تلویزیون در چین

در سرتاسر نیمه ­ی نخست قرن بیستم، سرزمین چین در گیر جنگ ­های مستمر داخلی و تجاوز خارجی(ژاپن) بود، لذا زیر ساخت­ های ناقص، ابتدایی و توسعه نیافته ­ی ارتباطات موجود نیز در این درگیری­ ها نابود شده و یا در خدمت نیروهای نظامی بود. به همین جهت، تا سال 1958 میلادی، زمینه برای تأسیس ایستگاه پخش تلویزیونی فراهم نبود.

تاریخچه ی تلویزیون در چین

نخستین ایستگاه تلویزیونی در چین(تلویزیون پکن) در اول ماه مه سال1958راه اندازی شد و طی دو سال تعداد این ایستگاه ­ها در شهرهای مختلف به 12مورد رسید. در اوایل دهه ­ی1960 که اتحاد جماهیر شوروی سابق کمک­ های مالی و فنی خود را به کشور چین قطع کرد، توسعه ­ی ایستگاه­ های نوپای تلویزیونی نیز در این کشور دچار بحران شده و از 23 ایستگاه به 5 ایستگاه کاهش یافته و بقیه تعطیل شدند. با آغاز انقلاب فرهنگی(1966 تا1976) همه­ ی برنامه ­های تلویزیونی ایستگاه ­های مختلف یک­سان شدند تا سیاست ­های «مبارزات طبقاتی»، «ضد امپریالیستی، ضد بورژوازی، و ضد سرمایه داری» حزب کمونیست و اندیشه­ های مائو را تبلیغ و تشریح کنند. لذا، پخش برنامه­ های عادی تلویزیون پکن و متعاقب آن در سایر ایستگاه ­های محلی در سال1967 متوقف شد. تنها در اوایل دهه ­ی1970 بود که برنامه ­های تلویزیونی به تدریج عادی شده و گسترش یافت. در این دوران، بخش خصوصی و رسانه­ های خارجی حق حضور در گسترش رسانه­ ای دیداری و شنیداری نداشته و تمام مراحل سیاست­ گذاری، تولید و پخش برنامه ­ها در اختیار حزب و دولت بود. سیاست مائو این بود که تلویزیون باید«چشم، گوش و زبان» حزب باشد و کاملا در خدمت تبلیغ سیاست­ های حزبی و دولت قرار گیرد. به همین جهت، کنترل شدیدی بر تولید و پخش تمام برنامه ­های این رسانه اعمال می ­شد و از سوی بخش تبلیغات حزب و مدیرکل(وزارت) رادیو، فیلم و تلویزیون تحت نظارت قرار داشت. ایستگاه­ های محلی هم به همین منوال تحت کنترل و نظارت کمیته ­ی محلی حزب و نماینده ­ی نهاد دولتی فوق در آن استان قرار داشتند. برنامه­ های قابل پخش نیز محدود به اخبار، تفسیر سیاسی، بیانیه­ های سیاسی و تبلیغاتی حزبی و دولتی و برخی برنامه ­های تفریحی مورد تأیید کمیته­ ی تبلیغات حزب می­ شد. پخش فیلم­ ها و برنامه ­های خارجی تنها یک درصد از برنامه­ ها را تشکیل می­ داد. آن هم صرفا شامل برنامه­ های تولید شده در کشورهای سوسیالیستی می­ شد.

توسعه ی تلویزیون در چین پس از اجرای اصلاحات

در دوران پس از اجرای اصلاحات، تلویزیون مهم­ترین رسانه­ ای بود که به سرعت توسعه یافت. در اول ماه مه سال1978، تلویزیون پکن به تلویزیون مرکزی چین (China Central Television. (CCTV)) به عنوان تنها شبکه­ ی سراسری ملی، تغییر نام داد. در سال1994 در سرتاسر کشور بیش از700 ایستگاه تلویزیونی فعالیت می­ کرد که یک ایستگاه(سی­سی­تی­وی) سراسری، 30 ایستگاه استانی، 300شبکه­ ی منطقه­ ای، و 350 ایستگاه محلی بود. در همین مدت، تعداد دارندگان دستگاه تلویزیون از چند هزار خانواده در سال 1960 به بیش از 230میلیون خانواده در سال 1993 و تعداد بینندگان از 18 میلیون نفر در سال 1975 به 900میلیون بیننده در سال 1993رسید که بزرگترین شبکه ­ی تلویزیونی از نظر بیننده در جهان به­ شمار می ­رفت.

