هنرهای تجسمی اردن: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
جز (The LinkTitles extension automatically added links to existing pages (https://github.com/bovender/LinkTitles).)
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''هنرهاي تجسمي (مجسمه سازي و نقاشي)، (سبک‌ها، ادوار و ويژگي ها)'''
کشور [[اردن]] در طول تاریخ تمدن‌های متنوعی به خود دیده و تحولات فراوانی را شاهد بوده است؛ تمدن‌های [[مصر]]، سومر، بابل، آشور، فارس، روم، یونان که تاثیرات ژرفی بر این منطقه گذاشته‌اند. تمدن‌های مختلفی که تا اعماق تاریخ انسان در زمین ریشه دارند. آثار این تمدن‌ها در مناطق مختلف کشور [[اردن]] یافت می‌شود و قدمت برخی از این میراث قدیم به هفت هزار سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 32</ref>.


کشور [[اردن]] در طول تاريخ تمدنهاي متنوعي به خود ديده و تحولات فراواني را شاهد بوده است؛ تمدنهاي مصر، سومر، بابل، آشور، فارس، روم، يونان که تاثيرات ژرفي بر اين منطقه گذاشته اند. (49)
در عملیات کاوشی که در اطراف پایتخت- امان- در منطقه عین الغزال صورت گرفته، مجسمه‌های فراوانی کشف شده که مربوط به عصر سنگ است. این مجسمه‌ها در زمانی ساخته شده‌اند که انسان ابزار هنر را نمی‌شناخت؛ باستان شناسان آمریکایی و اردنی و انگلیسی تاکید می‌کنند که تاریخ ساخت این آثار به 7 یا 8 هزار سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. پروفسور رالف سولیکی استاد دانشگاه کلمبیا معتقد است که مجسمه‌ها و تصاویری که بر روی دیوار غارهای [[اردن]] حکاکی شده، بزرگ‌ترین مجموعه آثار از نظر حجم در منطقه خاورمیانه است. این آثار با گذشت قرن‌ها، به خوبی در دل زمین حفظ شده‌اند<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 19</ref>.


تمدن هاي مختلفي که تا اعماق تاريخ انسان در زمين ريشه دارند.آثار اين تمدن‌ها در مناطق مختلف کشور اردن يافت مي شود و قدمت برخي از اين ميراث قديم به هفت هزار سال قبل از ميلاد مسيح برمي گردد.(57)
قدیمی‌ترین مجسمه‌هایی که در [[اردن]] کشف شده مربوط به دوره نتوفی است. این مجسمه‌ها از لحاظ شکل و مواد به کار رفته و اسلوب هنریشان ارزش بالایی دارند. تشابه زیادی بین مجسمه‌های کشف شده در [[اردن]]، فلسطین، [[سوریه]]، ترکیه و عراق وجود دارد که نشان دهنده روابط معنادار میان این دولت‌هاست<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 17</ref>. قلعه‌ها و قصرهایی که در اطراف صحرا و در مناطق کوهستانی در شمال و جنوب [[اردن]] وجود دارند بیان‌گر هنرهای معماری و مجسمه سازی نبطیان است و از مهم‌ترین منابع هنرهای تجسمی [[اردن]] به شمار می‌روند<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 45</ref>.


در عمليات کاوشي که در اطراف پايتخت- امان- در منطقه عين الغزال صورت گرفته، مجسمه هاي فراواني کشف شده که مربوط به عصر سنگ است. اين مجسمه ها در زماني ساخته شده اند که انسان ابزار هنر را نمي شناخت؛ باستان شناسان آمريکايي و اردني و انگليسي تاکيد مي کنند که تاريخ ساخت اين آثار به 7 يا 8 هزار سال قبل از ميلاد مسيح برمي‌گردد. پروفسور رالف سوليکي استاد دانشگاه کلمبيا معتقد است که مجسمه ها و تصاويري که بر روي ديوار غارهاي اردن حکاکي شده، بزرگترين مجموعه آثار از نظر حجم در منطقه خاورميانه است. اين آثار با گذشت قرنها، به خوبي در دل زمين حفظ شده‌اند. (53)
شهر [[پترا]] شهری سنگی است که نبطیان آن را در دل کوه تراشیده‌اند. زبان نبطیان عربی و خط آن‌ها خط آرامی بود. طرح‌ها و نقش‌های زیادی به زبان آرامی نبطی در مناطق مختلف [[اردن]] کشف شده است<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 45</ref>. تاثیرات اقوام بین النهرین و [[مصر]] و روم و [[سوریه]] در ساخت شهر [[پترا]] آشکار است<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 45</ref>.


قديمي ترين مجسمه هايي که در اردن کشف شده مربوط به دوره نتوفي است. اين مجسمه ها از لحاظ شکل و مواد به کار رفته و اسلوب هنريشان ارزش بالايي دارند. تشابه زيادي بين مجسمه هاي کشف شده در اردن، فلسطين، سوريه، ترکيه و عراق وجود دارد که نشان دهنده روابط معنادار ميان اين دولت هاست. (51)
نقاشی‌های حکاکی شده بر روی دیوار غارها و سنگ‌ها که در [[اردن]] کشف می‌شوند، هوش و ذکاوت مردم [[دوران قدیم]] را نشان می‌دهند؛ آثار هنری مربوط به 350 سال قبل از میلاد مسیح که بر دیوار برخی خانه‌ها یافت شده است<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 15</ref>. تحقیقی توسط دانشگاه یرموک انجام شده که نشان می‌دهد روستانشینانی که کشاورزی می‌کردند هنرمندان قابلی بوده‌اند؛ این امر از خلال نقاشی‌هایی که بر روی دیوارها کشیده شده و برخی ابزارهایی که به شکل زیبایی تزیین شده‌اند فهمیده می‌شود. مجسمه‌های به جا مانده از دوران کشاورزی در [[اردن]] بهترین دلیل بر حس و ذوق هنری و قدرت ابداع آن‌هاست<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 17</ref>. گری رولفسون باستان شناسی که در عملیات کاوش این غارها فعالیت کرده، معتقد است که اشکالی که برروی سنگ‌ها کشیده می‌شدند غالبا دارای گردن‌های بلند و درشت‌هیکل بودند<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 21</ref>.


