فعاليت های فرهنگی خارجیان در كشور قزاقستان
آمریکا علاوه بر حضور تجاری، اقتصادی و عمرانی در قزاقستان در حوزه فرهنگی نیز فعالیت و حضور گستردهای دارد. برگزاری کلاسهای انگلیسی، برگزاری نمایشگاههای فرهنگی و هنری و ارایه بورس تحصیلی به جوانان قزاقی و پذیرش تعدادی از قزاقها به عنوان شهروند آمریکایی از طریق گرین کارت و اعزام اساتید آمریکایی برای تدریس در دانشگاههای قزاقستان بخشی از فعالیتهای علمی، فرهنگی و هنری آن کشور در قزاقستان است.، اما یکی از فعالیتهای مهم آمریکا که هرچند در حوزه علمی است ولی بازده و نتیجه آن فرهنگی است حضور و نفوذ در دانشگاههای قزاقستان است بطوری که بخشی از دانشگاه نظربایف که در سالهای اخیر در آستانا پایتخت قزاقستان افتتاح و مشغول کار شده است تحت مدیریت منصوب از سوی آقای نظربایف رییس جمهور قزاقستان توسط آمریکا اداره میشود که در مجموع حضور پر رنگ آمریکا در حوزههای مختلف مورد نقد منتقدین و مخالفین دولت قزاقستان میباشد و گاه در مطبوعات، فضای مجازی و رسانههای گروهی مورد اعتراض قرار میگیرد بطوریکه بر اساس گزارش خبرگزاری فارس در آسیای مرکزی این موضوع در سخنرانی آقای «کنت جورج فرفاکس» سفیر آمریکا در قزاقستان بدینگونه مورد اشاره قرار گرفته است:
«خبرگزاری فارس: در آسیای مرکزی "کنت جورج فرفاکس"سفیر آمریکا در قزاقستان در یک سخنرانی در مورد روابط آمریکا و قزاقستان با بیان این مطلب که هر چقدر روابط آمریکا با قزاقستان خوب است، روزنامهها همانقدر بد و ناروا مینویسند، تصریح کرد: "روابط آمریکا با قزاقستان بسیار خوب است، قزاقستان در تقاطع شرق و غرب قرار دارد و مورد توجه کشورهای اتحادیه شوروی سابق و روسیه است و میشود سنتهای دیرینه را در این کشور مشاهده کرد" وی گفت: روزنامهها میدانند که قزاقستان برای آمریکا از جایگاه بسیار مهمی برخوردار است اگر روابط دو کشور خوب باشد آنها چیزی برای بحث ندارند ولی اگر روابط بسیار تنگاتنگ باشد مشکلات بسیاری را برای این روابط در روزنامهها بوجود میآورند. وی گفت در شهرهای مختلف قزاقستان، مسیولین فرهنگی، اساتید، پزشکان، معلمین و داوطلبان دیگر در مورد تقویت روابط دو کشور فعالیت میکنند و این همبستگی به صورت پویا ادامه خواهد داشت. شاید اگر نظربایف میدانست که اشاعه فرهنگ بیگانه دلیل اصلی سقوط هر کشور است، آنقدر به دولت آمریکا اجازه نمیداد تا در فرهنگ کشورش نفوذ کنند پس بنابراین فعالیت آمریکا در این کشور نگران کننده نیست».
فعالیتهای فرهنگی کشورهای عربی
همزمان با استقلال قزاقستان، کشورهای عربی بویژه عربستان، قطر، امارات متحده عربی، کویت و مصر با بهرهگیری از ثروت و توان مالی بالا و سوء استفاده از خلاء بوجود آمده و احساس بازگشت دین و مذهب به جامعه قزاقستان و آمادگی مردم دیندار و مسلمان بخصوص جوانان قزاق نسبت به دین و مذهب از طریق ساخت مسجد، مدرسه علوم دینی و آموزش و تربیت مفتیان و ایمه مساجد با سرعت هر چه تمام تر در این کشور نفوذ یافتند که این نفوذ متاسفانه به تربیت افکار و اندیشههای افراطگرایی منجر شد که پیدایش وهابیت، سلفیگری، گروههای تکفیری، القایده و در سالهای اخیر داعش از آثار نامیمون فعالیتهای تبلیغی و نفوذ کشورهای عربی در قزاقستان بشمار میرود.
