا که انتشار کتاب و توسعه آن با بخش سخت افزار تولید به ویژه چاپخانه ارتباطی مستقیم و لاینفک دارد، ابتدا به ایجاز به روند توسعه صنعت نشر در [[اردن]] می پردازیم.


انتشار كتاب بيشترين دلالت را بر توليدات فرهنگي يك كشور دارد و پس از آن توليدات فرهنگي در زمينه هاي ديگر مانند تئاتر، هنرهاي تجسمي، موسيقي، سريال هاي تلويزيوني، سينما، گردهمايي ها، كنفرانس ها و جشنواره هاي فرهنگي جاي مي گيرند.(140) تحقيقات جديدي كه بر عملكرد اقتصادي صنايع حق چاپ از جمله انتشارات كتاب در مراكش، تونس، مصر، اردن و لبنان انجام گرفت حاكي از آن است كه عملكرد اقتصادي مناسبي در مورد انتشارات كتاب در لبنان و اردن وجود دارد و اين عملكرد به دليل عوامل توليدي مثبتي چون وجود كار در اردن و سرمايه در لبنان، شرايط تقاضاي مثبت (داخلي در اردن و خارجي در لبنان)، و فعل و انفعالات مساعد با صنايع روبه رشد و رو به نزول مي باشد.(141) از آنجا که انتشار کتاب و توسعه آن با بخش سخت افزار توليد به ويژه چاپخانه ارتباطي مستقيم و لاينفک دارد، ابتدا به ايجاز به روند توسعه صنعت نشر در اردن مي پردازيم.
=== تاریخچه صنعت چاپ و نشر ===
مراکز انتشارات عمومی عربی در فلسطین عمدتا تحت مدیریت بخش خصوصی بود. پس از اشغال فلسطین توسط انگلستان، هراس از تبانی و دسیسه انگلستان و رژیم صهیونیستی برای تاسیس دولت یهودی، موجب تاسیس انتشاراتی عمومی در سال 1919 گردید. انگلستان به ندرت کنترل این انتشارات را توسط دستورات مستقیم به عهده می‌گرفت، اما نهایتا به سوء استفاده از یهودی‌ها و فلسطینی‌ها در مقابله با یکدیگر متوسل شد.


'''10-3-1 تاریخچه صنعت چاپ و نشر'''
پس از تاسیس دولت اسرائیل در سال 1948، مهاجران فلسطینی از فلسطین سابق وارد کرانه خاوری [[اردن]] شدند و کرانه باختری در سال 1950 رسما به [[اردن]] پیوست. [[اردن]] پیش از استقلال تا سال 1946 تنها یک مطبوعه هفتگی داشت؛ الشرق العربی که نخستین بار در سال 1923 به چاپ رسید و اطلاعیه‌های رسمی،‌ قوانین مصوب دولتی و مقررات‌ها را منتشر می‌کرد. تا آن زمان [[اردن]] انتشارات عمومی نداشت و مردم وابسته به نشریاتی بودند که از فلسطین، [[سوریه]]، [[لبنان]] و [[مصر]] وارد می‌شد<ref>Arab world p. 50-51</ref>. پس از جنگ جهانی اول منطقه [[اردن]] کنونی که میان [[سوریه]]، فلسطین و حجاز واقع بود؛ دارای چاپخانه گردید. نخستین چاپخانه در [[اردن]] توسط خلیل نصر ایجاد شد. وی در سال 1922 چاپخانه اش را از حیفا به امان منتقل کرد. هم‌چنین در سال 1925 یک چاپخانه دولتی در [[اردن]] تاسیس شد<ref>Arab world p. 42</ref>.


مراكز انتشارات عمومي عربي در فلسطين عمدتا تحت مديريت بخش خصوصي بود. پس از اشغال فلسطين توسط انگلستان، هراس از تباني و دسيسه انگلستان و رژيم صهيونيستي براي تاسيس دولت يهودي، موجب تاسيس انتشاراتي عمومي در سال 1919 گرديد. انگلستان به ندرت كنترل اين انتشارات را توسط دستورات مستقيم به عهده مي گرفت، اما نهايتا به سوء استفاده از يهودي ها و فلسطيني ها در مقابله با يكديگر متوسل شد.
اولین تلاش‌ها برای ایجاد چاپخانه در [[اردن]] توسط خیرالدین زرکلی در سال 1922 انجام شد. وی به قدس رفت تا چاپخانه آنجا را خریداری کند ولی معلوم نیست که درکارش موفق شد یا خیر؟ تمامی منابع اظهار می‌دارند که خیر الدین زرکلی چاپخانه خلیل نصر را که درسال 1909 در حیفا ایجاد شده بود، در سال 1922 به امان منتقل کرد. این چاپخانه کار خود را با چاپ و انتشار جریدة الاردن آغاز کرد و «مطبعــة جریدة الاردن» نامگذاری شد که به انتشار مطبوعات دولتی و نظامی و تجاری در تیراژ کم می‌پرداخت<ref>فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 27</ref>. روزنامه الشرق العربی اولین روزنامه  ای بود که در تاریخ 1923/5/28 یعنی سه روز پس از جشن استقلال [[اردن]] چاپ شد<ref>فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 27</ref>. دومین چاپخانه در سال 1925 با نام چاپخانه رسمی دولت برای چاپ نشریات و مطبوعات دولتی آغاز به کار کرد<ref>فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 28</ref>.


پس از تاسيس دولت اسرائيل در سال 1948، مهاجران فلسطيني از فلسطين سابق وارد کرانه خاوري اردن شدند و کرانه باختري در سال 1950 رسما به اردن پيوست. اردن پيش از استقلال تا سال 1946 تنها يك مطبوعه هفتگي داشت؛ ''الشرق العربي'' كه نخستين بار در سال 1923 به چاپ رسيد و اطلاعيه هاي رسمي،‌ قوانين مصوب دولتي و مقررات ها را منتشر مي كرد. تا آن زمان اردن انتشارات عمومي نداشت و مردم وابسته به نشرياتي بودند كه از فلسطين، سوريه، لبنان و مصر وارد مي شد. (142)
سومین چاپخانه در سال 1926 توسط محمد نوری با نام چاپخانه «الوطنیــة» ایجاد گردید. هم اکنون چاپخانه « الوطنیــة» جزء بزرگترین چاپخانه‌های کشور [[اردن]] است.


پس از جنگ جهاني اول منطقه اردن كنوني که ميان سوريه، فلسطين و حجاز واقع بود؛ داراي چاپخانه گرديد. نخستين چاپخانه در اردن توسط خليل نصر ايجاد شد. وي در سال 1922 چاپخانه اش را از ''حیفا'' به امان منتقل كرد. هم چنين در سال 1925 يك چاپخانه دولتي در اردن تاسيس شد. (143)
چهارمین چاپخانه‌ای که در [[اردن]] تاسیس شد، چاپخانه «الاستقلال العربی» بود که در سال 1932 توسط جودت شعشاعــة تاسیس شد. از مهم‌ترین کتاب‌هایی که منتشر کرد کتاب من انا از ملک عبدالله بود. این چاپخانه‌ها نقش عمده‌ای در چاپ و نشر کتاب‌های درسی و روزنامه‌ها و مطبوعات دولتی و تجاری ایفا کردند<ref>فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 28</ref>.