قلعه ها و قصرهايي که در اطراف صحرا و در مناطق کوهستاني در شمال و جنوب اردن وجود دارند بيان گر هنرهاي معماري و مجسمه سازي نبطيان است و از مهمترين منابع هنرهاي تجسمي اردن به شمار مي روند.(61)
هنر سفالگری نیز از قدیم الایام در [[اردن]] وجود داشته است و همواره آن را با ابزارهای مختلف تزیین می‌کردند<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 26</ref>. هنرهای تجسمی همواره در عصرهای مختلف [[تاریخ اردن]] وجود داشته است. ریشه‌ی هنرهای تجسمی که امروزه می بینیم در هزاران سال قبل یافت می‌شود<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 30</ref>. هم‌چنین میراث اسلامی بسیاری در صحراهای [[اردن]] به ویژه در بلقا و امان و مادبا و قسطل و ام الولید یافت شده؛ قصرهای مربوط به عصر اموی که در اطراف بیابان و صحراها کشف شده و مهم‌ترین آن‌ها قصر المشتی، الموقر، الحرانه، قصیر عمره، حمام الصراح، قصر طوبــه و قصر حلابات است<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 35</ref>.


شهر [[پترا]] شهري سنگي است که نبطيان آن را در دل کوه تراشيده اند. زبان نبطيان عربي و خط آن ها خط آرامي بود. طرح ها و نقشهاي زيادي به زبان آرامي نبطي در مناطق مختلف اردن کشف شده است.( 62) تاثيرات اقوام بين النهرين و [[مصر]] و روم و سوريه در ساخت شهر پترا آشکار است.( 63)
نقاشی‌های موجود بر دیوارهای قصیر عمره بخش‌های مختلف زندگی در عهد اموی را به تصویر کشیده‌اند. بخش‌هایی که ممکن است کمتر در کتاب‌ها از آن‌ها سخنی به میان آمده باشد. برخی از این نقاشی‌ها دارای معانی رمزی است و به آسانی نمی‌توان پی به مفهوم آن‌ها برد<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 37</ref>. این نقاشی‌ها و آثار علاوه بر این قصر، در بخش‌های دیگر [[اردن]] نیز به چشم می‌خورد<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 43</ref>.


نقاشي هاي حکاکي شده برروي ديوار غارها و سنگها که در اردن کشف مي شوند، هوش و ذکاوت مردم دوران قديم را نشان مي دهند؛ آثار هنري مربوط به 350 سال قبل از ميلاد مسيح که بر ديوار برخي خانه ها يافت شده است. (50)
این آثار بخش مهمی از میراث تمدنی [[اردن]] را تشکیل می‌دهند. متاسفانه هم‌اکنون هنرمندان تجسمی [[اردن]] از برخی کشورهای عربی عقب مانده‌اند. که نتیجه‌ی عدم توجه کافی به حرکت هنرهای تجسمی معاصر است و باید توجهات زیادی از سوی سازمان‌های مختلف و به ویژه [[وزارت فرهنگ اردن|وزارت فرهنگ]] به‌ این امر صورت گیرد<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 54</ref>. هنر تجسمی معاصر در [[اردن]] پیش از تاسیس حکومت شرق [[اردن]]، جز از سوی برخی هنرمندانی که با هیئت‌های مختلف به [[اردن]] می‌آمدند. به شکل جدی مورد توجه قرار نمی‌گرفت که بیشتر در نقاشی انعکاس دارد<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 67</ref>.


تحقيقي توسط دانشگاه يرموک انجام شده که نشان مي دهد روستانشيناني که کشاورزي مي کردند هنرمندان قابلي بوده اند؛ اين امر از خلال نقاشي هايي که برروي ديوارها کشيده شده و برخي ابزارهايي که به شکل زيبايي تزيين شده اند فهميده مي شود. مجسمه هاي به جا مانده از دوران کشاورزي در اردن بهترين دليل بر حس و ذوق هنري و قدرت ابداع آنهاست.( 52)
این هنرمندان به کشیدن مناظر طبیعت بر روی تابلوهای هنری مشغول می‌شدند. یکی از این هنرمندان دافید روبرتس هنرمند مشهور انگلیسی است که در سال 1796 در اسکاتلند به دنیا آمد. برخی از آثار این هنرمند در کلیساها نصب شده است<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 68</ref>. در زمانی که حکومت شرق [[اردن]] تاسیس شد دو هنرمند در [[اردن]] زندگی می‌کردند؛ ضیاء الدین سلیمان هنرمند ترکیه‌ای که ملک عبدالله او را تشویق به ماندن در امان کرد. وی در شهر سلط فوت کرد و در همان جا دفن شد. وی تابلوهای بسیاری از بخش‌های مختلف زندگی اردنی و مناظر طبیعی آن وقت کشیده است. وی در سال 1938 نمایشگاهی از آثار خود را در هتل فیلادلفیا در امان برپا کرد<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 68 و 69</ref>.


گري رولفسون باستان شناسي که در عمليات کاوش اين غارها فعاليت کرده، معتقد است که اشکالي که برروي سنگها کشيده مي شدند غالبا داراي گردنهاي بلند و درشت هيکل بودند.( 54)  
هنرمند دوم عمر انسی هنرمند لبنانی که به کشیدن تابلوهایی از درختان خرما و صحراها و زندگی بدوی مردم پرداخت و به مدت پنج سال در امان ماند؛ تابلوهای متعددی از مناظر طبیعی [[اردن]] از او به جا مانده است. وی در استفاده از آبرنگ بسیار ماهر بود. این هنرمند به عشق به طبیعت مشهور است<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 68 و 69</ref>. این دو هنرمند از اولین هنرمندانی هستند که آغازگر حرکت هنرهای تجسمی در عصر معاصر در [[اردن]] بودند. پس از آن‌ها هنرمندان دیگری مانند سامی نعمت، حلمی حمید، یعقوب السکر، محمد کردعلی و آنتون باسیل به [[اردن]] آمدند<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 68 و 69</ref>.


هنر سفالگري نیز از قديم الايام در اردن وجود داشته است و همواره آن را با ابزارهاي مختلف تزيين مي کردند.(55) هنرهاي تجسمي همواره در عصرهاي مختلف تاريخ اردن وجود داشته است. ريشة هنرهاي تجسمي که امروزه مي بينيم در هزاران سال قبل يافت مي‌شود.(56)
به اعتقاد بسیاری از پژوهشگران هنرهای تجسمی در [[اردن]] به گونه‌ای جدی از اوایل دهه شصت میلادی و همزمان با فارغ التحصیل شدن تعدادی از هنرمندان از دانشگاه‌ها و آکادمی‌های [[اردن]] آغاز شده است؛ هنرمندانی چون رفیق الحلام، احمد نعواش، مهنا الدره، کمال بلاطه و الامیره وجدان علی که به شکل گسترده و مداومی به هنرهای تجسمی‌ می‌پرداختند. با این وجود در تاریخ هنرهای زیبای [[اردن]] نام جمال بدران به عنوان فارغ التحصیل این رشته در سال 1937 از دانشگاه قاهره می‌درخشد. وی متخصص در هنرهای خط و نقش و نگارهای عربی بود<ref>المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن، ص. 54</ref>. گرچه در دهه پنجاه میلادی هم فعالیت‌هایی در هنرهای تجسمی [[اردن]] با سازماندهی برخی نمایشگاه‌ها در اماکن عمومی و مدارس انجام گرفت و این دهه را می‌توان آغازی برای دهه بعدی و تداوم هنرهای تجسمی در این کشور دانست<ref>المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن، ص. 54</ref>. به عنوان مثال در اوایل دهه‌ی پنجاه اولین نمایشگاه هنری گروهی در امان برپا‌ شد که در آن دستاوردهای هنرمندانی مانند احسان ادلبی، رفیق لحام و مهناالدره به نمایش گذاشته‌شد<ref>المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن، ص. 68</ref>.