در سال1980، تلویزیون مرکزی چین با برخی از کمپانی­ های خارجی قرار داد مبادله­ ی برنامه امضا کرده و از تسهیلات ماهواره ­ای دریافت و پخش اخبار جهان بهره ­مند گردید. در سال1986، این ایستگاه نخستین کانال انگلیسی زبان خود را راه اندازی کرد و متعاقب آن سایر ایستگاه ­های استانی نیز اقدام به راه اندازی کانال خبری به زبان انگلیسی کردند. کانال­ های آموزشی نیز به سرعت گسترش یافته و دوره­ های آموزشی تحصیلات تکمیلی و فنی و حرفه ­ای فراگیر شده و میلیون­ ها معلم، دانش آموز و دانشجو، و کشاورز در سراسر کشور تحت آموزش این شبکه ­ها قرار گرفتند. توان تولید برنامه ­های مختلف نیز به شدت افزایش یافت و برنامه ­های خبری تلویزیون مرکزی از 3 مورد در روز به 11 مورد رسید. طبق آمار، درحال حاضر تعداد ایستگاه ­های رله­ی برنامه­ های تلویزیونی در سرتاسر این کشور از مرز 10هزار گذشته و میزان ایستگاه­ های ماهواره ­ای و زمینی ارسال و دریافت برنامه به بیش از 50هزار مورد رسیده و سراسر کشور و بخش عظیمی از جهان را تحت پوشش قرار داده است.

مهمترین شبکه ی تلویزیونی چین

تلویزیون مركزی چین بزرگ­ترین و قدرتمندترین ایستگاه تلویزیونی چین است و با بیش از 250 سازمان تلویزیونی از 130 كشور مبادلات برنامه­ ای و روابط تجاری دارد. این تلویزیون سه شبكه­ ی اختصاصی خبر، كودك، و موسیقی را راه اندازی نموده است.

تلویزیون مركزی چین(CCTV)، با 22 كانال تنها شبكه ­ی ملی چین است که بخش بزرگی از بازار تولید و پخش برنامه­ های تلویزیونی را در چین در اختیار دارد. این شبکه­ ی تلویزیونی با حدود 10 هزار كارمند و با درآمدی بسیار بالا، تحت نظارت دو جانبه ­ی اداره ­ی تبلیغات(مسئول نهایی محتوای رسانه ­ها) و اداره­ ی كل رادیو، فیلم و تلویزیون دولتی (كه عملیات و برنامه ­ها را فرماندهی می ­كند) اداره می شود. معاون وزیر به عنوان رئیس تلویزیون مركزی هم هست. مدیران اصلی و سایر مسئولان توسط دولت منصوب می ­شوند. این شبكه اخبار ویژه ­ی خود را تهیه كرده و روزانه 11 بار خبر پخش کرده و قوی­ترین و پركارترین  تولید كننده­ ی برنامه­ ها­ی تلویزیونی در این كشور به­ شمار می ­رود. سی­سی­تی­وی تنها شبكه­ ای است كه مجوز خرید فیلم از خارج را دارد. تمامی شبكه­ های محلی باید اخبار ساعت 7 شب این شبكه را پوشش دهند. تقریبا 500 میلیون نفر مرتب این برنامه ­ی خبری را تماشا می كنند. -  اگر چه سی سی تی وی قوی­ترین شبكه­ ی چین است اما تنها 30 درصد مردم چین بیننده­ ی آن هستند.