اولين تلاشها براي ايجاد چاپخانه در اردن توسط خيرالدين زرکلي در سال 1922 انجام شد. وي به قدس رفت تا چاپخانه آنجا را خريداري کند ولي معلوم نيست که درکارش موفق شد يا خير؟ تمامي منابع اظهار مي دارند که خير الدين زرکلي چاپخانه خليل نصر را که درسال 1909 در حيفا ايجاد شده بود، در سال 1922 به امان منتقل کرد. اين چاپخانه کار خود را با چاپ و انتشار ''جريدة الاردن'' آغاز کرد و «مطبعــة جريدة الاردن» نامگذاري شد که به انتشار مطبوعات دولتي و نظامي و تجاري در تيراژ کم مي پرداخت. (144) روزنامه الشرق العربي اولين روزنامه  اي بود که در تاريخ 28/5/1923 يعني سه روزپس از جشن استقلال اردن چاپ شد. (145)
در دهه چهل تعداد چاپخانه‌ها افزایش یافت و با وحدت دو کرانه شرقی و غربی [[اردن]]، چاپخانه‌های بخش غربی به چاپخانه‌های امان اضافه شدند به طوری که در سال 1946 تعداد آن‌ها به 104 چاپخانه رسید<ref>فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 29</ref>. از مهم‌ترین چاپخانه‌هایی که در دهه پنجاه تاسیس شدند، «مطبعــة الشرکــة الصناعیة» در سال 1950، و چاپخانه «الکردی الحدیثــة» در سال 1952 بود، به دنبال آن‌ها چاپخانه‌های «السلام» و «الاتحاد» و «الشعب» نیز در امان تاسیس شد.


دومين چاپخانه در سال 1925 با نام چاپخانه رسمي دولت براي چاپ نشريات و مطبوعات دولتي آغاز به کار کرد. (146)
در اواسط دهه پنجاه چاپخانه «القوات المسلحــة» و در اواخر دهه پنجاه چاپخانه «جمعیــة عمال المطابع التعاونیــة» تاسیس شد. این دو چاپخانه نقش مهمی در چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایفا کردند. در این دهه، چاپخانه‌ها دچار تحولات زیادی در زمینه‌ی فن‌آوری شدند؛ برای مثال چاپ رنگی وارد شد و تجهیزات و ابزارهای چاپ نیز کم کم جایگزین کار دستی گردید و بدین ترتیب چاپخانه‌های تجاری و صنعتی نیز ایجاد شدند و به تولید کارتن و جعبه پرداختند<ref>فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 29</ref>. تا سال 1979، 105 چاپخانه در کرانه خاوری تاسیس گردید؛ عمان و حومه: 87، اربد: 6، زرقا: 5، و السلط: 2 چاپخانه و در هر یک از شهرهای رمثا و مفرق و عقبه و جرش یک چاپخانه وجود داشت.


سومين چاپخانه در سال 1926توسط محمد نوري با نام چاپخانه «الوطنيــة» ايجاد گرديد. هم اکنون چاپخانه « الوطنيــة» جزء بزرگترين چاپخانه هاي کشور اردن است.
در دهه هفتاد صنعت چاپ [[اردن]] با ورود دستگاه‌های منظم سازی حروف بار دیگر دچار تحولی بزرگ شد. در طی ده سال بعد تعداد چاپخانه‌ها هم چنان افزایش یافت و به رقم 292 چاپخانه رسید؛ عمان و حومه: 228، زرقا و رصیفه: 21، اربد:11، السلط:7، فحیص: 5، مادبا: 3، کرک: 3، مفرق:3، عقبه:3، و الرمثا:3 چاپخانه و هر یک از شهرهای طفیله و عجلون و دیرابی سعید و الشونــة الجنوبیــة و جرش دارای یک چاپخانه بود<ref>فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 30</ref>. با توسعه و پیشرفت چاپخانه‌ها، برخی از آن‌ها از کامپیوتر و اشعه لیزر در حروف چینی و تفکیک رنگ‌ها استفاده می‌کردند<ref>فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 31</ref>. این چاپخانه‌ها فقط در شهرها قرار نداشتند بلکه در حومه شهرها و در مناطق روستایی نیز وجود داشتند. حدود 70 چاپخانه مخصوص اهداف تجاری و صنعتی بودکه به تولید کارتن و جعبه و نایلون و جلد می‌پرداخت<ref>فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 31</ref>. به این ترتیب می‌توان انتظار داشت که حرکت نشر با نرخی قابل قیاس با توسعه و ایجاد چاپخانه‌ها توسعه یافته باشد.


چهارمين چاپخانه اي که در اردن تاسيس شد، چاپخانه « الاستقلال العربي» بود که در سال 1932 توسط جودت شعشاعــة تاسيس شد. از مهم ترين کتابهايي که منتشر کرد کتاب ''من انا'' از ملک عبدالله بود.
=== کم و کیف چاپ و نشر کتاب ===
در دهه بیست فقط یک عنوان کتاب حقوق زن مسلمان از ندیم ملاح در [[اردن]] در چاپخانه ملی به سال 1928 به چاپ رسید. ملاح کتاب دیگر خود را با نام نمونه‌های فضائل اسلامی در سال 1922 در قدس در چاپخانه بیت المقدس منتشر کرد. در همین این دهه پیش از آن سه کتاب دیگر از مولفان اردنی در خارج از [[اردن]] به چاپ رسیده بود؛ اغانی الصبا از محمد شریقی به سال 1921، کلمات صحیــة و فوائد طبیــة از دکتر حنا قسوس به سال 1924 و تاریخ آثار جرش القدیمــة ترجمه سیف الدین برغوثی که هر سه در دمشق چاپ شدند<ref>فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 11</ref>.


اين چاپخانه ها نقش عمده اي در چاپ و نشر کتابهاي درسي و روزنامه ها و مطبوعات دولتي و تجاري ايفا کردند.(147)
در دهه سی تنها 4 عنوان کتاب در امان به چاپ رسید؛ دو عنوان از پادشاه [[اردن]] بود به نام‌های جواب السائل عن الخیل الاصائل و الامالی السیاســة که به ترتیب در سال‌های 1936 و 1939 به چاپ رسیدند و کتاب بالرفاه و البنین: طلال از مصطفی وهبی التل و خلیل نصر در سال 1934 و القضاء البدوی که در سال 1936 در امان به چاپ رسیدند<ref>فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 12</ref>. در سال 1940 میلادی چاپخانه استقلال عربی در امان کتاب من انا از پادشاه [[اردن]] را به چاپ رساند و در دهه چهل 7 عنوان کتاب در [[اردن]] به چاپ رسید. هم‌چنین چاپخانه استقلال عربی چاپ دوم سه عنوان کتاب را به انجام رساند؛ هیاکل الحب از حسنی فریز، فتاة من فلسطین از عبدالحلیم عباس، و شرح قانون النقل علی الطرق از محمد سحیمات که در سال 1937 تجدید چاپ شد<ref>فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 12</ref>. در نیمه دوم قرن بیست حرکت نشر و تالیف توسعه قابل‌توجهی یافت.


