روابط فرهنگی اردن و ج.ا.ایران
تاريخ و ميراث مشترک فرهنگي با پيشينه و تحولات روابط فرهنگي دو کشور
پيشينه روابط رسمي فرهنگي ايران و اردن به موافقتنامه فرهنگي منعقد بين دولت شاهنشاهي ايران و دولت پادشاهي اردن هاشمي که شامل يک مقدمه و سيزده ماده است و در‌تاريخ ششم ارديبهشت ماه 1339 در تهران به امضاي نمايندگان مختار طرفين رسيده است بر مي‌گردد؛ اين قانون مشتمل بر ماده واحده و متن موافقتنامه ضميمه اي است که در تاريخ بيست و سوم آذر ماه يک هزار و سيصد و چهل و سه به تصويب مجلس سنا‌رسيده و متعاقبا در جلسه روزسه‌شنبه بيست و هفتم بهمن ماه يک هزار و سيصد و چهل و سه به تصويب مجلس شوراي ملي رسيده است.
در اين موافقتنامه فرهنگي آمده است که نظر به اين که دولت شاهنشاهي ايران و دولت پادشاهي اردن هاشمي علاقمند به تحکيم روابط دوستي فيمابين و خواهان بسط و توسعه همکاري فرهنگي بين دو کشور مي‌باشند تصميم به انعقاد موافقتنامه فرهنگي گرفته و براي اين منظور نمايندگان مختار خود را به ترتيب زير تعيين نمودند:
از طرف دولت شاهنشاهي ايران جناب آقاي عباس آرام وزير امور خارجه.
از طرف دولت پادشاهي اردن هاشمي جناب آقاي سعد جمعه سفير کبير دولت پادشاهي اردن هاشمي در ايران.
که پس از مبادله اختيارنامه‌هاي خود و اطمينان به صحت آنها به شرح زير موافقت حاصل نمودند:
ماده 1- هر يک از طرفين متعاهدين کوشش خواهد نمود که روابط فرهنگي بين دو کشور را بسط داده و بدين وسيله موجبات تشييد روابط معنوي دو ملت را بيش از پيش فراهم سازد.
ماده 2- طرفين متعاهدين مبادلات فرهنگي ميان افراد دو کشور در مسائل علمي و ادبي و هنري و مخصوصاً مواردي را که ذيلاً توضيح داده‌مي‌شود تشويق خواهند نمود.
الف - ايجاد تسهيلات براي مبادله کتب عام‌المنفعه و نشريه‌هاي سودمند.
ب - ايجاد تسهيلات براي مبادله فيلمهاي ملي به منظور شناسايي افراد هر يک از دو کشور به اوضاع و احوال کشور ديگر.
ج - تأسيس نمايشگاههاي هنرهاي ملي.
د - تسهيل بازديدهاي دسته‌جمعي دانشجويان.
ماده 3- طرفين متعاهدين موافقت مي‌کنند که بازديد استادان و سخنرانان و نويسندگان و هنرمندان و دانشجويان را از کشور يکديگر تشويق نموده و‌براي اين منظور در حدود امکان مساعدتهاي نقدي و کمک‌هاي تحصيلي به عمل خواهند آورد.
ماده 4- سعي خواهد شد که کرسيهاي تدريس زبان فارسي در دانشگاههاي اردن هاشمي و کرسيهاي تدريس زبان عربي در دانشگاههاي ايران ايجاد و‌توسعه داده شود.
ماده 5- طرفين متعاهدين تعهد مي‌کنند که در کتب تحصيلي و ساير تشريفات رسمي احترام رؤساي دول دو کشور و رعايت حقايق تاريخي از هر‌حيث ملحوظ گردد.
ماده 6 - طرفين متعاهدين با وسايلي که در اختيار دارند موجبات تسهيل مسافرت و سياحت را که به وسيله مؤثري براي حسن تفاهم ميان اتباع دوکشور است فراهم خواهند آورد.
ماده 7- طرفين متعاهدين براي تعيين ارزش گواهينامه و ديپلم و دانشنامه‌هايي که از طرف مقامات صلاحيتدار يکي از طرفين صادر مي‌شود موافقتنامه مخصوصي منعقد خواهند نمود و معادل بودن تحصيلات ابتدايي و متوسطه و عالي هر يک از دو کشور را در کشور ديگر به رسميت خواهند شناخت.