علاوه بر 300 كانال شبكه­ های بین المللی، سراسری و استانی چین كه در پكن نیز قابل دریافت هستند، شبكه­ ی (BTV)  مخصوص پكن بوده و در اغلب مناطق چین نیز قابل دریافت است. این شبكه 14 كانال دارد و هر كانال به موضوع خاصی هم­چون ورزش، فیلم ­های سینمایی، تئاتر، آموزش، خبر و ... می ­پردازد و برنامه ­های متنوعی به زبان چینی برای شهروندان پكنی تهیه و پخش می ­كند. میزان پوشش رادیو و تلویزیون سراسری در این شهر 99/99 درصد و سطح پوشش تلویزیون­ های كابلی 64 درصد است.

ایجاد فضای بازتر برای برنامه­ های تلویزیونی

پس از اجرای اصلاحات در اواخر دهه ­ی1970، فضا برای فعالیت شبکه ­های تلویزیونی به طور چشمگیری بازتر شده و این تحول افزون بر بخش­ های فنی و اقتصادی، شامل بخش ­های سیاسی و فرهنگی نیز گردید.نخستین قدم برای ایجاد فضای باز در تلویزیون، رفع محدودیت از وارد کردن برنامه­ های خارجی بود. طی 20سال پیش از اصلاحات تنها شرکت شبکه­ ی ملی مجاز به وارد کردن برنامه­ های تلویزیون خارجی بود که از نظر کمیت محدود و از نظر محتوا صرفا شامل برنامه­ های سیاسی و ایدئولوژیکی می ­گردید. با رفع این محدودیت­ ها در سال1986، شرکت تولید برنامه ­های تلویزیونی آمریکایی لوریمار (Lorimar)، با امضای قرار­دادی با تلویزیون مرکزی چین، یک جا بیش از 7500ساعت برنامه­ ی تفریحی تولید آمریکا را در اختیار تلویزیون چین قرار داد. امروزه تمام شبکه ­ها برای پر کردن ساعات پخش خود از برنامه­ های تولید خارج استفاده می ­کنند.

دومین قدم ایجاد شده در این فضا سازماندهی فستیوال­ های بین المللی تلویزیونی بود که در سال1986 نخستین فستیوال تلویزیونی چین در شانگهای برگزار شد و امروزه بزرگ­ترین در نوع خود در آسیا و یکی از معتبرترین فستیوال­ های تلویزیونی جهان به شمار می ­رود. هفته­ ی بین المللی تلویزیون پکن، فستیوال تلویزیونی سی­چوان نیز جزو این فستیوال­ ها می­ باشند. در این فستیوال­ ها، افزون بر داوری و اعطای جوایز، مبادلات آكادمیك، واردات و صادرات برنامه ­های تلویزیونی هم انجام می شود. فستیوال شانگهای بزرگترین بازار مبادله ­ی برنامه تلویزیونی در آسیاست.

سومین قدم، باز شدن فضای پخش تبلیغات و آگهی است که از نظر اقتصادی شبکه ­های تلویزیونی را مستقل ­تر و متکی به خود کرده و از این طریق بخش اعظمی از هزینه­ های مالی تأمین و وابستگی آن­ ها به بودجه­ های دولتی کم­تر شده است. در سال­ های اخیر اغلب شبکه ­ها تجاری شده و برخی تا 70درصد هزینه­ های خود را از طریق پخش آگهی تأمین می ­کنند. البته، با افزایش بیش از حد ساعاتی که شبکه­ های تلویزیونی به پخش تبلیغات و آگهی اختصاص می ­دادند، از سال 2011 محدویت­ هایی برای پخش آگهی به نفع تماشگران برنامه­ های تلویزیونی از سوی دولت اعمال گردید.سیاست ­های جدید حزب کمونیست چین در زمینه­ های سیاست مدرن سازی، تمرکز زدایی، تکثر گرایی و رفع محدودیت ­ها نیز زمینه را برای توسعه­ ی هرچه بیشتر انواع رسانه­ های تلویزیونی فراهم ساخته است.(←ایجاد فضای بازتر برای برنامه های تلویزیونی در چین)

