فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در چین: تفاوت میان نسخه‌ها
صفحه‌ای تازه حاوی «از گذشتههاي دور گفته شده استكه كتاب نردبان پيشرفت بشريت است و به همين سبب كتابت و كتاب، هر محتوا و شكلي كه داشته باشد، بيانگر رشد و خلاقيت و انديشهمندي و توسعهی فرهنگ هر ملتي بهشمار میرود. بنابراين، توسعهی فرهنگ كتابداري و كتابخانه نيز...» ایجاد کرد |
|||
| (۲۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
از | از گذشته‌های دور گفته شده است که کتاب نردبان پیشرفت بشریت است و به همین سبب کتابت و کتاب، هر محتوا و شکلی که داشته باشد، بیانگر رشد و خلاقیت و اندیشه‌مندی و توسعهی فرهنگ هر ملتی به شمار میرود. بنابراین، توسعهی فرهنگ کتابداری و کتابخانه نیز در هر کشوری بازتابی از میزان پیشرفت و توسعهی فرهنگ و تمدن آن قوم است. | ||
== فرهنگ كتابت در چین == | === [[فرهنگ كتابت در چین|فرهنگ کتابت در چین]] === | ||
مردم | [[پرونده:14403-3-medium.jpg|بندانگشتی|نخستین نوشته چینی به نام جیاگو وِن: حکاکی حروف بر روی لاک لاکپشت. برگرفته از سایت zacke، قابل بازیابی از https://www.zacke.at/auction/lot/63-an-inscribed-shang-dynasty-oracle-bone-turtle-plastron-jiaguwen/?lot=29245&sd=1 ]] | ||
مردم سرزمین [[چین]] را باید جزو ملت‌هایی به شمار آورد که از آغاز دورهی احساس نیاز انسان به انتقال ایده و اندیشه‌ی خود به دیگران از طرق مختلف، به فکر کشف راه‌هایی پرداخت که بتواند از طریق ثبت اندیشه‌ها، خود را جاودان سازد. همچنین، برآورد شده است که [[چین]] تا سال 1750 میلادی، به تنهایی بیشتر از تمام دنیا اثر نوشتهای ایجاد کرده است که اکثر آنها جنبهی اخلاقی و فلسفی داشته است.<ref>اسلامی ندوشن، محمد علی (1385). کارنامه‌ی سفر چین. چ دوم. انتشارات امیرکبیر</ref> طبق اسناد و مدارک به اثبات رسیده و مورد قبول باستانشناسان، قدیمیترین دست نوشته‌های بشری که به وضوح و طبق قاعده و قانون در بردارندهی پیام است، در جنوب عراق و بین‌النهرین کشف شده که متعلق به 5200 سال قبل است. ساکنان این منطقه با اختراع نوعی خط یا تصویر نگاری و علایم نوشتاری برای انتقال ایده و اندیشه‌های خود به دیگران، آنان را بر روی لوحهای سفالین و گِلین حک کرده‌اند که در کاوش‌های باستانی به عمل آمده از این منطقه به دست آمده است. گفته میشود کتابت در کشور [[چین]] نیز حدود 2000 سال پس از کشف و مورد استفاده قرار گرفتن علایم نوشتاری در بین‌النهرین آغاز شده است، یعنی حدود 3000 سال پیش. نخستین نوشته‌های چینی تحت عنوان «جیاگو وِن (Jiagu Wen)» که در واقع حروف تصویری بوده و بر روی کاسه‌ی لاکپشت‌ها حکاکی شدهاند ،متعلق به دوران [[سلسله شانگ|سلسلهی شانگ]] است که در قرن‌های 11 تا 16 پیش از میلاد حکمرانی می‌کرده‌اند. ولی چنانچه کشفیات اخیری که از منطقه ای بنام «جیاخو (Jiahu)» در سال 1962 به دست آمده است، از سوی دانشمندان مورد تأیید قرار گیرد، تاریخ کتابت و استفاده از علایم نوشتاری انسان‌های اولیه در [[چین]] به 8600 سال پیش بازخواهد گشت که در آن صورت قدمت نوشته‌های کشف شده از «جیاخو» 3000 سال پیشتر از آثار منطقهی بین‌النهرین خواهد بود، چون کربن‌های به دست آمده از این منطقه، متعلق به 7000 سال تا 5800 سال پیش از میلاد است. | |||
== فرهنگ جمع | === [[فرهنگ جمع آوری كتاب در چین|فرهنگ جمع آوری کتاب در چین]] === | ||
براساس | براساس مدارک موجود، تاریخ جمع‌آوری و نگهداری کتاب و نوشتهها در [[چین]]، بسیار طولانی است و این سنت حسنه که قدمت آن به سه هزار سال پیش و به دوران حکمرانی [[سلسله جو|سلسلهی «جو»]] باز می‌گردد، مراحل مختلفی چون توسعه، تقویت، موفقیت‌ها و فرود و فرازها و دگرگونی‌های متعددی را پشت سر گذاشته است. جمع‌آوری کتاب در [[چین]] که ابتدا از اهتمام دربار امپراتوران مختلف [[چین]] به امر جمع‌آوری و نگهداری آنان به عنوان یک گنج ثروت و در اختیار داشتن علوم و آگاهی‌های روز آغاز شده بود، رفته رفته به سایر قشرهای جامعه از جمله برخی از شخصیت‌های علمی و اندیشمندان درباری، روحانیان معابد مختلف، مراکز نشر و گسترش علوم و معارف و در نهایت مجموعهداران خصوصی ثروتمندی که برای بدست آوردن یک جلد کتاب حاضر بودند بخش مهمی از ثروت خود را بپردازند، تأثیر گذاشته و بدین صورت فرهنگ کتاب اندونزی در خانوادههای سطح متوسط به بالای [[چین]] از هر قشر و گروهی نهادینه گردید و مجموعه کتب با ارزش قدیمی عظیم موجود در کتابخانههای مهم امروزین [[چین]] و جهان که به عنوان ذخایر تمدن و فرهنگ [[چین]] به شمار می‌آید، بخشی از همان مجموعه‌های شخصی، درباری و معبدی علاقمندان به جمع آوری کتاب در [[چین]] باستان است، که بخش عظیمتر آن بر اثر جنگها و آتش سوزی‌ها و بلایا و حوادث طبیعی و کینه و عداوت‌های قومی و قبیله‌ای و شخصی، از بین رفته است. | ||
=== [[کتابخانه های سنتی و یا برج کتاب در چین]] === | |||
[[پرونده:سوزاندن کتابها.png|بندانگشتی|نقاشی از سوزاندن کتابها و مجازات کتابدار. برگرفته از سایت wikipedia، قابل بازیابی از https://en.m.wikipedia.org/wiki/File:Killing_the_Scholars,_Burning_the_Books.jpg]] | |||