هم‌چنین ميراث اسلامي بسياري در صحراهاي اردن به ويژه در بلقا و  امان و مادبا و قسطل و ام الوليد يافت شده؛ قصرهاي مربوط به عصر اموي که در اطراف بيابان و صحراها کشف شده و مهمترين آنها قصر المشتي، الموقر، الحرانه، قصير عمرة، حمام الصراح، قصر طوبــة و قصر حلابات است.(58) نقاشي هاي موجود بر ديوارهاي قصير عمره بخش هاي مختلف زندگي در عهد اموي را به تصوير کشيده اند. بخش هايي که ممکن است کمتر در کتابها از آنها سخني به ميان آمده باشد. برخي از اين نقاشي ها داراي معاني رمزي است و به آساني نمي‌توان پي به مفهوم آنها برد. (59) اين نقاشي ها و آثار علاوه بر اين قصر، در بخش هاي ديگر اردن نيز به چشم مي‌خورد.(60)
در دهه شصت به شکلی بی‌سابقه نمایشگاه‌های انفرادی و دسته جمعی پیرامون هنرهای تجسمی افزایش یافت تا جایی که در سال 1961 انجمنی به نام انجمن هنر و ادبیات و مجمع نقاشی و پیکرتراش‌های اردنی در امان به وجود آمد و نمایشگاهی با حضور 500 تابلوی هنری با رنگ روغن، آبرنگ، ذغالی و سربی در فرمانداری این شهر برگزار شد<ref>المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن، ص. 54</ref>. پس از آن پادشاه [[اردن]] طی دستوری در سال 1966 اداره فرهنگ و هنر را تاسیس کرد که بسیاری از هنرمندان هنرهای تجسمی [[اردن]] همچون مهنا الدره، رفیق اللحام، سامیه الزرو و محمود طه در افتتاحیه آن حضور داشتند<ref>المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن، ص. 54</ref>.


اين آثار بخش مهمي از ميراث تمدني اردن را تشکيل مي دهند. متاسفانه هم اکنون هنرمندان تجسمي اردن از برخي کشورهاي عربي عقب مانده اند. که نتيجۀ عدم توجه کافي به حرکت هنرهاي تجسمي معاصر است و بايد توجهات زيادي از سوي سازمان هاي مختلف و به ويژه وزارت فرهنگ به اين امر صورت گيرد.(64)
در سال 1970 میلادی موسسه هنرهای زیبا وابسته به حکومت پادشاهی [[اردن]] تاسیس شد و پس از آن مرکز هنرهای زیبا وابسته به اداره فرهنگ و هنر این کشور بوجود آمد<ref>المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن، ص. 54</ref>. این موسسه که در سال 1972 در امان تاسیس شد، تابع اداره فرهنگ و هنر بود و اکنون نام آن به مرکز هنرهای زیبا تغییر کرده است. برخی از هنرمندان آن عبارتند از: یوسف حسینی، نبیل شحادت، مامون ظبیان، ماریا ابوریشه<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن.</ref>. از نتایج تاسیس این موسسه و مرکز نرخ فزاینده‌ی نمایشگاه‌های هنری بود که به‌ ایجاد گروه‌هایی رقابتی انجامید؛ گروه لاستودیو، گروه الاربعه، گروه اخناتون، که در نهایت به‌ایجاد انجمن هنرمندان هنرهای تجسمی در سال 1978 منجر شد<ref>المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن، ص. 55</ref>. موسسات دیگری نیز در عرصه هنرهای تجسمی بوجود آمدند از جمله انجمن هنرمندان تجسمی؛ این انجمن در سال 1977 در امان با کمک وزارت فرهنگ و جوانان تاسیس شد و هم‌چنین تاکنون نمایشگاه‌های فراوانی برپا کرده و تفاهم نامه‌های همکاری با عراق به امضا رسانده است<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 82</ref>. هم‌چنین اداره‌ی هنرهای زیبا در دانشگاه یرموک: که در سال1980-1981 تاسیس شد و شامل هنرهای تجسمی، نمایشی و موسیقی می‌باشد<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 83</ref>. و در نهایت موزه ملی هنرهای زیبا: که در سال 1979 تاسیس شد و اهداف آن عبارتند از:


هنر تجسمي معاصر در اردن پيش از تاسيس حکومت شرق اردن، جز از سوي برخي هنرمنداني که با هيئت هاي مختلف به اردن مي آمدند. به شکل جدي مورد توجه قرار نمي گرفت که بيشتر در نقاشي انعکاس دارد. (65)
* توجه و اهتمام به حرکت هنرهای تجسمی در [[اردن]] و کشورهای عربی و کشورهای جهان سوم؛
* نشر و ترجمه‌ی کتاب و انجام پژوهش و تحقیقات در ابعاد مختلف تمدن و هنر و فرهنگ عربی و اسلامی؛
* برپایی نمایشگاه برای شناساندن هنر اردنی و عربی و اسلامی؛
* حمایت مادی و معنوی از هنرمندان اردنی و کمک به آن‌ها در زمینه‌ی برپایی نمایشگاه در داخل و خارج از [[اردن]]<ref>صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 84</ref>.


اين هنرمندان به کشيدن مناظر طبيعت بر روي تابلوهاي هنري مشغول مي شدند. يکي از اين هنرمندان دافيد روبرتس هنرمند مشهور انگليسي است که در سال 1796 در اسکاتلند به دنيا آمد. برخي از آثار اين هنرمند در کليساها نصب شده است. (66)
در دهه هشتاد میلادی جنبشی تازه در زمینه هنرهای تجسمی [[اردن]] به وجود آمد به گونه‌ای که بسیاری از هنرمندان اردنی در نمایشگاه‌های کشورهای عربی و غیر عربی حضور یافته و به جوایزی دست‌یافتند<ref>المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن،1995، ص. 55</ref>. در این دهه هنرمندان زن هم در جنبش هنرهای تجسمی [[اردن]] تاثیر مناسبی به‌جای‌گذاشتند. بسیاری از زنان هنرمند اردنی از مدرسه فخر النساء فارغ التحصیل شدند و به صحنه هنری این کشور پیوستند؛ مشهورترین آن‌ها هند ناصر، اوفیمیا رزق، سهی شومان، ژانت جنبلاط هستند<ref>المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن،1995، ص. 55</ref>.


