تئاتر و هنرهای نمایشی سوریه: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۸ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۰۸

آمفی تئاتر‌‌‌‌‌‌‌‌های بزرگ و افسانه ای یونانی و رومی به جا مانده در بُصری، پالمیرا و آپامیای سوریه، گویای آن است که در سوریه از دیرباز اجرای نمایش و تئاتر به شدت و قوت رایج بوده است؛ اما با ورود اسلام، بسیاری از سنت‌‌‌‌‌‌‌‌ها و از جمله، اجرای نمایش و تئاتر منسوخ شد؛ زیرا میراث تئاتر در غرب باستان، اصالتاً جنبه عبادی به درگاه الهه «دیونیسوس» (Dionysus)، خدای شراب، هنر، شهوت، جنون، وجد مذهبی و جشن و سرور داشت که بعد‌‌‌‌‌‌‌‌ها به دلیل مفاسد این نوع عبادت، حتی در امپراتوری روم محدود شد.[i]

اجرای نمایش رومی همراه بود با موسیقی و رقص مرد و زن و تهییج شهوات؛ هنری که بزرگانی چون افلاطون آن را تقبیح نموده‌اند؛ زیرا اصولاً شکل «هنر محاکات»؛ یعنی شبیه سازی یا شبیه خوانی؛ مثل نمایش، ذاتاً دروغین است؛ یعنی هنرپیشه به واقع همانی نیست که نقش آن را بازی ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کند و از این جهت افلاطون با هنر محاکاتی مخالفت داشت و آن را مایه سقوط اجتماع ‌می‌دانست. بعد‌‌‌‌‌‌‌‌ها ارسطو، باتوجه به تأثیر مثبتی که می توانست داشته باشد، آن را تحسین کرد. فلاسفه اسکندرانی بعد‌‌‌‌‌‌‌‌ها سعی در جمع بین نظر افلاطون و ارسطو نمودند و فارابی نیز در سال های در جمع بین این دو نظریه نوشت.

به هر جال، مسئله اصلی و بدتر از همه، محتوای دروغین و انتساب اقوال و اعمال کذب به شخصیت‌‌‌‌‌‌‌‌هایی است که در واقع خاموش اند و قدرت دفاع از خود ندارند؛ در واقع، نمایش محملی برای ترویج دروغ و القای اندیشه‌‌‌‌‌‌‌‌های غلط؛ خصوصاً عقاید کفرآمیز و شرک آلود می‌شد که در حال حاضر، به عینه در مفاسد غول رسانه و سینما مشهود است.

امیرالمؤمنین (ع) به شدت با قُصّاص یا قصه‌گو‌‌‌‌‌‌‌‌ها به عنوان یک جریان انحرافی، مقابله ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کرد؛ زیرا نوعاً به تفسیر آیات و وقایع اسلام نیز می پرداختند و از قصص تحریف شده مسیحی و یهودی و غیر آن‌‌‌‌‌‌‌‌ها نیز استفاده ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کردند و حتی با اظ‌‌‌‌‌‌‌‌هارات خود، موتیو‌‌‌‌‌‌‌‌های خطابهای در تفسیر قرآن و بیان عقاید داشتند و با هنر خود همه را حقیقی و واقعی نشان ‌می‌دادند. ایشان حتی قصه پردازان را تازیانه زده از مسجد پیغمبر (ص) اخراج نمود؛ ولی درست مانند ماجرای موسیقی، بنی امیه، دوباره این قسم ملاهی و منکر را وارد دنیای عرب و ‌‌‌‌‌‌‌‌جهان اسلام کردند؛ البته مستمسک آن‌‌‌‌‌‌‌‌ها سنت خلفای پیشین بود؛ مثل اجازه قصه گویی عمر به «تمیم داری» (درگذشته: 40 هجری) در مسجد پیامبر (ص). تمیم داری از مسیحیان مسلمان شده و نخستین کسی بود که «اسرائیلیات» را وارد فرهنگ اسلامی کرد.

پرده رزم ابوزید هلالی با ابن رافع برگرفته از شنی، کریم (۱۴۰۰). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)

سنت قصه گویی به بنی امیه کمک ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کرد تا جریان فکری وفرهنگی دروغ خود را در مقابله با حقایق اصیل اسلام توسعه دهند؛ به همین جهت نه تن‌‌‌‌‌‌‌‌ها قصه گویان موردحمایت قرار گرفتند؛ بلکه آن‌‌‌‌‌‌‌‌ها را تربیت کرده و مأموریت‌‌‌‌‌‌‌‌های بسیاری بدان‌‌‌‌‌‌‌‌ها محول نمودند.

بدیهی است که اصل قصه گویی، اگر مبتنی بر حقیقت باشد، همانگونه که ارسطو می گوید، جنبه منفی ندارد؛ کمااین که قرآن نیز قصص گذشتگان را نقل ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کند. مهم، آن است که چه کسی؟ به چه نیتی؟ به چه شکلی؟ چه میگوید؟

حکیمانه‌ترین شکل قصه، بیان تمثیلی است؛ یعنی از قصه به عنوان مثالی برای روشنتر و عینی تر شدن یک موضوع استفاده شود؛ کمااین که در فرهنگ عربی نیز به نمایش، «تمثیل» و به هنرپیشه «مُمَثَّل» گفته می‌شود. همچنان که به نماینده یک کشور یا یک فرهنگ نیز ممثل اطلاق می‌شود.

راه‌اندازی نمایش به شکل مدرن در سوریه در سال 1871 به دست پیشگام تئاتر سوریه و ‌‌‌‌‌‌‌‌جهان عرب، «احمد ابوخلیل القَبّانی» (1833 - 1903) بود که اصالت ترکی داشت؛ با حدود 40 اثر؛ نخستین اثرش «ناکر الجمیل» (مُنکر زیبایی) بود که در خانه پدربزرگش اجرا کرد و پس از آن، نمایش‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که در یک خانه استیجاری در «خان الکمرک» دمشق اجرا کرد؛ مثل «‌‌‌‌‌‌‌‌هارون الرشید»، «عایده» «الشاه محمود» «أنس الجلیس»و...^[۱] پس از او همکارانش؛ از جمله «إسکندر فرح» (1851-1916) با ده‌‌‌‌‌‌‌‌ها نمایشنامه، کارش را ادامه دادند.^[۲]

شنی، کریم (۱۴۰۰). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)

قبانی احتمالاً بعد از دیدن تئاتر گروه فرانسوی در مدرسه «العَزاریة» در باب توما، به فکر راه‌اندازی تئاتر بومی افتاد؛^[۳] تئاتری برآمده از فرهنگ عمومی سوریه و حکایت‌‌‌‌‌‌‌‌های «حَکَواتی[ii]»‌‌‌‌‌‌‌‌ها یا نقالان که در مقاهی (قهوه خانه‌‌‌‌‌‌‌‌ها) و خانه‌‌‌‌‌‌‌‌های بزرگ بود ؛ خصوصاً در ماه مبارک رمضان. داستان‌‌‌‌‌‌‌‌هایی نقل ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کردند از فتوحات «ملک ظاهر بیبرس»، پادشاه مملوکی پیشگفته، «الف لیلة ولیلة» (هزار و یک شب)، «عنتره»[iii] و افسانه‌‌‌‌‌‌‌‌های «هلالی‌‌‌‌‌‌‌‌ها»[iiii] و «ابوزید» امیر ایشان^[۴] ^[۵]^[۶]^[۷].