در کنار فرهنگ جمع‌آوری و نگهداری کتاب، کم کم سیستم‌ها و شبکه‌های خاص نسخه‌برداری، توزیع، خرید و فروش، شناسایی کتب معتبر و از همه مهمتر حفاظت از این کتابها نیز شکل گرفته و توسعه یافت. تأسیس کتابخانههای شخصی و یا برج‌های کتاب که برای مدت 2500 سال، از دوران پیش از حکمرانی سلسلهی «چین (Qin)» تا اواخر قرن نوزدهم ادامه یافت نیز در همین راستا بوده است. در طول تاریخ، این کتابخانه‌ها در واقع صرفا محل جمع‌آوری کتاب بوده و هدف از احداث برج‌های کتاب، ایجاد محلی برای محافظت از آنها و احیانا، استفادهی صاحب کتابخانه و یا افراد مورد تأیید وی بوده است، نه ارایه‌ی خدمات کتابداری به علاقه‌مندان به مطالعه و افراد عادی و معمولی. به همین سبب، تقریبا در تمامی برج‌های کتاب، قوانین و مقررات سختی برای استفاده از کتابها به اجرا گذاشته میشد و از ورود افراد متفرقه و غیر مجاز، به ویژه زنان [i] به کتابخانه‌ها ممانعت به عمل می‌آمد و امانت بردن کتاب نیز ممنوع بود. در این کتابخانه‌ها مقرر بود که کتب موجود پس از مرگ صاحب اصلی، نباید بین وراث تقسیم شود، نباید نسخههایی از آن به خارج از کتابخانه منتقل شود و تنها افراد مجاز آن هم در ساعاتی معین و در داخل همان برجها می‌توانستند از ذخایر موجود در آن استفاده نمایند [ii]. تخطی‌کنندگان از این مقررات، به سختی در ملأ عام مجازات می‌شدند. برخی از این برجها به خاطر داشتن کتابهای نفیس و متنوع و نایاب و اجرای سخت مقررات، از شهرت زیادی برخوردار بودند. در حقیقت می‌توان گفت، کشور [[چین]] میراث فرهنگ مکتوب خود را مدیون این مجموعهداران دولتی و غیر دولتی کتاب بوده و پدیده‌ی برج کتاب آیینه‌ی تمام نمای فرهنگ مکتوب و جمع‌آوری کتاب و بنیان‌های اولیه‌ی تشکیل [[کتابخانه های عمومی در چین|کتابخانههای عمومی]] امروزین در این کشور به حساب می‌آیند. کار گردآوری کتاب به ویژه برای مجموعهداران خصوصی، به هیچ وجه سهل و آسان نبود، بلکه برخی اوقات، با خطرات جدی جانی و [[مالی]] روبرو می‌شدند. ولی در عین حال، به دلیل علاقهی شخصی همهی این خطرات را به جان خریده و با عشق و علاقه به جمع آوری کتاب میپرداختند. به همین سبب بسیاری از مجموعهداران و صاحبان برج‌های کتاب، برای به دست آوردن برخی از نسخه‌های مهم و با ارزش، بعضا تمام دارایی و ثروت خود را از دست می‌دادند و در صورت نداشتن پول کافی، به تهیه‌ی کپی یا نسخه بدل آن مبادرت می‌کردند. لذا، گاهی شیوه‌ی افراطی پیش گرفته و به هر قیمتی که بود می‌خواستند نسخهی مورد نظر را به دست آورند ولو از طریق ارتکاب جرم و جنایات و دزدی و غارت. | |||
== | === [[دوران کتاب سوزی در چین]] === | ||
در | [[پرونده:M524479 The-burning-of-the-books-of-Confucius (1).jpg|بندانگشتی|مبارزه با افکار کنفسیوس. برگرفته از سایت lookandlearn، قابل بازیابی از https://www.lookandlearn.com/history-images/M524479/The-burning-of-the-books-of-Confucius]]نخستین امپراتور [[سلسله چین|سلسلهی «چین»]] وقتی در سال (207 پیش از میلاد) به قدرت رسید، برای پایان دادن به اختلافات فکری و سیاسی و قومی و ایجاد وحدت و یکپارچگی در سراسر این کشور، تنها راه چاره را ممنوعیت هر گونه فکر و اندیشه که به گذشته تعلق دارد، به ویژه آنچه که مربوط به اندیشه‌های فکری [[کنفوسیوس و اندیشه های او|کنفوسیوس]] بود دانست. لذا، به توصیه‌ی نخست وزیرش به نام «لیشی (Li Shi)» با صدور فرمان وحشیانه‌ی «کتابها را بسوزانید و طرفداران و تبلیغ‌کنندگان اندیشه‌های [[کنفوسیوس و اندیشه های او|کنفوسیوس]] را در آتش انداخته و دفن کنید» فاجعهی عظیم فرهنگی را به بار آورد که با سوزاندن کتابهای غیر قابل شمار و انهدام و به آتش کشیدن محل‌های نگهداری کتاب، خسارت غیر قابل جبرانی بر میراث مکتوب ملت [[چین]] و گنجینهی فکری و فرهنگی این کشور و ضررهای غیر قابل شمارشی بر گنجینه‌داران و صاحبان مجموعه‌های کتاب وارد ساخته و در این حرکت ضد بشری، بسیاری از کتابهای ارزشمند و گرانبها در آتش جهل و کینه و نفرت حکام وقت سوخت. در این دوران بسیاری از مجموعهداران برای حفاظت از کتابها، آنها را در کوه‌ها و یا بین شکاف‌های دیوار منازل و یا مناطق دور افتاده پنهان و دفن نمودند که پس از مدتی بسیاری از این آثار در اثر رطوبت و عوارض طبیعی از بین رفت و نابود گردید. برخی از آثار [[کنفوسیوس و اندیشه های او|کنفوسیوس]]، از جمله «قطعات ادبی»، «کتاب تاریخ» و... قرنها بعد از دیوار خانهی محل سکونت [[کنفوسیوس و اندیشه های او|کنفوسیوس]] کشف و مورد استفاده قرار گرفت. | ||
=== [[احيای مجدد سنت گردآوری کتاب در چین]] === | |||