هر چند دولت قزاقستان در سالهای اخیر ماهیت و آثار تخریبی فعالیتهای تبلیغی گروههای سلفی و وهابی مورد حمایت کشورهای عربی بخصوص عربستان، امارات متحد عربی و کویت برای دولت و جامعه قزاقستان روشن شد و دولت سعی کرد که با افکار سلفیگری و وهابیت و تندرویهای مذهبی مبارزه کند و قوانینی را در این مورد وضع و به مورد اجرا گذارد ولی متاسفانه نفوذ برخی از مفتیان و روحانیون پرورش یافته در دامان وهابیت و گروههای تکفیری القاعده و داعش فعالیت ضد افراطگرایی دولت را خنثی میکند و لذا دولت نتوانسته است مانع از گرایش جوانان به گروههای تندرو مذهبی گردد. بنا بر این متاسفانه نفوذ و حضور فعالیتهای تبلیغی و فرهنگی کشورهای عربی از طریق گروهای تندرو مذهبی حضور پر رنگ ، تاثیرگذار و چشمگیری میباشد بطوریکه تعداد زیادی از شهروندان قزاق بخصوص جوانان به داعش در عراق و سوریه پیوستهاند و در این کشورها در حال نبرد میباشند.
البته روابط فرهنگی و حضور مصر در قزاقستان نسبت به سایر کشورهای عربی از جمله عربستان، قطر و امارات متحده عربی و کویت تا حدی متفاوت است. یعنی مصر همواره سعی کرده است که فعالیت دینی و فرهنگی خود را بیشتر در قالب روابط دیپلماتیک ساماندهی میکند، به همین جهت دانشگاه اسلامی مشترک مصر[۱]- قزاقستان به نام «دانشگاه نور مبارک»۱۶۰ در دوران حسنی مبارک با تامین مالی مصر به منظور آموزش علوم اسلامی و تربیت مربیان و مبلغان دینی در شهر آلماتی ساخته شده است و در سالهای اخیر نیز طی دیدارهای روسای جمهور قزاقستان و رییس جمهور مصر در مورد توسعه روابط همه جانبه ، منجمله روابط فرهنگی تاکید شده است.
همچنین در تاریخ در جریان سفر هیاتی از دانشگاه الازهر به قزاقستان طی ملاقات با مفتی مسلمانان قزاقستان قرار داد و تفاهمنامه همکاری در مورد امور مذهبی و آموزش علوم دینی و اسلامی بین دو کشور منعقد شد.
حضور فرهنگی ترکیه در قزاقستان
ترکیه از اولین کشورهایی بود که استقلال جمهوری قزاقستان را به رسمیت شناخته است که از آن روز به بعد روابط بین دو کشور رو به افزایش نهاده است: روابط و نفوذ فرهنگی بین دو کشور بیشتر از ریشه زبان ترکی ناشی میشود که همین موضوع عامل مهمی در ایجاد پیوند همه جانبه مخصوصا عامل پیوند فرهنگی بین دو کشور میباشد. که با توجه به این پیوند سازمان بینالمللی فرهنگ ترکی (Uluslararas Tirk Kiltirii Teskilat) با علامت اختصاری (TURKSOY) به عنوان یک سازمان بینالمللی فرهنگی کشورهای ترکتبار با هدف حفظ و گسترش فرهنگ و هنر کشورهای ترک زبان تشکیل شده است که دفتر این سازمان فرهنگی در آنکارای ترکیه قرار دارد.
نور مبارک تلفیقی از نام نورسلطان نظربایف رییس جمهور قزاقستان و حسنی مبارک رییس جمهور مخلوع مصر است که برای دانشگاه اسلامی انتخاب شده است ولی پس از انقلاب مصر و خلع حسنی مبارک از سمت ریاست جمهوری مصر نام این دانشگاه به «دانشگاه نور» تغییر یافت.
بهگزارش خبرنگار بینالملل خبرگزاری موج، عبدالفتاح السیسی رییسجمهور مصر در یک سفر رسمی به قزاقستان ضمن دیدار با نورسلطان نظربایف همتای قزاق خود گفت و گو کرد. بر اساس این گزارش، روسای جمهور مصر و قزاقستان بر تحکیم روابط در عرصههای مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی تاکید کردند. در پایان مذاکرات رسمی مقامات مصر و قزاقستان، بیانیهای مشترک صادر شد که در آن بر شرکت مصر در نمایشگاه اکپسو ۲۰۱۷ و امضای آییننامه سازمان امنیت غذایی اسلامی تاکید شده بود. در این دیدار همچنین نشست تجار و سرمایهگذاران قزاقستان و مصری برگزار شد و در زمینههای مختلف تجاری از جمله بهداشت و دارو، جهانگردی، نفت و گاز چندین سند همکاری امضا شد. همچنین دراین سفر رییس جمهورمصر درمورد آمادگی درزمنیه همکاریهای گردشگری، تجارت، کشاورزی و آموزش و پرورش تاکید کرد[۲].