قهوه‌خانه‌‌‌‌‌‌‌‌های سنتی و قدیمی

کافه‌‌‌‌‌‌‌‌ها و قهوه خانه‌‌‌‌‌‌‌‌های سنتی و قدیمی متعددی در دمشق قدیمه؛ خصوصاً در محله توریستی «باب توما» با بازسازی‌‌‌‌‌‌‌‌های قابل توجه و اسامی جدید غیرعربی و سرو نوشیدنی‌‌‌‌‌‌‌‌های سنتی و جدید، هنوز هم دایراند؛ از جمله:

‌‌‌‌‌‌‌‌ کافه «الروضة» (تأسیس 1938) خیابان العابد؛ محل تجمع بسیاری از سیاستمداران و روشنفکران سوریه؛
‌‌‌‌‌‌‌‌ قهوه خانه «ابوکمال الصیفی»، خیابان 29 ایار؛
‌‌‌‌‌‌‌‌ کافه «مملوکة»، باب توما، کنار خیابان «حمام البکری»؛
‌‌‌‌‌‌‌‌ کافه «سان بول/ سنت پل» (Saint Paul)، باب توما، خیابان «حنانیا»؛
‌‌‌‌‌‌‌‌«دندنة» (Dandana)، باب توما، خیابان «سفل التلة»؛

قهوه خانه 500 ساله «نوفره» پشت مسجد اموی برگرفته از شنی، کریم (۱۴۰۰). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)

‌‌‌‌‌‌‌‌ «صیف و شِتی» (تابستان و زمستان)، باب توما، خیابان «جعفر»؛
‌‌‌‌‌‌‌‌ مقهی «القشلة»، حارة الیهود؛
‌‌‌‌‌‌‌‌ کافه «زریاب»، باب توما، خیابان الشه بندر؛
‌‌‌‌‌‌‌‌ قهوهخانه «لافروتا/ La Frutta/ میوه»، باب توما، خیابان «حمام البکری»؛
‌‌‌‌‌‌‌‌ کافه «دربُ الحِجر»، باب توما، جادة القشلة، شارع البولاد و غیره.

مقهی نوفره 1938 برگرفته از شنی، کریم (۱۴۰۰). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)

غیر از نقّالیِ حکواتی‌‌‌‌‌‌‌‌ها، شکل سادهای از «تئاتر سایه» در تمام امپراتوری عثمانی، حداقل از زمان «بایزید اول» (حکومت، 1389 - 1402)، و بخش‌‌‌‌‌‌‌‌هایی از یونان، رایج بود؛ به نام «خیال الظّل» که دو شخصیت «کراکوز» (Karagöz/قره گؤز/ چشم سیاه» و«عیواظ» (Hacivat/ حاج عوض) شخصیت‌‌‌‌‌‌‌‌های ثابت و رایج آن بودند؛ اولی یک چوپان بیسواد و صریحال لهجه بود و دومی دلقک شاه و در عین حال تحصیل کرده که از سخنان حکیمانه و اشعار ناب نیز استفاده ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کرد؛ البته نمایش پرده سایه در تمدن ‌‌‌‌‌‌‌‌جهانی، سابقه طولانی دارد و تقریباً در تمام ربع مسکون رواج و شیوع داشته است؛ اما سناریوی کاراگوز وعیواظ متعلق به فرهنگ ترکی عثمانی است.

کاراکوز (راست) عیواظ (چپ)

قبانی به خاطر استفاده از موسیقی، آواز و رقص صوفیانه «سماح» (سماع) در نمایش، با موانع بسیاری از مخالفت علما روبرو شد تا جایی که تماشاخانه استیجاریاش با سعایت بعضی از علمای دمشق وحکم سلطان عبدالحمید، تخریب و او مجبور به مهاجرت به مصر شد؛^[۸] اما به تدریج، اقبال عمومی و تحولات اجتماعی، کار خود را کرد؛ کمااین که بعد از دعوت آمریکا از قبانی(1893)^[۹]، سلطان عبدالحمید به تعجیل حکم ایجاد یک گروه نمایشی قانونی را در بیروت بدو داد!

عبداللطیف فتحی برگرفته از شنی، کریم (۱۴۰۰). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)

بعد از قبانی و اسکندر، گروه‌‌‌‌‌‌‌‌های نمایشی دیگر یک به یک سربرآوردند؛ مثل گروه «نادی الاتحاد» و گروه کمیک «جورج دخول»؛ با رهبری «مازن زوائدی» در تماشاخانه «القوّتلی» در محله «السنجقدار» و نیز گروه «عبداللطیف فتحی» (1916 - 1986) که به استان‌‌‌‌‌‌‌‌های سوریه و بسیاری از کشور‌‌‌‌‌‌‌‌های عربی سفر و نمایش اجرا نمود و اولین گروهی بود که گویش شامی را در نمایش مطرح کرد؛ همچنین گروه «أنور مرابط» (زاده 1909) و گروه «نادیا»، متعلق به «نادیا اِلعَریس/ شمعون» (Nadia Elaris)، رقاصه مشهور تماشاخانه «الکاریون» دمشق و گروه «ایزیس» (Isis/ الهه مصر باستان) (1931).

گروه‌‌‌‌‌‌‌‌های نمایشی مشهور دمشق

«نادی الاتحاد» (1906) که بعد از ورود ملک فیصل، «النادی العربی» و سپس «نادى الکشّاف الریاضی» شد؛ مؤسس: «عبد الو‌‌‌‌‌‌‌‌هاب أبو السعود» (1897-1951) فلسطینیالاصل با رهبری «توفیق العطری» (1894-1958)؛
«الکواکب» (ستارگان) (1945) متعلق به «محمد علی عبده» که دو سال بیشتر فعالیت نداشت. محمد عل یعبده بعداز الکواکب، گروه «العهد الجدید» را راه اندازی نمود؛
«حسن حَمدان» (دهه 30)، معروف به شیخ الفنانین؛
«سعدالدین بَقْدونِس» (Baqdunes) (1924 - 2005) در «المَسرَح الحُر» (تماشاخانه آزاد) (1965)؛
«ندوة الفکر والفن» (باشگاه اندیشه و هنر) (دهه 60) به رهبری «رفیق الصَبّان» (1931- 2013)؛
«النادى الفنی» (باشگاه هنری) به رهبری «مُنذَر النُّفوری» که بعد‌‌‌‌‌‌‌‌ها نخستین کارگردان تلویزیون عربستان شد؛
«الأخوین قَنوع» (Qanou’a) در تماشاخانه «دبابیس» (Dababis)؛
«زیاد مولوی» (1944 - 1997) رئیس سندیکای هنرمندان دمشق، با سلسله نمایش‌‌‌‌‌‌‌‌های شخصیت «عمو زیاد»؛

«هُدى شَعراوی» (زاده 1938) مشهور به «ام زکی» و نخستین زن هنرپیشه رادیو؛
«مَظهر الحکیم» (زاده 1947) که همسر و دو دخترش امانی ونسرین نیز از بازیگران مشهور سوری هستند؛
«محمود جبر» (1935 - 2008) هنرمند معروف دروزی که برادر «ناجی جبر» (1940 -2009)؛

«ناجی جبر» معروف به «ابوعنتر» که او نیز یک گروه جداگانه داشت؛
«مسرح قهوة» (تماشاخانه قهوه) متعلق به «کاکا طلحت حمدی کُرد» (1941 - 2012)؛
«مسرح الشوک/خار» مؤسس: «عمر حَجّو حلبی» (1931 2015)، بنیانگذار تئاتر پانتومیم در ‌‌‌‌‌‌‌‌جهان عرب (1959) و پدر کارگردانِ تلویزیون، «اللیث حجو» (زاده 1971)؛

انورالبابا (ام کامل) با برادران قنوع و گروه دبابیس در صحنه، دمشق 1982 برگرفته از شنی، کریم (۱۴۰۰). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)

«رفیق السبیعی» (1930 - 2017) در شخصیت معروف «أبو صَیّاح»؛
«یاسین بَقّوش» (Baqqoush) (1938-2013) کمدین لیبیایی الاصل که نقش «یاسینو» او در نمایش‌‌‌‌‌‌‌‌های دُرید لَحّام شهرت دارد، این بازیگر در اثر اصابت آرپی جی به خودروش در اردوگاه یرموک کشته شد؛

«المسرح القومی السوری» (تئاتر ملی سوریه)؛ در سال 1959 تعدادی از گروه‌‌‌‌‌‌‌‌های نمایشی و هنری در سوریه زیر نظر اداره امور هنری وزارت فرهنگ تشکیل جلسه دادند و گروه تئاتر ملی سوریه را بنیان نهادند. «نهاد قلعی» اولین مدیر تئاتر ملی و اولین کارگردان‌‌‌‌‌‌‌‌های آن، دکتر «رفیق الصَبّان» پیش گفته بود.

