مهاجرت و پناهندگی در کوبا
از سال ۱۹۵۹ هم بهدلایل سیاسی و اقتصادی ناشی از انقلاب و هم به واسطه اختلاف بین ایالاتمتحده و کوبا در عوامل سنتی مهاجرت از کوبا تغییرات اساسی روی داد. تاریخ این مرحله از اولین موج مهاجرت پس از پیروزی انقلاب کوبا توسط فعالان سیاسی، نظامی و حتی اقتصادی که مستقیما با دیکتاتوری فولخنسیو باتیستا (Fulgencio Batista) در ارتباط بودند، آغاز شد و با موجهای دیگر که علت سیاسی، اقتصادی و خانوادگی آنها بر حسب دوران و جریانهای مهاجرتی تفاوت داشت، ادامه پیدا کرد، تغییر شکل الگوی سنتی مهاجرت کوبا از افزایش آمار افراد مهاجر و اظهارات فعالان اجتماعی درگیر در مسئله، مشخص میشود، از ۱۹۵۹ تا ۱۹۹۹ از تمامی راههای ممکن بیش از ۱،۰۷۹،۰۰۰ نفر کوبایی به نقاط مختلف دنیا مهاجرت کردند. ایالاتمتحده همچنان بهعنوان اولین کشور پذیرای مهاجران کوبا محسوب شده و از این پدیده در راستای سیاست خصمانه خود نسبت به انقلاب کوبا طی بیش از چهلسال و در دورههای مختلف بهعنوان بخشی از تاکتیک بیثبات سازی خود بهره میبرد. در مقابل، کوبا به مفاد سیاست دهه پنجاه مبنی بر اعطای پناهندگی به مهاجرین کشورهای سوسیالیست جامه عمل پوشیده است، به این ترتیب سیاستهای پذیرشی، انگیزشی و محدودیتی انتخاب شدهای از سوی کوبا بر حسب مراحل مختلف رابطه خصمانه دو کشور، اوضاع داخلی کوبا و تمایلات و ترجیحات سیاست مهاجرتی ایالاتمتحده اعمال میشوند. در این چارچوب «برنامه پناهندگان کوبا» در اوایل دهه شصت و «قانون تنظیم کوبا» در سال ۱۹۶۶ به رشته تحریر درآمدند. این قانون در رابطه با پناهندگی سیاسی است که به مهاجرین کوبایی در این کشور اعطا میشود و تا به امروز همچنان معتبر است و تنها یک تغییر در شرایط اختلافی طرفین یعنی حذف تحریم و برخورد قاطع در موضوع مهاجرت، میتواند موجب تغییر رفتار نسبت به مهاجرین جدید کوباییالاصل در این کشور بشود.
پس از ایالاتمتحده کشورهای دیگر پذیرنده مهاجرین کوبا در مقیاس کمتر شامل ونزوئلا، مکزیک و اسپانیا میباشند. به این کشورها میتوان کشورهای واسطی را اضافه کرد که از آنها بدلیل وجود امکانات موجود، بهعنوان پل برای مهاجرت به سمت ایالاتمتحده استفاده میشود.