در زماني که حکومت شرق اردن تاسيس شد دو هنرمند در اردن زندگي مي کردند؛ ضياء الدين سليمان هنرمند ترکيه اي که ملک عبدالله او را تشويق به ماندن در  امان کرد. وي در شهر سلط فوت کرد و در همان جا دفن شد. وي تابلوهاي بسياري از بخش هاي مختلف زندگي اردني و مناظر طبيعي آن وقت کشيده است. وي در سال1938 نمايشگاهي از آثار خود را در هتل فيلادلفيا در  امان برپا کرد.(67)
[[وزارت فرهنگ اردن]] با حمایت مادی و معنوی از هنرمندان این کشور نقش مناسبی در رشد و شکوفایی هنرهای تجسمی داشته است<ref>المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن،1995، ص. 55</ref>. این وزارت خانه از اوایل دهه نود میلادی با تاسیس گالری‌های متعدد تاثیر چشمگیری بر رشد هنرهای تجسمی داشته است؛ تاسیس گالری عالیه، گالری الفینیق، گالری جایا، رواق البلقاء و گالری وابسته به بانک مسکن و شهرسازی از اقدامات چند ساله اخیر وزارت [[فرهنگ اردن]] است<ref>المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن،1995، ص. 55</ref>. هنرمندانی که به هنرهای تجسمی و زیبا در [[اردن]] پرداختند، اغلب به سوی پیکرتراشی، سفال‌گری، خطاطی، کاریکاتور، خلق پوستر، تصویرگری و نقاشی تمایل دارند و مکاتب سورئالیسم، اکسپرسیونیسم و کوبیسم را بیشتر می پسندند.


هنرمند دوم عمر انسي هنرمند لبناني که به کشيدن تابلوهايي از درختان خرما و صحراها و زندگي بدوي مردم پرداخت و به مدت پنج سال در امان ماند؛ تابلوهاي متعددي از مناظر طبيعي اردن از او به جا مانده است. وي در استفاده از آبرنگ بسيار ماهر بود. اين هنرمند به عشق به طبيعت مشهور است. (68)
مشهورترین هنرمندان هنرهای زیبا و تجسمی [[اردن]] در زمینه‌های مختلف به‌این شرحند: در هنر سفال‌گری، محمود طه در راس همه هنرمندان اردنی قرار گرفته و پس از او از عصام نصیرات، حازم الزعبی، محمد سماره، اسمهان الجمل، مارگارت تادرس، محمد شعبان و محمد السید می‌توان نام برد<ref>المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن،1995، ص. 55</ref>. در زمینه پیکرتراشی و مجسمه سازی منی السعودی از مهم‌ترین هنرمندان اردنی است؛ یکی از آثار وی در مرکز جهان عربِ پاریس قرار دارد. همچنین کرام النمری را می‌توان پیشگام هنر [[مجسمه سازی در اردن]] نامید. اکنون یکی از آثار وی از جنس آهن و مس در مقابل مسجد جمعه‌ این کشور نصب شده است<ref>المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن،1995، ص. 56</ref>. پس از آن‌ها محمد عیسی، سامر الطباع، سامیه الزرو، عبدالرحمن المصری و محمد سماره نقش‌آفرین‌های هنر مجسمه سازی و پیکرتراشی [[اردن]] می‌باشند<ref>المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن،1995، ص. 56</ref>. محمود طه را می‌توان از مشاهیر هنر خطاطی [[اردن]] به شمار آورد؛ وی، پیش از فراغ از تحصیل از دانشگاه بغداد، سال‌ها شاگرد خطاط مشهور محمد‌هاشم البغدادی بوده است<ref>المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن،1995، ص. 56</ref>.


اين دو هنرمند از اولين هنرمنداني هستند که آغازگر حرکت هنرهاي تجسمي در عصر معاصر در اردن بودند. پس از آن ها هنرمندان ديگري مانند سامي نعمت، حلمي حميد، يعقوب السکر، محمد کردعلي و آنتون باسيل به اردن آمدند.(69)
در خلق کاریکاتورهای ماندگار نیز رباح الصغیر از پیشگامان این هنر در [[اردن]] است. توفیق السید، جلال الرفاعی، محمود صادق، زکی شقفه، سمیح حسنی، عدنان یحیی هم از دیگر کاریکاتوریست‌هایی هستند که آثار خود را در روزنامه‌ها و مجلات این کشور به چاپ می‌رسانند. رباح الصغیر با تألیف آثار نقادانه در اواسط دهه شصت و پس از او محمد ابوزریق،‌عبدالرئوف شمعون،‌احمد الکوامله،‌ جورح الصانع، محمد الجالوس و ابراهیم النجار ابوالرب - که با کسب مدرک دکتری در هنر اسلامی، برای اولین بار نام [[اردن]] را در جهان عرب پرآوازه کرد - با انتشار کتاب‌هایی پیرامون هنرهای تجسمی [[اردن]]، این هنر را در سراسر جهان عرب گسترش دادند<ref>المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن،1995، ص. 56</ref>.


به اعتقاد بسياري از پژوهشگران هنرهاي تجسمي در اردن به گونه اي جدي از اوايل دهه شصت ميلادي و همزمان با فارغ التحصيل شدن تعدادي از هنرمندان از دانشگاه ها و آكادمي هاي اردن آغاز شده است؛ هنرمندانی چون رفيق الحلام، احمد نعواش، مهنا الدره، كمال بلاطه و الاميره وجدان علي که به شكل گسترده و مداومي به هنرهاي تجسمي پرداختند. با اين وجود در تاريخ هنرهاي زيباي اردن نام جمال بدران به عنوان فارغ التحصيل اين رشته در سال 1937 از دانشگاه [[قاهره]] مي درخشد. وي متخصص در هنرهاي خط و نقش و نگارهاي عربي بود. (70) گرچه در دهه پنجاه ميلادي هم فعاليت هايي در هنرهاي تجسمي اردن با سازماندهي برخي نمايشگاه ها در اماكن عمومي و مدارس انجام گرفت و اين دهه را مي توان آغازي براي دهه بعدي و تداوم هنرهاي تجسمي در اين كشور دانست.(71) به عنوان مثال در اوايل دهۀ پنجاه اولين نمايشگاه هنري گروهي در  امان برپا شد که در آن دستاوردهاي هنرمنداني مانند احسان ادلبي، رفيق لحام و مهناالدره به نمايش گذاشته شد. (72)
در همین راستا سهیل بشارات تالیف آثاری به زبان انگلیسی هنرهای اردنی را به خارج از مرزهای این کشور گسترش داد. توفیق السید، غسان مفاضلــه،‌ حکم غانم و ولید سلیمان نیز راه وی را ادامه دادند<ref>المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن،1995، ص. 56</ref><ref>لایقی، غلامرضا (1402). جامعه و فرهنگ [[اردن]]. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی(در دست انتشار)</ref>.