از سال 1967 نیز تمام گروه‌‌‌‌‌‌‌‌ها باید زیر نظر ادار‌‌‌‌‌‌‌‌ه امور هنری و با مجوز رسمی فعالیت می نمودند. بعد‌‌‌‌‌‌‌‌ها بسیاری از فارغ التحصیلان علوم نمایش در مصر و روسیه، تئاتر ملی را غنا بخشیدند؛ امثال: أسعد فضة، علی عقلة عرسان، خضر الشعار، محمد الطیب، یوسف حرب، حسین إدلبی، فردوس أتاسی، اسکندر کینی، حسن عـویتی، محمود خضور، فـؤاد الـراشد، تـوفیق المؤذن، شریف شاکر. شهرت و گستره عمل این گروه به حدی بود که گاهی یک نمایش تا 30 هزار نفر بیننده داشت.^[۱۰]این دوره به حق عصر طلایی تئاتر سوریه محسوب می‌شود.

تئاتر حلب

مطالعات وپزوهش‌‌‌‌‌‌‌‌های مربوط به تئاتر حلب، وضعیت دقیقتر و علمیتری دارد. گروه‌‌‌‌‌‌‌‌های نمایشی، تماشاخانه‌‌‌‌‌‌‌‌ها، هنرپیشگان و نویسندگان تئاتر حلب، از 1921 تا کنون؛ یعنی حدود صد سال، به دقت احصا شده است^[۱۱]؛ بدین ترتیب:


114	1. تعداد گروه ‌‌‌‌‌‌‌‌های نمایشی تأسیس شده در حلب
1056	2. تعداد مشاغل مرتبط
12572	3. تعداد مردان بازیگران
264	4. تعداد زنان بازیگر
39	5. تعداد نمایشنامه نویسان
88	6. تعداد کارگردانان
60	7. تعداد سالن‌‌‌‌‌‌‌‌های تئاتر
74	8. تعداد گروه‌‌‌‌‌‌‌‌های غیر حلبی که در حلب اجرا داشتند

ساختمان و آرم مؤسسه عالی هنرهای دراماتیک سوریه در میدان امویین دمشق برگرفته از شنی، کریم (۱۴۰۰). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)

این معهد، یک مؤسسه دانشگاهی است که دانشجویان را برای اخذ مدرک کارشناسی هنر‌‌‌‌‌‌‌‌های نمایشی در بخش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تخصصی مختلف آماده ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کند، همچنین فرصت‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی را برای تحصیلات تکمیلی و تحقیقات علمی در زمینه مطالعات تئاتر فراهم ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کند. دوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تخصصی متعددی نیز برای هنرجویان و علاقه مندان هنر‌‌‌‌‌‌‌‌های نمایشی در همه رشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها برگزار ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کند.

از اعضای درگذشته و زنده این مؤسسه میتوان به این افراد اشاره نمود: «غسان المالح»(1936 - 2014) نخستین فارغ التحصیل دکتری ادبیات انگلیسی، «سعد الله ونوس» (1941 - 1997) نمایشنامه نویس و منتقد ادبی، «فواز الساجر» (1948 - 1988) کارگردان، «د.نبیل الحفار» (زاده 1945) دکترای ادبیات نمایشی از برلین ، «د.حنان قصاب حسن» (زاده 1952) نویسنده و کارگردان و «د.ماری إلیاس» نمایش نامه نویس و منتقد فارغ التحصیل از فرانسه.

مشاهیر ادبیات نمایشی جدید سوریه

«ممدوح عدوان» (1941 - 2004)، «مصطفى الحلاج» (1938 - 2002)، «على عقلة عرسان» (زاده 1941) و «کشیش الیاس الزحلاوی» (Elias Zahlawi) (زاده 1932) و «ریاض عصمت» (1947 - 2020) ، «ولید إخلاصی» اهل حلب (1932-2022)، «فرحان بلبل» (زاده 1932 حمص)، «سعد الله ونوس» (1941 - 1997) اهل طرسوس که علم الاعلام نمایشنامه نویسی و نقد ادبیات نمایشی معاصر سوریه است.

سبک ادبیات نمایشی سوریه

تمایلات سوسیالیستی جامعه سوریه منجر به این شد که از دهه هفتاد قرن بیستم، سبک غالب نمایش در این کشور، از فرم دراماتیک صرف، به طرف «تئاتر روایی/ حماسی / اپیک/ Epic» که مُبدع آن، «برتولت برشت» (Bertolt Brecht) (1898 –1956) کارگردان مارکسیست آلمانی بود، گرایش یابد؛ در محتوا نیز به طور طبیعی به «رئالیسم سوسیالیستی»؛ یعنی واقع گرایی متعهد به ایدئولوژی سوسیالیسم تمایل تحول یافت؛ یعنی بیشتر به زندگی مردمان فرودست، بیان مشکلات طبقاتی و بعضاً روند مبارزات و انقلاب‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها معطوف شود؛ خصوصا با آثار سعدالله ونوس.

تئاتر روایی از تکنیک‌‌‌‌‌‌‌‌هایی مانند اجرای گزارشی، خطاب مستقیم به تماشاگر، استفاده از همسرایان و نقاب، استفاده از میمیک چهره و حرکات و اطوار، تکنیک برگشت به گذشته ، سبک بازیگری پر تکلف و گزافه آمیز و... بهره ‌می‌برد.^[۱۲]

نیز نگاه کنید به

پاورقی

[6] . مراسم عبادی این الهه که بسیار نمایشی و رازآمیز است، موجب دردسر‌‌‌‌‌‌‌‌های فراوان وناامنی نیز می‌شد؛ به همین خاطر، در سال ۱۸۶ پیش از میلاد مجلس سنا این کیش را ممنوع کرد زیرا معتقد بودند که نه تن‌‌‌‌‌‌‌‌ها باعث هرزگی و فساد بیش از حد می‌شد، بلکه طبقات پایین جامعه را به توطئه بر ضد مقامات دولتی وا‌می‌داشت؛ البته این ممنوعیت موجب برچیده شدن نمایش نشد؛ بلکه به نوعی از اجرای بعضی آیین‌‌‌‌‌‌‌‌های فاسد در آمفی تئاتر‌‌‌‌‌‌‌‌ها جلوگیری به عمل آمد.

[10] . جمع مکسّر از حکایت؛ مثل شَکَوات از شکایت

[11] . عنترة بن شداد بن قراد العبسي (525م - 608م) یکی از بزرگ‌‌ترین شاعران عرب در دوران قبل از اسلام و از مشهور‌ترین پهلوانان عرب است. عنتره عاشق دختر عمویش «عَبلَةَ» یکی از زیبا‌ترین دختران قبیله بنی عبس بود، اما مشکل عنتره سیاهی رنگ چهره وی بود که از مادر حبشی خود گرفته بود. در ابتدا پدرش وی را به فرزندی قبول نکرد به دلیل اینکه از کنیز حبشی زاده بود، همین امر موجب تحقیر وی در قبیله شده بود. همچنین عمویش «مالک» نیز راضی نبود دختر خود را به عبدی حبشی بدهد. اما بعد از اینکه شجاعت و دلیری و بردباری در جنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌های گوناگون و مخصوصاً جنگ «داحس و الغبراء» از خود نشان داد، و حامی قبیله بنیعبس شد به ناچار پدرش به وی اعتراف نمود و به‌فرزندی قبول کرد.تاریخ نویسان گفته‌اند عنتره هنگام دفاع از قبیله بنی عبس در برابر دشمنان، کشته شده‌است. در جنگی که بین دو قبیله «عبس» و «طی» رخ داده بود، هنگام نبرد تیری زهرآلود به وی اصابت کرد و مسمومش کرد. او هنگام مرگ ۹۰ ساله و نام اسب وی «الأبجر» بود.