این سازمان در ۱۲ ژوییه ۱۹۹۳ با پیمان مشترک وزاری فرهنگ آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، ترکیه و ترکمنستان در آلماتی قزاقستان اعلام موجودیت کرد. اعضاء سازمان بینالمللی فرهنگ کشورهای ترک تبار تا سال ۲۰۰۹ شامل آذربایجان، گاگایوز بخش خودمختار مولداوی، قزاقستان، قرقیزستان، قبرس شمالی، ترکیه، ترکمنستان، ازبکستان و تعدادی از جمهوریهای خود مختار فدراسیون روسیه بوده است. شورای فرهنگی کشورهای ترک تبار تا سال ۲۰۱۳ سه نشست برگزار کرده است که اجلاس اول در سال ۲۰۱۱ در آلماتی قزاقستان، دومین اجلاس در سال ۲۰۱۲ در بیشکک قرقیزستان و سومین اجلاس در سال ۲۰۱۳ در آذربایجان تشکیل شد. این سازمان که در ابتدا با تلاش و پیگری ترکیه به منظور زمینه سازی ایجاد همگرایی و نفوذ بر کشورهای ترکتبار مخصوصا نفوذ در آسیای مرکزی و قفقاز تشکیل شده است.
یکی از نکات حایز اهمیت دومین نشست این سازمان که در قرقیزستان برگزار شد تاکید بر روابط نزدیک و همگرایی بین کشورهای آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان و ترکیه بوده است، تا جایی که استفاده از پرچم و ایجاد آکامی علوم مشترک بین کشورهای ترک تبار مطرح شد، هر چند ایده استفاده از پرچم مشترک محقق نشد و اطلاع چندانی از ایجاد آکادمی علوم مشترک نیز در دست نیست ولی آثار ایده همگرایی و توسعه روابط بین این کشورها را در تبادلات علمی و آموزشی میتوان مشاهده کرد که از جمله گسترش روابط علمی و فرهنگی بین ترکیه و قزاقستان و تاسیس دانشگاه خواجه احمد یسوی در شهر ترکستان قزاقستان که زادگاه و مدفن خواجه احمد یسوی است: این دانشگاه که دانشگاه ترک - قزاق است با همکاری مشترک ترکیه و قزاقستان تاسیس و اداره میشود و هم اکنون حدود چهل هزار دانشجوی شاغل به تحصیل دارد. همچنین فعالیت موسسه فرهنگی یونس امره یکی از مراکز فعال فرهنگی خارجی در قزاقستان است که زمینه فعالیت گستردهاین موسسه ناشی از پیوند زبانی و ریشه ترکی قزاقستان و ترکیه به شمار میرود.
مرکز فرهنگی یونس امره که در سال ۲۰۱۰ در قالب یک موسسه خصوصی با اخذ مجوز رسمی از دولت قزاقستان در شهر آستانا افتتاح شده است در حقیقت نقش رایزنی فرهنگی ترکیه را به عهدهدارد که هر ساله برنامههای فرهنگی، هنری، علمی و آموزشی متعددی مانند «روزهای فرهنگی ترکیه» با مجموعه برنامههای متنوع فرهنگی و هنری شامل نمایش فیلم، برگزاری کنسرت، نمایشگاههای عکس، لباس و معماری شهرهای ترکیه، گسترش زبان و فرهنگ ترک با محوریت زبان تجاری و اقتصادی جهت گسترش تجارت، استحکام دوستی و برادری، کمک همه جانبه برای معرفی ترکیه و تاسیس انستیتوی تحقیقاتی یونس امره و برگزاری نشستها و کنگرههای ادبی مانند برگزاری پنجمین کنگره مجلات جهان ترک که در روزهای ۲۱-۲۴ نوامبر سال ۲۰۱۲ با مشارکت دانشگاه اوراسیا در آستانا پایتخت قزاقستان برگزار شد.