در دهه شصت به شکلی بی‌سابقه نمايشگاه هاي انفرادي و دسته جمعي پيرامون هنرهاي تجسمي افزايش يافت تا جايي كه در سال 1961 انجمني به نام انجمن هنر و ادبيات و مجمع نقاشي و پيكرتراش هاي اردني در  امان به وجود آمد و نمايشگاهي با حضور 500 تابلوي هنري با رنگ روغن، آبرنگ، ذغالي و سربي در فرمانداري اين شهر برگزار شد.(73)
== نیز نگاه کنید به ==
[[هنرهای تجسمی در تایلند]]؛ [[هنرهای تجسمی در افغانستان]]؛ [[هنرهای تجسمی در مصر]]؛ [[هنرهای تجسمی در سنگال]]؛ [[هنرهای تجسمی کوبا]]؛ [[هنرهای تجسمی در بنگلادش]]


پس از آن پادشاه اردن طي دستوري در سال 1966 اداره فرهنگ و هنر را تاسيس كرد كه بسياري از هنرمندان هنرهاي تجسمي اردن همچون مهنا الدرة، رفيق اللحام، ساميه الزرو و محمود طه در افتتاحيه آن حضور داشتند.(74)
== کتابشناسی ==
 
[[رده:هنرهای تجسمی]]
در سال 1970 ميلادي موسسه هنرهاي زيبا وابسته به حكومت پادشاهي اردن تاسيس شد و پس از آن مركز هنرهاي زيبا وابسته به اداره فرهنگ و هنر اين كشور بوجود آمد.(75) اين موسسه که در سال 1972 در امان تاسيس شد، تابع اداره فرهنگ و هنر بود و اکنون نام آن به مرکز هنرهاي زيبا تغيير کرده است. برخي از هنرمندان آن عبارتند از: يوسف حسيني، نبيل شحادت، مامون ظبيان، ماريا ابوريشه.(76) از نتايج تاسيس اين موسسه و مركز نرخ فزايندة نمايشگاه هاي هنري بود که به ايجاد گروه هايي رقابتي انجامید؛ گروه لاستوديو، گروه الاربعه، گروه اخناتون، که در نهايت به ايجاد انجمن هنرمندان هنرهاي تجسمي در سال 1978 منجر شد.(77) موسسات ديگري نيز در عرصه هنرهاي تجسمي بوجود آمدند از جمله انجمن هنرمندان تجسمي؛ اين انجمن در سال1977 در  امان با کمک وزارت فرهنگ و جوانان تاسيس شد و هم‌چنین تاکنون نمايشگاه هاي فراواني برپا کرده و تفاهم نامه هاي همکاري با عراق به امضا رسانده است.(78) هم‌چنین ادارۀ هنرهاي زيبا در دانشگاه يرموک: که در سال1980-1981 تاسيس شد و شامل هنرهاي تجسمي، نمايشي و موسيقي مي باشد.(79) و در نهایت موزه ملي هنرهاي زيبا: که در سال1979 تاسيس شد و اهداف آن عبارتند از:
 
- توجه و اهتمام به حرکت هنرهای تجسمي در اردن و کشورهاي عربي و کشورهاي جهان سوم.
 
- نشر و ترجمۀ کتاب و انجام پژوهش و تحقيقات در ابعاد مختلف تمدن و هنر و فرهنگ عربي و اسلامي.
 
- برپايي نمايشگاه براي شناساندن هنر اردني و عربي و اسلامي.
 
- حمايت مادي و معنوي از هنرمندان اردني و کمک به آنها در زمينۀ برپايي نمايشگاه در داخل و خارج از اردن.(80)
 
در دهه هشتاد ميلادي جنبشي تازه در زمينه هنرهاي تجسمي اردن به وجود آمد به گونه اي كه بسياري از هنرمندان اردني در نمايشگاه هاي كشورهاي عربي و غير عربي حضور يافته و به جوايزي دست يافتند.(81) در اين دهه هنرمندان زن هم در جنبش هنرهاي تجسمي اردن تاثير مناسبي به جاي گذاشتند. بسياري از زنان هنرمند اردني از مدرسه فخر النساء فارغ التحصيل شدند و به صحنه هنري اين كشور پيوستند؛ مشهورترين آنها هند ناصر، اوفيميا رزق، سهي شومان، ژانت جنبلاط هستند.(82)
 
وزارت [[فرهنگ اردن]] با حمايت مادي و معنوي از هنرمندان اين كشور نقش مناسبي در رشد و شكوفايي هنرهاي تجسمي داشته است.(83) اين وزارت خانه از اوايل دهه نود ميلادي با تاسيس گالري هاي متعدد تاثير چشمگيري بر رشد هنرهاي تجسمي داشته است؛ تاسيس گالري عاليه، گالري الفينيق، گالري جايا، رواق البلقاء و گالري وابسته به بانك مسكن و شهرسازي از اقدامات چند ساله اخير [[وزارت فرهنگ اردن]] است.(84)
 
هنرمنداني كه به هنرهاي تجسمي و زيبا در اردن پرداختند، اغلب به سوي پيكرتراشي، سفالگري، خطاطي، كاريكاتور، خلق پوستر، تصويرگري و نقاشي تمايل دارند و مكاتب سورئاليسم، اكسپرسيونيسم و كوبيسم را بيشتر مي پسندند.
 
مشهورترين هنرمندان هنرهاي زيبا و تجسمي اردن در زمينه هاي مختلف به اين شرحند: در هنر سفال گري، محمود طه در راس همه هنرمندان اردني قرار گرفته و پس از او از عصام نصيرات، حازم الزعبي، محمد سمارة، اسمهان الجمل، مارگارت تادرس، محمد شعبان و محمد السيد مي توان نام برد. (85)
 
در زمينه پيكرتراشي و مجسمه سازي مني السعودي از مهم ترين هنرمندان اردني است؛ يكي از آثار وي در مركز جهان عربِ پاريس قرار دارد. همچنين كرام النمري را مي توان پيشگام هنر مجسمه سازي در اردن ناميد. اکنون يكي از آثار وي از جنس آهن و مس در مقابل مسجد جمعه اين كشور نصب شده است. (86) پس از آنها محمد عيسي، سامر الطباع، ساميه الزرو، عبدالرحمن المصري و محمد سماره نقش‌آفرين‌هاي هنر مجسمه سازي و پيكرتراشي اردن مي باشند.(87)
 