[12] . طایفه ای از بادیه نشین‌‌‌‌‌‌‌‌های کوچرو عرب شمالی که از هند تا افریقا گستردهاند و نقش مهمی در گسترش زبان و فرهنگ عربی داشتند. ر.ک. بنوهلال قدیماً و حدیثاً، حمدالجاسر، نشریه العرب،۱۴۰۷ق، ش ۱۱و۱۲

کتابشناسی

↑ Badawi M. M.(2010) Early Arabic Drama, Cambridge University Press, P. 57
↑ محمد یوسف نجم (1967)، المسرحية في الأدب العربي الحديث، دمشق: دارالثقافة ص 61
↑ كنعان، حسني «أبو خليل القباني، باعث نهضتنا الحديثة» في كتاب «نظرية المسرح»، الجزء الثاني، تحرير محمد كامل الخطيب، وزارة الثقافة، دمشق. ص 951
↑ Badawi M. M.(2010) Early Arabic Drama, Cambridge University Press, P. 57
↑ محمد یوسف نجم (1967)، المسرحية في الأدب العربي الحديث، دمشق: دارالثقافة ص 61
↑ كنعان، حسني «أبو خليل القباني، باعث نهضتنا الحديثة» في كتاب «نظرية المسرح»، الجزء الثاني، تحرير محمد كامل الخطيب، وزارة الثقافة، دمشق. ص 951
↑ شنی، کریم( 1400). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)
↑ الحصني، محمد أديب آل تقي الدين. ( 1928) «منتخبات التواريخ لدمشق» المطبعة الحديثة بدمشق، الجزء الثاني. صص 721 و 722
↑ تیسیر خلف (2018)، من دمشق إلى شيكاغو، المؤسسة العربية للدراسات والنشر، دار السويدي للنشر والتوزيع والإعلان
↑ جان الكسان (1988) المسرح القومي والمسارح الرديفة في القطر العربي السوري 1959-1989، دمشق: وزارة الثقافة
↑ محمد هلال دملخي. (2001)، مسرح حلب في مئة عام، حلب: دار عكرمة للنشر
↑ شنی، کریم( 1400). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)

[1] Badawi M. M.(2010) Early Arabic Drama, Cambridge University Press, P. 57

[2] محمد یوسف نجم (1967)، المسرحية في الأدب العربي الحديث، دمشق: دارالثقافة ص 61

[3] كنعان، حسني «أبو خليل القباني، باعث نهضتنا الحديثة» في كتاب «نظرية المسرح»، الجزء الثاني، تحرير محمد كامل الخطيب، وزارة الثقافة، دمشق. ص 951

[4] Badawi M. M.(2010) Early Arabic Drama, Cambridge University Press, P. 57

[5] محمد یوسف نجم (1967)، المسرحية في الأدب العربي الحديث، دمشق: دارالثقافة ص 61

[6] كنعان، حسني «أبو خليل القباني، باعث نهضتنا الحديثة» في كتاب «نظرية المسرح»، الجزء الثاني، تحرير محمد كامل الخطيب، وزارة الثقافة، دمشق. ص 951

[7] شنی، کریم( 1400). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)

[8] الحصني، محمد أديب آل تقي الدين. ( 1928) «منتخبات التواريخ لدمشق» المطبعة الحديثة بدمشق، الجزء الثاني. صص 721 و 722

[9] تیسیر خلف (2018)، من دمشق إلى شيكاغو، المؤسسة العربية للدراسات والنشر، دار السويدي للنشر والتوزيع والإعلان

[10] جان الكسان (1988) المسرح القومي والمسارح الرديفة في القطر العربي السوري 1959-1989، دمشق: وزارة الثقافة