ماده 8- دولتين متعاهدين موافقت مي‌نمايند که دانشجويان آنها در مؤسسات فرهنگي هر يک از دو کشور تحصيلات خود را در رشته‌هاي علمي و‌ادبي و فني طبق قوانين و مقررات کشور محل اقامت دانشجو تعقيب نمايند.
در ضمن ماده 11 آمده که دولتين متعاهدين مسابقات ورزشي و همکاري بين سازمانهاي ورزش و تربيت بدني و پيشاهنگي طرفين را در حدود امکان تشويق خواهند نمود.
ماده 12- طرفين متعاهدين تدابير لازم براي اجراي مفاد اين موافقتنامه اتخاذ خواهند نمود و تشکيل مؤسسات فرهنگي را در کشورهاي يکديگر اجازه خواهند داد مؤسسات فرهنگي مزبور در هر حال تابع مقررات و قوانين جاريه کشوري که مؤسسه فرهنگي در آنجا تشکيل شده است خواهند بود. (42)
پس از سفر پادشاه ايران به اردن در سال 1388 و بستن موافقتنامه فرهنگي بين دوکشور، همکاري فرهنگي بين مقامات مربوطه طرفين آغاز گرديد و در هرسال تحصيلي بورس هايي از طرف ايران در اختيار اردن گذاشته شد. (43) در سال 1347 از جانب فرح پهلوي دو بورس تحصيلي در دانشکده حقوق دانشگاه تهران در اختيار دو دانشجوي اردني گذاشته شد.
انجمن دوستي ايران و اردن در سال 1350 به رياست امير محمد برادر ملک حسين در امان تشکيل شد و جلسات متعددي در کاخ سناي آن کشور ترتيب يافت. در همين سال وزارت پست و تلگراف و تلفن ايران دو بورس آموزش تکنيسين مايکرويو در آموزشگاه تهران پارس در اختيار دولت اردن گذاشت. هم چنين دولت اردن در همين سال تعدادي بورس در اختيار دولت ايران قرار داد. (44) متقابلاً دولت اردن در سال 1351موفق به دريافت مدال طلاي محمد رضا شاه پهلوي در امر پيکار با بيسوادي شد.
12-5 روابط فرهنگي دو کشور پس از انقلاب اسلامي (موافقت نامه ها)...
روابط فرهنگي دو كشور ايران و اردن که دوران قبل از انقلاب اسلامي ايران آغاز شده است بعد از پيروزي انقلاب اسلامي اسناد همكاريها به قوت خود باقي بود ولي با شروع جنگ تحميلي عليه كشورمان روابط دو كشور، با توجه به مواضع كشور اردن در قبال جنگ و حمايت از صدام، به حالت تعليق درآمد.(45) و در سال 1370 مجددا برقرار گرديد. يادداشت تفاهم بين دوکشور در ارتباط با سياحت و جهانگردي ديني در تهران در سال 1371 به امضا رسيد. از طرف ديگر قرارداد فرهنگي نخستين که در سال 1339 بين دو کشور به امضا رسيده بود به عنوان زير بناي روابط فرهنگي باقي ماند ولي به علت فقدان برنامه اجرايي کوتاه مدت عملا اين توافق نامه در سالهاي پس از انقلاب مورد توجه واقع نگرديد. با برپايي کميسيون مشترک بين دو کشور در سال 1376 برنامه مبادلات فرهنگي براساس توافقنامه قبلي به تصويب رسيد (46) در همين سال بين دو كشور يك قرارداد همكاري هاي خبري بين خبرگزاري هاي ايرنا و پترا به امضاء رسيد و براي سالهاي 76،77 و 78 به اجرا درآمد و هيئت هاي فرهنگي متعددي به صورت رسمي و غير رسمي به دو کشور سفر کردند.
