رفاه اجتماعی در چین

به نظر می­‌رسد با توجه‌ به‌ سیاست‌­ها و تدابیر اتخاذ شده از سوی دولت چین، مردم‌ این کشور‌ حرکت‌ به‌ سمت‌ تبدیل‌ شدن به‌ جامعه‌­ی‌ نسبتا مرفه‌ را آغاز کرده‌ و این رفاه‌ نسبی عرصه‌­های مختلف‌ زندگی آنان از جمله‌ قلم­روهای اقتصادی، فرهنگی و ورزشی و غیره‌ را در بر می­‌گیرد.

رفاه اجتماعی در گذشته

در گذشته­‌ی‌ نه‌ چندان دور، در گوشه‌ و کنار چین مردم‌ اغلب‌ از مشکل‌ مسکن سخن می­‌راندند و داشتن خانه­‌ی‌ مسکونی شخصی برای بیشتر آنان به‌ یک رؤیا شباهت‌ داشت، اما 30سال‌ و اندی پس‌ از اجرای سیاست‌ اصلاحات‌ و درهای باز، به­ ویژه‌ در شهرهای بزرگ‌ این کشور، کمتر خانواده­‌ی سه‌ نفره‌ را می‌­توان یافت‌ که‌ آپارتمان مسکونی شخصی نداشته‌ باشند. حال‌ آنکه‌ سه دهه‌ پیش‌ چنین خانواده‌­هایی یا فاقد چنین امکانات‌ بودند و یا منزل‌ مسکونی آنان حداکثر یک اتاق آن ­هم‌ بدون حمام‌ و آشپزخانه‌ بود. در آن زمان مردم‌ نیز توقع‌ زیادی نداشتند، چرا که‌ سیاست‌ واحدی در سراسر کشور اجرا می­‌شد و در آن وضعیت‌ نابسامان توزیع‌ آپارتمان مسکونی به‌ عنوان یک امتیاز اجتماعی محسوب‌ می‌­شد.

رفاه اجتماعی امروزی

ولی امروز، هم­گام‌ با تغییرات‌ شگرف‌ ایجاد شده در تمام‌ جنبه­‌های زندگی مردم، چینی‌­ها در عرصه­‌ی‌ مسکن نیز شاهد یک انقلاب‌ و تحولات‌ بنیادین هستند. لذا، بسیاری از مردم‌‌ از درآمد بیشتری برخوردار شده‌ و توانسته‌­اند برای خود خانه‌ و آپارتمان مسکونی بهتری خریداری نمایند. متراژ برخی از این خانه­‌ها که‌ دارای چندین اتاق خواب‌ و سایر تجهیزات‌ هستند، به‌ بیش از200 متر مربع می­‌رسد. در حقیقت،‌ در چند دهه­‌ی‌ گذشته‌، مساحت‌ سرانه­‌ی فضای زندگی به‌ مراتب‌ افزایش‌ یافته‌ است‌ و طبق گزارش اداره‌­ی آمار ملی، متوسط سرانه‌­ی‌ فضای مسکونی جمعیت‌ شهری به‌ 15/5متر مربع‌ رسیده، حال‌ آن که‌ این میزان در دهه­‌ی1990 تنها 9/9 متر مربع‌ بوده است.

از سوی دیگر، در سال­‌های اخیر محافظت‌ از محیط‌ زیست‌ در میان مردم‌ چین به‌ ‌ موضوعی‌ مهم‌ و قابل‌ توجه‌ تبدیل‌ شده‌ است‌ و خواستار محیط‌ زیست‌ بهتر به‌ عنوان بخشی از زندگی کیفی خود هستند. رسانه‌­های گروهی چین نیز در تبلیغ‌ فرایند حفاظت‌ از محیط‌ زیست‌ کوتاهی نکرده‌ و تا آنجا که‌ مقدور بوده‌ گزارش‌­ها و مقالات‌ متعددی در خصوص‌ محیط‌ زیست‌ و اهمیت‌ حفاظت‌ و حراست‌ از آن منتشر کرده‌ و دایما از کاهش‌ آلودگی هوا، ضرورت‌ اجرای تدابیر لازم‌ در این عرصه‌ و پالایش‌ محیط‌ منتشر ساخته‌اند، درحالی­ که‌ تا چند سال‌ پیش‌ هم‌ مردم‌ و هم‌ رسانه‌­ها کمتر به‌ این مقوله‌ توجه‌ داشتند.