[11] محمد هلال دملخي. (2001)، مسرح حلب في مئة عام، حلب: دار عكرمة للنشر

[12] شنی، کریم( 1400). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 آمفی تئاتر‌‌‌‌‌‌‌‌های بزرگ و افسانه ای یونانی و رومی به جا مانده در بُصری، پالمیرا و آپامیای [[سوریه]]، گویای آن است که در [[سوریه]] از دیرباز اجرای نمایش و تئاتر به شدت و قوت رایج بوده است؛ اما با ورود اسلام، بسیاری از سنت‌‌‌‌‌‌‌‌ها و از جمله، اجرای نمایش و تئاتر منسوخ شد؛ زیرا میراث تئاتر در غرب باستان، اصالتاً جنبه عبادی به درگاه الهه «دیونیسوس» (Dionysus)، خدای شراب، هنر، شهوت، جنون، وجد مذهبی و جشن و سرور داشت که بعد‌‌‌‌‌‌‌‌ها به دلیل مفاسد این نوع عبادت، حتی در امپراتوری روم محدود شد.[i]
-اجرای نمایش رومی همراه بود با موسیقی و رقص مرد و زن و تهییج شهوات؛ هنری که بزرگانی چون افلاطون آن را تقبیح نموده‌اند؛ زیرا اصولاً شکل «هنر محاکات»؛ یعنی شبیه سازی یا شبیهخوانی؛ مثل نمایش، ذاتاً دروغین است؛ یعنی هنرپیشه به واقع همانی نیست که نقش آن را بازی ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کند و از این جهت افلاطون با هنر محاکاتی مخالفت داشت و آن را مایه سقوط اجتماع ‌می‌دانست. بعد‌‌‌‌‌‌‌‌ها ارسطو، باتوجه به تأثیر مثبتی که می توانست داشته باشد، آن را تحسین کرد. فلاسفه اسکندرانی بعد‌‌‌‌‌‌‌‌ها سعی در جمع بین نظر افلاطون و ارسطو نمودند و فارابی نیز در سال های در جمع بین این دو نظریه نوشت.
+اجرای نمایش رومی همراه بود با موسیقی و رقص مرد و زن و تهییج شهوات؛ هنری که بزرگانی چون افلاطون آن را تقبیح نموده‌اند؛ زیرا اصولاً شکل «هنر محاکات»؛ یعنی شبیه سازی یا شبیه خوانی؛ مثل نمایش، ذاتاً دروغین است؛ یعنی هنرپیشه به واقع همانی نیست که نقش آن را بازی ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کند و از این جهت افلاطون با هنر محاکاتی مخالفت داشت و آن را مایه سقوط اجتماع ‌می‌دانست. بعد‌‌‌‌‌‌‌‌ها ارسطو، باتوجه به تأثیر مثبتی که می توانست داشته باشد، آن را تحسین کرد. فلاسفه اسکندرانی بعد‌‌‌‌‌‌‌‌ها سعی در جمع بین نظر افلاطون و ارسطو نمودند و فارابی نیز در سال های در جمع بین این دو نظریه نوشت.
-به هر جال، مسئله اصلی و بدتر از همه، محتوای دروغین و انتساب اقوال و اعمال کذب به شخصیت‌‌‌‌‌‌‌‌هایی است که در واقع خاموشاند و قدرت دفاع از خود ندارند؛ در واقع، نمایش محملی برای ترویج دروغ و القای اندیشه‌‌‌‌‌‌‌‌های غلط؛ خصوصاً عقاید کفرآمیز و شرکآلود می‌شد که در حال حاضر، به عینه در مفاسد غول رسانه و سینما مشهود است.
+به هر جال، مسئله اصلی و بدتر از همه، محتوای دروغین و انتساب اقوال و اعمال کذب به شخصیت‌‌‌‌‌‌‌‌هایی است که در واقع خاموش اند و قدرت دفاع از خود ندارند؛ در واقع، نمایش محملی برای ترویج دروغ و القای اندیشه‌‌‌‌‌‌‌‌های غلط؛ خصوصاً عقاید کفرآمیز و شرک آلود می‌شد که در حال حاضر، به عینه در مفاسد غول رسانه و سینما مشهود است.
-امیرالمؤمنین (ع) به شدت با قُصّاص یا قصه‌گو‌‌‌‌‌‌‌‌ها به عنوان یک جریان انحرافی، مقابله ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کرد؛ زیرا نوعاً به تفسیر آیات و وقایع اسلام نیز می پرداختند و از قصص تحریف شده مسیحی ویهودی و غیر آن‌‌‌‌‌‌‌‌ها نیز استفاده ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کردند و حتی با اظ‌‌‌‌‌‌‌‌هارات خود، موتیو‌‌‌‌‌‌‌‌های خطابهای در تفسیر قرآن و بیان عقاید داشتند و با هنر خود همه را حقیقی و واقعی نشان ‌می‌دادند. ایشان حتی قصه پردازان را تازیانه زده از مسجد پیغمبر (ص) اخراج نمود؛ ولی درست مانند ماجرای موسیقی، بنی امیه، دوباره این قسم ملاهی و منکر را وارد دنیای عرب و ‌‌‌‌‌‌‌‌جهان اسلام کردند؛ البته مستمسک آن‌‌‌‌‌‌‌‌ها سنت خلفای پیشین بود؛ مثل اجازه قصهگویی عمر به «تمیم داری» (درگذشته: 40 هجری) در مسجد پیامبر (ص). تمیم داری از مسیحیان مسلمان شده و نخستین کسی بود که «اسرائیلیات» را وارد فرهنگ اسلامی کرد.[[پرونده:Image6هعاتدنئ.png|بندانگشتی|پرده رزم ابوزید هلالی با ابن رافع برگرفته از شنی، کریم (۱۴۰۰). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)]]سنت قصه گویی به بنی امیه کمک ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کرد تا جریان فکری وفرهنگی دروغ خود را در مقابله با حقایق اصیل اسلام توسعه دهند؛ به همین جهت نه تن‌‌‌‌‌‌‌‌ها قصه گویان موردحمایت قرار گرفتند؛ بلکه  آن‌‌‌‌‌‌‌‌ها را تربیت کرده و مأموریت‌‌‌‌‌‌‌‌های بسیاری بدان‌‌‌‌‌‌‌‌ها محول نمودند.
+امیرالمؤمنین (ع) به شدت با قُصّاص یا قصه‌گو‌‌‌‌‌‌‌‌ها به عنوان یک جریان انحرافی، مقابله ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کرد؛ زیرا نوعاً به تفسیر آیات و وقایع اسلام نیز می پرداختند و از قصص تحریف شده مسیحی و یهودی و غیر آن‌‌‌‌‌‌‌‌ها نیز استفاده ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کردند و حتی با اظ‌‌‌‌‌‌‌‌هارات خود، موتیو‌‌‌‌‌‌‌‌های خطابهای در تفسیر قرآن و بیان عقاید داشتند و با هنر خود همه را حقیقی و واقعی نشان ‌می‌دادند. ایشان حتی قصه پردازان را تازیانه زده از مسجد پیغمبر (ص) اخراج نمود؛ ولی درست مانند ماجرای موسیقی، بنی امیه، دوباره این قسم ملاهی و منکر را وارد دنیای عرب و ‌‌‌‌‌‌‌‌جهان اسلام کردند؛ البته مستمسک آن‌‌‌‌‌‌‌‌ها سنت خلفای پیشین بود؛ مثل اجازه قصه گویی عمر به «تمیم داری» (درگذشته: 40 هجری) در مسجد پیامبر (ص). تمیم داری از مسیحیان مسلمان شده و نخستین کسی بود که «اسرائیلیات» را وارد فرهنگ اسلامی کرد.[[پرونده:Image6هعاتدنئ.png|بندانگشتی|پرده رزم ابوزید هلالی با ابن رافع برگرفته از شنی، کریم (۱۴۰۰). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)]]سنت قصه گویی به بنی امیه کمک ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کرد تا جریان فکری وفرهنگی دروغ خود را در مقابله با حقایق اصیل اسلام توسعه دهند؛ به همین جهت نه تن‌‌‌‌‌‌‌‌ها قصه گویان موردحمایت قرار گرفتند؛ بلکه  آن‌‌‌‌‌‌‌‌ها را تربیت کرده و مأموریت‌‌‌‌‌‌‌‌های بسیاری بدان‌‌‌‌‌‌‌‌ها محول نمودند.
-بدیهی است که اصل قصه گویی، اگر مبتنی بر حقیقت باشد، همانگونه که ارسطو میگوید، جنبه منفی ندارد؛ کمااین که قرآن نیز قصص گذشتگان را نقل ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کند. مهم، آن است که چه کسی؟ به چه نیتی؟ به چه شکلی؟ چه میگوید؟
