مهاجرت و پناهندگی در لبنان

مهاجرت در لبنان

مقوله مهاجرت از پدیده‌های تاریخ معاصر لبنان و از جمله عوامل مهم و مؤثر در تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این سرزمین است. مهاجرت لبنانی‌ها به خارج از کشور که از نیمه‌‌‌های قرن نوزدهم آغاز شد، منحصر به طائفه، منطقه و قشر خاصی نبوده و همه طبقات، اقشار و طوائف را با زمینه‌ها و انگیزه‌های گوناگون شامل می‌شود.

مهاجرت‌های اولیه محدود و تحت تأثیر تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جبل لبنان (رشد سریع جمعیت، افزایش سطح آموزش، بحران اقتصادی، نزاع‌های اجتماعی و جنگ‌های خونین مسیحیان و درزی‌‌ها و ...) و عمدتاً به مصر و آمریکای لاتین و استرالیا صورت گرفت. این مهاجرت‌ها در آستانه جنگ جهانی اول افزایش یافت و با آغاز جنگ و بروز قحطی و دیگر پی‌آمدهای آن سرعت گرفت. در دوره قیمومیت فرانسویان بر لبنان (1918-1943) نیز مهاجرت لبنانی‌ها ادامه یافت؛ هرچند از شدت آن کاسته شد. مهاجران لبنانی در این سال‌ها آفریقا، آمریکا، استرالیا و کشورهای آمریکای لاتین را به عنوان مقصد خود برگزیدند. در سال‌های پس از استقلال تا آغاز جنگ داخلی، مقصد مهاجرین علاوه بر آفریقا و استرالیا، بیشتر به کشورهای عربی نفت‌خیز بود که پی‌آمدهای اقتصادی آن نقش مؤثری در رشد اقتصادی لبنان در این دوره داشت.

در دوره جنگ نیز به دلیل سخت شدن شرایط برای زندگی و معیشت به ویژه بروز ناامنی‌های گسترده، این مهاجرت‌ها افزایش و در طول سال‌های جنگ ادامه یافت. به استناد آمارهای تخمینی، طی 15 سال جنگ داخلی، حدود  1/500/000 نفر از لبنانی‌ها که حدود نیمی از جمعیت آن روز کشور را تشکیل می‌دادند، کشور خود را ترک و بیشتر آن‌ها به کشورهای اروپای غربی، آمریکای شمالی و جنوبی، عربی، آفریقایی و استرالیا عزیمت کردند. تنها در سال اول جنگ 400/000 نفر از مردم لبنان این کشور را ترک کردند.

در سال 1987 نیز ده‌ها هزار نفر از جوانان و نیروی کار ماهر و متخصص لبنانی و بسیاری از خانواده‌ها به‌طور کامل لبنان را ترک کرده به آلمان غربی، فرانسه، سوئیس، کانادا و استرالیا مهاجرت کردند.

پس از پایان جنگ برای مدتی، حجم مهاجرت‌ها کاهش یافت. ادامه بحران اجتماعی ناشی از پی‌آمدهای 15 سال جنگ داخلی که جابجایی‌های جمعیتی یکی از عوامل آن بود، تعطیلی بسیاری از مؤسسات و بنگاه‌های تجاری و نابسامانی اوضاع اقتصادی و به ویژه حملات هوایی و زمینی اسراییل در سال‌های 1993 و 1996، سبب شد تا مهاجرت‌ها دوباره رو به افزایش گزارد. تعداد مهاجران در میان سال‌های 1992 تا 2000، در حدود 500/000 نفر بوده است که بیشتر آن‌ها به آمریکا، استرالیا، کانادا، آلمان و برخی کشورهای آسیایی از جمله برخی کشورهای عربی خلیج فارس، کشورهای اروپای شرقی و کشورهای تازه استقلال یافته قفقاز و آسیای میانه عزیمت کردند. مهاجرت لبنانی‌ها در سال‌های اخیر به ویژه پس از تهاجم اسراییل و بمباران‌های گسترده بخش وسیعی از خاک لبنان در سال 2006، همچنان استمرار یافته است که بجز مورد اخیر، عواملی چون نبود فرصت‌های شغلی، بیکاری، رکود اقتصادی، فساد سیاسی و اداری و نزاع‌های طائفه‌ای ، بیشترین تأثیر را در این مهاجرت‌ها داشته است.