فرایند مهاجرت بهصورت دورهای و طی جریانات متفاوت به لحاظ کمی و کیفی و بر اساس شاخصهای جامعه-جمعیتشناسی و انگیزشی صورت میگیرد، بین مهاجرتهای سالهای ۱۹۵۹ تا ۱۹۶۲ و حتی ۱۹۶۵ و دیگر مهاجرتها تفاوت معناداری وجود دارد. تعریفی که اولین مهاجرین از خود دارند، تبعیدی است و مشمول برخوردهای مستقیم سیاست مهاجرتی کوبا و ویژگی دفاعی، تحدیدی و انحصاری آن میشوند. این مسئله، دیگر موجهای مهاجرتی را تا به امروز تحت تاثیر قرار داده است، لازم است ویژگی تاریخی چند علتی و ارتباط هر یک از این موجها با فاکتورهای داخلی جامعه کوبا مانند تغییرات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی-طبقاتی که در کنار تاثیر و حتی شکاف روابط خانوادگی افراد حادث میشوند، مورد ارزیابی قرار گیرد، نشانههای جریان مهاجرت خارجی کوبا بهویژه در دهه نود، در ترکیب با مهاجرت تعریف شده و موقتی و وجود آمارهای معنادار دیدار مهاجرین کوبا از کشور مشخص میشوند که شامل حدود ۱۶۰،۰۰۰ نفر تنها بین سالهای ۱۹۹۵ و ۱۹۹۷ میباشد.[۱]
از سال ۱۹۹۵ متن جامعه کوبا دستخوش مجموعهای از تغییراتی ذاتی میشود که بهطور مستقیم با موضوع مهاجرت تلاقی دارد. این فاکتورهای تغییر نه تنها شامل محیط داخلی میشود، بلکه محیط خارجی و بهخصوص سیاست مهاجرتی کوبا، مهاجرت به خارج از کشور، پویایی مهاجرت و رابطه آن با اصلیترین میزبان آن را نیز دربرمیگیرد. از میان این فاکتورها میتوان به عوامل اقتصادی، خانوادگی، روانشناختی، جامعهشناختی، سیاسی و قضایی اشاره کرد: برای مطالعه موضوع مهاجرت کوبا از اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیستویک، لازم است تمام ابعاد این فاکتورها و تصمیم فردی مهاجرین و پویایی خود مهاجرت از کوبا مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. راهها و اشکال فرایند مهاجرت از کوبا، طی چهل سال اخیر، بهصورت زیر است:
۱. مهاجرت قانونی به کشورهای مختلف تحت عنوان پناهنده سیاسی که ایالاتمتحده به اکثر قریب به اتفاق کوباییها حتی به دیگر کشورهای پذیرای مهاجرین کوبا اعطا میکند، با این روش نزدیک به ۹۰۰،۰۰۰ نفر مهاجرت کردهاند.
۲.خروجهای غیرقانونی که عمدهترین دلیل آنها ورود به خاک آمریکا از طریق گوانتانامو، جزایر گراند کائیمان (Isla Gran Caimán) ، جامائیکا (Jamaica) ، باهاما (Bahamas) و جمهوری دومینیکن (Republica Dominicana ) بوده است، سال ۱۹۸۵ تا امضای توافقات مهاجرتی ۹۴، خروجهای غیرقانونی از کوبا بالغ بر ۸۲،۵۰۰ نفر بوده که شامل خروجهای موفق و ناموفق میباشند، از این تاریخ به بعد تا شش ماهه دوم سال ۲۰۰۰، تعداد افرادی که به سواحل ایالاتمتحده رسیدند و توسط سرویس گارد ساحلی کوبا متوقف نشدند، از ۷،۵۰۰ نفر تجاوز نمیکند.
۳. جابهجایی بیش از ۸،۵۰۰ کوبایی تا سال ۱۹۹۲ از کشورهای سوم به سمت ایالاتمتحده تحت حمایت برنامه خروج جمعی موسسه ملی کوبا-ایالاتمتحده.
۴. عدم بازگشت کوباییهایی که در بازدیدهای موقتی با اهداف رسمی یا شخصی از کشور خارج میشوند. بخش قابل توجهی از این افراد تا اوایل دهه نود وارد خاک ایالاتمتحده شدند. این تمایل تا اواخر قرن گذشته به سمت کشورهای دیگر معطوف شد.
۵. بازگشت اجباری مهاجرین کوبایی که از بندر ماریلا (Puerto de Mariel) و پایگاه نظامیگوانتانامو (Base Naval de Guantanamo) در سال ۹۴ قصد فرار داشتند اما بر اساس توافقات مهاجرتی بین کوبا و ایالاتمتحده در سال ۱۹۹۴ و اجرای آن در سال ۱۹۹۵، از سوی ایالاتمتحده بهعنوان مهاجر پذیرفته نشدند؛ بهعلاوه افرادی که با بازگشت به کوبا قصد ورود به خاک آمریکا از راه دریا را داشته و توسط نیروهای گارد ساحلی کوبا بازداشت شدند.