+بدیهی است که اصل قصه گویی، اگر مبتنی بر حقیقت باشد، همانگونه که ارسطو می گوید، جنبه منفی ندارد؛ کمااین که قرآن نیز قصص گذشتگان را نقل ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کند. مهم، آن است که چه کسی؟ به چه نیتی؟ به چه شکلی؟ چه میگوید؟
 حکیمانه‌ترین شکل قصه، بیان تمثیلی است؛ یعنی از قصه به عنوان مثالی برای روشنتر و عینی تر شدن یک موضوع استفاده شود؛ کمااین که در فرهنگ عربی نیز به نمایش، «تمثیل» و به هنرپیشه «مُمَثَّل» گفته می‌شود. همچنان که به نماینده یک کشور یا یک فرهنگ نیز ممثل اطلاق می‌شود.
 راه‌اندازی نمایش به شکل مدرن در [[سوریه]] در سال 1871 به دست پیشگام تئاتر [[سوریه]] و ‌‌‌‌‌‌‌‌جهان عرب، «احمد ابوخلیل القَبّانی» (1833 - 1903) بود که اصالت ترکی داشت؛ با حدود 40 اثر؛ نخستین اثرش «ناکر الجمیل» (مُنکر زیبایی) بود که در خانه پدربزرگش اجرا کرد و پس از آن، نمایش‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که در یک خانه استیجاری در «خان الکمرک» دمشق اجرا کرد؛ مثل «‌‌‌‌‌‌‌‌هارون الرشید»، «عایده» «الشاه محمود» «أنس الجلیس»و...<ref>''Badawi M. M.(2010) Early Arabic Drama, Cambridge University Press, P. 57''</ref> پس از او همکارانش؛ از جمله «إسکندر فرح» (1851-1916) با ده‌‌‌‌‌‌‌‌ها نمایشنامه، کارش را ادامه دادند.<ref>محمد یوسف نجم (1967)، المسرحية في الأدب العربي الحديث، دمشق: دارالثقافة ص 61</ref>[[پرونده:Screenshot (20).png|بندانگشتی|شنی، کریم (۱۴۰۰). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)]]قبانی احتمالاً بعد از دیدن تئاتر گروه فرانسوی در مدرسه «العَزاریة» در باب توما، به فکر راه‌اندازی تئاتر بومی  افتاد؛<ref>كنعان، حسني «أبو خليل القباني، باعث نهضتنا الحديثة» في كتاب «نظرية المسرح»، الجزء الثاني، تحرير محمد كامل الخطيب، وزارة الثقافة، دمشق. ص 951</ref> تئاتری برآمده از [[فرهنگ عمومی سوریه]] و حکایت‌‌‌‌‌‌‌‌های «حَکَواتی[ii]»‌‌‌‌‌‌‌‌ها یا نقالان که در مقاهی (قهوه خانه‌‌‌‌‌‌‌‌ها) و خانه‌‌‌‌‌‌‌‌های بزرگ بود ؛ خصوصاً در ماه مبارک رمضان. داستان‌‌‌‌‌‌‌‌هایی نقل ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کردند از فتوحات «ملک ظاهر بیبرس»، پادشاه مملوکی پیشگفته، «الف لیلة ولیلة» (هزار و یک شب)، «عنتره»[iii] و افسانه‌‌‌‌‌‌‌‌های «هلالی‌‌‌‌‌‌‌‌ها»[iiii] و «ابوزید» امیر ایشان<ref>''Badawi M. M.(2010) Early Arabic Drama, Cambridge University Press, P. 57''</ref> <ref>محمد یوسف نجم (1967)، المسرحية في الأدب العربي الحديث، دمشق: دارالثقافة ص 61</ref><ref>كنعان، حسني «أبو خليل القباني، باعث نهضتنا الحديثة» في كتاب «نظرية المسرح»، الجزء الثاني، تحرير محمد كامل الخطيب، وزارة الثقافة، دمشق. ص 951</ref><ref>شنی، کریم( 1400). فرهنگ و تاریخ [[سوریه]]. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)</ref>.
+====قهوه‌خانه‌‌‌‌‌‌‌‌های سنتی و قدیمی====
+کافه‌‌‌‌‌‌‌‌ها و قهوه خانه‌‌‌‌‌‌‌‌های سنتی و قدیمی متعددی در دمشق قدیمه؛ خصوصاً در محله توریستی «باب توما» با بازسازی‌‌‌‌‌‌‌‌های قابل توجه و اسامی جدید غیرعربی و سرو نوشیدنی‌‌‌‌‌‌‌‌های سنتی و جدید، هنوز هم دایراند؛ از جمله:
+*‌‌‌‌‌‌‌‌ کافه «الروضة» (تأسیس 1938) خیابان العابد؛ محل تجمع بسیاری از سیاستمداران و روشنفکران سوریه؛
+*‌‌‌‌‌‌‌‌ قهوه خانه «ابوکمال الصیفی»، خیابان 29 ایار؛
+*‌‌‌‌‌‌‌‌ کافه «مملوکة»، باب توما، کنار خیابان «حمام البکری»؛
+*‌‌‌‌‌‌‌‌ کافه «سان بول/ سنت پل» (Saint Paul)، باب توما، خیابان «حنانیا»؛
+*‌‌‌‌‌‌‌‌«دندنة» (Dandana)، باب توما، خیابان «سفل التلة»؛
+[[پرونده:Imageسصبثلقبیذرزط.png|بندانگشتی|قهوه خانه 500 ساله «نوفره» پشت مسجد اموی برگرفته از شنی، کریم (۱۴۰۰). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)]]
+*‌‌‌‌‌‌‌‌ «صیف و شِتی» (تابستان و زمستان)، باب توما، خیابان «جعفر»؛
+*‌‌‌‌‌‌‌‌ مقهی «القشلة»، حارة الیهود؛
+*‌‌‌‌‌‌‌‌ کافه «زریاب»، باب توما، خیابان الشه بندر؛
+*‌‌‌‌‌‌‌‌ قهوهخانه «لافروتا/ ''La Frutta''/ میوه»، باب توما، خیابان «حمام البکری»؛
+*‌‌‌‌‌‌‌‌ کافه «دربُ الحِجر»، باب توما، جادة القشلة، شارع البولاد و غیره.
+[[پرونده:Imageهنتائدذرز.png|بندانگشتی|مقهی نوفره 1938 برگرفته از شنی، کریم (۱۴۰۰). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)]]غیر از نقّالیِ حکواتی‌‌‌‌‌‌‌‌ها، شکل سادهای از «تئاتر سایه» در تمام امپراتوری عثمانی، حداقل از زمان «بایزید اول» (حکومت، 1389 - 1402)، و بخش‌‌‌‌‌‌‌‌هایی از یونان، رایج بود؛ به نام «خیال الظّل» که دو شخصیت «کراکوز» (Karagöz/قره گؤز/ چشم سیاه» و«عیواظ» (Hacivat''/'' حاج عوض) شخصیت‌‌‌‌‌‌‌‌های ثابت و رایج آن بودند؛ اولی یک چوپان بیسواد و صریحال لهجه بود و دومی دلقک شاه و در عین حال تحصیل کرده که از سخنان حکیمانه و اشعار ناب نیز استفاده ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کرد؛ البته نمایش پرده سایه در تمدن ‌‌‌‌‌‌‌‌جهانی، سابقه طولانی دارد و تقریباً در تمام ربع مسکون رواج و شیوع داشته است؛ اما سناریوی کاراگوز وعیواظ متعلق به فرهنگ ترکی عثمانی است.
+=====کاراکوز (راست) عیواظ (چپ)=====
+قبانی به خاطر استفاده از موسیقی، آواز و رقص صوفیانه «سماح» (سماع) در نمایش، با موانع بسیاری از مخالفت علما روبرو شد تا جایی که تماشاخانه استیجاریاش با سعایت بعضی از علمای دمشق وحکم سلطان عبدالحمید، تخریب و او مجبور به مهاجرت به مصر شد؛<ref>الحصني، محمد أديب آل تقي الدين. ( 1928) «منتخبات التواريخ لدمشق» المطبعة الحديثة بدمشق، الجزء الثاني. صص 721 و 722</ref> اما به تدریج، اقبال عمومی و تحولات اجتماعی، کار خود را کرد؛ کمااین که بعد از دعوت آمریکا از قبانی(1893)<ref>تیسیر خلف (2018)، من دمشق إلى شيكاغو، المؤسسة العربية للدراسات والنشر، دار السويدي للنشر والتوزيع والإعلان</ref>، سلطان عبدالحمید به تعجیل حکم ایجاد یک گروه نمایشی قانونی را در بیروت بدو داد![[پرونده:Imageثقیبسطز.png|بندانگشتی|عبداللطیف فتحی برگرفته از شنی، کریم (۱۴۰۰). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)]]بعد از قبانی و اسکندر، گروه‌‌‌‌‌‌‌‌های نمایشی دیگر یک به یک سربرآوردند؛ مثل گروه «نادی الاتحاد» و گروه کمیک «جورج دخول»؛ با رهبری «مازن زوائدی» در تماشاخانه «القوّتلی» در محله «السنجقدار» و نیز گروه «عبداللطیف فتحی» (1916 - 1986) که به استان‌‌‌‌‌‌‌‌های [[سوریه]] و بسیاری از کشور‌‌‌‌‌‌‌‌های عربی سفر و نمایش اجرا نمود و اولین گروهی بود که گویش شامی را در نمایش مطرح کرد؛ همچنین گروه «أنور مرابط» (زاده 1909) و گروه «نادیا»، متعلق به «نادیا اِلعَریس/ شمعون» (''Nadia Elaris'')، رقاصه مشهور تماشاخانه «الکاریون» دمشق و گروه «ایزیس» (''Isis''/ الهه مصر باستان) (1931).
