تاریخ ادبیات و سبکهای ادبی اسپانیا
تاریخ ادبیات و سبک های ادبی کشور اسپانیا شامل دوره قرون وسطی، رنسانس و عصر طلایی، قرن های هجدهم و نوزدهم، قرن بیستم، نسل های ادبی 98 و 27 است که در ذیل شرح داده می شود:
قرون وسطی
قرون وسطی[xviii] دورهای است که حدوداً ده قرن از تاریخ غرب را در بر میگیرد، برخی آغاز آن را سال 476 میلادی (سقوط امپراتوری روم) و برخی دیگر سال 711 میلادی (ورود اعراب به اسپانیا) میدانند ، برای پایان این دوره نیز به تاریخهای مختلفی اشاره شده است، سال 1453 میلادی(اشغال قسطنطنیه توسط ترکها) و سال1492 میلادی (کشف آمریکا). با توجه به موقعیت جغرافیایی و حضور طولانی مدت اعراب در این سرزمین، اسپانیا همچون پلی بین فرهنگ غرب و شرق به شمار میرود، حضور فرهنگهای مختلف و فرهنگهای بر آمده از ادیان یهود، مسیحیت و اسلام همگی در ادبیات این دورهی اسپانیا بازتاب یافته است. بسیاری از دست نوشتههای این دوره فاقد نام نویسنده و تاریخ خلق اثر هستند. اسپانیا نقش مهمی در شکوفایی ادبیات لاتین در قرون وسطی ایفا نکرد، اوج این شکوفایی در قرن دوازدهم در کشورهای فرانسه و انگلستان به وقوع پیوست[۱].
مهمترین سرودهی حماسی اسپانیا در قرون وسطی اِلسید( قرن 12) نام دارد که به بررسی زندگی رودریگو دییِث دِ بی بار(1043 تا 1099) میپردازد، تنها درام اسپانیای قبل از قرن پانزدهم که امروزه در دسترس است،نمایش پادشاهان مغ (auto de los reyes magos) از یک نویسنده ناشناس میباشد. آثاری همچون کتابِ اسکندر (El Libro de Alexandre) که به روایت زندگی اسکندر مقدونی میپردازد، کتابِ آپولونیو (El Libro de Apolonio) و اشعار فرنان گونثالِث (El Poema de Fernán González) که روایتی از وقایع تاریخی است، در قرن سیزدهم به نگارش درآمدند، نویسنده هر سه اثر نامعلوم است؛ در این قرن اولین شخصیتهای ادبی نیز نمایان میشوند، گونثالو دِ بِرسِئو (Gonzalo de Berceo) نویسنده کتاب معجزات مریم مقدس (Milagros de Nuestra Señora)، اولین شاعر کاستیانویی میباشد.
در قرن چهاردهم اشعار کوتاه بر گرفته از موضوعات حماسی گسترش پیدا کردند. یک اثر مهم در این قرن کتاب عشق خوب (libro de buen amor) نوشته آرسیپِرِستِ دِ ایتا نام دارد که به نظم و نثر نگاشته شده است، از دیگر آثار مهم در این قرن میتوان به کتاب نمونههایی از کنت لوکانور (el libro de los ejemplos del conde Lucanor) نوشته دون خوان مانوئل (Don Juan Manuel) و شوالیه سیفار (el libro de cabellero Cifar) که اولین رمان شوالیه گری (Novela de caballeria) است اشاره کرد[۲].