هم چنين ايران نمايشگاه هاي فرهنگي بسياري در اردن برپا نمود.(46) به اين ترتيب بعد از پايان جنگ روابط دو كشور بتدريج سير عادي خود را آغاز كرد و با از سرگيري تبادل هيات هاي ديپلماسي بين دو كشور سير صعودي به خود گرفت و مناسبات فرهنگي دو كشور در قالب موافقتنامه ها و اسناد همكاري تدوين و با امضاي مقامات مربوطه به مرحله اجرا در آمد. (47)
دو دانشگاه مهم اردن و يرموک، زبان فارسي را دربرخي رشته هاي درسي به عنوان يک واحد اجباري در برنامه هاي درسي دانشگاه قرار داده اند. (48) در بخش زبان هاي شرقي دانشگاه يرموك ، گام مهمي در تقويت روابط فرهنگي - دانشگاهي فيمابين برداشته شده است، به طوري كه اساتيد زبان فارسي اين دانشگاه كه فارغ التحصيلان ايران مي باشند اقدام به تشكيل كرسي زبان فارسي نموده اند و بر اساس توافق بين دانشگاه اصفهان و دانشگاه يرموك قرار است ساليانه سه تن از فارغ التحصيلان ممتاز زبان فارسي براي ادامه تحصيل به صورت بورسيه به ايران اعزام شوند. در حال حاضر بيش از 200 دانشجو در دانشگاه يرموك مشغول تحصيل در رشته زبان و ادبيات فارسي مي باشند. تقويت بخش زبان فارسي از طريق ايجاد آزمايشگاه، اعزام استاد از ايران، قرار دادن دوره هاي مطالعات براي اساتيد زبان فارسي و ارسال كتب جديد راهكارهايي است كه به شدت نياز به پيگيري و اقدام دارد. اخيرا آزمايشگاه پيشرفته آموزش زبان در دانشگاه يرموك توسط جمهوري اسلامي ايران راه اندازي شده است. هم اينك آموزش زبان فارسي در دانشگاه هاي آل بيت و اردن، به عنوان واحد اختياري تدريس مي شود. ايران بر اساس تفاهم نامه، ساليانه سه بورسيه پزشكي به اردن مي دهد و متقابلا اردن دو بورس دكتري زبان و ادبيات عرب در اختيار دانشجويان ايراني در دانشگاه اردن قرار داده است.
همكاري هاي فرهنگي بين ايران و اردن:
- برنامه اجرايي مبادلات فرهنگي، علمي، آموزشي بين جمهوري اسلامي ايران و كشور پادشاهي اردن براي سال هاي 79 تا 81.
- برنامه اجرايي مبادلات فرهنگي، علمي، آموزشي بين دو كشور براي سال هاي 82 تا 84
- برنامه اجرايي فرهنگي، علمي و آموزشي بين دو كشور براي سال هاي 87 تا 89 كه شامل همكاري هاي آموزش عالي، آموزش و پرورش، تبليغي و رسانه اي، ورزشي جوانان، فرهنگي و هنري، آثار باستاني، توريستي، نمايشگاه هاي بين المللي و همكاريهاي علمي بوده است.
- بيش از چهار نمايشگاه جمهوري اسلامي ايران در قالب هفته فرهنگي در اردن برگزار گرديده كه آخرين آن برگزاري نمايشگاه قرآن كريم در تير ماه سال 78 در امان بوده است.
هم چنين در سال 76 بين دو كشور يك قرارداد همكاري هاي خبري بين خبرگزاري هاي ايرنا و پترا به امضاء رسيده است. (49)
افزون بر اين در جهت بهبود بخشيدن به وضعيت شيعيان در اردن، طرح ساخت مسجد شيعيان، طي مذاكرات رسمي متعددي از سوي جمهوري اسلامي ايران با مقامات اردن مطرح شده كه اميد است پس از اخذ موافقت وزير اوقاف اردن، اين مسجد احداث شود. از سوي پادشاهي اردن نيز، تلاش جهت برپايي جمعيت يا انجمن شيعيان به طور رسمي توسط دكتر جعفر بيضون و به كمك برخي از شيعياني صورت گرفته است كه قبلا اقداماتي را در اين راستا انجام داده اند ولي تاكنون به نتيجه نرسيده اند. سفارت به طور غيرمستقيم تلاش مي‌كند از اين طرح حمايت كند و جايگاه قانوني مناسبي را براي تشكيل انجمن شيعيان فراهم سازد. به نظر مي رسد حمايت جدي سفارت جمهوري اسلامي ايران از اين طرح و حمايت هاي مالي ايران در اين زمينه از نيازهاي اساسي شيعيان اين كشور براي تشكيل اين جمعيت و ادامه كار آن مي باشد. از سوي ديگر از نشر كتب نويسندگان مدافع شيعه از جمله احمد حسين يعقوب حمايت کرده كه تاكنون سفارت ايران موفق به چاپ 9 عنوان درباره تشيع گرديده است. همچنين آقاي شيخ حسن سقاف ده ها كتاب عليه وهابيت به چاپ رسانيده كه برخي از آنها با كمك نمايندگي صورت پذيرفته است.
