فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در تاجیکستان

در جمهوری تاجیکستان 68 ناحیه و شهر وجود دارد که در هر ناحیه، شهر و مرکز ولایت کتابخانه‌ای جهت استفاده علاقمندان تاسیس یافته‌است. اهم اطلاعات مربوط به کتابخانه ‌های عمده جمهوری تاجیکستان به شرح ذیل می‌باشد:

جدول شماره 1. کتابخانه­‌های مهم جمهوری تاجیکستان

ردیف	نام کتابخانه	ذخیره کتاب
1	کتابخانه ملی ابولقاسم فردوسی	حدود 3500000
2	کتابخانه دولتی کودکان میرسعید میرشکر	91425
3	کتابخانه تاش خواجه اسیری ولایت سغد	388328
4	کتابخانه ولایتی امین­جان شکوهی استان ختلان	66600
5	کتابخانه لاهوتی شهر دوشنبه	2731608
6	کتابخانه ولایتی بدخشان کوهستانی	53422
7	کتابخانه کودکان بدخشان کوهستانی	4260
8	کتابخانه کودکان ولایت سغد	63017
9	کتابخانه کودکان منطقه کولاب استان ختلان	63017
10	کتابخانه صدرالدین عینی در کولاب	---
11	کتابخانۀ رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان
12	کتابخانۀ پژوهشگاه فرهنگ فارسی - تاجیکی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان
13	کتابخانه علمی آکادمی‌علوم جمهوری تاجیکستان
14	کتابخانۀ ولایتی تاشخواجه اسیری خجند
15	اتاق ایران دانشکدۀ زبان و ادبیات تاجیکی دانشگاه ملی تاجیکستان
16	اتاق ایران دانشکدۀ شرق‌شناسی دانشگاه ملی تاجیکستان
17	اتاق ایران دانشگاه آموزگاری تاجیکستان

کتابخانه ملی ابوالقاسم فردوسی

کتابخانه ملی ابوالقاسم فردوسی یکی از اولین و بزرگ‌ترین مؤسسه‌‌های علمی جمهوری تاجیکستان می‌‌باشد که در ماه ژانویه سال 1933 تأسیس شده‌است. پیش از تأسیس کتابخانه ملی فردوسی در شهر دوشنبه، کتابخانه‌‌ها و قرائت خانه‌‌های کوچکی نیز در سطح  شهر و پارک‌‌ها  وجود داشت که عبارت بودند از: 1-کتابخانه لشکر سوم تیراندازی ترکستان(1923)؛ 2- کتابخانه قرائت خانه؛ 3- کتابخانه باغ استراحت.

در کتابخانه ملی فردوسی تاجیکستان تمام کتاب‌های چاپی جمهوری و خارج از جمهوری نیز  وجود دارد.

این کتابخانه دارای شعبه‌‌های زیر است:

• شعبه تحقیقات علمی؛
• شعبه علمی و روش شناسی؛
• شعبه کتابشناسی ملی؛
• شعبه اطلاعات و کتابشناسی؛
• شعبه تک میل کتاب؛
• شعبه تنظیم؛
• شعبه ادبیات و تهیه فهرست‌‌ها؛
• شعبه سرویس‌دهی؛
• شعبه تبادل ادبیات خارجی؛
• شعبه دستخط‌‌ها.

در سال 1977 شعبه اخبارات علمی در مورد مسائل  اجتماعی و هنری تاجیکستان در کتابخانه  تأسیس شد که اساس کار این  شعبه عبارت است از:

• اسناد چاپ شده؛
• کتاب‌ها؛
• کتابچه‌‌ها؛
• نشریات ادواری؛
• مطبوعات ادواری؛
• نقشه‌‌ها؛
• یادداشت‌‌ها؛
• دستنوشت­‌ها؛
• 2707 نسخه‌‌های دستنویس؛
• 10806 نسخه‌‌های چاپ  سنگی و نشریات امروزه به زبان‌های  ملل شرق؛
• 2077 مجلات و روزنامه‌‌ها و….