رنسانس و عصر طلایی
به طور کلی دورهای که اوایل قرن شانزدهم میلادی تا پایان قرن هفدهم را در بر میگیرد، به دو دوره رنسانس و باروک تقسیم میشود. تاریخ نویسان توافق نظری درباره تاریخ دقیق این دو دوره ندارند، اما به طور معمول آغاز رنسانس را اوایل قرن شانزدهم و باروک را قرن هفدهم میدانند. برخی از تاریخ نویسان آغاز رنسانس در اسپانیا را قرن پانزدهم میلادی مطابق با ورود انسانگرایی ایتالیایی در این کشور به شمار میآورند. نویسندگان این دوره بر این باور بودند که قرون وسطی دورهای تاریک است که در میان دورهی باشکوهِ باستان و جهان مدرن قرار گرفته است، از اینرو آنها دوره رنسانس را نه تنها در فرهنگ، بلکه در دیگر حوزهها ازجمله سیاست، هنر، ادبیات، علم و سنت تأثیر گذار میدانستند و به دنبال ایجاد رغبت و گرایشی دوباره نسبت به آثار برجسته دوران یونانو روم باستانبر آمدند و ازاینرو به بازخوانی آثار نویسندگانی که در قرون وسطی به فراموشی سپرده شده بودند پرداختند. در قرن پانزدهم زبان کاستیانو از فرهنگ ایتالیا تأثیر بسیار پذیرفت و این مسئله پیش درآمدی برای ورود به دورهای به نام رنسانس شد. این دوره کاملاً هویتی غربی دارد، در این برهه از زمان شاهد آن هستیم که اسپانیایی ها در فرهنگ و ادبیات عقبتر از ایتالیایی ها و فرانسوی ها قرار گرفتهاند فرانچسکو پترارکا [xxii] به عنوان اولین شاعر مدرن و از متقدمان اومانیسم نقش مهمی در این دوره داشته است، به طوری که وی اغلب به عنوان «پدراومانیسم» شناخته میشود[۳]. مدارک زیادی نشانگر آن است که چطور دادگاه تفتیش عقاید هنر سیاه را برای کنترل افکار ابداع کرد. مأموران تفتیش عقاید با پوشاندن، سیاه کردن و بریدن بخشی از متن کتب کمر به نابودی بخش عظیمی از آثار بسته بودند، البته سانسور ملایم ترین روش دادگاه تفتیش عقاید بود. فشار بر مردم آنگونه بود که در تمام کشور آنها مجبور میشدند ریشههای مسیحی خود را اثبات کنند.
از سال 1580 تا سال 1640 شاهد شکوفایی در ادبیات اسپانیا و ظهور نویسندگان بزرگی همچون میگل دِ سِروانتس، فلیکس لوپه دِ وگا، فرانسیسکو دِ کِبِدو (Francisco Gómez de Quevedo y Villegas) و لوئیس دِ گونگورا (Luis de Góngora y Argote) هستیم، این دوره را عصر طلایی ادبیات اسپانیا نام نهادهاند.
قرنهای هجدهم و نوزدهم
در قرنهای هجدهم و نوزدهم شاهد بر آمدن جنبشهای هنری در عصر روشنگری هستیم، از جمله این جنبشها میتوان نئوکلاسیسیسم، رومانتیسیسم، رئالیسم و ناتورالیسم را نام برد، بیشتر این جنبشها ریشه در کشورهای فرانسه و انگلستان داشتند و تاثیر زیادی بر روی نویسندگان اسپانیایی این دوره گذاشتند. آنها با تأثیر پذیری از این مکاتب به برجسته کردن مشکلات کشور خویش بر آمدند[60]. با مرگ فرناندو هفتم (Fernando VII) (1833) بسیاری از نویسندگان تبعید شدۀ اسپانیایی از انگلستان و فرانسه به کشور خود بازگشتند ، این بازگشت موجب بازتاب افکار سیاسی- فرهنگی اروپای آن دوره در اسپانیا شد، این افکار زمینه گسترش رومانتیسیسم در اسپانیا را فراهم کرد. در مقایسه با رمانتیسیسم، نئوکلاسیسیسم هیچگاه بطور کامل در اسپانیا رشد پیدا نکرد. از بین شاعران ، نثر نویسان و نمایشنامه نویسان دوره رمانتیسم میتوان به ترتیب خوزه دِ اسپرونثِدا (José de Espronceda)، ماریانو خوزه دِ لارا (Mariano José de Larra) و دون آنخل دِ سابِدرا (Don Ángel de Saavedra) را نام برد. پس از دوره رمانتیسیسم شاهد ظهور نویسندگانی از جمله گوستاوُ آدولفو بِکر (Gustavo Adolfo Bécquer) (1836 تا1870)و روسالیا دِ کاسترو (Rosalía de Castro) (1836 تا 1885) هستیم. از ویژگیهای این دو نویسنده میتوان به استفاده از زبانی آهنگین و بکار بردن سادگی در نوشتار اشاره کرد.