محمود طه را مي توان از مشاهير هنر خطاطي اردن به شمار آورد؛ وي، پيش از فراغ از تحصيل از دانشگاه بغداد، سالها شاگرد خطاط مشهور محمد هاشم البغدادي بوده است.(88)
 
در خلق كاريكاتورهاي ماندگار نيز رباح الصغير از پيشگامان اين هنر در اردن است. توفيق السيد، جلال الرفاعي، محمود صادق، زكي شقفه، سميح حسني، عدنان يحيي هم از ديگر کاريکاتوريست هايي هستند كه آثار خود را در روزنامه ها و مجلات اين كشور به چاپ مي رسانند.(89)
 
رباح الصغير با تألیف آثار نقادانه در اواسط دهه شصت و پس از او محمد ابوزريق،‌عبدالرئوف شمعون،‌احمد الكوامله،‌ جورح الصانع، محمد الجالوس و ابراهيم النجار ابوالرب - كه با كسب مدرک دكتری در هنر اسلامي، براي اولين بار نام اردن را در جهان عرب پرآوازه كرد - با انتشار كتاب هايي پيرامون هنرهاي تجسمي اردن، اين هنر را در سراسر جهان عرب گسترش دادند.(90)
 
در همين راستا سهيل بشارات تاليف آثاري به زبان انگليسي هنرهاي اردني را به خارج از مرزهاي اين كشور گسترش داد. توفيق السيد، غسان مفاضلــة،‌ حكم غانم و وليد سليمان نيز راه وي را ادامه دادند.(91)

نسخهٔ کنونی تا ‏۷ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۳۷

کشور اردن در طول تاریخ تمدن‌های متنوعی به خود دیده و تحولات فراوانی را شاهد بوده است؛ تمدن‌های مصر، سومر، بابل، آشور، فارس، روم، یونان که تاثیرات ژرفی بر این منطقه گذاشته‌اند. تمدن‌های مختلفی که تا اعماق تاریخ انسان در زمین ریشه دارند. آثار این تمدن‌ها در مناطق مختلف کشور اردن یافت می‌شود و قدمت برخی از این میراث قدیم به هفت هزار سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد[۱].

در عملیات کاوشی که در اطراف پایتخت- امان- در منطقه عین الغزال صورت گرفته، مجسمه‌های فراوانی کشف شده که مربوط به عصر سنگ است. این مجسمه‌ها در زمانی ساخته شده‌اند که انسان ابزار هنر را نمی‌شناخت؛ باستان شناسان آمریکایی و اردنی و انگلیسی تاکید می‌کنند که تاریخ ساخت این آثار به 7 یا 8 هزار سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. پروفسور رالف سولیکی استاد دانشگاه کلمبیا معتقد است که مجسمه‌ها و تصاویری که بر روی دیوار غارهای اردن حکاکی شده، بزرگ‌ترین مجموعه آثار از نظر حجم در منطقه خاورمیانه است. این آثار با گذشت قرن‌ها، به خوبی در دل زمین حفظ شده‌اند[۲].

قدیمی‌ترین مجسمه‌هایی که در اردن کشف شده مربوط به دوره نتوفی است. این مجسمه‌ها از لحاظ شکل و مواد به کار رفته و اسلوب هنریشان ارزش بالایی دارند. تشابه زیادی بین مجسمه‌های کشف شده در اردن، فلسطین، سوریه، ترکیه و عراق وجود دارد که نشان دهنده روابط معنادار میان این دولت‌هاست[۳]. قلعه‌ها و قصرهایی که در اطراف صحرا و در مناطق کوهستانی در شمال و جنوب اردن وجود دارند بیان‌گر هنرهای معماری و مجسمه سازی نبطیان است و از مهم‌ترین منابع هنرهای تجسمی اردن به شمار می‌روند[۴].

شهر پترا شهری سنگی است که نبطیان آن را در دل کوه تراشیده‌اند. زبان نبطیان عربی و خط آن‌ها خط آرامی بود. طرح‌ها و نقش‌های زیادی به زبان آرامی نبطی در مناطق مختلف اردن کشف شده است[۵]. تاثیرات اقوام بین النهرین و مصر و روم و سوریه در ساخت شهر پترا آشکار است[۶].

نقاشی‌های حکاکی شده بر روی دیوار غارها و سنگ‌ها که در اردن کشف می‌شوند، هوش و ذکاوت مردم دوران قدیم را نشان می‌دهند؛ آثار هنری مربوط به 350 سال قبل از میلاد مسیح که بر دیوار برخی خانه‌ها یافت شده است[۷]. تحقیقی توسط دانشگاه یرموک انجام شده که نشان می‌دهد روستانشینانی که کشاورزی می‌کردند هنرمندان قابلی بوده‌اند؛ این امر از خلال نقاشی‌هایی که بر روی دیوارها کشیده شده و برخی ابزارهایی که به شکل زیبایی تزیین شده‌اند فهمیده می‌شود. مجسمه‌های به جا مانده از دوران کشاورزی در اردن بهترین دلیل بر حس و ذوق هنری و قدرت ابداع آن‌هاست[۸]. گری رولفسون باستان شناسی که در عملیات کاوش این غارها فعالیت کرده، معتقد است که اشکالی که برروی سنگ‌ها کشیده می‌شدند غالبا دارای گردن‌های بلند و درشت‌هیکل بودند[۹].

هنر سفالگری نیز از قدیم الایام در اردن وجود داشته است و همواره آن را با ابزارهای مختلف تزیین می‌کردند[۱۰]. هنرهای تجسمی همواره در عصرهای مختلف تاریخ اردن وجود داشته است. ریشه‌ی هنرهای تجسمی که امروزه می بینیم در هزاران سال قبل یافت می‌شود[۱۱]. هم‌چنین میراث اسلامی بسیاری در صحراهای اردن به ویژه در بلقا و امان و مادبا و قسطل و ام الولید یافت شده؛ قصرهای مربوط به عصر اموی که در اطراف بیابان و صحراها کشف شده و مهم‌ترین آن‌ها قصر المشتی، الموقر، الحرانه، قصیر عمره، حمام الصراح، قصر طوبــه و قصر حلابات است[۱۲].

نقاشی‌های موجود بر دیوارهای قصیر عمره بخش‌های مختلف زندگی در عهد اموی را به تصویر کشیده‌اند. بخش‌هایی که ممکن است کمتر در کتاب‌ها از آن‌ها سخنی به میان آمده باشد. برخی از این نقاشی‌ها دارای معانی رمزی است و به آسانی نمی‌توان پی به مفهوم آن‌ها برد[۱۳]. این نقاشی‌ها و آثار علاوه بر این قصر، در بخش‌های دیگر اردن نیز به چشم می‌خورد[۱۴].