در این کنگره که ۳۸ تن از نمایندگان مجلات ادبی از ۱۴ کشور جهان در آن شرکت داشتند، علاوه بر موضوعاتی چون ترجمه (برگردان) و ادبیات، ادبیات و زبان؛ موضوع همکاری میان مجلات ادبی جهان ترک نیز مورد بررسی قرار گرفت.۱۶۳ بخشی از فعالیتها و برنامههای این موسسه است که در قزاقستان اجرا میکند. یکی دیگر از اقدامات جدی ترکیه اعزام استاد به دانشگاههای قزاقستان و اعزام دانشجویان قزاقی به ترکیه برای تحصیل در مراکز عملی، آموزشی و دانشگاهها است[۳][۴].
حضور فرهنگی کشورهای اروپایی در قزاقستان
قزاقستان اهمیت زیادی برای روابط با اتحادیه و کشورهای اروپایی قایل است و اتحادیه اروپا نیز متقابلا در تلاش برای ایجاد ارتباط گسترده با قزاقستان به عنوان غنیترین و بزرگترین کشور آسیای مرکزی است. به همین خاطر است که بنا بر گزارش خبرگزاری اقتصادی ایران به نقل از خبرگزاری اکونیوز دبیرکل سازمان امنیت و همکاری اروپا در دیدار با مقامات «آستانه» استراتژی «قزاقستان- ۲۰۵۰» را به عنوان مجموعهای مهم از اولویتها در این سازمان برشمرد. که تاکید دبیر کل سازمان امنیت و همکاری اروپا بر اولویت داشتن استراتژی «قزاقستان- ۲۰۵۰» به عنوان مجموعهای مهم از اولویتهای این سازمان به شمار میرود، که روابط و مسایل فرهنگی نیز یکی از بخشهای مجموعه استراتژی قزاقستان ۲۰۵۰ میباشد.
متقابلا نظربایف رییس جمهور قزاقستان نیز طی دیداری که در مارس ۲۰۱۶ از بروکسل داشت در ملاقات با «دونالد توسک» رییس شورای اتحادیه اروپا در مورد همکاری آستانه و اتحادیه اروپا در زمینههای سیاسی، اقتصادی و تجاری و فرهنگی بحث و تبادل نظر کردند. که در پی توافقات همکاریهای فرهنگی بین قزاقستان و اتحادیه اروپا کشورهای عضو این اتحادیه برنامههای فرهنگی و هنری متنوعی در قزاقستان اجرا میکنند که برگزاری نمایشگاه آثار تاریخی و تمدنی فرانسه در سال ۲۰۱۴در کاخ استقلال شهر آستانا که با هزینه بسیار بالا برگزار شد نمونهای از این همکاریها و تبادلات فرهنگی بین کشورهای عضو اتحادیه اروپا میباشد.
حضور فرهنگی اسراییل در قزاقستان
به دنبال سقوط اتحاد جماهیر شوروی سابق و ظهور جمهوریهای جدید در قفقاز و آسیای مرکزی، رژیم صهیونیستی تلاش گستردهای برای نفوذ در این منطقه، که اکثریت آنرا مسلمانان تشکیل میدادند، آغاز کرد[۵]. در دو دهه گذشته و بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، دولت اسراییل در آغاز دیپلماسی و تجارت را بر استفاده از نفوذ داخلی یهودیان در جمهوریهای جدید آسیای مرکزی اولویت داد. بدین ترتیب اسراییل در پایان سال ۱۹۹۲ کشورهای آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان را به رسمیت شناخت و در سال ۱۹۹۳ با ترکمنستان روابط دیپلماتیک برقرار کرد. در ژوین ۱۹۹۲ جامعه دوستی آذربایجان - اسراییل اجلاسی در حیفا بر پا کرد و درآن خواستار حمایت اسراییل از دولت آذربایجان در مبارزهاش علیه ارمنستان شد.
در سپتامبر همان سال آژانس یهود یک اردوگاه تابستانی برای کودکان قزاقستان و قرقیزستان سازمان داد. در طرف مقابل نیز مقامات سیاسی این کشورها با توجه به نفوذ رژیم اسراییل در سیاست خارجی و اقتصادی آمریکا، برقراری روابط با اسراییل را کلید توسعه روابط خویش با آمریکا و بهرهگیری از کمکهای سیاسی و اقتصادی آمریکا در عرصههای مختلف منطقهای و جهانی میدانند، و ضمن آن اغلب اسراییل و آمریکا در این منطقه در کنار هم و با سیاستهای مشترک دیده میشوند. جمهوریهای جدید التاسیس نیز به سوی رژیم اسراییل گرایش یافتهاند، بنا بر این از یکسو این رژیم برای خروج از بن بست سیاسی و از طرفی دیگرهم بخاطر نگرانی کشورهای آسیای مرکزی از رشد بنیادگرایی اسلامی در درون مرزهای خود بهانهای برای گسترش توسعه روابط متقابل آنها شده است. علاوه بر حضور اقتصادی و تجاری اسراییل در قزاقستان در سالهای اخیر اسراییل با دایر کردن یک مرکز فرهنگی در آستانا پایتخت قزاقستان، فعالیتهای علمی، فرهنگی و آموزشی گستردهای هم برای یهودیان و هم برای جوانان و نوجوانان قزاق انجام میدهد.