[[پرونده:4881760.jpg|بندانگشتی|کتاب سوزی به دستور شخص امپراتور. برگرفته از سایت bridgemanimages، قابل بازیابی از https://www.bridgemanimages.com/en-US/image-licensing/king%20qin%20shi%20huang?offline=1]]در دوران حکمرانی [[سلسله تانگ|سلسلهی تانگ]] با توجه به رشد اقتصادی و ثبات اجتماعی موجود، تلاش برای جمع‌آوری کتاب و ایجاد برج‌های نگهداری آثار مکتوب بار دیگر رونق گرفت و افزایش یافت و سیستم طبقه‌بندی کتابها بر اساس موضوعات تاریخی، فلسفی و ادبیات شکل گرفت. در این دوران ایجاد مؤسسات مختلف نگهداری کتاب در سطوح دولت‌های محلی نیز توسعه یافت و فهرست‌برداری و ثبت کتابهای موجود به عنوان اموال دولتی آغاز گردید. همزمان، با تلاش‌های مقامات دربار و حکومت‌های منطقه‌ای برای جمع‌آوری و نگهداری کتاب، معابد و صومعه‌های بودایی و تائویی نیز اقدام به جمع‌آوری و حفاظت از کتابها و نوشته‌های مذهبی که بیشتر از سوی مانک‌ها و راهبان بزرگ در مورد این آیین‌ها نگاشته میشد نموده و از این طریق انحصار جمع‌آوری کتاب توسط درباریان شکسته و معابد نیز قدم‌های بزرگی در ایجاد کتابخانههای بزرگ مذهبی آنهم فقط جهت استفادهی مانک‌های بزرگ برداشتند. با توجه به شیوع مکاتب مختلف فلسفی و نظری در این دوران، بر اساس فلسفهی «بگذار صدگل شکفته شود» و ایجاد مدارس و مراکز مختلف آموزشی متعدد که هر کدام وابسته به یک مکتب خاص فلسفی بود، ایجاد کتابخانه در کنار این مدارس نیز امر رایجی شد. بدین شکل بود که گروه سومی نیز وارد عرصهی جمع آوری و نگهداری کتاب شده و فرهنگ علاقمندی به کتاب را به سطوح متوسط جامعه نیز کشاندند که به عنوان نمونه می‌توان از مدرسه‌ها ی«آهوی سفید» و «یوئه لو» اشاره کرد که با جدیت تمام اقدام به جمع‌آوری کتاب و تأسیس کتابخانه نمودند. با گسترش فرهنگ اجتماعی و با سواد شدن تعداد بیشتری از مردم، رفته رفته عادت و علاقه به جمع‌آوری کتاب توسط مجموعهداران خصوصی نیز رایج و افراد با سواد و پولدار بخش خصوصی به جهت تفنن و یا تظاهر و بعضا نیز برای مطالعهی شخصی و خانوادگی، اقدام به جمع‌آوری کتاب نموده و از این طریق پایه‌ی چهارم اجتماعی فرهنگ گردآوری کتاب شکل گرفت و مجموعهداران خصوصی نیز به عنوان رقیب دولت و معابد و مدارس وارد بازار جمع‌آوری کتاب شده و فرهنگ آثار مکتوب رونق بیشتری گرفت. | |||
فرایند فرهنگ گردآوری کتاب در دوران حاکمیت سلسله‌های «[[سلسله یوان|یوان]]»، «[[سلسله مینگ|مینگ]]» و «[[سلسله چینگ|چینگ]]» با توجه به گرایش عموم مردم و حمایت امپراتوران وقت و تنوع و گستردگی مکاتب فکری و اندیشه‌های فلسفی، به اوج خود رسید و گروه‌های چهارگانهی جمع‌آوری کتاب با استفاده از ابداعات خود و تجربیات گروه‌های دیگر، روز به روز سیستم جمع‌آوری، نگهداری، حفاظت و استفاده از گنجینه‌های پر ارزش برج‌های کتاب افزوده و آن را شکوفاتر ساخته و در عین حال، مقررات سخت و پیچیده‌ی استفاده از آنان از جمله ممنوعیت استفادهی افراد متفرقه و زنان را همچنان تا همین اواخر، حفظ کردند. تدوین مجموعه‌های بزرگ تاریخی، فلسفی، ادبی، هنری، مذهبی و دایره‌المعارف‌های بزرگی همچون دایره‌المعارف «یونگلی» و تأسیس برج بزرگ کتاب «وِییوان» که از لحاظ کمی و کیفی در سطح بسیار بالایی قرار داشت، از دستاوردهای بزرگ همین دوران محسوب می‌شوند. مناطق جنوب و جنوب شرقی [[چین]]، به عنوان ثروتمندترین مناطق این کشور که از طریق دریا و بنادر مختلف با جهان خارج نیز در ارتباط بودند، در زمینه‌ی جمع‌آوری کتاب و ایجاد برج‌های بزرگ نگهداری آثار مکتوب، پیشتاز سایر مناطق به شمار می‌آیند. براساس اسناد تاریخی، تنها در شهر جنوبی و بندری «نینگبو» در استان جِهجیانگ، بیش از یکصد باب کتابخانهی دولتی و خصوصی فعال بود که هنوز هم برخی از آنها به فعالیت خود ادامه می‌دهند. | |||
== | === [[تدوین بزرگترین دایره‌المعارف جامع قدیمی چین|تدوین بزرگ ترین دایره المعارف جامع قدیمی چین]] === | ||
در | [[پرونده:F8bc126e4b4e15b81f8727.jpg|بندانگشتی|نمونه ای از دایره المعارف قدیمی چینی. برگرفته از سایت eastasianhistory، قابل بازیابی از https://eastasianhistory.org/42/campbell/index.html]] | ||
حدود شش صد سال پیش و در سال 1403 میلادی، بنابه دستور امپراتور یونگله (Yongle) از سلسلهی مینگ، حدود دو هزار دانشمند و عالم و متخصص در رشتههای مختلف علوم، مأمور به تهیه و تدوین دایره‌المعارفی تحت عنوان «یونگله دادیان (Yongle Dadian)» شدند که پس از پنج سال تلاش جمعی، این دایره‌المعارف در سال 1408 میلادی تکمیل و تقدیم امپراتور شد. این دایره‌المعارف از 370 میلیون کاراکتر چینی تشکیل و دارای 917480 هزار صفحه، 22937 فصل، در 11095 مجلد، و بین 7 تا 8 هزار مدخل بود و از نظر حجم بیش از 40 متر مکعب فضا را اشغال میکرد و در عصر خود بزرگترین دایره‌المعارف جهان به شمار میرفت.<ref>China Week (2003). 18 Apr </ref> مطالب این دایره‌المعارف شامل تمامی علوم، اطلاعات و دادههای موجود در سرتاسر [[چین]] از دوران نخستین سلسلهی چین (206 تا 221 پیش از میلاد) تا عصر تدوین آن در آغاز قرن پانزدهم، اعم از علوم کشاورزی، هنر، نجوم، زمین شناسی، تاریخ، ادبیات، پزشکی، فلسفی، جغرافیا، علوم طبیعی و اطلاعات مذهبی میگردید.<ref>www.chinaculture.org</ref> اندیشمندان، برای تدوین این دایره‌المعارف افزون بر استفاده از کلیهی اسناد، مدارک و کتابهای موجود در آرشیو کتابخانهی سلطنتی امپراتور، از سرتاسر [[چین]] بالغ بر 8000 جلد کتاب نادر و کمیاب را خریداری و در اختیار این گروه از محققان و پژوهشگران قرار دادند. | |||