این آثار بخش مهمی از میراث تمدنی اردن را تشکیل می‌دهند. متاسفانه هم‌اکنون هنرمندان تجسمی اردن از برخی کشورهای عربی عقب مانده‌اند. که نتیجه‌ی عدم توجه کافی به حرکت هنرهای تجسمی معاصر است و باید توجهات زیادی از سوی سازمان‌های مختلف و به ویژه وزارت فرهنگ به‌ این امر صورت گیرد[۱۵]. هنر تجسمی معاصر در اردن پیش از تاسیس حکومت شرق اردن، جز از سوی برخی هنرمندانی که با هیئت‌های مختلف به اردن می‌آمدند. به شکل جدی مورد توجه قرار نمی‌گرفت که بیشتر در نقاشی انعکاس دارد[۱۶].

این هنرمندان به کشیدن مناظر طبیعت بر روی تابلوهای هنری مشغول می‌شدند. یکی از این هنرمندان دافید روبرتس هنرمند مشهور انگلیسی است که در سال 1796 در اسکاتلند به دنیا آمد. برخی از آثار این هنرمند در کلیساها نصب شده است[۱۷]. در زمانی که حکومت شرق اردن تاسیس شد دو هنرمند در اردن زندگی می‌کردند؛ ضیاء الدین سلیمان هنرمند ترکیه‌ای که ملک عبدالله او را تشویق به ماندن در امان کرد. وی در شهر سلط فوت کرد و در همان جا دفن شد. وی تابلوهای بسیاری از بخش‌های مختلف زندگی اردنی و مناظر طبیعی آن وقت کشیده است. وی در سال 1938 نمایشگاهی از آثار خود را در هتل فیلادلفیا در امان برپا کرد[۱۸].

هنرمند دوم عمر انسی هنرمند لبنانی که به کشیدن تابلوهایی از درختان خرما و صحراها و زندگی بدوی مردم پرداخت و به مدت پنج سال در امان ماند؛ تابلوهای متعددی از مناظر طبیعی اردن از او به جا مانده است. وی در استفاده از آبرنگ بسیار ماهر بود. این هنرمند به عشق به طبیعت مشهور است[۱۹]. این دو هنرمند از اولین هنرمندانی هستند که آغازگر حرکت هنرهای تجسمی در عصر معاصر در اردن بودند. پس از آن‌ها هنرمندان دیگری مانند سامی نعمت، حلمی حمید، یعقوب السکر، محمد کردعلی و آنتون باسیل به اردن آمدند[۲۰].

به اعتقاد بسیاری از پژوهشگران هنرهای تجسمی در اردن به گونه‌ای جدی از اوایل دهه شصت میلادی و همزمان با فارغ التحصیل شدن تعدادی از هنرمندان از دانشگاه‌ها و آکادمی‌های اردن آغاز شده است؛ هنرمندانی چون رفیق الحلام، احمد نعواش، مهنا الدره، کمال بلاطه و الامیره وجدان علی که به شکل گسترده و مداومی به هنرهای تجسمی‌ می‌پرداختند. با این وجود در تاریخ هنرهای زیبای اردن نام جمال بدران به عنوان فارغ التحصیل این رشته در سال 1937 از دانشگاه قاهره می‌درخشد. وی متخصص در هنرهای خط و نقش و نگارهای عربی بود[۲۱]. گرچه در دهه پنجاه میلادی هم فعالیت‌هایی در هنرهای تجسمی اردن با سازماندهی برخی نمایشگاه‌ها در اماکن عمومی و مدارس انجام گرفت و این دهه را می‌توان آغازی برای دهه بعدی و تداوم هنرهای تجسمی در این کشور دانست[۲۲]. به عنوان مثال در اوایل دهه‌ی پنجاه اولین نمایشگاه هنری گروهی در امان برپا‌ شد که در آن دستاوردهای هنرمندانی مانند احسان ادلبی، رفیق لحام و مهناالدره به نمایش گذاشته‌شد[۲۳].

در دهه شصت به شکلی بی‌سابقه نمایشگاه‌های انفرادی و دسته جمعی پیرامون هنرهای تجسمی افزایش یافت تا جایی که در سال 1961 انجمنی به نام انجمن هنر و ادبیات و مجمع نقاشی و پیکرتراش‌های اردنی در امان به وجود آمد و نمایشگاهی با حضور 500 تابلوی هنری با رنگ روغن، آبرنگ، ذغالی و سربی در فرمانداری این شهر برگزار شد[۲۴]. پس از آن پادشاه اردن طی دستوری در سال 1966 اداره فرهنگ و هنر را تاسیس کرد که بسیاری از هنرمندان هنرهای تجسمی اردن همچون مهنا الدره، رفیق اللحام، سامیه الزرو و محمود طه در افتتاحیه آن حضور داشتند[۲۵].

در سال 1970 میلادی موسسه هنرهای زیبا وابسته به حکومت پادشاهی اردن تاسیس شد و پس از آن مرکز هنرهای زیبا وابسته به اداره فرهنگ و هنر این کشور بوجود آمد[۲۶]. این موسسه که در سال 1972 در امان تاسیس شد، تابع اداره فرهنگ و هنر بود و اکنون نام آن به مرکز هنرهای زیبا تغییر کرده است. برخی از هنرمندان آن عبارتند از: یوسف حسینی، نبیل شحادت، مامون ظبیان، ماریا ابوریشه[۲۷]. از نتایج تاسیس این موسسه و مرکز نرخ فزاینده‌ی نمایشگاه‌های هنری بود که به‌ ایجاد گروه‌هایی رقابتی انجامید؛ گروه لاستودیو، گروه الاربعه، گروه اخناتون، که در نهایت به‌ایجاد انجمن هنرمندان هنرهای تجسمی در سال 1978 منجر شد[۲۸]. موسسات دیگری نیز در عرصه هنرهای تجسمی بوجود آمدند از جمله انجمن هنرمندان تجسمی؛ این انجمن در سال 1977 در امان با کمک وزارت فرهنگ و جوانان تاسیس شد و هم‌چنین تاکنون نمایشگاه‌های فراوانی برپا کرده و تفاهم نامه‌های همکاری با عراق به امضا رسانده است[۲۹]. هم‌چنین اداره‌ی هنرهای زیبا در دانشگاه یرموک: که در سال1980-1981 تاسیس شد و شامل هنرهای تجسمی، نمایشی و موسیقی می‌باشد[۳۰]. و در نهایت موزه ملی هنرهای زیبا: که در سال 1979 تاسیس شد و اهداف آن عبارتند از:

  • توجه و اهتمام به حرکت هنرهای تجسمی در اردن و کشورهای عربی و کشورهای جهان سوم؛
  • نشر و ترجمه‌ی کتاب و انجام پژوهش و تحقیقات در ابعاد مختلف تمدن و هنر و فرهنگ عربی و اسلامی؛
  • برپایی نمایشگاه برای شناساندن هنر اردنی و عربی و اسلامی؛
  • حمایت مادی و معنوی از هنرمندان اردنی و کمک به آن‌ها در زمینه‌ی برپایی نمایشگاه در داخل و خارج از اردن[۳۱].