شیائو کانگ

«رفاه‌ نسبی» که‌ به‌ زبان چینی از آن با عنوان «شیائو کانگ‌(Xiao Kang)» یاد می­‌شود، عبارتی است‌ که‌ به ­تدریج‌ از سال‌1978، یعنی به‌ دنبال‌ اجرای سیاست‌ اصلاحات‌ و درهای باز مورد توجه‌ قرار گرفت‌ و‌ در شانزدهمین کنگره‌­ی حزب کمونیست چین که‌ در ماه‌ نوامبر سال‌ 2002‌ برگزار شد به‌ آن پرداخته‌ شد. در کنگره­‌ی‌ پانزدهم‌ حزب‌ نیز «جیانگ‌ زِمین» تأکید کرده‌ بود که‌ رشد تولید ناخالص‌ داخلی چین در نخستین دهه­‌ی‌ قرن بیست‌ و یکم،‌ دو برابر سال2000 خواهد بود که به‌ معنای دستیابی به‌ رفاه‌ نسبی در چین است. و در ماه‌ مه‌ سال2000، نیز خاطر نشان کرد که‌ چین وارد مرحله­‌ی‌ نوینی از‌ جامعه­‌ی‌ نسبتاً مرفه‌ شده‌ و فرایند نوگرایی و نوسازی کشور سرعت‌ گرفته‌ است.‌ 

واژه‌­ی «شیائو کانگ‌» از قدیمی‌­ترین کتاب‌ شعر چینی به‌ نام‌«شی جینگ(Shi Jing)» که‌ مجموعه‌­ای از اشعار قرن دهم‌ تا قرن ششم‌ پیش از میلاد را در بر دارد، گرفته‌ شده‌ است‌. اما تا چندی قبل‌، به ویژه‌ تا30سال‌ پیش،‌ مردم‌ از این واژه‌ و رفاه‌ نسبی، بیشتر فرار از گرسنگی و سرما و تأمین خوراک و پوشاک را استنباط‌ می­‌کردند. از سال‌ 1978 که‌ دِنگ‌ شیائوپنگ‌ طراح‌ سیاست‌ اصلاحات‌ و درهای باز از نوسازی و پیشرفت‌ سخن به‌ میان آورد، نوع‌ نگرش‌ به‌ کلمه‌­ی شیائو کانگ‌ و مفهوم‌ آن نیز تغییر یافت و به عاملی‌ کلیدی در پیشبرد فرایند نوسازی تبدیل شد.

بر اساس‌ چشم اندازی که‌ رهبران چینی برای کشور خود ترسیم کرده‌­اند، تا نیمه­‌ی‌ قرن بیست‌ و یکم‌ که‌ جمهوری خلق‌ چین یکصد سالگی خود را جشن خواهد گرفت(جمهوری خلق چین در سال 1949میلادی تأسیس شده و در سال2049میلادی، یک صد ساله خواهد شد.)، فرایند نوگرایی و نوسازی این کشور‌ تکمیل‌ و چین به‌ یک جامعه­‌ی‌ مرفه، موفق، قوی، دمکراتیک و با فرهنگ‌ پیشرفته‌ تبدیل‌ خواهد شد. مقام­‌های چینی تأکید دارند که‌ برای رسیدن به‌ این هدف، باید روند توسعه­‌ی اقتصادی و ابداعات‌ علمی و فنی به‌ عنوان موتور اقتصاد ملی شتاب‌ گیرد. افزون براین،‌ باید در کنار اجرای استراتژی توسعه­‌ی‌ پایدار، در عرصه‌­های اقتصادی، کیفیت‌ جمعیت، حیات‌ فرهنگی، حیات‌ مادی و محیط‌ زیست‌ نیز توسعه‌ یابد.

با نگاهی به‌ تغییرات‌ حاصله‌ در سبک زندگی چینی‌­ها در‌ دو سه دهه­‌ی‌ گذشته‌ و توسعه‌ و بهبود زندگی یک میلیارد و350میلیون نفر جمعیت چین در مقایسه­ با گذشته، چشمگیر بودن این تحولات‌ به‌ خوبی قابل‌ مشاهده‌ است.‌ رشد طبیعی جمعیت چین به‌ 6/95 در هر هزار نفر کاهش‌ یافته‌ که‌ به‌ مراتب‌ پایینتر از نرخ‌ 15/04در سال‌ 1989 است‌. در همین حال‌ شاخص‌ مصرف‌ انرژی در رشد تولید ناخالص‌ داخلی به‌ یک‌هزار و 210 دلار رسیده‌ است‌ که‌ نسبت‌ به‌ سال‌ 1989 تا 32/8 درصد کاهش‌ یافته‌ و پیشرفت‌­های علمی و آموزشی چین نیز در طول‌ یک دهه­‌ی‌ گذشته‌ چشمگیر بوده‌ است‌. مشارکت‌ در طرح‌­های بین‌المللی علمی مانند کشف «ژن انسان» و‌ فرستادن فضاپیمای سرنشین­دار به فضا، از جمله‌ پیشرفت‌­های علمی این کشور به­ شمار می‌­رود. این کشور، هم­چین در چند سال‌ گذشته‌ در اجرای دوره‌های آموزش‌ اجباری9ساله‌ توفیق‌ زیادی داشته‌ و بی­سوادی را در میان بزرگسالان تقریبا ریشه‌­کن کرده‌ است.