۶. مهاجرت موقتی بهعنوان عنصر جدید جریان مهاجرتی کوبا که در دهه نود از درجه دوم اهمیت برخوردار بوده و شامل مراکز مختلف جامعه کوبا میشود، نتیجه فرآیند منعطفسازی سیاست مهاجرتی کوبا و تلاقی آن با دوره خاصی در این کشور میباشد.[۲]
از سال ۱۹۵۹ و در راستای سیاسی و ایدئولوژیسازی که موضوع مهاجرت بین کوبا و ایالاتمتحده را نیز شامل میشود، مهاجرت به معنای "جلای وطن" بوده و در نتیجه دارای درجاتی از بدنامی است که تا به حال معنای خود را، بهویژه در تعریف از نوعی "مهاجرت بدون بازگشت مشخص" حفظ کرده است. از زمان بحران اکتبر (Crisis de Octubre ) (بحران موشکی) تقریبا امکان خروج از کوبا به سمت ایالاتمتحده غیرممکن است، از آن زمان تا به حال تئوری "دیگ فشار" (Teoría de la olla de presión) مطرح است که بهعنوان بخشی از دستکاری سیاسی موضوع مهاجرتی توسط ایالاتمتحده قلمداد میشود. این تئوری با اعمال تحریم جهت ایجاد برخورد در داخل جزیره همراه است، پیامدهای این اقدام در ابعاد وسیع، موجها و سیکلهای مهاجرتی قابل توجهی را ایجاد کرد که طرف کوبایی در مواردی مانند قضیه کاماریوکا (Camarioca) در سال ۱۹۶۵، ماریل در ۱۹۸۰ و بحران کرجیها (Crisis de los balseros) در ۱۹۹۴ جهت توقف جریان مهاجرتی و ایجاد فضای گفتوگو، برای متعادلسازی قانونی جریان مهاجرت تدابیری اتخاذ نمود.[۳] آمار نشان میدهد پتانسیل مهاجرت بالغ بر حداقل 490/000 نفر میباشد که در بالاترین میزان به حدود 800/000 نفر میرسد. بر اساس نشانههای جامعه -جمعیتشناختی، جوانان زیر چهل سال که اکثر ایشان بین ۲۵ تا ۳۵ ساله هستند، نژاد سفید و جنس مذکر غالب مهاجرین را تشکیل میدهند هر چند حضور زنان با همین پارامترها نسبت به موجهای مهاجرتی پیشین افزایش داشته است، اغلب مهاجرین از شهرهای هاوانا سیتی (حدود ۶۵%)، هاوانا، ویا کلارا (Villa Clara) ، کاماگوئی (Camagüey) و پینار دل ریو (Pinar del Rio) هستند میزان تحصیلات این افراد بین تحصیلات متوسطه تا عالی است. در پتانسیل مهاجرت فعلی کوبا شمار زیادی از افراد متخصص و فنی با نشانههای جامعه-جمعیتشناختی مشخص وجود دارد. [۴] مهاجرت کوباییها به خارج از کشور بین 1/400/000 و 1/500/000 نفر برآورد میشودکه بخش اعظم آن به ایالاتمتحده، مناطق جنوب فلوریدا و شهرهای نیویورک، نیواورلئان و کایو اوئسوا (Cayo Hueso) میباشد. در سرشماری انجام شده در این کشور در سال ۱۹۹۰، 1/043/932 نفر کوبایی تبار بودند. به دلیل رشد این آمار بواسطه زاد و ولد و همچنین افزایش مهاجرت به این کشور در پنج سال اخیر، تعداد کوباییهای مقیم ایالات متحده بر اساس نتایج سرشماری سال ۲۰۰۰، 1/300/000 نفر بوده است.[۵]