+====گروه‌‌‌‌‌‌‌‌های نمایشی مشهور دمشق====
+*«نادی الاتحاد» (1906) که بعد از ورود ملک فیصل، «النادی العربی» و سپس «نادى الکشّاف الریاضی» شد؛ مؤسس: «عبد الو‌‌‌‌‌‌‌‌هاب أبو السعود» (1897-1951) فلسطینیالاصل با رهبری «توفیق العطری» (1894-1958)؛
+*«الکواکب» (ستارگان) (1945) متعلق به «محمد علی عبده» که دو سال بیشتر فعالیت نداشت. محمد عل یعبده بعداز الکواکب، گروه «العهد الجدید» را راه اندازی نمود؛
+*«حسن حَمدان» (دهه 30)، معروف به شیخ الفنانین؛
+*«سعدالدین بَقْدونِس» (Baqdunes) (1924 - 2005) در «المَسرَح الحُر» (تماشاخانه آزاد) (1965)؛
+*«ندوة الفکر والفن» (باشگاه اندیشه و هنر) (دهه 60) به رهبری «رفیق الصَبّان» (1931- 2013)؛
+*«النادى الفنی» (باشگاه هنری) به رهبری «مُنذَر النُّفوری» که بعد‌‌‌‌‌‌‌‌ها نخستین کارگردان تلویزیون عربستان شد؛
+*«الأخوین قَنوع» (Qanou’a) در تماشاخانه «دبابیس» (Dababis)؛
+*«زیاد مولوی» (1944 - 1997) رئیس سندیکای هنرمندان دمشق، با سلسله نمایش‌‌‌‌‌‌‌‌های شخصیت «عمو زیاد»؛
+*«هُدى شَعراوی» (زاده 1938) مشهور به «ام زکی» و نخستین زن هنرپیشه رادیو؛
+*«مَظهر الحکیم» (زاده 1947) که همسر و دو دخترش امانی ونسرین نیز از بازیگران مشهور سوری هستند؛
+*«محمود جبر» (1935 - 2008) هنرمند معروف دروزی که برادر «ناجی جبر» (1940 -2009)؛
+*«ناجی جبر» معروف به «ابوعنتر» که او نیز یک گروه جداگانه داشت؛
+*«مسرح قهوة» (تماشاخانه قهوه) متعلق به «کاکا طلحت حمدی کُرد» (1941 - 2012)؛
+*«مسرح الشوک/خار» مؤسس: «عمر حَجّو حلبی» (1931 2015)، بنیانگذار تئاتر پانتومیم در ‌‌‌‌‌‌‌‌جهان عرب (1959) و پدر کارگردانِ تلویزیون، «اللیث حجو» (زاده 1971)؛
+[[پرونده:Image345فقلبیزط.png|بندانگشتی|انورالبابا (ام کامل) با برادران قنوع و گروه دبابیس در صحنه، دمشق 1982 برگرفته از شنی، کریم (۱۴۰۰). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)]]
+*«رفیق السبیعی» (1930 - 2017) در شخصیت معروف «أبو صَیّاح»؛
+*«یاسین بَقّوش» (Baqqoush) (1938-2013) کمدین لیبیایی الاصل که نقش «یاسینو» او در نمایش‌‌‌‌‌‌‌‌های دُرید لَحّام شهرت دارد، این بازیگر در اثر اصابت آرپی جی به خودروش در اردوگاه یرموک کشته شد؛
+*«المسرح القومی السوری» (تئاتر ملی [[سوریه]])؛ در سال 1959 تعدادی از گروه‌‌‌‌‌‌‌‌های نمایشی و هنری در [[سوریه]] زیر نظر اداره امور هنری وزارت فرهنگ تشکیل جلسه دادند و گروه تئاتر ملی [[سوریه]] را بنیان نهادند. «نهاد قلعی» اولین مدیر تئاتر ملی و اولین کارگردان‌‌‌‌‌‌‌‌های آن، دکتر «رفیق الصَبّان» پیش گفته بود.
+از سال 1967 نیز تمام گروه‌‌‌‌‌‌‌‌ها باید زیر نظر ادار‌‌‌‌‌‌‌‌ه امور هنری و با مجوز رسمی فعالیت می نمودند. بعد‌‌‌‌‌‌‌‌ها بسیاری از فارغ التحصیلان علوم نمایش در [[مصر]] و [[روسیه]]، تئاتر ملی را غنا بخشیدند؛ امثال: أسعد فضة، علی عقلة عرسان، خضر الشعار، محمد الطیب، یوسف حرب، حسین إدلبی، فردوس أتاسی، اسکندر کینی، حسن عـویتی، محمود خضور، فـؤاد الـراشد، تـوفیق المؤذن، شریف شاکر. شهرت و گستره عمل این گروه به حدی بود که گاهی یک نمایش تا 30 هزار نفر بیننده داشت.<ref>جان الكسان (1988) المسرح القومي والمسارح الرديفة في ال[[قطر]] العربي السوري 1959-1989، دمشق: وزارة الثقافة</ref>این دوره به حق عصر طلایی تئاتر [[سوریه]] محسوب می‌شود.
+====[[تئاتر حلب]]====
+مطالعات وپزوهش‌‌‌‌‌‌‌‌های مربوط به تئاتر حلب، وضعیت دقیقتر و علمیتری دارد. گروه‌‌‌‌‌‌‌‌های نمایشی، تماشاخانه‌‌‌‌‌‌‌‌ها، هنرپیشگان و نویسندگان تئاتر حلب، از 1921 تا کنون؛ یعنی حدود صد سال، به دقت احصا شده است<ref>محمد هلال دملخي. (2001)، مسرح حلب في مئة عام، حلب: دار عكرمة للنشر</ref>؛ بدین ترتیب:
+{| class="wikitable"
+|
+|
+|-
+|114
+|1.    تعداد گروه ‌‌‌‌‌‌‌‌های نمایشی تأسیس شده  در حلب
+|-
+|1056
+|2.     تعداد مشاغل مرتبط
+|-
+|12572
+|3.    تعداد مردان بازیگران
+|-
+|264
+|4.     تعداد زنان بازیگر
+|-
+|39
+|5.    تعداد نمایشنامه نویسان
+|-
+|88
+|6.     تعداد کارگردانان
+|-
+|60
+|7.    تعداد سالن‌‌‌‌‌‌‌‌های تئاتر
+|-
+|74
+|8.     تعداد گروه‌‌‌‌‌‌‌‌های غیر حلبی که در حلب اجرا داشتند
+|}[[پرونده:Image13245فغفالذربزط.png|بندانگشتی|ساختمان و آرم مؤسسه عالی هنرهای دراماتیک سوریه در میدان امویین دمشق برگرفته از شنی، کریم (۱۴۰۰). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)]]این معهد، یک مؤسسه دانشگاهی است که دانشجویان را برای اخذ مدرک کارشناسی هنر‌‌‌‌‌‌‌‌های نمایشی در بخش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تخصصی مختلف آماده ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کند، همچنین فرصت‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی را برای تحصیلات تکمیلی و تحقیقات علمی در زمینه مطالعات تئاتر فراهم ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کند. دوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تخصصی متعددی نیز برای هنرجویان و علاقه مندان هنر‌‌‌‌‌‌‌‌های نمایشی در همه رشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها برگزار ‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کند.
+از اعضای درگذشته و زنده این مؤسسه میتوان به این افراد اشاره نمود: «غسان المالح»(1936 - 2014) نخستین فارغ التحصیل دکتری ادبیات انگلیسی، «سعد الله ونوس» (1941 - 1997) نمایشنامه نویس و منتقد ادبی، «فواز الساجر» (1948 - 1988) کارگردان، «د.نبیل الحفار» (زاده 1945) دکترای ادبیات نمایشی از برلین ، «د.حنان قصاب حسن» (زاده 1952) نویسنده و کارگردان و «د.ماری إلیاس» نمایش نامه نویس و منتقد فارغ التحصیل از [[فرانسه]].
+====[[مشاهیر ادبیات نمایشی جدید سوریه]]====
+«ممدوح عدوان» (1941 - 2004)، «مصطفى الحلاج» (1938 - 2002)، «على عقلة عرسان» (زاده 1941) و «کشیش الیاس الزحلاوی» (Elias Zahlawi'')'' (زاده 1932) و «ریاض عصمت» (1947 - 2020) ، «ولید إخلاصی» اهل حلب (1932-2022)، «فرحان بلبل» (زاده 1932 حمص)، «سعد الله ونوس» (1941 - 1997) اهل طرسوس که علم الاعلام نمایشنامه نویسی و نقد ادبیات نمایشی معاصر [[سوریه]] است.
+====[[سبک ادبیات نمایشی سوریه]]====