در دهه چهل تعداد چاپخانه ها افزايش يافت و با وحدت دو کرانه شرقي و غربي اردن، چاپخانه هاي بخش غربي به چاپخانه هاي امان اضافه شدند به طوري که در سال 1946 تعداد آنها به 104 چاپخانه رسيد.(148)
در طی سال‌های 1950 تا 1970 حدود 603 عنوان در [[اردن]] و فلسطین چاپ شده است که 358 عنوان در مرحله‌ی وحدت دو کرانه غربی و شرقی [[اردن]] انجام شده است؛ جدول زیر بیانگر این موضوع است:


از مهم ترين چاپخانه هايي که در دهه پنجاه تاسيس شدند، «مطبعــة الشرکــة الصناعية» در سال 1950، و چاپخانه «الکردي الحديثــة» در سال 1952 بود، به دنبال آنها چاپخانه هاي « السلام» و «الاتحاد» و «الشعب» نیز در امان تاسيس شد.
جدول شماره 1. چاپ و نشر کتاب در اردن
 
در اواسط دهه پنجاه چاپخانه « القوات المسلحــة» و در اواخر دهه پنجاه چاپخانه « جمعيــة عمال المطابع التعاونيــة » تاسيس شد. اين دو چاپخانه نقش مهمي در چاپ و نشر کتابهاي درسي ايفا کردند.
 
در اين دهه، چاپخانه ها دچار تحولات زيادي در زمينة فنآوري شدند؛ براي مثال چاپ رنگي وارد شد و تجهيزات و ابزارهاي چاپ نيز کم کم جايگزين کار دستي گردید و بدين ترتيب چاپخانه هاي تجاري و صنعتي نيز ايجاد شدند و به توليد کارتن و جعبه پرداختند. (149) تا سال 1979، 105 چاپخانه در کرانه خاوري تاسيس گرديد؛ عمان و حومه: 87، اربد: 6، زرقا: 5، و السلط: 2 چاپخانه و در هر يک از شهرهاي رمثا و مفرق و عقبه و جرش يک چاپخانه وجود داشت.
 
در دهه هفتاد صنعت چاپ اردن با ورود دستگاه هاي منظم سازي حروف بار ديگر دچار تحولي بزرگ شد. در طي ده سال بعد تعداد چاپخانه ها هم چنان افزايش يافت و به رقم 292 چاپخانه رسيد؛ عمان و حومه: 228، زرقا و رصيفه: 21، اربد:11، السلط:7، فحيص: 5، مادبا: 3، کرک: 3، مفرق:3، عقبه:3، و الرمثا:3 چاپخانه و هر يک از شهرهاي طفيله و عجلون و ديرابي سعيد و الشونــة الجنوبيــة و جرش داراي يک چاپخانه بود.(150)
 
با توسعه و پيشرفت چاپخانه ها، برخي از آنها از کامپيوتر و اشعه ليزر در حروف چيني و تفکيک رنگ ها استفاده مي کردند. (151) اين چاپخانه ها فقط در شهرها قرار نداشتند بلکه در حومه شهرها و در مناطق روستايي نيز وجود داشتند. حدود 70 چاپخانه مخصوص اهداف تجاري و صنعتي بودکه به توليد کارتن و جعبه و نايلون و جلد مي پرداخت.(152) به اين ترتيب مي توان انتظار داشت که حرکت نشر با نرخي قابل قياس با توسعه و ايجاد چاپخانه ها توسعه يافته باشد.
 
'''10-3-2 کم و کیف چاپ و نشر کتاب'''
 
در دهه بيست فقط يک عنوان کتاب ''حقوق زن مسلمان'' از نديم ملاح در اردن در چاپخانه ملي به سال 1928 به چاپ رسيد. ملاح کتاب ديگر خود را با نام ''نمونه هاي فضائل اسلامي'' در سال 1922 در قدس در چاپخانه بيت المقدس منتشر کرد. در همين اين دهه پيش از آن سه کتاب ديگر از مولفان اردني در خارج از اردن به چاپ رسيده بود؛ ''اغاني الصبا'' از محمد شريقي به سال 1921، ''کلمات صحيــة و فوائد طبيــة'' از دکتر حنا قسوس به سال 1924 و ''تاريخ آثار جرش القديمــة'' ترجمه سيف الدين برغوثي که هر سه در دمشق چاپ شدند. (153)
 
در دهه سي تنها 4 عنوان کتاب در امان به چاپ رسيد؛ دو عنوان از پادشاه اردن بود به نام هاي ''جواب السائل عن الخيل الاصائل'' و ''الامالي السياســة'' که به ترتيب در سالهاي 1936 و 1939 به چاپ رسيدند و کتاب ''بالرفاه و البنين: طلال'' از مصطفي وهبي التل و خليل نصر در سال 1934 و ''القضاء البدوي'' که در سال 1936 در امان به چاپ رسيدند.(154)
 
در سال 1940ميلادي چاپخانه استقلال عربي در امان کتاب ''من انا'' از پادشاه اردن را به چاپ رساند و در دهه چهل 7 عنوان کتاب در اردن به چاپ رسيد. هم چنين چاپخانه استقلال عربي چاپ دوم سه عنوان کتاب را به انجام رساند؛ هياکل الحب از حسني فريز، ''فتاة من فلسطين'' از عبدالحليم عباس، و ''شرح قانون النقل علي الطرق'' از محمد سحيمات که در سال 1937 تجديد چاپ شد. (155)
 
در نيمه دوم قرن بيست حرکت نشر و تاليف توسعه قابل توجهي يافت.
 
در طي سالهاي 1950-1970 حدود 603 عنوان در اردن و فلسطين چاپ شده است که 358 عنوان در مرحله ي وحدت دو کرانه غربي و شرقي اردن انجام شده است؛ جدول زير بيانگر اين موضوع است:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
| rowspan="2" |سال هاي نشر
| rowspan="2" |سال های نشر
|مکان نشر
|مکان نشر
|مکان نشر
|مکان نشر
| rowspan="2" |مجموع
| rowspan="2" |مجموع
|-
|-
|بخش شرقي
|بخش شرقی
|بخش غربي
|بخش غربی
|-
|-
|1950-1959
|1950-1959
خط ۶۷: خط ۴۹:
|121
|121
|358
|358
|}(156)
|}<ref>فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 13</ref>


اين جدول نشان مي دهد که در طي اين سالها تحول بزرگي در حرکت نشر و تاليف اردن روي داده است.
این جدول نشان می‌دهد که در طی این سال‌ها تحول بزرگی در حرکت نشر و تالیف [[اردن]] روی داده است. هم زمان با شکوفایی حرکت نشر و چاپ در اردن دهه هفتاد، در نیمه اول همین دهه (1971 تا 1975) حدود 1010 عنوان از مولفان فلسطین و [[اردن]] در جهان و قریب 195 عنوان در امان و سه عنوان در زرقا و دو عنوان در اربد به چاپ رسید.