این گنجینهی عظیم علمی، که پس از تدوین در دربار امپراتور نگهداری میشد، به دلیل حجم زیاد آن هرگز چاپ نشد و به صورت دستنویس و در دو نسخه تهیه و نگهداری میشد [iii]. در سال 1900 میلادی که قوای اشغالگر کشورهای غربی و شرقی از جمله انگلیس، آلمان، فرانسه، [[ژاپن]]، [[روسیه]]، اتریش و... [[پکن]] را اشغال کردند، این مجموعه نیز مورد تعرض مهاجمان قرار گرفته و بسیاری از مجلدات آن سوزانده شده و یا به غارت رفته و به کشورهای خارجی ارسال و پراکنده شد. | |||
گفته شده که این دایره‌المعارف، 12 برابر بزرگتر از دایره‌المعارف مشهور فرانسوی است که توسط دیتروت در قرن هجدهم میلادی در [[فرانسه]] تدوین شده است. درحال حاضر، از این مجموعه تنها حدود 800 فصل در 400 مجلد باقی مانده است که به صورت پراکنده در [[چین]] و 8 کشور دیگر نگهداری میشود. از این مجموعه، حدود 400 فصل آن در 221 مجلد در [[چین]]، 41 جلد در کتابخانهی کنگرهی [[آمریکا]]، 51 جلد در انگلیس، 5 جلد در آلمان و بقیه نیز در کشورهای [[ژاپن]] و کرهی جنوبی نگهداری میشود. در اوایل دههی 1950، حدود 64 جلد از این مجموعه از اتحاد جماهیر شوروی سابق و 3 جلد از آلمان شرقی سابق به [[چین]] بازگردانده شد.<ref>People’s Daily Online (2003). Ugus. 3</ref> | |||
این | کتابخانهی ملی [[چین]] در سال 2001 میلادی، طی پروژهای کلیهی جلدهای موجود از این مجموعه در [[چین]] را به صورت فاکسیمایلی، در همان قطع و رنگ و اندازهی اصلی و در تیراژی محدود تهیه و منتشر ساخته و یک نسخهای از آن را به منظور استفادهی پژوهشگران، در کتابخانههای مهم و معتبر [[چین]] قرار داد. این کتابخانه در نظر دارد از سایر مجلداتی هم که در کشورهای خارجی نگهداری میشود، به همین شکل نسخههایی را تهیه و در اختیار کتابخانههای فوق قرار دهد.<ref>خبرگزاری شین هوا، (2002، آوریل) روزنامه‌های چاینا دیلی و فرهنگ. | ||
خبرنامه 1 (1391، ارديبهشت) رايزني فرهنگي ج.ا.ايران در پكن</ref> | |||
=== [[کتابخانه های عمومی در چین]] === | |||
در اواخر قرن نوزدهم، [[چین]] به تدریج درهای خود را به روی غرب گشود. برخی از نخبگان سیاسی و دانشگاهی نیز ایده‌های علمی پیشرفته‌ی غربی را پذیرفته و به دنبال آن فرهنگ و علوم غربی را در [[چین]] رواج دادند. | |||
از آنجا که کتابخانه مهمترین مرکز نشر ایده‌ها و دانش جدید بود، شمار زیادی کتابخانه در همین دوران در سطوح مرکزی و استانی و توسط ارگان‌های دولتی و مدارس و دانشگاههای وابسته به مسیونرهای مذهبی تاسیس شد. کتابخانهی مشهور «برج گویوئه» نخستین کتابخانهی مدرن چینی، در سال 1902 تأسیس شد که یکی از اهداف آن روشنگری و احیای فکری مردم از طریق آموزش بود. در این برج کتابهای غربی و روزنامه‌های جدیدالانتشار و نشریات ادواری این کشورها در اختیار مردم قرار می‌گرفت و درب سالن‌های مطالعهی این کتابخانه، برخلاف گذشته، به روی عموم مردم باز بود. این کتابخانه، تنها یک مرکز نگهداری کتاب نبود، بلکه از طریق آن خدمات مفید دیگری هم به خوانندگان کتاب ارایه میشد. | |||
با شروع قرن بیستم، شمار بیشتری از کتابخانههای مدرن در استان‌های جِهجیانگ، هوبِی، فوجیان و هونان تأسیس و درهای این مراکز به روی عموم مردم گشوده شد. تا سال 1914، مجموعا 18 کتابخانهی استانی در [[چین]] ساخته شد و کتابخانهی پایتخت که اکنون به [[کتابخانه ی ملی چین|کتابخانهی ملی چین]] تبدیل شده است، در سال 1912 به صورت رسمی افتتاح و در اختیار علاقمندان قرار گرفت. همزمان، کتابخانههای دانشگاهی نیز قارچ گونه در سرتاسر کشور راه اندازی شدند که از جملهی آنها می‌توان به کتابخانهی دانشگاه پایتخت، کتابخانهی دانشگاه چینگخوا و کتابخانهی دانشگاه تربیت معلم پکن اشاره کرد. در دههی 1930، تمامی دانشگاهها و دانشکده‌های سراسر [[چین]]، دارای کتابخانهی ویژه‌ی خود بودند. مضافا اینکه، شماری کتابخانهی تخصصی و شخصی نیز به وجود آمد. در سال 1938، شمار کتابخانههای [[چین]] به 5196 باب رسید ولی به دلیل تشدید جنگ داخلی و آغاز جنگ ضد ژاپنی، تنها 391 باب از این کتابخانه‌ها توانستند تا سال 1949 که [[جمهوری خلق چین]] تأسیس شد، به کار خود ادامه دهند. | |||
در | |||
از | === توسعهی کتابخانههای عمومی پس از تأسیس چین نو === | ||
در بیش از شصت سال پس از تأسیس [[جمهوری خلق چین]]، سیستم کتابداری و کتابخانه‌ای در [[چین]] به سرعت رشد کرده و شامل کتابخانههای عمومی، دانشگاهی، پژوهشی و تخصصی، شخصی و انواع کتابخانههای دیجیتالی می‌گردد. طبق آمار، در سال 2009، شمار انواع کتابخانه‌ها در سراسر [[چین]] به بیش از 258 هزار باب رسید. بر اساس آمار رسمی، شمار کتابخانههای عمومی در سراسر کشور [[چین]]، بیش از 2850 باب با مجموع 85/5 میلیارد جلد کتاب می‌باشد.<ref>China Statistical Year Book (2010), Statistic on Public Library by ragion</ref> | |||
با | === [[متنوع و ديجيتالي شدن خدمات كتابخانههاي عمومي چین|ديجيتالی شدن خدمات کتابخانه های عمومی چین]] === | ||
[[پرونده:A1db4c7e-6cba-404a-9557-1f514b8b227f 0.jpg|بندانگشتی|کتابخانهی «تیَنیی» قدیمیترین کتابخانه چین. برگرفته از سایت shine، قابل بازیابی از https://www.shine.cn/feature/art-culture/1906126462/|312x312پیکسل]] | |||