تغییرات‌ عظیم‌ حاصله‌ در نحوه­‌ی‌ زندگی مردم‌ در زمینه­‌های آموزشی، فرهنگی، درآمد، الگوی مصرف، الگوی زندگی، مسافرت، بهداشت، تحصیل‌ در خارج‌ از کشور، یادگیری زبان خارجی و... به منزله­‌ی‌ زلزله­‌ی‌ عظیمی است‌ که‌ در جامعه‌­ی‌ چین اتفاق افتاده‌ و به‌ جای تخریب،‌ در بهبود و بازسازی و پیشرفت‌ و توسعه‌­ی چین نقش‌ مؤثری ایفا نموده‌ است‌. بنابراین، می‌­توان گفت جامعه­‌ی چین درحال دستیابی به رفاه نسبی و یا شیائو کانگ‌ است.

میزان رضایت مردم چین از شرایط زندگی کنونی

نتیجه‌­ی نظر سنجی انجام گرفته توسط بنیاد تحقیق و توسعه­‌ی چین از میان شهروندان این کشور در سال 2011میلادی، در خصوص میزان رضایت آن‌ها از کیفیت زندگی خود، نشان می­‌دهد که 12/8درصد مردم از زندگی خود خیلی راضی بوده‌­اند؛ 34/2درصد راضی؛ 2/8درصد کاملا ناراضی؛ 8/5درصد ناراضی؛ 41/4درصد متوسط؛ و 0/3درصد نیز نا مشخص بوده است.

جدول شماره 1. میزان اهمیت وضعیت رفاه در زندگی مردم چین

میزان اهمیت	مهم نیست	خیلی مهم نیست	نمی‌دانم	نسبتا مهم	خیلی مهم	موضوع
93/6	0/5	1/2	2/8	20/7	74/9	هارمونی خانوادگی
93/2	0/5	1/2	4/1	20/3	74/0	بهداشت
90/4	1/0	2/3	4/7	26/5	65/5	آموزش
89/9	0/6	2/4	5/7	29/0	62/3	امنیت زندگی
89/2	0/6	0/5	4/8	34/4	58	خدمات بهداشتی
88/2	0/5	2/3	6/0	37/7	53/5	وضعیت اقتصادی
87/2	1/1	3/0	7/7	34/2	54	کیفیت محیط زیست
87/1	1/0	3/3	6/6	36/4	52/7	احترام اجتماعی
85/9	1/1	4/2	8/4	36/0	50/4	بیمه اجتماعی
84/1	1/8	5/2	5/4	44/5	43/2	شرایط زندگی
83/8	1/1	4/7	11/4	38/7	44/1	شغل
83/6	1/1	4/9	11/7	38/8	43/6	قیمت­‌ها
82/7	1/3	4/6	13/7	38/9	41/5	امکانات عمومی
82/1	1/3	6/1	9/3	45/9	37/4	ترافیک
80/0	2/0	5/7	19/5	34/5	38/4	سیستم قضایی
79/2	2/2	5/6	20/3	36/2	35/8	نابرابری درآمد و عدالت اجتماعی
77/8	2/4	8/5	15/0	43/7	30/4	روابط اجتماعی
77/0	3/4	6/8	12/9	33/9	34/0	عملکرد دولت
73/2	3/9	12/1	20/4	37/8	25/9	شرکت در مدیریت اجتماعی

جدول شماره 2. آمار و ارقام پایه از وضعیت زندگی و رفاه عمومی مردم چین(2009)