هم زمان با شکوفايي حرکت نشر و چاپ در اردن دهه هفتاد، در نيمه اول همين دهه (1971-1975) حدود 1010 عنوان از مولفان فلسطين و اردن در جهان و قريب 195 عنوان در امان و سه عنوان در زرقا و دو عنوان در اربد به چاپ رسيد.
جدول شماره 2. وضعیت چاپ و نشر در اردن طی سال های 1971 تا 1975
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
| rowspan="2" |سال هاي نشر
| rowspan="2" |سال های نشر
|مکان نشر
|مکان نشر
|مکان نشر
|مکان نشر
خط ۱۱۲: خط ۹۴:
|279
|279
|478
|478
|}(157)
|}<ref>فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 15</ref>


نسبت موضوعی کتاب‌هایی که طی سال‌های 1971 تا 1978 به چاپ رسید به شرح زیر است:


نسبت موضوعي کتابهايي که طي سالهاي 1971-1978 به چاپ رسيد به شرح زير است:
جدول شماره 3. نسبت موضوعی کتاب‌هی چاپ شده ه طی سال‌های 1971 تا 1978
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|موضوعات
|موضوعات
خط ۱۲۱: خط ۱۰۴:
|درصد
|درصد
|-
|-
|ادبيات
|ادبیات
|530
|530
|6/35
|35/6
|-
|-
|تاريخ و جغرافيا
|تاریخ و جغرافیا
|372
|372
|0/25
|25/0
|-
|-
|علوم اجتماعي
|علوم اجتماعی
|328
|328
|0/22
|22/0
|-
|-
|دين
|دین
|86
|86
|8/5
|5/8
|-
|-
|علوم نظري و تطبيقي
|علوم نظری و تطبیقی
|77
|77
|2/5
|5/2
|-
|-
|معارف عمومي
|معارف عمومی
|31
|31
|2/1
|1/2
|-
|-
|هنر
|هنر
|24
|24
|6/1
|1/6
|-
|-
|فلسفه
|فلسفه
|21
|21
|4/1
|1/4
|-
|-
|زبان ها
|زبان‌ها
|19
|19
|3/1
|1/3
|-
|-
|مجموع
|مجموع
|1488
|1488
|100درصد
|100درصد
|}اين جدول نشان مي دهد که در دهه هفتاد، موضوعاتي از قبيل ادبيات و علوم انساني و اجتماعي و دين درصد قابل توجهي از موضوعات کتابهاي چاپ شده را تشکيل مي دهند.
|}این جدول نشان می‌دهد که در دهه هفتاد، موضوعاتی از قبیل ادبیات و علوم انسانی و اجتماعی و دین درصد قابل‌توجهی از موضوعات کتاب‌های چاپ شده را تشکیل می دهند. قریب 1446 عنوان (97/2درصد) از این کتب به زبان عربی و بقیه به سایر زبان‌ها (انگلیسی، فرانسوی، اسپانیایی، و ایتالیایی) است. 90/5 درصد آن‌ها تالیف، 6/4 درصد آن‌ها ترجمه شده و 2/1 درصد آن‌ها تحقیقی هستند<ref>فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 16</ref>. طی سال‌های 1979 تا 1983 موضوعات و تعداد عناوین منتشر شده در هر موضوع به شرح زیر است:


قريب 1446 عنوان (2/97درصد) از اين کتب به زبان عربي و بقيه به ساير زبانها (انگليسي، فرانسوي، اسپانيايي، و ايتاليايي) است. 5/90درصد آنها تاليف، 4/6درصد آنها ترجمه شده و1/2درصد آنها تحقيقي هستند . (158)
جدول شماره 4. موضوعات و عناوین چاپ شده طی سال های 1979 تا 1983
 
طی سال های 1979-1983 موضوعات و تعداد عناوين منتشر شده در هر موضوع به شرح زير است:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|موضوعات
|موضوعات
خط ۱۷۴: خط ۱۵۵:
|مجموع
|مجموع
|-
|-
|معارف عمومي
|معارف عمومی
|6
|6
|3
|3
خط ۱۸۲: خط ۱۶۳:
|60
|60
|-
|-
|فلسفه و روانشناسي
|فلسفه و روانشناسی
|1
|1
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
خط ۱۹۰: خط ۱۷۱:
|11
|11
|-
|-
|دين
|دین
|16
|16
|19
|19
خط ۱۹۸: خط ۱۷۹:
|297
|297
|-
|-
|علوم اجتماعي
|علوم اجتماعی
|60
|60
|61
|61
خط ۲۱۴: خط ۱۹۵:
|33
|33
|-
|-
|علوم نظري و  تطبيقي
|علوم نظری و  تطبیقی
|15
|15
|39
|39
خط ۲۳۰: خط ۲۱۱:
|32
|32
|-
|-
|ادبيات
|ادبیات
|27
|27
|45
|45
خط ۲۳۸: خط ۲۱۹:
|338
|338
|-
|-
|تاريخ و جغرافيا
|تاریخ و جغرافیا
|22
|22
|24
|24
خط ۲۵۳: خط ۲۳۴:
|556
|556
|1640
|1640
|}(158)
|}<ref>فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 16</ref>


از سال 1983به بعد کليه مولفان و ناشران و چاپخانه هاي اردن موظف شدند دونسخه از منشورات خود را به سازمان مديريت کتابخانه ها و اسناد ملي تحويل دهند.
از سال 1983 به بعد کلیه مولفان و ناشران و چاپخانه‌های اردن موظف شدند دونسخه از منشورات خود را به سازمان مدیریت کتابخانه‌ها و اسناد ملی تحویل دهند. توزیع نسبی موضوعات کتاب‌هایی که در سال‌های 1984 تا 1988 به سازمان مدیریت کتابخانه‌ها و اسناد ملی تحویل داده شده به شرح زیر است:


توزيع نسبي موضوعات کتابهايي که در سالهاي 1984-1988 به سازمان مديريت کتابخانه ها و اسناد ملي تحويل داده شده به شرح زير است:
جدول شماره 5. توزیع نسبی موضوعات کتاب های چاپ شده طی سال های 1984 تا 1988
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|موضوع
|موضوع
خط ۲۶۷: خط ۲۴۸:
|مجموع
|مجموع
|-
|-
|معارف عمومي
|معارف عمومی
|17
|17
|9
|9
خط ۲۷۵: خط ۲۵۶:
|87
|87
|-
|-
|فلسفه و روانشناسي
|فلسفه و روانشناسی
|18
|18
|13
|13
خط ۲۸۳: خط ۲۶۴:
|39
|39
|-
|-
|دين
|دین
|75
|75
|93
|93
خط ۲۹۱: خط ۲۷۲:
|425
|425
|-
|-
|علوم اجتماعي
|علوم اجتماعی
|95
|95
|152
|152
خط ۳۰۷: خط ۲۸۸:
|101
|101
|-
|-
|علوم نظري و  تطبيقي
|علوم نظری و  تطبیقی
|46
|46
|55
|55
خط ۳۲۳: خط ۳۰۴:
|88
|88
|-
|-
|ادبيات
|ادبیات
|183
|183
|193
|193
خط ۳۳۱: خط ۳۱۲:
|983
|983
|-
|-
|تاريخ و جغرافيا
|تاریخ و جغرافیا
|42
|42
|34
|34
خط ۳۴۶: خط ۳۲۷:
|760
|760
|2970
|2970
|}(159)
|}<ref>فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 17</ref>