شبکه های ماهواره ای در چین

در اوایل دهه­ ی1990، كانال­ های ماهواره ­ای تلویزیون برای پخش بین المللی وارد عرصه­ ی رسانه ­ای شدند. در سال 1992، شبکه ­ی چهار سی­سی­تی­وی، به عنوان نخستین كانال تلویزیونی بین المللی چین به زبان چینی و برای چینی های سراسر دنیا شروع به پخش برنامه كرد. در سال2000، کانال 9شبکه ­ی سی­سی­تی­وی بین المللی، به زبان انگلیسی بیست و چهار ساعته فعال شد. در حال­ حاضر، کانال­ های عربی، روسی، فرانسوی، و پرتغالی این شبکه نیز به پخش برنامه می ­پردازند. در حال حاضر، کانال بین الملل سی­سی­تی­وی، 98 درصد كره ­ی زمین را پوشش می ­دهد و در خارج از چین 45 میلیون نفر آبونمان آن شده اند. مخاطبان این كانال­ ها هم از تنها چینی­ های مقیم خارج تغییر یافته­ است. اگر چه بینندگان چینی­ مقیم خارج مهم هستند، ولی اكنون تمركز بر روی جامعه­ ی آمریكا، اروپا و كشورهای همسایه قرار گرفته است. سكوی تلویزیونی دیوار بزرگ (The Great Wall TV Platform) كه در سال 2004 تأسیس شده است از نمونه تلاش ­های متمركز و هماهنگ چین برای گسترش و تعمیق نفوذ رسانه ­های چینی در بازار رسانه ­ای جهان است. این سكو تا كنون خدمات ماهواره­ ای را مستقیما به منازل آمریكا، اروپا، كانادا، آسیا، آفریقا، و آمریكای لاتین وصل كرده است. در مجموع هم اینک 37شبکه­ ی ماهواره­ ای از پکن و سایر استان­ های چین به زبان ماندارین و 8شبکه ­ی ماهواره ­ای به غیر زبان ماندارین، مانند کره­ ای، قزاقی، اویغوری، تبتی و... و 3شبکه­ ی ماهواره ­ای انیمیشن و کارتونی و 11شبکه­ ی ماهواره ­ای پولی از چین برنامه پخش می ­کنند.

شبکه های کابلی و دیجیتالی در چین

در سال1991میلادی، نخستین شبکه­ ی کابلی در چین شکل گرفت و از سال1992 رسما در چین شروع به كار كرد. در سال1996 تلویزیون مركزی چین 3 ماهواره و 4 ایستگاه انتقال از شركت پان امریكن اجاره كرد و از آن پس برنامه ­های خود را در سرتاسر جهان پخش کرد.

هم اینک تعداد شبکه ­های کابلی در این کشور از مرز 20هزار شبکه گذشته که مهم­ترین آن­ها شبکه­ ی تلویزیون کابلی شانگهای است که بیش از 2میلیون مشترک داشته و بزرگ­ترین شبکه ­ی کابلی جهان از نظر تعداد مشترکان به ­شمار می ­رود. این شبکه دارای 12 کانال است که تمامی زمینه ­های خبری، سیاسی، اقتصادی، آموزشی، ورزشی، موسیقی، خدمات عمومی، تفریحی و... را پوشش می­ دهد.

براساس آمار، در پایان سال2008، بیش از44/5 میلیون مشترک تلویزیون کابلی دیجیتالی در چین وجود دارد. طبق برنامه ­ها و سیاست­ گذاری­ های صورت گرفته توسط دولت چین، تا سال 2010 اغلب شهرها و مناطق چین تحت پوشش تلویزیون دیجیتالی قرار گرفته و تا سال 2015 و فراگیر شدن تلویزیون دیجیتالی، پخش برنامه به ­صورت آنالوگ متوقف خواهد شد و چین از تولید کننده­ ی تلویزیون­ های معمولی به یکی از تولید کنندگان تلویزیون ­های دیجیتالی تبدیل خواهد شد.