ردیف	موضوع	سال1990	سال2009
1	اشتغال
	متوسط آمار اشتغال بر حسب خانوار شهری(نفر)	1/98	1/49
	متوسط آمار اشتغال بر حسب خانوار روستایی(نفر)	2/92	2/85
	تعداد افراد تحت پوشش هر نفر شاغل شهری(نفر)	1/77	1/94
	تعداد افراد تحت پوشش هر نفر شاغل روستایی(نفر)	1/64	1/40
	تعداد بیکاران ثبت شده­‌ی شهری(10 هزار نفر)	383	921
	نرخ بیکاری ثبت شدهی شهری(درصد)	2/5	4/3
	تعداد سازمانهای ارایه کننده­‌ی خدمات شغلی(واحد)	-	37123
	تعداد بیکاران جویای کار تا پایان سال( 10 هزار نفر)	-	5806
2	درآمد و هزینه
	متوسط سرانه­‌ی درآمد خانوار شهری(یوان)	1510	17175
	متوسط درآمد خالص خانوار روستایی(یوان)	686	5153
	متوسط مصرف و هزینه­‌ی سالانه­‌ی خانوار شهری(یوان)	1279	12263
	متوسط مصرف و هزینه­‌ی سالانه­‌ی خانوار روستایی(یوان)	585	3993
	متوسط سرانه­‌ی صرفه جویی و پس انداز(یوان)	623	19537
3	کیفیت زندگی
	ضریب اِنگِل(Engel) – رابطه‌ی میان درآمد و هزینه- خانوار شهری	54/2	36/5
	ضریب اِنگِل(Engel) – رابطه‌ی میان درآمد و هزینه- خانوار روستایی	58/8	41/0
4	وضعیت مسکن
	سرانه‌­ی فضای مسکن در مناطق شهری(متر مربع)	13/7	-
	سرانه­‌ی فضای مسکن در مناطق روستایی(متر مربع)	17/8	33/6
5	وضعیت حمل و نقل
	تعداد وسایل حمل و نقل عمومی شهری(برای هر 10 هزار نفر)	2/2	11/1
	متوسط مساحت سرانه­‌ی جاده‌های آسفالت شهری(متر مربع)	3/1	12/8
	تعداد خودرو برای هر 100 خانوار شهری(دستگاه)	-	10/89
	تعداد موتور سیکلت برای هر 100 خانوار روستایی(دستگاه)	0/89	56/64
6	وضعیت ارتباطات و مخابرات
	میزان بهره‌­مندی از تلفن ثابت و موبایل برای هر 100نفر(دستگاه)	1/11	79/89
	میزان بهره­‌مندی از تلفن موبایل برای هر 100نفر(دستگاه)	0/002	56/27
7	میزان بهره­‌مندی از امکانات عمومی شهری
	میزان دسترسی مردم به آب لوله کشی(درصد)	48/0	96/1
	میزان دسترسی مردم به گاز(درصد)	19/1	91/4
	میزان متوسط سرانه‌­ی پارک و فضای سبز(متر مربع)	1/8	10/7
	تعداد دستشویی‌های عمومی(برای هر 10 هزار نفر)	3/0	3/1
	متوسط سرا‌نه‌ی هزینه­‌ی گردشگری داخلی(یوان)	-	535
	متوسط سرانه‌­ی هزینه­‌ی گردشگری داخلی شهری(یوان)	-	801
	متوسط سرانهی هزینه­‌ی گردشگری داخلی روستایی(یوان)	-	295
8	فرهنگ، آموزش و بهداشت
1-8	فرهنگ
	درصد جمعیت تحت پوشش رادیویی(درصد)	74/7	96/3
	درصد جمعیت تحت پوشش تلویزیونی(درصد)	79/4	97/2
	تعداد دستگاه‌­های تلویزیون(برای هر 100 خانوار شهری)	59/0	135/7
	تعداد دستگاه‌­های تلویزیون(برای هر 100 خانوار روستایی)	4/7	108/9
	تعداد دستگاه‌­های کامپیوتر(برای هر 100 خانوار شهری)	-	65/7
	تعداد دستگاه‌­های کامپیوتر(برای هر 100 خانوار روستایی)	-	7/5
	درصد هزینه­‌های فرهنگ، آموزش، و تفریحی خانوار شهری	11/1	12/0
	درصد هزینه‌­های فرهنگ، آموزش، و تفریحی خانوار روستایی	5/4	8/5
2-8	آموزش
	نرخ ورود دانش آموزان به مقاطع بالاتر تحصیلی
	نرخ ورود دانش آموزان متوسطه به مقطع تحصیلات عالی(درصد)	27/3	77/6
	نرخ ورود دانش آموزان راهنمایی به مقطع متوسطه(درصد)	40/6	85/6
	نرخ ورود دانش آموزان مقطع ابتدایی به راهنمایی(درصد)	74/6	99/1
	متوسط هزینه­‌های آموزشی هر دانشجو و دانش آموز
	متوسط هزینه­‌ی هر دانشجوی مراکز آموزش عالی(یوان)	-	7578
	متوسط هزینه­‌ی هر دانش آموز مقطع دبیرستانی(یوان)	-	3209
	متوسط هزینه­‌ی هر دانش آموز مقطع راهنمایی(یوان)	-	3543
	متوسط هزینه­‌ی هر دانش آموز مقطع ابتدایی(یوان)	-	2758
3-8	بهداشت عمومی
	تعداد تخت‌­های بیمارستانی و مراکز بهداشتی( هر 10 هزار نفر)	32/2	30/6
	تعداد پزشکان(برای هر 10 هزار نفر)	15/6	17/5
	میزان هزینه‌­های بهداشتی و درمانی هر خانوار شهری(درصد)	2/0	7/0
	میزان هزینه‌­های بهداشتی و درمانی هر خانوار روستایی(درصد)	3/3	7/2
9	امنیت عمومی(اجتماعی)
	تعداد کارکنان تحت پوشش بیمه‌­ی بازنشستگی شهری(10 هزار نفر)	6166	23550
	تعداد کارمندان تحت پوشش بیمه­‌ی رایگان پایه(10هزار نفر)	5201	17743
	تعداد بازنشستگان تحت پوشش بیمه­‌ی رایگان پایه(10 هزار نفر)	965	5807
	تعداد افراد تحت پوشش مراقبت‌های پزشکی و درمانی شهری(10 هزار نفر)	-	21937
	تعداد شاغلین تحت پوشش بیمهی بیکاری(10 هزار نفر)	-	12716
	تعداد شاغلین تحت پوشش بیمه‌­ی از کار افتادگی(10 هزار نفر)	-	14896
	تعداد شاغلین تحت پوشش بیمه­‌ی زایمان(10 هزار نفر)	-	10876
	درآمد حاصله از صندوق بیمه­‌ی اجتماعی(100 میلیون یوان)	187	16116