پس از گذشت سه دهه از اجرای اصلاحات، با توجه به گسترش استفاده از فناوری نوین اطلاع رسانی، تحول جدیدی در توسعهی کتابخانههای [[چین]] به وجود آمده و درحال حاضر، شمار زیادی از کتابخانههای این کشور برای ارایه‌ی خدمات کتابخانه‌ای، از فناوری دیجیتالی استفاده می‌کند. در عصر انفجار اطلاعات، یک کتابخانه در صورتی می‌تواند به حیات مدرن خود ادامه داده و با همتایان خود به رقابت بپردازد که از سیستم‌های جدید فنآوری دیجیتالی به بهترین نحو استفاده کرده و با منابع کتابخانههای بزرگ و حرفه‌ای در سطح جهانی و ملی ارتباط داشته باشد. امروزه در [[چین]]، سیستم کتابخانهی دیجیتالی با سرعت هرچه تمام‌تر درحال شکل گیری و توسعه است. هر کتابخانه می‌کوشد تا سیستم مدیریت اطلاع رسانی، سایت اینترنتی، و خدمات دیجیتالی خود را ایجاد و به روز کند. در این زمینه، [[كتابخانهی ملي چین|کتابخانهی ملی چین]]، مرکز اطلاع رسانی و اسناد آکادمی علوم [[چین]] و کتابخانهی دانشگاه چینگخوا، نه تنها پیشتاز هستند، بلکه مسئولیت دیجیتالی کردن تمام کتابخانههای عمومی مهم [[چین]] و ایجاد شبکه‌های گسترده‌ی کتابخانهی دیجیتالی مادر را بر عهده دارند. با توجه به جمعیت زیاد کشور [[چین]] و گستردگی خوانندگان کتاب، تعدادی کتابخانهی تخصصی با تنوع و کاربرد خاص، مانند کتابخانههای کودکان، نابینایان، پژوهشگران، نسخ خطی، و... که هر کدام در زمینه‌ی خاص تخصص داشته و خدمات ویژه‌ای ارایه می‌کنند نیز راه‌اندازی شده است. برای نمونه، [[كتابخانهی ملي چین|کتابخانهی ملی چین]] و کتابخانهی شانگهای، به لحاظ تنوع، گستردگی، دارا بودن مجموعه‌های فراگیر کتاب و تسهیلات پیشرفته، برتری‌های زیادی نسبت به سایر کتابخانه‌ها دارند و کتابخانهی «تیَنیی» و کتابخانهی جدید پایتخت نیز از نظر ارائه‌ی کتب قدیمی و نادر و کمیاب برای علاقه‌مندان جذابیت زیادی دارد. | |||
=== [[كتابخانهی ملي چین|کتابخانه ی ملی چین]] === | |||
کتابخانهی ملی کنونی [[چین]]، همان «کتابخانهی سلطنتی پایتخت» سابق است که در سال 1909، در محل معبد «گوانگخوا» در [[پکن]] احداث و سپس به خیابان «وِنجین (Wenjin)» منتقل و به بزرگترین کتابخانهی مدرن [[چین]] تبدیل گردید. این کتابخانه در سال 1928 میلادی، کتابخانهی ملی بِیپینگ (Beiping) نام گرفت. از سال 1987، در مکاتبات بین‌المللی با نام «کتابخانهی ملی چین» عنوان شد و در دسامبر سال 1998 با مصوبه‌ی شورای وزیران [[چین]] این نام رسمیت یافت. در طول سال‌های سپری شده، تعدادی از محققان و دانشمندان برجستهی چینی، از جمله «لیانگ چیچائو»، «چای یوان پی»، «لوشون» در خدمت این کتابخانه بوده و ریاست آن را بر عهده داشته‌اند. | |||
کتابخانهی ملی چین، پس از تأسیس [[جمهوری خلق چین]] در سال 1949، به کتابخانهی پکن تغییر نام داد. به دنبال توسعهی علمی و آموزش [[چین]]، و افزایش تقاضای مردم برای فراگیری علوم، کتابخانهی پکن نیز در دهه‌های 1950 و 1960 توسعهی بیشتری یافت. در سال 1975 براساس تصمیم «چوئنلای» نخست وزیر وقت این کشور، عملیات ساخت و ساز و تجدید بنای ساختمان کتابخانهی پکن آغاز و در سال 1987 ساختمان جدید کتابخانه در فضایی به مساحت 170 هزار متر مربع تکمیل و به یکی از بزرگترین کتابخانههای جهان تبدیل شد. این کتابخانه از نظر وسعت مقام نخست را در آسیا و مقام چهارم را در جهان دارد. ساختمان کتابخانه جمعآ از 22 طبقه و چند ساختمان مرتبط تشکیل شده است. مخازن کتاب 10 طبقه را به خود اختصاص داده و 38 تالار مطالعه نیز در 5 طبقه از ساختمان استقرار یافته‌اند. افزون بر اینها، دو تالار نمایشگاهی و دو محوطه‌ی سبز نیز در زمین 14 هکتاری کتابخانه وجود دارد. بخش‌های مختلف آن عبارتند از: | |||
در | |||
==== بخش منابع الکترونیکی ==== | |||
دو تالار منابع الکترونیکی در کتابخانه وجود دارد که هر کدام به ترتیب 20 و 63 رایانه دارند. بسیاری از لوحهای فشرده و سایت‌های اینترنتی در این تالارها قابل دسترسی هستند. استفاده از رایانه‌ها با پرداخت هزینه‌های تعیین شده، مخصوص اعضا بوده و اعضای جدید پس از طی دوره‌های آموزش رایانه، مجاز به بهره‌برداری هستند. امکان دسترسی پیوسته به فهرست همگانی (اپک) نیز میسر است. | |||
==== بخش خدمات تهیه‌ی اسناد ==== | |||
وظیفه‌ی این مرکز، ارائه‌ی خدمات اطلاع‌رسانی به طرح‌های تحقیقاتی بزرگ ملی، واحدهای تولیدی، و عموم مردم در قالب تهیه، بازیابی، و اشاعه‌ی اطلاعات مورد نیاز آنها، در قبال دریافت هزینه‌های مربوط است. امانت بین کتابخانههای داخل و خارج از کشور، از دیگر وظایف این مرکز به شمار میرود. | |||
==== بخش ترجمه ==== | |||
این بخش وظیفه‌ی ترجمه‌ی منابع کتابخانه‌ای به زبان‌های گوناگون را برعهده دارد. مترجمان پاره‌وقت این مرکز بنابر سفارش مراجعان، به ترجمه از زبان‌ها یا به زبان‌های مختلف از جمله انگلیسی، روسی، ژاپنی، آلمانی، فرانسوی، کره‌ای، اسپانیولی، ایتالیایی، هندی، و جز آن می‌پردازند. | |||
==== بخش صوتی و تصویری ==== | |||
این بخش دارای سه سالن صوتی و تصویری مجهز به سیستم چندرسانه‌ای، با امکانات استودیو ویرایش فیلم، پخش، و ظبط است. دو سالن نمایش جمعی با 130 صندلی و 60 صندلی تک نفره نیز در این بخش در نظر گرفته شده است. در این بخش امکان به امانت گرفتن منابع برای اعضای کتابخانه هم وجود دارد.<ref>www.nlc.gov.cn</ref> | |||