پس از رمانتیسیسم شاهد ظهور رئالسیم هستیم، این مکتب واکنشی در برابر ایده گرایی و خیالپردازی رمانتیستها بود. در بین نویسندگان برجسته این مکتب میتوان به بِنیتو پِرِث گالدوس (Benito Pérez Galdós) (1843 تا 1920) اشاره کرد، در حالی که دیگر نویسندگان این مکتب تنها به توصیف مناظر میپرداختند، دغدغه گالدوس شرح سنت و مشکلات طبقهی متوسط جامعه بود. کتاب مرغ دریایی (La Gaviota) (1849) اثر فرنان کابایِرو (Fernán Caballero) (1796 تا 1877 ) اولین رمان واقعگرا در اسپانیا محسوب میشود. در اواخر قرن نوزدهم امیلیا پاردو باثان (Emilia Pardo Bazán) (1851 تا 1921 ) نثر نویس و منتقد ادبی به طرح مکتب ناتورالیسم در اسپانیا پرداخت. مهمترین نویسنده این جنبش ادبی که در فرانسه ریشه داشت امیل زولا[xxv] بود. پاردو بازان با اعتقاد به جبرگرایی[xxvi] حاکم بر این مکتب به مخالفت برخاست و در این باور راه خود را از ناتورالیستها جدا کرد[۴].
قرن بیستم
در اواخر قرن نوزدهم مردم کوبا و فیلیپین بر علیه دولت اسپانیا دست به قیام زدند، این قیام موجب برافروختن آتش جنگ شد، و با ادامه این واقعه ضربه سختی بر دولت اسپانیا وارد شد. از آغاز جنگ کوبا (1898) تا شروع جنگ داخلی اسپانیا (1936) شاهد بر آمدن سه نسل ادبی مهم در اسپانیا هستیم، نسل ادبی 98، نسل ادبی 27 ونسل ادبی 36. در این برهه از زمان وقایع تاریخی مهم و مصیبت باری به وقوع میپیوندند که تأثیر قابل توجهی در آثار ادبی این دوره داشته است، از جمله این وقایع میتوان به جنگ کوبا (1898)، جنگ جهانی اول (1914 تا 1918)، انقلاب روسیه (1917) و جنگ داخلی اسپانیا (1936 تا 1939) اشاره کرد. کوبیسم، اِکسپرسیونیسم و سورئالیسم در اروپا از جمله مکتبهایی بودند که بر نویسندگان اسپانیایی این دوره تأثیر گذاشتند، تأثیر روبن داریو (Rubén DaríoRubén Darío) شاعر اسپانیایی زبان اهل نیکاراگوئه در ورود اسپانیا به اسپانیا و پ(Pablo Nerudaبلو نرودا (P)blo Neruda)، شاعر شیلیایی در برجسته کردن مشکلات اجتماعی و سیاسی دوره نیز قابل توجه است[۵]. عوامل مهمی در شکل گیری یک نسل ادبی موثر است، پیترسون (Julius Peter Christian Petersen) منتقد آلمانی چند ویژگی را برای تشکیل یک نسل ادبی بر میشمارد، از جمله این ویژگیها:
1. افکار و ایدههای مشابه؛
2. ارتباط بین افراد آن؛
3. وقوع یک رویداد نسلی؛
4. ویژگیهای مشابه در سبک آنگونه که به انتقال از نسل پیشین بیانجامد؛
5. سالهای تولد نزدیک به هم. اکثر این ویژگیها در نسلهای ادبی این دوره مشهود است[۶].