نرخ اشتغال در چین

علی­رغم مهاجرت گسترده­‌ی ساکنان مناطق روستایی به مناطق شهری و سرازیر شدن سالانه میلیون‌ها کارگر بخش کشاورزی به شهرها، براساس آخرین آمار منتشره از سوی دولت، نرخ بیکاری در این کشور در 4/3درصد کنترل شده است. طبق این آمار تعداد افراد شاغل در چین در سال 2011میلادی بالغ بر 764میلیون نفر بوده که رکورد جدیدی در زمینه­‌ی اشتغال در این کشور به­ شمار می‌­آید. تنها در سال 2011 بیش از 11/2میلیون اشتغال جدید ایجاد شده است. این کشور از سال 2002 سیاست­‌های مثبتی در زمینه­‌ی ایجاد اشتغال اجرا کرده و نتایج قابل قبولی را نیز به دست آورده است. دولت چین با اجرای این سیاست­‌ها تأثیرات منفی ناشی از بحران مالی بین‌المللی سال2008 را پشت سر گذاشته و در نیمه‌­ی دوم سال2009، میزان اشتغال را به سطح قبل از بحران باز گرداند. میزان اشتغال به کار فارغ التحصیلان دانشگاه­‌ها نیز در سطح 70درصد حفظ شده است.

بالارفتن متوسط عمر و افزایش امید به زندگی

میزان امید به زندگی در میان مردم چین پیش از تأسیس جمهوری خلق چین تنها کمی بیشتر از 35 سال بود درحالی­ که این رقم در سال 2007به بیش از 73 سال، یعنی بیش از دو برابر، افزایش یافته است. امید به زندگی در میان زنان به 74/09 سال و در میان مردان 73/5سال رسیده و دفعات زایمان زنان به 1/72 کودک کاهش یافته است.

نیز نگاه کنید به

رفاه اجتماعی در اتیوپی؛ رفاه اجتماعی در سیرالئون؛ رفاه اجتماعی در کانادا؛ رفاه اجتماعی در روسیه؛ رفاه اجتماعی در مالی؛ رفاه اجتماعی در آرژانتین؛ رفاه اجتماعی در اوکراین؛ رفاه اجتماعی در اسپانیا

منبع اصلی

سابقی، علی محمد(1392). جامعه و فرهنگ چین. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین‌المللی الهدی.

نویسنده مقاله

علی محمد سابقی