فعالیت فرهنگی فدراسیون روسیه در قزاقستان
همانطور که قبلا اشاره شده است بدلیل هفتاد سال استیلای اتحاد جماهیر شوروی بر کشورهای آسیای مرکزی در بسیاری از موارد فرهنگ کشورهای آسیای مرکزی و منجمله کشور قزاقستان متاثر از فرهنگ کمونیستی شوروی سابق بوده است که هنوز هم این تداخل و تاثیر فرهنگی وجود دارد که هم اکنون رواج زبان روسی از اولین عوامل نفوذ فرهنگی روسیه در قزاقستان بشمار میرود. هر چند در سالهای اخیر دولت قزاقستان سعی کرده است که زبان قزاقی را در بین جامعه، در ادارات و نهادهای دولتی و در مراکز علمی، فرهنگی و آموزشی گسترش دهد و زبان قزاقی را جایگزین زبان روسی کند اما در هر صورت با تحقق این هدف زبان روسی همچنان به عنوان یک زبان متداول و پر رونق در بین جامعه و مردم قزاقستان باقی خواهد ماند[۶].
پیوند زناشویی بین روسها و قزاقها و بالعکس از دیگر عواملی است که حضور فرهنگی روس را در خانوادههای قزاق نهادینه کرده است و تا حدی سبک زندگی مردم قزاق را تحت تاثیر خود قرار داده است. روسها بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال کشورهای آسیای مرکزی نیز با دایر کردن مراکز علمی، فرهنگی، هنری و اجرای جشنوارهها ، کنسرتها و برگزاری برنامههای متنوع فرهنگی و هنری در قزاقستان برای حفظ و ترویج فرهنگ روسی در قزاقستان تلاش فراوانی انجام میدهد که برگزاری تورهای مختلف فرهنگی و هنری از جمله برگزاری تور هنرمندان و تیاتر ارتش روسیه که در ۶ اکتبر سال ۲۰۱۴ در آستانا پایتخت قزاقستان برگزار شد از جمله این فعالیتها بشمار میرود. روابط فرهنگی بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری قزاقستان در بخش ۱۳ بررسی خواهد شد.
نیز نگاه کنید به
فعاليت های فرهنگی خارجيان در تایلند؛ فعالیت های فرهنگی خارجیان در سیرالئون؛ فعاليت های فرهنگی خارجيان در زیمبابوه
کتابشناسی
- ↑ سفیر آمریکا از نفوذ فرهنگی این کشور در قزاقستان ابراز رضایت کرد http://centralasia.blogfa.com/post/5794
- ↑ http://fa.mojnews.ir/World/Single/International Organization of Turkic Culture, headquarters.
- ↑ پنجمین کنگره مجلات ادبی جهان ترک در قزاقستان برگزار شد، قابل بازیابی ازhttp://www.pyragy.ir/ http://kazalash.blogfa.com/tag
- ↑ بهشتی پور، حسن( 1392). نقاط ضعف شورای کشورهای ترک زبان و منافع ایران، خبرگزاری فارس حوزه سیاست و امنیت، با شاره انتشار ۱۳۹۲۰۶۱۷۰۰۱۲۲۰
- ↑ اروپا به دنبال نفوذ بیشتر درآسیای مرکزی( 1393)، خبرگزاری فارس در دوشنبه به نقل از دفتر مطبوعاتی ریاست جمهوری قزاقستان، قابل بازیابی از http://www.farsnews.com/13950111000619
- ↑ پسندیده، سمیه( بی تا). بررسی چرایی و چگونگی نفوذ تدریجی اسراییل در منطقه آسیای مرکزی، مرکز بین المللی مطالعات صلح، قابل بازیابی از http://peace-ipsc.org/fa
منبع اصلی
صابری، اصغر(1395). جامعه و فرهنگ قزاقستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)
نویسنده مقاله
اصغر صابری