چشم اندازی از نسلهای ادبی 98 و 27
به گفته بعضی از منتقدین، نسل ادبی 98 مهمترین نسل ادبی اسپانیا است كه نویسندگان آن از عقاید نیچه، شوپنهاور و کی یر کِگارد تأثیر پذیرفته است. اولین بار آثورین در مقالهای به سال 1913 عنوان نسل 98 را بکار برد. این نسل متشکل از بهترین نویسندگان و متفکران اسپانیاست. از آن جمله میگل دِ اونامونو (Miguel de Unamuno)، پیو باروخا (Pío Baroja)، آثورین (Azorín)، رامون ماریا دِ بایه اینکلن (Ramón María del Valle-Inclán)، آنتونیو ماچادو (Antonio Machado)، مانوئل ماچادو (Manuel Machado)، رامون منندث پیدال (Ramón Menéndez Pidal)، رامیرو مائثتو (Ramiro de Maeztu)، بیسنته بلاسکو ایبانیز (Vicente Blasco Ibáñez)، مانوئل دِ فایا (Manuel de Falla). شروع این دوره مطابق بود با آغاز جنگ کوبا در سال 1898، جنگی که منجر شد اسپانیا آخرین مستعمرات خود از جمله کوبا، پورتوریکو و فیلیپین را در آن سوی آبها از دست دهد، این واقعه سبب بر خاستن اعتراضات در جهت اصلاحات اساسی در اسپانیا شد، نویسندگان این نسل نیز سعی داشتند با آثار خود اسپانیا را در رسیدن به این اصلاحات سوق دهند، چراکه از سویی دلداده گذشته پر شکوه اسپانیا بودند و بر این باور که روح حقیقی اسپانیا در سیاست آن دوره ظهور پیدا نکرده است، و از سویی دیگر در صدد مدرن سازیِ اسپانیا بر آمده بودند. در کنار این روشنفکران، شاعران نوگرا نیز رشد پیدا کردند[xxx]. اونامونو (متولد 1864) مسن ترین نویسنده و آنتونیو ماچادو(متولد 1875) جوانترین فرد این نسل ادبی به شمار میروند. نویسندگان این نسل از عصر طلایی اسپانیا، خصوصاً سروانتس تأثیر پذیرفته بودند.
نسل ادبی 27
نسل ادبی دیگر اسپانیا، 27 نام دارد كه سرآمد آنها «لوركا» است. این نسل شاهد جنگهای داخلی اسپانیا بوده است، اکثر نویسندگان این نسل اغلب یا از اسپانیا گریخته اند با مجبور به ترک وطن شدهاند.
از نویسندگان این نسل میتوان رافائل آلبرتی (Rafael Alberti)، بیسِنته آلِکساندره (Vicente Aleixandre)، داماسو آلُنسو (Dámaso Alonso)، لوئیس سِرنودا (Luis Cernuda)، اِرنِستینا دِ چامپورثین (Ernestina de Champourcín)، فدریکو گارسیا لورکا (Federico García Lorca)، خورخِ گییِّن (Jorge Guillén)، پِدرو سالیناس (Pedro Salinas)، ژوزِفینا دِ لا تُره (Josefina de la Torre)، مانوئل آلتولاگیره (Manuel Altolaguirre) و همسرش کونچا مِندِث (Concha Méndez) را نام برد. تقریباً همه نویسندگان این نسل در بین سالهای 1891 و 1905 متولد شدند، آنها کار خود را با درج اشعارشان در مجلات و روزنامهها آغاز کردند. این نویسندگان به خوبی به تاریخ ادبیات اسپانیا آشنایی داشتند؛ به غیر از آلبرتی دیگر نویسندگان این نسل دانشگاهی بودند و به زبانشناسی آشنایی کامل داشتند.
نویسندگان این نسل تأثیر زیادی از گونگورا (Luis Gongora) پذیرفته بودند اما خود را به او محدود نکردند. در این نسل ادبی هم شاهد شعرهاى اجتماعى و سیاسى هستیم و هم شعرهاى عاطفى و عاشقانه. در نسل 98 قدرت نثر برجسته است اما شعر در نسل 27 بسیار شکوفا میشود. بایه این کلن و لورکا از برجسته ترین نمایشامه نویسان قرن بیستم به شمار میروند[۷][۸].