البته زمينه هاي بسياري در اردن موجود است و با توجه به جو فرهنگي و ادبي كشور اردن، صرف امكانات و كمك هاي مالي براي چاپ كتب اسلامي - شيعي مي تواند مثمر ثمر باشد.
لازم به ذكر است كه سفارت جمهوري اسلامي ايران در اردن در زمينه توزيع كتب فقهي فعالانه اقدام به توزيع و اهداي كتاب به متقاضيان و علاقه مندان شيعه نموده و در حد توان كتابخانه هاي دانشگاه هاي اردن را با منابع شيعي تغذيه كرده است. مهم ترين عناوين؛ المراجعات، الشيعه هم اهل السنه، كشف الارتياب، فضائل الخمسه، ثم اهتديت، تاسيس الشيعه است.
از ديگر اقدامات ايران در زمينه هاي تبليغي - شيعي در اردن مي توان به ارسال برخي مقالات ديني به مطبوعات محلي و چاپ آنها به مناسبت هاي مختلف به ويژه در پاسخ به اتهاماتي كه بر عليه تشيع به چاپ رسيده است، اشاره کرد.
سفر آيت الله سبحاني در سال هاي 1375 و 1377 و برپايي سخنراني ها و جلسات بحث متعدد در خصوص تقريب مذاهب اسلامي و پاسخگويي به شبهات موجود بر عليه تشيع تاثيري مثبت داشته است. اگر اين گونه سفرها و جلسات و اعزام علماي معتبر شيعه از ايران ادامه يابد مي تواند در تغيير نگرش مردم و رفع شبهات در مورد تشيع موثر باشد.
در راستاي تبادل فرهنگي - ديني 5 تن از دانشجويان شيعي اردن جهت ادامه تحصيل در مقاطع كارشناسي و دكترا به ايران اعزام شده اند كه مي توانند در ترويج مذهب شيعه در اردن با توجه به فرهنگ اسلامي خويش بسيار مفيد واقع شوند. (93)
نیز نگاه کنید به
روابط فرهنگی زیمبابوه و ایران؛ روابط فرهنگی کانادا و ایران؛ روابط فرهنگی روسیه و ایران؛ روابط فرهنگی تونس و ایران؛ روابط فرهنگی ژاپن و ج.ا.ایران؛ روابط فرهنگی کوبا و ج.ا.ایران؛ روابط فرهنگی لبنان و ایران؛ روابط فرهنگی مصر و ایران؛ روابط فرهنگی ایران و چین؛ روابط فرهنگی سنگال و جمهوری اسلامی ایران؛ روابط فرهنگی آرژانتین و ایران؛ روابط فرهنگی فرانسه و ایران؛ روابط فرهنگی مالی و ایران؛ روابط اجتماعی و فرهنگی اوکراین و ایران؛ روابط فرهنگی اسپانیا و ایران؛ روابط فرهنگی اتیوپی و ایران؛ روابط فرهنگی سیرالئون و ایران؛ روابط فرهنگی قطر و ایران؛ روابط فرهنگی تایلند و ایران؛ روابط فرهنگی گرجستان و ایران؛ روابط فرهنگی تاجیکستان و ایران؛ روابط فرهنگی بنگلادش و ایران؛ روابط فرهنگی سریلانکا و ایران