در مجموع 108 عنوان به زبان انگليسي است که حدود 6/3 درصد کل را تشکيل مي دهد که اين ميزان در مقايسه با قبل افزايش قابل توجهي داشته است. (160)
در مجموع 108 عنوان به زبان انگلیسی است که حدود 3/6 درصد کل را تشکیل می‌دهد که این میزان در مقایسه با قبل افزایش قابل‌توجهی داشته است<ref>فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 17</ref>. تعداد و درصد موضوعات کتاب‌های منتشر شده طی سال‌های 1979 تا 1988 براساس جدول زیر می‌باشد:


تعداد و درصد موضوعات کتابهاي منتشر شده طي سالهاي 1979-1988 براساس جدول زير مي باشد:
جدول شماره 6. تعداد و درصد موضوعات کتاب های منتشره طی سال های 1979 تا 1988
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|موضوعات
|موضوعات
خط ۳۵۶: خط ۳۳۷:
|درصد
|درصد
|-
|-
|ادبيات
|ادبیات
|1321
|1321
|6/28
|28/6
|-
|-
|علوم اجتماعي
|علوم اجتماعی
|1158
|1158
|1/25
|25/1
|-
|-
|دين
|دین
|722
|722
|7/15
|15/7
|-
|-
|علوم نظري و تطبيقي
|علوم نظری و تطبیقی
|482
|482
|5/10
|10/5
|-
|-
|تاريخ و جغرافيا
|تاریخ و جغرافیا
|476
|476
|3/10
|10/3
|-
|-
|معارف عمومي
|معارف عمومی
|147
|147
|2/3
|3/2
|-
|-
|زبان ها
|زبان‌ها
|134
|134
|9/2
|2/9
|-
|-
|هنر
|هنر
|120
|120
|6/2
|2/6
|-
|-
|فلسفه و روانشناسي
|فلسفه و روانشناسی
|50
|50
|1/1
|1/1
خط ۳۹۵: خط ۳۷۶:
|4610
|4610
|100 درصد
|100 درصد
|}موضوع ادبيات در دهه هفتاد نسبت به دهه قبل با کاهش مواجه شده است، اما هم چنان رتبه اول را دارد. اما موضوعات ديگري مانند دين و علوم نظري و تطبيقي افزايش قابل توجهي داشته اند. کتابهاي علوم نظري و تطبيقي از 77 عنوان در سال هاي 1971-1978 به 482 عنوان در سالهاي 1979-1988 رسيد.
|}موضوع ادبیات در دهه هفتاد نسبت به دهه قبل با کاهش مواجه شده است، اما هم چنان رتبه اول را دارد. اما موضوعات دیگری مانند دین و علوم نظری و تطبیقی افزایش قابل‌توجهی داشته‌اند. کتاب‌های علوم نظری و تطبیقی از 77 عنوان در سال‌های 1978-1971 به 482 عنوان در سال‌های 1979 تا 1988 رسید. در این دهه عناوین ترجمه شده افزایش قابل‌توجهی داشته و موسساتی مانند مجمع زبان عربی اهتمام ویژه‌ای به آن نشان داده اند<ref>فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن،، ص. 18</ref>. اما موضوعاتی مانند فلسفه و روانشناسی و هنر نرخ نزولی داشته‌اند<ref>فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 19</ref>.
 
فاروق منصور از پژوهشگران [[اردن]] بر این عقیده است که اغلب تالیفات نویسندگان در تاریخ ادبیات جدید در کشور [[اردن]] و فلسطین پیش از به نیمه رسیدن قرن بیستم، در چارچوب کتاب‌هایی با محوریت یک موضوع نبوده بلکه این تالیفات مجموعه‌ای از مقالات نویسندگان و ادیبان به شمار می رود که به صورت روزانه، ‌هفتگی یا ماهانه در جراید به چاپ رسیده و پس از آن به صورت کتاب گردآوری شده و به چاپ رسیده است.


در اين دهه عناوين ترجمه شده افزايش قابل توجهي داشته و موسساتي مانند مجمع زبان عربي اهتمام ويژه اي به آن نشان داده اند.(161) اما موضوعاتي مانند فلسفه و روانشناسي و هنر نرخ نزولي داشته اند. (162)
به اعتقاد فاروق منصور حرکت تالیف و نشر در [[اردن]] به نیمه دوم دهه پنجاه میلادی بازمی‌گردد. اولین تلاش برای احصاء تولید فکری اردنی فلسطینی، تهیه بیوگرافی مشترک دو کشور است که شامل 2740 عنوان و با نظارت محمود الاخرس انجام شده است. با تحلیل این کتاب شناسی می‌توان گفت که آنچه بین سال‌های 1920 تا 1970 در [[اردن]] و کرانه غربی (فلسطین) به چاپ رسیده 358 عنوان کتاب است که در نیمه اول دهه هفتاد میلادی دارای رشد چشمگیری بوده است. همچنین طی سال‌های 1976، 1977 و 1978 میلادی 41/5 درصد از تالیفات نویسندگان اردنی در داخل [[اردن]] چاپ و نشر شده است<ref>المصلح، أحمد(۱۹۹۵)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن؛ منشورات لجنــة تاریخ الاردن، ص. 277 تا 281</ref><ref>لایقی، غلامرضا (1402). جامعه و فرهنگ [[اردن]]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی](در دست انتشار)</ref>.


فاروق منصور از پژوهشگران اردن بر اين عقيده است كه اغلب تاليفات نويسندگان در تاريخ ادبيات جديد در كشور اردن و فلسطين پيش از به نيمه رسيدن قرن بيستم، در چارچوب كتاب هايي با محوريت يك موضوع نبوده بلكه اين تاليفات مجموعه اي از مقالات نويسندگان و اديبان به شمار مي رود كه به صورت روزانه، ‌هفتگي يا ماهانه در جرايد به چاپ رسيده و پس از آن به صورت كتاب گردآوري شده و به چاپ رسيده است.
{{به روز رسانی}}