[ | [[کتابخانه ی ملی چین|کتابخانهی ملی چین]]، افزون بر اینکه یک کتابخانهی تحقیقاتی جامع و گنجینهی ملی انتشارات داخلی است، مرکز تحقیقات و توسعهی کتابخانه‌ها و شبکه‌های اطلاع‌رسانی کتابخانه‌ها نیز بهشمار میرود. تهیه‌ی کتابشناسی ملی، نظام رده‌بندی چینی، اجرای توافقات رسمی فرهنگی، و همکاری با سایر کتابخانه‌ها در داخل کشور و در سطح بین‌المللی، از وظایف این کتابخانه است. [[کتابخانه ی ملی چین|کتابخانهی ملی]]، مرکز ملی شابک و شماره‌ی استاندارد ملی پیایندها (آی.اس.اس.ان.) نیز هست. به صورت کلی، حفظ و نگهداری مواد کتابخانه‌ای از اهداف این کتابخانه است. از این رو، کتابهای مهم و نادر، به منظور حفظ و نگهداری مطلوب، به ریزنگار تبدیل می‌شوند. این کتابخانه علاوه بر برخورداری از قانون واسپاری انتشارات داخلی (از سال 1920)، به گردآوری انتشارات خارجی، انتشارات سازمان‌های بین‌المللی و دولت‌های خارجی، انواع ریزنگار و مواد دیداری - شنیداری، لوح فشرده، و انتشارات الکترونیکی نیز می‌پردازد. همچنین مجموعه‌های بزرگی از انتشارات در زمینه‌های کتابداری و اطلاع‌رسانی؛ سالنامه‌های چینی؛ و مجموعه‌های خاص انتشارات هنگ‌کنگ، تایوان، و ماکائو را گردآوری کرده است. افزون بر این، [[کتابخانه ی ملی چین|کتابخانهی ملی چین]] مرکز واسپاری رساله‌های دکترای چینی و انتشارات سازمان ملل متحد نیز هست. | ||
این کتابخانه در تمامی روزهای سال به روی مراجعان باز بوده و روزانه بین 7 تا 8 هزار نفر به کتابخانه مراجعه کرده و از 10هزار فقره ماده‌ی کتابخانه‌ای استفاده می‌کنند. همچنین، خدمات پیوسته‌ی آن 24 ساعته از طریق شبکه‌های چندرسانه‌ای گوناگون و نیز اینترنت قابل دسترسی است. در 1999، قریب به 15000 کارمند در این کتابخانه اشتغال داشته‌اند، که نزدیک به 10 درصد آنها دارای تخصص کتابداری بوده‌اند. | |||
[iii] - در | [[کتابخانه ی ملی چین|کتابخانهی ملی چین]]، مرکز ملی پیشینه‌ی کتابشناختی است و وظیفه‌ی انتشار «کتابشناسی ملی چین»، فهرستگان‌های ملی، و فهرست مجموعه‌های موجود در این کتابخانه را بر عهده دارد. این کتابخانه از سال 1927 و به ویژه از سال 1957 «فهرستگان ملی چین» را گردآوری کرده است. در سال 1997 «مرکز فهرستنویسی کتابخانهی پیوسته»، به‌منظور سازماندهی فهرست نویسی رایانه‌ای در سطح کشور، مدیریت شبکه‌ی فهرستگان، و گسترش اشتراک منابع کتابشناختی در آن تأسیس شد. انتشار فهرست برگه‌ی کتابهای چینی با فرمت مارک نیز از وظایف این مرکز به شمار میرود. تا پایان سال 1997 حدود 73 نفر در این مرکز اشتغال داشته‌اند. | ||
[[کتابخانه ی ملی چین|کتابخانهی ملی چین]] همچنین موظف به تهیه‌ی بیش از 30 عنوان کتابشناسی است؛ از جمله: «کتابشناسی ملی چین»، «کتابشناسی عمومی کتابهای منتشر شده بین سال‌های 1911-1949»، و «کتابشناسی کتابهای قدیمی و کمیاب». | |||
این کتابخانه با همکاری سایر کتابخانههای چین، پایگاه اطلاعاتی کتابشناسی ملی گذشته‌نگر [[چین]] (1949 تا 1987) را ایجاد کرده‌است که در کنار پایگاه اطلاعاتی کتابشناسی ملی چین که توسط [[کتابخانه ی ملی چین|کتابخانهی ملی چین]] راه‌اندازی شده‌است، بزرگترین و جامع‌ترین پایگاه اطلاعاتی کتابشناسی ملی انتشارات چین را تشکیل می‌دهد. کتابخانه ملی چین همچنین، ریاست هیئت تحریریه رده‌بندی کتابخانهی چینی را برعهده دارد که زیر نظر [[وزارت فرهنگ چین]] تشکیل میشود. تحقیق، تألیف، بازبینی، و اصلاح طرح رده‌بندی چینی و موضوعات وابسته، از وظایف این هیئت بهشمار میرود. | |||
کتابخانه عظیم ملی [[چین]] دارای 3/26 میلیون جلد کتاب (براساس آخرین آمار سال 2007) است که پنجمین مجموعه‌ی بزرگ کتاب جهان به شمار می‌آید و در سال‌های اخیر سالانه 600 تا 700 هزار جلد کتاب به ذخایر آن افزوده شده است. از جمله آثار بسیار کهن موجود در آن می‌توان به 35 هزار قطعه خطوط حکاکی شده روی لاک لاکپشت‌ها، 300 هزار یادداشت‌های سلطنتی دوران سلسلهی سونگ مربوط به 700 سال پیش، و بیش از 3 میلیون جلد کتاب نادر و منحصر به فرد، و یک میلیون 640 هزار جلد کتاب قدیمی، 97/2 میلیون کتاب به زبان‌های خارجی آن اشاره کرد. این کتابخانه همچنین اسناد و مدارک و آثار قدیمی مربوط به شهر دونگخوانگ، مجموعه‌ی جائوچنگ، [[تدوین بزرگترین دایره‌المعارف جامع قدیمی چین|دایره‌المعارف یونگلی]] و آثار کامل ادبیات کلاسیک [[چین]] را در خود جای داده است. این کتابخانه از لحاظ گردآوری کتاب به [[زبان چینی]] بزرگترین مرکز در جهان و بزرگترین کتابخانهی کشور [[چین]] در زمینه‌ی جمع‌آوری کتب خارجی به 115 زبان دنیا است. در این کتابخانه آثار ارزشمند و گرانبهایی درباره‌ی افراد مشهور و اسناد دوران انقلاب فرهنگی و تئوری‌های تئوری‌پردازان چینی نگهداری میشود و با 1200 کتابخانه و موسسه‌ی تحقیقاتی در 120 کشور جهان مبادلات گسترده‌ای دارد و نشریات رسمی دولت‌های خارجی و سازمان ملل را در خود جای داده است. بسیاری از انتشارات الکترونیکی و جدید و مدرن امروزه در جریان توسعهی عصر اطلاع رسانی به خزاین و گنجینه‌های این کتابخانه افزوده شده و مجهز به شبکه‌ی رایانه‌ای است و از یک سیستم مدیریتی پیشرفته