نیز نگاه کنید به
تاریخ ادبیات و سبکهای ادبی روسیه؛ تاریخ ادبیات و سبکهای ادبی کانادا؛ تاریخ ادبیات و سبکهای ادبی کوبا؛ تاریخ ادبیات و سبکهای ادبی تونس؛ ادبیات کلاسیک ژاپنی؛ تاریخ ادبیات و سبکهای ادبی افغانستان؛ تاریخ ادبیات معاصر لبنان؛ تاریخ ادبیات و سبکهای ادبی مصر؛ ادبیات باستان در چین؛ تاریخ ادبیات و سبکهای ادبی سنگال؛ تاریخ ادبیات و سبکهای ادبی آرژانتین؛ تاریخ ادبیات و سبکهای ادبی فرانسه؛ تاریخ ادبیات و سبکهای ادبی مالی؛ تاریخ ادبیات و سبکهای ادبی اوکراین؛ تاریخ ادبیات و سبکهای ادبی اردن؛ تاریخ ادبیات و سبکهای ادبی سیرالئون.
پاورقی
[xviii] نامیدن این دوره به نام وسطی و میانی به این دلیل است که در عصر جدید در تقسیم بندی سه گانه کل تاریخ فرهنگی و سیاسی بشر آن را فقط دوره ای از انتقال تلقی میکنند، یعنی دوره ای که عصر باستان را از عصر جدید و معاصر جدا میکند.
Rodrigo Diaz de Vivar[xx]. در زمان آلفونسو ششم(1070-1109) می زیست و والنسیا را از چنگ اعراب درآورد.
Ferancesco Petrarca[xxii].(زاده ۲۰ جولای ۱۳۰۴ - درگذشته ۱۹ جولای ۱۳۷۴) اندیشمند، مورخ، نویسنده، شاعر، انسانشناس و انسانگرای ایتالیایی است.
[xxiv] در طی این دو قرن اسپانیا اقتصاد شکست خورده وسیاستی نابسامان را تجربه کرد. با در گذشت شارل دوم در سال 1700، فلیپ پنجم(1700-1746) از خاندان فرانسوی بوربون پادشاه اسپانیا خوانده شد.
Emilio Zola [xxv] زولا در سال ۱۸۴۰ در پاریس به دنیا آمد. مهم ترین نویسنده از مکتب ادبی ناتورالیسم و عامل مهم در توسعه تئاتر ناتورالیسم محسوب میشود.
[xxvi]Determinismo. در جبر گرایی با نفی اختیار و برجسته کردن نقش ژن و طبقه ی اجتماعی در سرنوشت نوع بشر، انسان به عنوان فردی که دارای سرنوشت محتوم و تعیین شده است شناخته میشود.
[xxx]برخی از منتقدین، نسل ادبی 98 را انشعابی از مدرنیسم میدانند.
[xxxii] نوکلاسیسیسم یا نئوکلاسیسیسم: یک جنبش هنریدر زمینههای هنرهای تزئینی، تجسمی، ادبیات، تئاتر، موسیقیو معماریاست که شامل آثار هنری میباشد که تحتِ تاثیر هنر یونان و روم باستان، اما پس از آن خلق شدهاند.دانشنامه بریتانیکا. بازدید در ۳ نوامبر ۲۰۱۰.
Guzmán de Alfarache[xxxiv] برخی این کتاب را اولین رمان پیکارسک میدانند.
[xxxv]Lucius Annaeus Seneca. فیلسوف رواقی، سیاستمدار و نمایشنامه نویس، در سال ۴ قبل از میلاد در کُردوبا متولد شد.
[xxxvi]Lucas Fernández.نمایشنامه نویس و موسیقیدان اسپانیایی.
کتابشناسی
- ↑ .Lazar, Fernando, Literatura Española, Baracaldo, 1995, p.36
- ↑ Mayne Kienzle ,Beverly, Panoramas Literarios, New York City, 1998, p.2.
- ↑ .Lazar, Fernando, Literatura Española, Baracaldo, 1995,p. 108
- ↑ Mayne Kienzle ,Beverly, Panoramas Literarios, New York City, 1998,p. 182.
- ↑ Mayne Kienzle ,Beverly, Panoramas Literarios, New York City, 1998,p. 260.
- ↑ Lazar, Fernando, Literatura Española, Baracaldo, 1995, p. 331.
- ↑ .Lazar, Fernando, Literatura Española, Baracaldo, 1995, p. 377
- ↑ فاخری، مهدی(1392). جامعه و فرهنگ اسپانیا. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)