به اعتقاد فاروق منصور حركت تاليف و نشر در اردن به نيمه دوم دهه پنجاه ميلادي بازمي گردد. اولين تلاش براي احصاء توليد فكري اردني فلسطيني، تهيه بيوگرافي مشترك دو كشور است كه شامل 2740 عنوان و با نظارت محمود الاخرس انجام شده است. با تحليل اين کتاب شناسي مي توان گفت كه آنچه بين سال هاي 1920 تا 1970 در اردن و كرانه غربي (فلسطين) به چاپ رسيده 358 عنوان كتاب است که در نيمه اول دهه هفتاد ميلادي داراي رشد چشمگيري بوده است.
== نیز نگاه کنید به ==
[[صنعت چاپ و نشر کتاب در زیمبابوه]]؛ [[صنعت چاپ و نشر کتاب در تونس]]؛ [[کتاب در ژاپن]]؛ [[چاپ و نشر کتاب در لبنان]]؛ [[صنعت چاپ و نشر کتاب در مصر]]؛ [[صنعت چاپ و نشر کتاب در چین]]؛ [[چاپ و نشر کتاب در سنگال]]؛ [[صنعت چاپ و نشر کتاب در آرژانتین]]؛ [[صنعت چاپ و نشر کتاب در فرانسه]]؛ [[صنعت چاپ و نشر کتاب در مالی]]؛ [[صنعت چاپ و نشر کتاب در اوکراین]]؛ [[صنعت چاپ و نشر کتاب در اسپانیا]]؛ [[صنعت چاپ و نشر کتاب در اتیوپی]]؛ [[صنعت چاپ و نشر کتاب در سیرالئون]]؛ [[صنعت چاپ و نشر کتاب در تایلند]]؛ [[صنعت چاپ و نشر کتاب در گرجستان]]؛ [[صنعت چاپ و نشر کتاب در تاجیکستان]]


همچنين طي سال هاي 1976، 1977 و 1978 ميلادي 5/41درصد از تاليفات نويسندگان اردني در داخل اردن چاپ و نشر شده است. (163)
== کتابشناسی ==
[[رده:کتاب و صنعت نشر]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۴۲

انتشار کتاب بیشترین دلالت را بر تولیدات فرهنگی یک کشور دارد و پس از آن تولیدات فرهنگی در زمینه‌های دیگر مانند تئاتر، هنرهای تجسمی، موسیقی، سریال‌های تلویزیونی، سینما، گردهمایی‌ها، کنفرانس‌ها و جشنواره‌های فرهنگی جای می‌گیرند[۱]. تحقیقات جدیدی که بر عملکرد اقتصادی صنایع حق چاپ از جمله انتشارات کتاب در مراکش، تونس، مصر، اردن و لبنان انجام گرفت حاکی از آن است که عملکرد اقتصادی مناسبی در مورد انتشارات کتاب در لبنان و اردن وجود دارد و این عملکرد به دلیل عوامل تولیدی مثبتی چون وجود کار در اردن و سرمایه در لبنان، شرایط تقاضای مثبت (داخلی در اردن و خارجی در لبنان)، و فعل و انفعالات مساعد با صنایع رو به رشد و رو به نزول می‌باشد[۲]. از آنجا که انتشار کتاب و توسعه آن با بخش سخت افزار تولید به ویژه چاپخانه ارتباطی مستقیم و لاینفک دارد، ابتدا به ایجاز به روند توسعه صنعت نشر در اردن می پردازیم.

تاریخچه صنعت چاپ و نشر

مراکز انتشارات عمومی عربی در فلسطین عمدتا تحت مدیریت بخش خصوصی بود. پس از اشغال فلسطین توسط انگلستان، هراس از تبانی و دسیسه انگلستان و رژیم صهیونیستی برای تاسیس دولت یهودی، موجب تاسیس انتشاراتی عمومی در سال 1919 گردید. انگلستان به ندرت کنترل این انتشارات را توسط دستورات مستقیم به عهده می‌گرفت، اما نهایتا به سوء استفاده از یهودی‌ها و فلسطینی‌ها در مقابله با یکدیگر متوسل شد.

پس از تاسیس دولت اسرائیل در سال 1948، مهاجران فلسطینی از فلسطین سابق وارد کرانه خاوری اردن شدند و کرانه باختری در سال 1950 رسما به اردن پیوست. اردن پیش از استقلال تا سال 1946 تنها یک مطبوعه هفتگی داشت؛ الشرق العربی که نخستین بار در سال 1923 به چاپ رسید و اطلاعیه‌های رسمی،‌ قوانین مصوب دولتی و مقررات‌ها را منتشر می‌کرد. تا آن زمان اردن انتشارات عمومی نداشت و مردم وابسته به نشریاتی بودند که از فلسطین، سوریه، لبنان و مصر وارد می‌شد[۳]. پس از جنگ جهانی اول منطقه اردن کنونی که میان سوریه، فلسطین و حجاز واقع بود؛ دارای چاپخانه گردید. نخستین چاپخانه در اردن توسط خلیل نصر ایجاد شد. وی در سال 1922 چاپخانه اش را از حیفا به امان منتقل کرد. هم‌چنین در سال 1925 یک چاپخانه دولتی در اردن تاسیس شد[۴].

اولین تلاش‌ها برای ایجاد چاپخانه در اردن توسط خیرالدین زرکلی در سال 1922 انجام شد. وی به قدس رفت تا چاپخانه آنجا را خریداری کند ولی معلوم نیست که درکارش موفق شد یا خیر؟ تمامی منابع اظهار می‌دارند که خیر الدین زرکلی چاپخانه خلیل نصر را که درسال 1909 در حیفا ایجاد شده بود، در سال 1922 به امان منتقل کرد. این چاپخانه کار خود را با چاپ و انتشار جریدة الاردن آغاز کرد و «مطبعــة جریدة الاردن» نامگذاری شد که به انتشار مطبوعات دولتی و نظامی و تجاری در تیراژ کم می‌پرداخت[۵]. روزنامه الشرق العربی اولین روزنامه  ای بود که در تاریخ 1923/5/28 یعنی سه روز پس از جشن استقلال اردن چاپ شد[۶]. دومین چاپخانه در سال 1925 با نام چاپخانه رسمی دولت برای چاپ نشریات و مطبوعات دولتی آغاز به کار کرد[۷].

سومین چاپخانه در سال 1926 توسط محمد نوری با نام چاپخانه «الوطنیــة» ایجاد گردید. هم اکنون چاپخانه « الوطنیــة» جزء بزرگترین چاپخانه‌های کشور اردن است.

چهارمین چاپخانه‌ای که در اردن تاسیس شد، چاپخانه «الاستقلال العربی» بود که در سال 1932 توسط جودت شعشاعــة تاسیس شد. از مهم‌ترین کتاب‌هایی که منتشر کرد کتاب من انا از ملک عبدالله بود. این چاپخانه‌ها نقش عمده‌ای در چاپ و نشر کتاب‌های درسی و روزنامه‌ها و مطبوعات دولتی و تجاری ایفا کردند[۸].

در دهه چهل تعداد چاپخانه‌ها افزایش یافت و با وحدت دو کرانه شرقی و غربی اردن، چاپخانه‌های بخش غربی به چاپخانه‌های امان اضافه شدند به طوری که در سال 1946 تعداد آن‌ها به 104 چاپخانه رسید[۹]. از مهم‌ترین چاپخانه‌هایی که در دهه پنجاه تاسیس شدند، «مطبعــة الشرکــة الصناعیة» در سال 1950، و چاپخانه «الکردی الحدیثــة» در سال 1952 بود، به دنبال آن‌ها چاپخانه‌های «السلام» و «الاتحاد» و «الشعب» نیز در امان تاسیس شد.