طبق برآوردهای صورت گرفته، امروز حدود 14 میلیون لبنانی (مهاجر و لبنانی‌تبار) در خارج از این کشور زندگی می‌کنند که با احتساب جمعیت حدوداً 4 میلیونی مقیم کشور می‌توان گفت بیش از سه برابر جمعیت ساکن در لبنان، در خارج از کشور اقامت دارند. گفته می‌شود از این جمعیت، تعداد لبنانی‌های مقیم برزیل که سه نسل را تشکیل می‌دهند، به حدود 8 میلیون نفر می‌رسد که در ساختار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی این کشور حضوری فعال دارند. به عنوان نمونه 50 نفر از اعضای پارلمان 500 نفره، لبنانی و یا لبنانی تبارند.

به استناد پژوهش سازمان جهانی مهاجرت در سال 2003 در خصوص مهاجران عرب، لبنان در میان کشورهای مهاجر فرست نسبت به جمعیت ساکن خود، مرتبه اول را در جهان دارد.

این مهاجرت‌ها البته برای این کشور آثاری مثبت به ویژه در زمینه مسائل اقتصادی دارد. ارز دریافتی از مهاجران تا حدودی در حل مشکلات اقتصادی و اجتماعی از جمله مسئله بیکاری تأثیرگذار است. میزان ارز دریافتی از مهاجران در سال 1990، حدود 52% از تولید ناخالص ملی را تشکیل می‌‌داد. در سال 2006 نیز میزان ارز وارد شده به کشور 5/72 میلیارد دلار بود که 25/5% از تولید ناخالص ملی را تشکیل داد. لبنان از این لحاظ نیز در میان کشورهای عرب رتبه اول را دارد.

واقعیت تلخ اما آن است که مهاجرت لبنانی‌ها به ویژه نیروهای جوان دانشگاهی و متخصص در طول بیش از سه دهه گذشته (1975 تاکنون) خسارت‌های سنگینی بر حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادی این کشور وارد کرده است. یکی از عمده‌ترین این خسارت‌ها، کاهش شدید منابع انسانی متخصص است. برخی برآوردها نشان می‌‌دهد بیش از 50% از نیروهای علمی و دانشگاهی از این کشور مهاجرت کرده‌اند که حدود 60% آن‌ها جذب کشورهای آمریکا، استرالیا، کانادا و فرانسه شده‌اند. به استناد برخی پژوهش‌ها، تنها 2000 پزشک از فارغ‌التحصیلان دانشکده پزشکی دانشگاه آمریکایی بیروت از لبنان مهاجرت کرده‌‌اند که این رقم برابر است با تعداد پزشکان فارغ‌التحصیل این دانشکده در طول 30 سال. براساس یک پژوهش دانشگاهی، تعداد دانشگاهیان مهاجر لبنانی 273/694 نفر است. برآوردها نشان می‌دهد که هزینه تحصیلی یک فرد در این کشور تا مرحله فارغ التحصیل شدن از دانشگاه، حدود 100/000 دلار است. با این محاسبه، هزینه تحصیلات نیروهای متخصص دانشگاهی مهاجر حدود 27 میلیارد دلار می‌باشد. در حالی که میزان ارز ارسالی به لبنان فاصله بسیاری با این رقم دارد و از این لحاظ هم علاوه بر خسارت در بخش نیروی کار متخصص، از جنبه اقتصادی نیز خسارت‌های کلان متوجه اقتصاد این کشور شده است.

نیز نگاه کنید به

مهاجرت و پناهندگی در تایلند؛ مهاجرت و پناهندگی در ژاپن؛ مهاجرت و پناهندگی در روسیه؛ مهاجرت و پناهندگی در کانادا؛ مهاجرت و پناهندگی در کوبا؛ مهاجرت و پناهندگی در مصر؛ مهاجرت و پناهندگی در چین؛ مهاجرت و پناهندگی در تونس؛ مهاجرت و پناهندگی در سنگال؛ مهاجرت و پناهندگی در آرژانتین؛ مهاجرت و پناهندگی در فرانسه؛ مهاجرت و پناهندگی در سودان؛ مهاجرت و پناهندگی در زیمبابوه؛ مهاجرت و پناهندگی در اوکراین؛ مهاجرت و پناهندگی در اسپانیا؛ مهاجرت و پناهندگی در اردن؛ مهاجرت و پناهندگی در سیرالئون؛ مهاجرت و پناهندگی در قطر؛ مهاجرت و پناهندگی در قزاقستان؛ مهاجرت و پناهندگی در بنگلادش؛ مهاجرت و پناهندگی در سریلانکا؛ مهاجرت و پناهندگی در تاجیکستان