همانند سیستم کتابخانههای مهم و پیشرفته‌ی جهان برخوردار است. دادههای دیجیتالی تمام متن موجود در آن به 78 میلیون صفحه میرسد که معادل 250 هزار جلد کتاب است. شمار بازدید کنندگان پایگاه اینترنتی این کتابخانه در سال 2007 به بیش از 350 میلیون نفر رسید. این کتابخانه در قرن بیست و یکم، سیستم کامپیوتری و دیجیتالی کردن تمام کتب و اسناد خود را که از سال 1998 آغاز کرده به اتمام خواهد رساند و مرحله‌ی بعدی توسعهی مجدد ساختمانی کتابخانه با فضایی به مساحت 22 هزار متر مربع که درحال اجرا است، به آن اضافه خواهد شد که پس از تکمیل فضای کتابخانه به 250 هزار متر مربع بالغ می‌گردد و از این لحاظ مقام سوم جهان را به خود اختصاص خواهد داد. سه طرح اطلاع رسانی فرهنگی برای ارائه‌ی فناوری پیشرفته و توسعهی فرهنگ و آموزش مردم، چاپ به صورت افستِ کتابهای قدیمی کمیاب و نادر برای استفادهی عموم و همچنین ارسال کتاب به مناطق حاشیه‌ای و محروم کشور برای توسعهی فرهنگ کشاورزان و روستاییان و افزایش آگاهی‌های علمی آنان، از جمله طرح‌هایی است که از سال 2005 میلادی این کتابخانه در دست اجراء دارد.<ref>سابقی (1384).</ref> | |||
سایر کتابخانههای مهم [[چین]] نیز عبارتند از: کتابخانهی جدید پایتخت؛ کتابخانهی ملی [[شانگهای]]؛ کتابخانهی فرهنگستان علوم اجتماعی [[چین]][iv]؛ کتابخانهی دانشگاه [[پکن]]؛ کتابخانهی دانشگاه چینگهوا؛ کتابخانهی دانشگاه خلق [[پکن]]؛ و کتابخانهی دانشگاه تربیت معلم [[پکن]]. | |||
== نیز نگاه کنید به == | |||
[[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در آرژانتین|فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در آرژانتین]]؛ [[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در تایلند|فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در تایلند]]؛ [[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در اوکراین|فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در اوکراین]]؛ [[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در اسپانیا|فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در اسپانیا]]؛ [[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در اردن|فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در اردن]]؛ [[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در اتیوپی|فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در اتیوپی]]؛ [[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در سیرالئون|فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در سیرالئون]]؛ [[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در لبنان|فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در لبنان]]؛ [[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در سریلانکا|فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در سریلانکا]]؛ [[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در قزاقستان|فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در قزاقستان]]؛ [[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در بنگلادش|فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در بنگلادش]]؛ [[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در تاجیکستان|فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در تاجیکستان]] | |||
== پاورقی == | |||
<small>[i] - در [[تاریخ دوران باستان چین|چین باستان]] که فرهنگ مردسالاری حاکم بود، مردم براین باور بودند که زن هرچه محدودتر در خانه باشد، بهتر است.</small> | |||
<small>[ii] - در افسانه‌های چینی گفته میشود که دختری عاشق کتاب بود، ولی نمی‌توانست به تنها کتابخانهی موجود دسترسی داشته باشد. لذا با پسر صاحب کتابخانه ازدواج کرد تا از این طریق بتواند به کتابهای موجود در کتابخانهی پدر شوهرش دسترسی پیدا کند، ولی علی‌رغم ازدواج با پسر خانه، هرگز به کتابها دسترسی پیدا نکرد.</small> | |||
<small>[iii] - در سال 1567 میلادی، به دلیل از بین رفتن نسخهی اصلی در یک آتش سوزی، نسخهی سومی از آن تهیه و در قصر شهر ممنوعه نگهداری میشد.</small> | |||
<small>[iv] - کتابخانهی تخصصی با بیش از 6 میلیون جلد کتاب</small> | |||
== کتابشناسی == | |||
<references /> | |||
== منبع اصلی == | |||
سابقی، علی محمد (1392). جامعه و فرهنگ [[چین]]. تهران: [https://alhoda.ir موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی]، جلد سوم، ص 1011-1033. | |||
== نویسنده مقاله == | |||
علی محمد سابقی | |||
[[رده:کتاب و کتابخوانی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۱ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۵۸
از گذشته‌های دور گفته شده است که کتاب نردبان پیشرفت بشریت است و به همین سبب کتابت و کتاب، هر محتوا و شکلی که داشته باشد، بیانگر رشد و خلاقیت و اندیشه‌مندی و توسعهی فرهنگ هر ملتی به شمار میرود. بنابراین، توسعهی فرهنگ کتابداری و کتابخانه نیز در هر کشوری بازتابی از میزان پیشرفت و توسعهی فرهنگ و تمدن آن قوم است.