در اواسط دهه پنجاه چاپخانه «القوات المسلحــة» و در اواخر دهه پنجاه چاپخانه «جمعیــة عمال المطابع التعاونیــة» تاسیس شد. این دو چاپخانه نقش مهمی در چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایفا کردند. در این دهه، چاپخانه‌ها دچار تحولات زیادی در زمینه‌ی فن‌آوری شدند؛ برای مثال چاپ رنگی وارد شد و تجهیزات و ابزارهای چاپ نیز کم کم جایگزین کار دستی گردید و بدین ترتیب چاپخانه‌های تجاری و صنعتی نیز ایجاد شدند و به تولید کارتن و جعبه پرداختند[۱۰]. تا سال 1979، 105 چاپخانه در کرانه خاوری تاسیس گردید؛ عمان و حومه: 87، اربد: 6، زرقا: 5، و السلط: 2 چاپخانه و در هر یک از شهرهای رمثا و مفرق و عقبه و جرش یک چاپخانه وجود داشت.

در دهه هفتاد صنعت چاپ اردن با ورود دستگاه‌های منظم سازی حروف بار دیگر دچار تحولی بزرگ شد. در طی ده سال بعد تعداد چاپخانه‌ها هم چنان افزایش یافت و به رقم 292 چاپخانه رسید؛ عمان و حومه: 228، زرقا و رصیفه: 21، اربد:11، السلط:7، فحیص: 5، مادبا: 3، کرک: 3، مفرق:3، عقبه:3، و الرمثا:3 چاپخانه و هر یک از شهرهای طفیله و عجلون و دیرابی سعید و الشونــة الجنوبیــة و جرش دارای یک چاپخانه بود[۱۱]. با توسعه و پیشرفت چاپخانه‌ها، برخی از آن‌ها از کامپیوتر و اشعه لیزر در حروف چینی و تفکیک رنگ‌ها استفاده می‌کردند[۱۲]. این چاپخانه‌ها فقط در شهرها قرار نداشتند بلکه در حومه شهرها و در مناطق روستایی نیز وجود داشتند. حدود 70 چاپخانه مخصوص اهداف تجاری و صنعتی بودکه به تولید کارتن و جعبه و نایلون و جلد می‌پرداخت[۱۳]. به این ترتیب می‌توان انتظار داشت که حرکت نشر با نرخی قابل قیاس با توسعه و ایجاد چاپخانه‌ها توسعه یافته باشد.

کم و کیف چاپ و نشر کتاب

در دهه بیست فقط یک عنوان کتاب حقوق زن مسلمان از ندیم ملاح در اردن در چاپخانه ملی به سال 1928 به چاپ رسید. ملاح کتاب دیگر خود را با نام نمونه‌های فضائل اسلامی در سال 1922 در قدس در چاپخانه بیت المقدس منتشر کرد. در همین این دهه پیش از آن سه کتاب دیگر از مولفان اردنی در خارج از اردن به چاپ رسیده بود؛ اغانی الصبا از محمد شریقی به سال 1921، کلمات صحیــة و فوائد طبیــة از دکتر حنا قسوس به سال 1924 و تاریخ آثار جرش القدیمــة ترجمه سیف الدین برغوثی که هر سه در دمشق چاپ شدند[۱۴].

در دهه سی تنها 4 عنوان کتاب در امان به چاپ رسید؛ دو عنوان از پادشاه اردن بود به نام‌های جواب السائل عن الخیل الاصائل و الامالی السیاســة که به ترتیب در سال‌های 1936 و 1939 به چاپ رسیدند و کتاب بالرفاه و البنین: طلال از مصطفی وهبی التل و خلیل نصر در سال 1934 و القضاء البدوی که در سال 1936 در امان به چاپ رسیدند[۱۵]. در سال 1940 میلادی چاپخانه استقلال عربی در امان کتاب من انا از پادشاه اردن را به چاپ رساند و در دهه چهل 7 عنوان کتاب در اردن به چاپ رسید. هم‌چنین چاپخانه استقلال عربی چاپ دوم سه عنوان کتاب را به انجام رساند؛ هیاکل الحب از حسنی فریز، فتاة من فلسطین از عبدالحلیم عباس، و شرح قانون النقل علی الطرق از محمد سحیمات که در سال 1937 تجدید چاپ شد[۱۶]. در نیمه دوم قرن بیست حرکت نشر و تالیف توسعه قابل‌توجهی یافت.

در طی سال‌های 1950 تا 1970 حدود 603 عنوان در اردن و فلسطین چاپ شده است که 358 عنوان در مرحله‌ی وحدت دو کرانه غربی و شرقی اردن انجام شده است؛ جدول زیر بیانگر این موضوع است:

جدول شماره 1. چاپ و نشر کتاب در اردن

سال های نشر مکان نشر مکان نشر مجموع
بخش شرقی بخش غربی
1950-1959 79 72 151
1960-1969 158 49 207
مجموع 237 121 358

[۱۷]

این جدول نشان می‌دهد که در طی این سال‌ها تحول بزرگی در حرکت نشر و تالیف اردن روی داده است. هم زمان با شکوفایی حرکت نشر و چاپ در اردن دهه هفتاد، در نیمه اول همین دهه (1971 تا 1975) حدود 1010 عنوان از مولفان فلسطین و اردن در جهان و قریب 195 عنوان در امان و سه عنوان در زرقا و دو عنوان در اربد به چاپ رسید.

جدول شماره 2. وضعیت چاپ و نشر در اردن طی سال های 1971 تا 1975

سال های نشر مکان نشر مکان نشر مکان نشر مکان نشر مجموع
عمان اربد زرقا خارج از اردن
1976 62 3 - 56 121
1977 73 - 1 108 182
1978 60 - - 115 175
مجموع 195 3 1 279 478

[۱۸]

نسبت موضوعی کتاب‌هایی که طی سال‌های 1971 تا 1978 به چاپ رسید به شرح زیر است:

جدول شماره 3. نسبت موضوعی کتاب‌هی چاپ شده ه طی سال‌های 1971 تا 1978

موضوعات عدد درصد
ادبیات 530 35/6
تاریخ و جغرافیا 372 25/0
علوم اجتماعی 328 22/0
دین 86 5/8
علوم نظری و تطبیقی 77 5/2
معارف عمومی 31 1/2
هنر 24 1/6
فلسفه 21 1/4
زبان‌ها 19 1/3
مجموع 1488 100درصد

این جدول نشان می‌دهد که در دهه هفتاد، موضوعاتی از قبیل ادبیات و علوم انسانی و اجتماعی و دین درصد قابل‌توجهی از موضوعات کتاب‌های چاپ شده را تشکیل می دهند. قریب 1446 عنوان (97/2درصد) از این کتب به زبان عربی و بقیه به سایر زبان‌ها (انگلیسی، فرانسوی، اسپانیایی، و ایتالیایی) است. 90/5 درصد آن‌ها تالیف، 6/4 درصد آن‌ها ترجمه شده و 2/1 درصد آن‌ها تحقیقی هستند[۱۹]. طی سال‌های 1979 تا 1983 موضوعات و تعداد عناوین منتشر شده در هر موضوع به شرح زیر است:

جدول شماره 4. موضوعات و عناوین چاپ شده طی سال های 1979 تا 1983

موضوعات 1979 1980 1981 1982 1983 مجموع
معارف عمومی 6 3 8 14 29 60
فلسفه و روانشناسی 1 - 2 2 6 11
دین 16 19 71 78 113 297
علوم اجتماعی 60 61 115 101 136 473
زبان ها 4 2 8 6 13 33
علوم نظری و تطبیقی 15 39 52 72 61 239
هنر 1 3 7 5 16 32
ادبیات 27 45 40 87 139 338
تاریخ و جغرافیا 22 24 32 36 43 157
مجموع 152 196 335 401 556 1640

[۲۰]

از سال 1983 به بعد کلیه مولفان و ناشران و چاپخانه‌های اردن موظف شدند دونسخه از منشورات خود را به سازمان مدیریت کتابخانه‌ها و اسناد ملی تحویل دهند. توزیع نسبی موضوعات کتاب‌هایی که در سال‌های 1984 تا 1988 به سازمان مدیریت کتابخانه‌ها و اسناد ملی تحویل داده شده به شرح زیر است:

جدول شماره 5. توزیع نسبی موضوعات کتاب های چاپ شده طی سال های 1984 تا 1988

موضوع 1984 1985 1986 1987 1988 مجموع
معارف عمومی 17 9 11 27 23 87
فلسفه و روانشناسی 18 13 5 1 2 39
دین 75 93 61 82 114 425
علوم اجتماعی 95 152 155 118 165 685
زبان ها 22 25 15 13 26 101
علوم نظری و تطبیقی 46 55 38 52 52 243
هنر 15 16 13 24 20 88
ادبیات 183 193 153 214 240 983
تاریخ و جغرافیا 42 34 50 75 118 319
مجموع 513 590 501 606 760 2970

[۲۱]

در مجموع 108 عنوان به زبان انگلیسی است که حدود 3/6 درصد کل را تشکیل می‌دهد که این میزان در مقایسه با قبل افزایش قابل‌توجهی داشته است[۲۲]. تعداد و درصد موضوعات کتاب‌های منتشر شده طی سال‌های 1979 تا 1988 براساس جدول زیر می‌باشد:

جدول شماره 6. تعداد و درصد موضوعات کتاب های منتشره طی سال های 1979 تا 1988

موضوعات عدد درصد
ادبیات 1321 28/6
علوم اجتماعی 1158 25/1
دین 722 15/7
علوم نظری و تطبیقی 482 10/5
تاریخ و جغرافیا 476 10/3
معارف عمومی 147 3/2
زبان‌ها 134 2/9
هنر 120 2/6
فلسفه و روانشناسی 50 1/1
مجموع 4610 100 درصد

موضوع ادبیات در دهه هفتاد نسبت به دهه قبل با کاهش مواجه شده است، اما هم چنان رتبه اول را دارد. اما موضوعات دیگری مانند دین و علوم نظری و تطبیقی افزایش قابل‌توجهی داشته‌اند. کتاب‌های علوم نظری و تطبیقی از 77 عنوان در سال‌های 1978-1971 به 482 عنوان در سال‌های 1979 تا 1988 رسید. در این دهه عناوین ترجمه شده افزایش قابل‌توجهی داشته و موسساتی مانند مجمع زبان عربی اهتمام ویژه‌ای به آن نشان داده اند[۲۳]. اما موضوعاتی مانند فلسفه و روانشناسی و هنر نرخ نزولی داشته‌اند[۲۴].

فاروق منصور از پژوهشگران اردن بر این عقیده است که اغلب تالیفات نویسندگان در تاریخ ادبیات جدید در کشور اردن و فلسطین پیش از به نیمه رسیدن قرن بیستم، در چارچوب کتاب‌هایی با محوریت یک موضوع نبوده بلکه این تالیفات مجموعه‌ای از مقالات نویسندگان و ادیبان به شمار می رود که به صورت روزانه، ‌هفتگی یا ماهانه در جراید به چاپ رسیده و پس از آن به صورت کتاب گردآوری شده و به چاپ رسیده است.

به اعتقاد فاروق منصور حرکت تالیف و نشر در اردن به نیمه دوم دهه پنجاه میلادی بازمی‌گردد. اولین تلاش برای احصاء تولید فکری اردنی فلسطینی، تهیه بیوگرافی مشترک دو کشور است که شامل 2740 عنوان و با نظارت محمود الاخرس انجام شده است. با تحلیل این کتاب شناسی می‌توان گفت که آنچه بین سال‌های 1920 تا 1970 در اردن و کرانه غربی (فلسطین) به چاپ رسیده 358 عنوان کتاب است که در نیمه اول دهه هفتاد میلادی دارای رشد چشمگیری بوده است. همچنین طی سال‌های 1976، 1977 و 1978 میلادی 41/5 درصد از تالیفات نویسندگان اردنی در داخل اردن چاپ و نشر شده است[۲۵][۲۶].

در حال به روز رسانی و ویرایش

نیز نگاه کنید به

صنعت چاپ و نشر کتاب در زیمبابوه؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در تونس؛ کتاب در ژاپن؛ چاپ و نشر کتاب در لبنان؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در مصر؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در چین؛ چاپ و نشر کتاب در سنگال؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در آرژانتین؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در فرانسه؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در مالی؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در اوکراین؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در اسپانیا؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در اتیوپی؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در سیرالئون؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در تایلند؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در گرجستان؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در تاجیکستان

کتابشناسی

  1. ↑ المصلح، أحمد(۱۹۹۵)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن؛ منشورات لجنــة تاریخ الاردن، ص. 277- 281
  2. ↑ Arab world p. 42
  3. ↑ Arab world p. 50-51
  4. ↑ Arab world p. 42
  5. ↑ فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 27
  6. ↑ فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 27
  7. ↑ فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 28
  8. ↑ فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 28
  9. ↑ فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 29
  10. ↑ فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 29
  11. ↑ فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 30
  12. ↑ فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 31
  13. ↑ فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 31
  14. ↑ فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 11
  15. ↑ فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 12
  16. ↑ فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 12
  17. ↑ فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 13
  18. ↑ فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 15
  19. ↑ فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 16
  20. ↑ فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 16
  21. ↑ فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 17
  22. ↑ فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 17
  23. ↑ فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن،، ص. 18
  24. ↑ فاروق، منصور (1992). النشر و المطابع و المکتبات. اردن: منشورات لجنــة تاریخ الأردن، ص. 19
  25. ↑ المصلح، أحمد(۱۹۹۵)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن؛ منشورات لجنــة تاریخ الاردن، ص. 277 تا 281
  26. ↑ لایقی، غلامرضا (1402). جامعه و فرهنگ اردن. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی(در دست انتشار)
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=صنعت_چاپ_و_نشر_کتاب_در_اردن&oldid=59513»