کتابخانه تا سال 1986 دارای 2731608 نسخه کتاب در موضوعات مختلف بود. این کتابخانه که با روش کاتالوگی به مراجعین سرویس می‌‌دهد، دارای 8 سالن مطالعه با گنجایش 1000 نفر بوده و در طول سال نزدیک به 500 هزار مراجعه کننده دارد.

شعبه دستنویس­‌ها

این شعبه که در سال 1933  تاسیس گردید، در طول فعالیت خود شمار زیادی دستنویس‌ها و نوشته‌‌های سنگی و نشریات پیش از انقلاب اکتبر را جمع‌آوری کرده است.

شعبه ادبیات خارجی

کتابخانه ملی فردوسی با بیش از 70 کتابخانه در 30 کشور دنیا رابطه داشته و در ز مینه ادبیات تبادل محصولات چاپی دارد.

از سال 1956 نیز شعبه  ادبیات تکنیکی و علوم دقیق فعالیت می‌‌کند که دارای  195 هزار کتاب است.

شعبه اطلاعات و بیبلوگرافی

این شعبه در سال 1938 تاسیس شده دارای لغتنامه‌‌ها و قاموس‌‌های بسیار غنی است و هم اکنون  مشغول تدوین کتابنامه‌ و جمع‌آوری اطلاعات درباره مسائل کشاورزی، علوم و فرهنگ می‌‌باشد.

شعبه اخبارات عل می‌پیرامون فرهنگ و هنر

این شعبه در سال 1977 تأسیس گردید که هدف اساسی آن کار با متخصصان و عالمان تخصص‌‌های گوناگون فرهنگ و هنر می‌‌باشد.

کتابخانه دولتی ابوالقاسم لاهوتی

کتابخانه دولتی ابوالقاسم لاهوتی (سال تاسیس 1933) که مخزن آن تا سال 1986 (بر اساس آمار موجود در دائره‌المعارف تاجیکستان شوروی چاپ سال 1981 شهر دوشنبه) دارای  2731608 نسخه کتاب می‌‌باشد.

کتابخانه کودکان شهر دوشنبه

این کتابخانه که برای کودکان و نونهالان پیش‌بینی شده بود، در سال 1948  تأسیس گردید و مخزن آن تا سال 1976 دارای 103022 نسخه کتاب بوده‌است. دیگر کتابخانه‌‌های مهم شهر دوشنبه عبارتند از:

• کتابخانه دانشگاه دولتی ملی جمهوری تاجیکستان؛
• کتابخانه علمی مرکز آکادمی علوم جمهوری تاجیکستان؛
• کتابخانه دانشگاه پزشکی ابوعلی سینای شهر دوشنبه؛
• کتابخانه دانشگاه کشاورزی شهر دوشنبه.

کتابخانه‌‌های استانی جمهوری تاجیکستان

• کتابخانه «دوستی خلق‌‌ها»ی شهر نارک؛
• کتابخانه «دوستی خلق‌‌ها»ی شهر نارک در سال 1974 با تلاش و کوشش  رئیس وقت ساختمان سد نارک شهر نارک  تأسیس گردید.

تا سال 1979 مخزن کتابخانه دارای 62 هزار نسخه کتاب بود. این کتابخانه دارای  یک سالن مطالعه و یک سالن مطبوعات است.

دیگر کتابخانه‌‌های مهم استانی

• کتابخانه تاش خواجه اسیری استان سغد در شهر خجند که در سال 1919 تأسیس گردید؛
• کتابخانه مرکزی استان خودمختار بدخشان کوهی در شهر خاروغ که در سال 1925 تأسیس گردید؛
• کتابخانه صدرالدین عینی شهر کولاب که در سال 1974 تأسیس شد.

نیز نگاه کنید به

فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در آرژانتین؛ فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در تایلند؛ فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در اوکراین؛ فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در اسپانیا؛ فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در اردن؛ فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در اتیوپی؛ فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در سیرالئون؛ فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در چین؛ فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در لبنان؛ فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در سریلانکا؛ فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در قزاقستان؛ فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در بنگلادش.