بخش خصوصی در تولید و تامین برنامه های تلویزیونی در چین

گسترش شبكه­ های تلویزبونی و اصلاحات صورت گرفته در قوانین و مقررات كنترل و نظارت بر رسانه­ های عمومی، موجب شده كه بخش خصوصی حداقل در زمینه ­ی تولید برنامه ­های تلویزیونی، بخش دولتی را به چالش كشیده و دراین زمینه سلطه ­ی خود را بر تولید فیلم و سریال و برنامه­ های متنوع تلویزیونی به­ گستراند. با توجه به فاصله ­ی زیاد بین عرضه و تقاضا و كم هزینه­ تر بودن تولیدات بخش خصوصی، در حال حاضر اغلب شبكه­ های تلویزیونی تولید برنامه­ های خود را به بخش خصوصی واگذار كرده و هزینه ­ی خرید این برنامه ­ها را نیز از طریق پخش آگهی ­های تولید كنندگان صنعتی بخش خصوصی تأمین می ­كنند.

در واقع می توان گفت در حال حاضر بخش دولتی تنها كنترل و نظارت بر اجرای قوانین و مقررات را در دست داشته و این تولید كنندگان بخش خصوصی هستند كه نیازهای شبكه ­های تلویزیونی را از نظر برنامه تأمین می كنند. بخش خصوصی90 درصد برنامه­ های شبكه ­های كابلی را تولید می كنند و در مورد شبكه­ های غیر كابلی هم سهم عمده ­ای را به خود اختصاص داده‌اند. چون تأمین برنامه برای انبوه شبكه ­های تلویزیونی موجود و هم­زمان مدیریت بر این مجموعه كاری سخت و طاقت فرسا است. لذا، بخش تولید با استفاده از امكانات بخش خصوصی و تولیدات مشترك و مبادله و خرید برنامه از كشورهای خارجی، نیازهای خود را تأمین می كند. پس از اجرای اصلاحات، خیل عظیمی از تولیدات شركت­ های خارجی در زمینه ­های علمی، آموزشی، ورزشی، تفریحی و سرگرمی و فیلم و سریال با دوبله شدن به زبان چینی و در برخی از موارد با زیر نویس چینی، از شبكه ­های گوناگون پخش می شود واین بازار عظیم، تولید كنندگان خارجی را نیز علی­رغم محدودیت­ های اعمال شده از سوی دولت، به این وادی كشانده و آنان با پذیرش تمامی مقررات، به تولید مشترك، و حتی در زمینه­ ی پخش مستقیم برنامه­ های تلویزیون ­های خارجی در مناطقی خاص، با شبكه ­های تلویزیونی چین همكاری می ­كنند. ولی با همه­ ی این اوضاع و علی­رغم تلاش بدون وقفه­ ی چین برای جذب سرمایه­ های خارجی در بخش اقتصادی و صنعتی، دولتمردان این كشور هم­چنان مانع ورود سرمایه­ ی خارجی به بخش رسانه­ های عمومی شده و كنترل خود را در این خصوص حفظ كرده‌اند.

میزان پوشش شبکه های تلویزیونی در چین

طبق آمار سال2010، 62/97 درصد جمعیت چین تحت پوشش تلویزیونی قرار دارند. 78/96 در­صد جمعیت روستایی از تلویزیون برخوردارند. 72/188میلیون خانواده كه 40/46 در صد كل جمعیت را تشكیل می دهند از رادیو و تلویزیون كابلی برخوردارند. كل برنامه ­های تلویزیونی تولید شده در سال2010، 274290000 ساعت بود. برنامه­ ها به 34زبان تولید می شوند.

تعداد كانال­ های بین المللی 43 تاست كه 31720000 ساعت برنامه پخش می ­كنند. درآمد رادیو و تلویزیون در این سال به 23017800 میلیون یوان رسید. 750900 نفر در رادیو و تلویزیون مشغول به كارند. تعداد ایستگاه­ های رله و انتقال امواج كوتاه و متوسط 822 واحد اعلام شده است.

نیز نگاه کنید به رسانه های چین؛ رادیو در چین