براساس برآوردهای مرکز مطالعات مهاجرتهای بینالمللی دانشگاه هاوانا و سرشماری انجام شده توسط "اداره رسیدگی به امور اتباع خارج از کشور وزارت امور خارجه" در مورد مقاصد مختلف مهاجرتی (به جز آمریکا)، حدود 130/00۰ کوبایی در آمریکای لاتین، ۳۷۰۰۰ نفر در اروپا و بیش از ۱۰۰۰ نفر در سایر نقاط جهان زندگی میکنند. مقاصد اصلی به استثنای ایالاتمتحده، شامل اسپانیا، ونزوئلا، پوئرتو ریکو و مکزیک میشوند و علاوه بر اینها تعداد نامشخصی از کولونیهای کوباییها در کاستا ریکا و دیگر کشورهای آمریکای مرکزی و جنوبی و همچنین کشورهای سوسیالیست اسبق اروپای شرقی بهویژه روسیه وجود دارند.[۶]
مهاجرت به سوی کوبا
پس از تاسیس جمهوری در سال ۱۹۰۲، مهاجرت قابل توجهی از شبهجزیره ایبری به سوی کوبا اتفاق افتاد که در میان آنها سربازان سابق اسپانیایی بودند که در جنگهای استقلالطلبانه شرکت کرده بودند. مهاجرت پدیدهای بوده و هست که تاثیر بالایی در ترکیب جمعیتیکوبا داشته است. طی نیمه اول قرن بیستم، کوبا بهعنوان کشور مهاجران شناخته میشد؛ موج عظیمی از اسپانیاییها از مناطقی چون گالیسیا، جزایرقناری و آستوریاس به کوبا رسیدند تا اقتصاد بهتری را بهدست آورند. از دیگر قسمتهای کارائیب نیز به سوی کوبا مهاجرت کارگران جامائیکایی و هائیتیایی اتفاق افتاد که در حدود ۵۰ هزار نفر در زمان محصول مزارع نیشکر مشغول به کار میشدند.
پس از پیروزی فیدل کاسترو و تغییر حکومت به سوسیالیسم، مهاجرت به سوی کوبا تغییری جغرافیایی مییابد و اکثر افرادی که در دهههای اخیر به این کشور مهاجرت میکنند از کشورهای سوسیالیسم سابق، روسها و اکراینیها بودند، در سال ۲۰۰۸، جامعه روسها، حدود ۶۰۰۰ نفر تخمین زده شده است که اکثرا در پایتخت ساکن هستند.[۷]
مهاجرت به خارج
مهاجرت کوباییها به خارج از کشور، پس از انقلاب کاسترو بسیار بالا گرفت، بهطوریکه پس از ملی سازی و مصادره زمینها و شرکتهای آمریکاییها توسط دولت کوبا و آغاز تحریمهای ایالاتمتحده علیه این کشور، بسیاری از ثروتمندان کوبایی به ایالاتمتحده و دیگر کشورها مهاجرت کردند، بهطوری که بین سالهای ۱۹۵۹ تا ۱۹۶۵، تقریبا ۲۱۵ هزار کوبایی به ایالاتمتحده آمریکا مهاجرت نمودند: این افراد از طبقه بورژوازی بودند که دولت جدید را که در پی برقراری مساوات بین طبقات مختلف جامعه بود تهدیدی برای سبک زندگی ممتاز خود و توسعه اقتصادی خود میدانستند و به همین دلیل، از آن زمان به بعد ایالاتمتحده ماوای بالاترین تعداد کوباییهای خارج از کشور شده است. در ایالاتمتحده حدود 1/5 میلیون نفر کوبایی بهخصوص در میامی و دیگر شهرهای مهم فلوریدا اقامت گزیدهاند، همچنین در یونیونسیتی و نیویورک هم تعداد زیادی از مهاجران کوبایی زندگی میکنند. البته تعداد مهاجران کوبایی در دیگر کشورها بسیار کمتر میباشد، بهخصوص در آمریکای لاتین و اروپا، بهطور مثال حدود ۸۲۵۹۶ نفر مهاجر کوبایی در اسپانیا و حدود ۱۰۰۰۰ نفر در انگلستان زندگی میکنند.[۸]