+تمایلات سوسیالیستی [[جامعه سوریه]] منجر به این شد که از دهه هفتاد قرن بیستم، سبک غالب نمایش در این کشور، از فرم دراماتیک صرف، به طرف «تئاتر روایی/ حماسی / اپیک/ Epic» که مُبدع آن، «برتولت برشت» (Bertolt Brecht) (1898 –1956) کارگردان مارکسیست آلمانی بود، گرایش یابد؛ در محتوا نیز به طور طبیعی به «رئالیسم سوسیالیستی»؛ یعنی واقع گرایی متعهد به ایدئولوژی سوسیالیسم تمایل تحول یافت؛ یعنی بیشتر به زندگی مردمان فرودست، بیان مشکلات طبقاتی و بعضاً روند مبارزات و انقلاب‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها معطوف شود؛ خصوصا با آثار سعدالله ونوس.
+تئاتر روایی از تکنیک‌‌‌‌‌‌‌‌هایی مانند اجرای گزارشی، خطاب مستقیم به تماشاگر، استفاده از همسرایان و نقاب، استفاده از میمیک چهره و حرکات و اطوار، تکنیک برگشت به گذشته ، سبک بازیگری پر تکلف و گزافه آمیز و... بهره ‌می‌برد.<ref>شنی، کریم( 1400). فرهنگ و تاریخ [[سوریه]]. تهران: [https://www.icro.ir سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی]( در دست انتشار)</ref>
 == نیز نگاه کنید به ==
 [[تئاتر و هنرهای نمایشی کانادا]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی روسیه]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی تونس]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی ژاپن]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی کوبا]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی لبنان]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی مصر]]؛ [[هنر تئاتر مدرن چین]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی سنگال]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی آرژانتین]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی فرانسه]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی مالی]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی ساحل عاج]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی زیمبابوه]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی تایلند]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی اوکراین]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی اسپانیا]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی اردن]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی اتیوپی]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی سیرالئون]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی قطر]]
 == پاورقی ==
-[6] . مراسم عبادی این الهه که بسیار نمایشی و رازآمیز است، موجب دردسر‌‌‌‌‌‌‌‌های فراوان وناامنی نیز می‌شد؛ به همین خاطر، در سال ۱۸۶ پیش از میلاد مجلس سنا این کیش را ممنوع کرد زیرا معتقد بودند که نه تن‌‌‌‌‌‌‌‌ها باعث هرزگی و فساد بیش از حد می‌شد، بلکه طبقات پایین جامعه را به توطئه بر ضد مقامات دولتی وا‌می‌داشت؛ البته این ممنوعیت موجب برچیده شدن نمایش نشد؛ بلکه به نوعی از اجرای بعضی آیین‌‌‌‌‌‌‌‌های فاسد در آمفی تئاتر‌‌‌‌‌‌‌‌ها جلوگیری به عمل آمد.
+<small>[6] . مراسم عبادی این الهه که بسیار نمایشی و رازآمیز است، موجب دردسر‌‌‌‌‌‌‌‌های فراوان وناامنی نیز می‌شد؛ به همین خاطر، در سال ۱۸۶ پیش از میلاد مجلس سنا این کیش را ممنوع کرد زیرا معتقد بودند که نه تن‌‌‌‌‌‌‌‌ها باعث هرزگی و فساد بیش از حد می‌شد، بلکه طبقات پایین جامعه را به توطئه بر ضد مقامات دولتی وا‌می‌داشت؛ البته این ممنوعیت موجب برچیده شدن نمایش نشد؛ بلکه به نوعی از اجرای بعضی آیین‌‌‌‌‌‌‌‌های فاسد در آمفی تئاتر‌‌‌‌‌‌‌‌ها جلوگیری به عمل آمد.</small>
-[10] . جمع مکسّر از حکایت؛ مثل شَکَوات از شکایت
+<small>[10] . جمع مکسّر از حکایت؛ مثل شَکَوات از شکایت</small>
-[11] . عنترة بن شداد بن قراد العبسي (525م - 608م) یکی از بزرگ‌‌ترین شاعران عرب در دوران قبل از اسلام و از مشهور‌ترین پهلوانان عرب است. عنتره عاشق دختر عمویش «عَبلَةَ» یکی از زیبا‌ترین دختران قبیله بنی عبس بود، اما مشکل عنتره سیاهی رنگ چهره وی بود که از مادر حبشی خود گرفته بود. در ابتدا پدرش وی را به فرزندی قبول نکرد به دلیل اینکه از کنیز حبشی زاده بود، همین امر موجب تحقیر وی در قبیله شده بود. همچنین عمویش «مالک» نیز راضی نبود دختر خود را به عبدی حبشی بدهد. اما بعد از اینکه شجاعت و دلیری و بردباری در جنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌های گوناگون و مخصوصاً جنگ «داحس و الغبراء» از خود نشان داد، و حامی قبیله بنیعبس شد به ناچار پدرش به وی اعتراف نمود و به‌فرزندی قبول کرد.تاریخنویسان گفته‌اند عنتره هنگام دفاع از قبیله بنی عبس در برابر دشمنان، کشته شده‌است. در جنگی که بین دو قبیله «عبس» و «طی» رخ داده بود، هنگام نبرد تیری زهرآلود به وی اصابت کرد و مسمومش کرد. او هنگام مرگ ۹۰ ساله و نام اسب وی «الأبجر» بود.
+<small>[11] . عنترة بن شداد بن قراد العبسي (525م - 608م) یکی از بزرگ‌‌ترین شاعران عرب در دوران قبل از اسلام و از مشهور‌ترین پهلوانان عرب است. عنتره عاشق دختر عمویش «عَبلَةَ» یکی از زیبا‌ترین دختران قبیله بنی عبس بود، اما مشکل عنتره سیاهی رنگ چهره وی بود که از مادر حبشی خود گرفته بود. در ابتدا پدرش وی را به فرزندی قبول نکرد به دلیل اینکه از کنیز حبشی زاده بود، همین امر موجب تحقیر وی در قبیله شده بود. همچنین عمویش «مالک» نیز راضی نبود دختر خود را به عبدی حبشی بدهد. اما بعد از اینکه شجاعت و دلیری و بردباری در جنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌های گوناگون و مخصوصاً جنگ «داحس و الغبراء» از خود نشان داد، و حامی قبیله بنیعبس شد به ناچار پدرش به وی اعتراف نمود و به‌فرزندی قبول کرد.تاریخ نویسان گفته‌اند عنتره هنگام دفاع از قبیله بنی عبس در برابر دشمنان، کشته شده‌است. در جنگی که بین دو قبیله «عبس» و «طی» رخ داده بود، هنگام نبرد تیری زهرآلود به وی اصابت کرد و مسمومش کرد. او هنگام مرگ ۹۰ ساله و نام اسب وی «الأبجر» بود.</small>
-[12] . طایفهای از بادیهنشین‌‌‌‌‌‌‌‌های کوچرو عرب ش[[مالی]] که از هند تا افریقا گستردهاند و نقش مهمی در گسترش زبان و فرهنگ عربی داشتند. ر.ک. بنوهلال قدیماً و حدیثاً، حمدالجاسر، نشریه العرب،۱۴۰۷ق، ش ۱۱و۱۲
+<small>[12] . طایفه ای از بادیه نشین‌‌‌‌‌‌‌‌های کوچرو عرب ش[[مالی]] که از هند تا افریقا گستردهاند و نقش مهمی در گسترش زبان و فرهنگ عربی داشتند. ر.ک. بنوهلال قدیماً و حدیثاً، حمدالجاسر، نشریه العرب،۱۴۰۷ق، ش ۱۱و۱۲</small>
 == کتابشناسی ==