در دهه هشتاد میلادی جنبشی تازه در زمینه هنرهای تجسمی اردن به وجود آمد به گونه‌ای که بسیاری از هنرمندان اردنی در نمایشگاه‌های کشورهای عربی و غیر عربی حضور یافته و به جوایزی دست‌یافتند[۳۲]. در این دهه هنرمندان زن هم در جنبش هنرهای تجسمی اردن تاثیر مناسبی به‌جای‌گذاشتند. بسیاری از زنان هنرمند اردنی از مدرسه فخر النساء فارغ التحصیل شدند و به صحنه هنری این کشور پیوستند؛ مشهورترین آن‌ها هند ناصر، اوفیمیا رزق، سهی شومان، ژانت جنبلاط هستند[۳۳].

وزارت فرهنگ اردن با حمایت مادی و معنوی از هنرمندان این کشور نقش مناسبی در رشد و شکوفایی هنرهای تجسمی داشته است[۳۴]. این وزارت خانه از اوایل دهه نود میلادی با تاسیس گالری‌های متعدد تاثیر چشمگیری بر رشد هنرهای تجسمی داشته است؛ تاسیس گالری عالیه، گالری الفینیق، گالری جایا، رواق البلقاء و گالری وابسته به بانک مسکن و شهرسازی از اقدامات چند ساله اخیر وزارت فرهنگ اردن است[۳۵]. هنرمندانی که به هنرهای تجسمی و زیبا در اردن پرداختند، اغلب به سوی پیکرتراشی، سفال‌گری، خطاطی، کاریکاتور، خلق پوستر، تصویرگری و نقاشی تمایل دارند و مکاتب سورئالیسم، اکسپرسیونیسم و کوبیسم را بیشتر می پسندند.

مشهورترین هنرمندان هنرهای زیبا و تجسمی اردن در زمینه‌های مختلف به‌این شرحند: در هنر سفال‌گری، محمود طه در راس همه هنرمندان اردنی قرار گرفته و پس از او از عصام نصیرات، حازم الزعبی، محمد سماره، اسمهان الجمل، مارگارت تادرس، محمد شعبان و محمد السید می‌توان نام برد[۳۶]. در زمینه پیکرتراشی و مجسمه سازی منی السعودی از مهم‌ترین هنرمندان اردنی است؛ یکی از آثار وی در مرکز جهان عربِ پاریس قرار دارد. همچنین کرام النمری را می‌توان پیشگام هنر مجسمه سازی در اردن نامید. اکنون یکی از آثار وی از جنس آهن و مس در مقابل مسجد جمعه‌ این کشور نصب شده است[۳۷]. پس از آن‌ها محمد عیسی، سامر الطباع، سامیه الزرو، عبدالرحمن المصری و محمد سماره نقش‌آفرین‌های هنر مجسمه سازی و پیکرتراشی اردن می‌باشند[۳۸]. محمود طه را می‌توان از مشاهیر هنر خطاطی اردن به شمار آورد؛ وی، پیش از فراغ از تحصیل از دانشگاه بغداد، سال‌ها شاگرد خطاط مشهور محمد‌هاشم البغدادی بوده است[۳۹].

در خلق کاریکاتورهای ماندگار نیز رباح الصغیر از پیشگامان این هنر در اردن است. توفیق السید، جلال الرفاعی، محمود صادق، زکی شقفه، سمیح حسنی، عدنان یحیی هم از دیگر کاریکاتوریست‌هایی هستند که آثار خود را در روزنامه‌ها و مجلات این کشور به چاپ می‌رسانند. رباح الصغیر با تألیف آثار نقادانه در اواسط دهه شصت و پس از او محمد ابوزریق،‌عبدالرئوف شمعون،‌احمد الکوامله،‌ جورح الصانع، محمد الجالوس و ابراهیم النجار ابوالرب - که با کسب مدرک دکتری در هنر اسلامی، برای اولین بار نام اردن را در جهان عرب پرآوازه کرد - با انتشار کتاب‌هایی پیرامون هنرهای تجسمی اردن، این هنر را در سراسر جهان عرب گسترش دادند[۴۰].

در همین راستا سهیل بشارات تالیف آثاری به زبان انگلیسی هنرهای اردنی را به خارج از مرزهای این کشور گسترش داد. توفیق السید، غسان مفاضلــه،‌ حکم غانم و ولید سلیمان نیز راه وی را ادامه دادند[۴۱][۴۲].

نیز نگاه کنید به

هنرهای تجسمی در تایلند؛ هنرهای تجسمی در افغانستان؛ هنرهای تجسمی در مصر؛ هنرهای تجسمی در سنگال؛ هنرهای تجسمی کوبا؛ هنرهای تجسمی در بنگلادش

کتابشناسی

  1. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 32
  2. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 19
  3. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 17
  4. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 45
  5. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 45
  6. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 45
  7. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 15
  8. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 17
  9. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 21
  10. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 26
  11. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 30
  12. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 35
  13. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 37
  14. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 43
  15. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 54
  16. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 67
  17. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 68
  18. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 68 و 69
  19. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 68 و 69
  20. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 68 و 69
  21. ↑ المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن، ص. 54
  22. ↑ المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن، ص. 54
  23. ↑ المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن، ص. 68
  24. ↑ المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن، ص. 54
  25. ↑ المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن، ص. 54
  26. ↑ المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن، ص. 54
  27. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن.
  28. ↑ المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن، ص. 55
  29. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 82
  30. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 83
  31. ↑ صادق الدکتور محمود(1995)، الفن التشکیلی فی الأردن. منشورات لجنــة تاریخ الاردن. ص. 84
  32. ↑ المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن،1995، ص. 55
  33. ↑ المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن،1995، ص. 55
  34. ↑ المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن،1995، ص. 55
  35. ↑ المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن،1995، ص. 55
  36. ↑ المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن،1995، ص. 55
  37. ↑ المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن،1995، ص. 56
  38. ↑ المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن،1995، ص. 56
  39. ↑ المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن،1995، ص. 56
  40. ↑ المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن،1995، ص. 56
  41. ↑ المصلح أحمد(1953 - 1993م)، ملامح عامــة للحیاة الثقافیــة فی الأردن، منشورات لجنــة تاریخ الاردن،1995، ص. 56
  42. ↑ لایقی، غلامرضا (1402). جامعه و فرهنگ اردن. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی(در دست انتشار)
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=هنرهای_تجسمی_اردن&oldid=56657»