لازم به ذکر است که در سال ۲۰۰۷، بر اساس مصوبات، دولت اسپانیا، از دسامبر سال ۲۰۰۸، اسپانیا شروع به پذیرش تقاضانامه تابعیت فرزندان افرادی نمود که پس از جنگ داخلی اسپانیا در سالهای 1936 - 1939 به تبعید رفته بودند. طبق این قانون جدید به حداکثر 500/000 کوباییکه فرزندان اسپانیاییهای تبعیدی بودند، پاسپورت داده شد. بر اساس این قانون، فرزندان این افراد میبایست خود را تا دسامبر ۲۰۱۰ به سفارت اسپانیا در کوبا معرفی مینمودند و مدارکی ارائه میدادند که تایید نماید که والدین و یا پدربزرگ این افراد بین سالهای ۱۹۳۶ و ۱۹۵۵ از اسپانیا گریختهاند. این افراد نیازی نبود که از تابعیت کنونی خود انصراف دهند[۹].
در حال به روز رسانی و ویرایش
نیز نگاه کنید به
مهاجرت و پناهندگی در تایلند؛ مهاجرت و پناهندگی در ژاپن؛ مهاجرت و پناهندگی در روسیه؛ مهاجرت و پناهندگی در کانادا؛ مهاجرت و پناهندگی در لبنان؛ مهاجرت و پناهندگی در مصر؛ مهاجرت و پناهندگی در چین؛ مهاجرت و پناهندگی در تونس؛ مهاجرت و پناهندگی در سنگال؛ مهاجرت و پناهندگی در آرژانتین؛ مهاجرت و پناهندگی در فرانسه؛ مهاجرت و پناهندگی در سودان؛ مهاجرت و پناهندگی در زیمبابوه؛ مهاجرت و پناهندگی در اوکراین؛ مهاجرت و پناهندگی در اسپانیا؛ مهاجرت و پناهندگی در اردن؛ مهاجرت و پناهندگی در سیرالئون؛ مهاجرت و پناهندگی در قطر؛ مهاجرت و پناهندگی در قزاقستان؛ مهاجرت و پناهندگی در بنگلادش؛ مهاجرت و پناهندگی در سریلانکا؛ مهاجرت و پناهندگی در تاجیکستان
کتابشناسی
- ↑ Naranjo Orovio, C. (2009). Historia de las Antillas. Volu-men IHistoria de Cuba. Doce Calles, P315
- ↑ Naranjo Orovio, C. (2009). Historia de las Antillas. Volu-men IHistoria de Cuba. Doce Calles, P421
- ↑ Ros, E. (2009). La fuerza política del exilio cubano. Edi-ciones Universal, P112
- ↑ Guerra-Vilaboy, S. (2012). Loyola-Vega, Oscar. Cuba: Una Historia (La Otra Historia de América Latina), P38
- ↑ Márquez Sterling, C. (1975). Historia de la Isla de Cuba. Regents Publishing, P202
- ↑ Guerra-Vilaboy, S. (2012). Loyola-Vega, Oscar. Cuba: Una Historia (La Otra Historia de América Latina), P58
- ↑ Macías Martín, F. (2010) Cuba, crisis política, crisis económica y emigración. Baile Del Sol, P91
- ↑ Macías Martín, F. (2010) Cuba, crisis política, crisis económica y emigración. Baile Del Sol, P112
- ↑ حقروستا، مریم. (1397). جامعه و فرهنگ کوبا. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص135-144.