فرهنگ کتابت در چین
مردم سرزمین چین را باید جزو ملت‌هایی به شمار آورد که از آغاز دورهی احساس نیاز انسان به انتقال ایده و اندیشه‌ی خود به دیگران از طرق مختلف، به فکر کشف راه‌هایی پرداخت که بتواند از طریق ثبت اندیشه‌ها، خود را جاودان سازد. همچنین، برآورد شده است که چین تا سال 1750 میلادی، به تنهایی بیشتر از تمام دنیا اثر نوشتهای ایجاد کرده است که اکثر آنها جنبهی اخلاقی و فلسفی داشته است.[۱] طبق اسناد و مدارک به اثبات رسیده و مورد قبول باستانشناسان، قدیمیترین دست نوشته‌های بشری که به وضوح و طبق قاعده و قانون در بردارندهی پیام است، در جنوب عراق و بین‌النهرین کشف شده که متعلق به 5200 سال قبل است. ساکنان این منطقه با اختراع نوعی خط یا تصویر نگاری و علایم نوشتاری برای انتقال ایده و اندیشه‌های خود به دیگران، آنان را بر روی لوحهای سفالین و گِلین حک کرده‌اند که در کاوش‌های باستانی به عمل آمده از این منطقه به دست آمده است. گفته میشود کتابت در کشور چین نیز حدود 2000 سال پس از کشف و مورد استفاده قرار گرفتن علایم نوشتاری در بین‌النهرین آغاز شده است، یعنی حدود 3000 سال پیش. نخستین نوشته‌های چینی تحت عنوان «جیاگو وِن (Jiagu Wen)» که در واقع حروف تصویری بوده و بر روی کاسه‌ی لاکپشت‌ها حکاکی شدهاند ،متعلق به دوران سلسلهی شانگ است که در قرن‌های 11 تا 16 پیش از میلاد حکمرانی می‌کرده‌اند. ولی چنانچه کشفیات اخیری که از منطقه ای بنام «جیاخو (Jiahu)» در سال 1962 به دست آمده است، از سوی دانشمندان مورد تأیید قرار گیرد، تاریخ کتابت و استفاده از علایم نوشتاری انسان‌های اولیه در چین به 8600 سال پیش بازخواهد گشت که در آن صورت قدمت نوشته‌های کشف شده از «جیاخو» 3000 سال پیشتر از آثار منطقهی بین‌النهرین خواهد بود، چون کربن‌های به دست آمده از این منطقه، متعلق به 7000 سال تا 5800 سال پیش از میلاد است.
فرهنگ جمع آوری کتاب در چین
براساس مدارک موجود، تاریخ جمع‌آوری و نگهداری کتاب و نوشتهها در چین، بسیار طولانی است و این سنت حسنه که قدمت آن به سه هزار سال پیش و به دوران حکمرانی سلسلهی «جو» باز می‌گردد، مراحل مختلفی چون توسعه، تقویت، موفقیت‌ها و فرود و فرازها و دگرگونی‌های متعددی را پشت سر گذاشته است. جمع‌آوری کتاب در چین که ابتدا از اهتمام دربار امپراتوران مختلف چین به امر جمع‌آوری و نگهداری آنان به عنوان یک گنج ثروت و در اختیار داشتن علوم و آگاهی‌های روز آغاز شده بود، رفته رفته به سایر قشرهای جامعه از جمله برخی از شخصیت‌های علمی و اندیشمندان درباری، روحانیان معابد مختلف، مراکز نشر و گسترش علوم و معارف و در نهایت مجموعهداران خصوصی ثروتمندی که برای بدست آوردن یک جلد کتاب حاضر بودند بخش مهمی از ثروت خود را بپردازند، تأثیر گذاشته و بدین صورت فرهنگ کتاب اندونزی در خانوادههای سطح متوسط به بالای چین از هر قشر و گروهی نهادینه گردید و مجموعه کتب با ارزش قدیمی عظیم موجود در کتابخانههای مهم امروزین چین و جهان که به عنوان ذخایر تمدن و فرهنگ چین به شمار می‌آید، بخشی از همان مجموعه‌های شخصی، درباری و معبدی علاقمندان به جمع آوری کتاب در چین باستان است، که بخش عظیمتر آن بر اثر جنگها و آتش سوزی‌ها و بلایا و حوادث طبیعی و کینه و عداوت‌های قومی و قبیله‌ای و شخصی، از بین رفته است.
کتابخانه های سنتی و یا برج کتاب در چین
در کنار فرهنگ جمع‌آوری و نگهداری کتاب، کم کم سیستم‌ها و شبکه‌های خاص نسخه‌برداری، توزیع، خرید و فروش، شناسایی کتب معتبر و از همه مهمتر حفاظت از این کتابها نیز شکل گرفته و توسعه یافت. تأسیس کتابخانههای شخصی و یا برج‌های کتاب که برای مدت 2500 سال، از دوران پیش از حکمرانی سلسلهی «چین (Qin)» تا اواخر قرن نوزدهم ادامه یافت نیز در همین راستا بوده است. در طول تاریخ، این کتابخانه‌ها در واقع صرفا محل جمع‌آوری کتاب بوده و هدف از احداث برج‌های کتاب، ایجاد محلی برای محافظت از آنها و احیانا، استفادهی صاحب کتابخانه و یا افراد مورد تأیید وی بوده است، نه ارایه‌ی خدمات کتابداری به علاقه‌مندان به مطالعه و افراد عادی و معمولی. به همین سبب، تقریبا در تمامی برج‌های کتاب، قوانین و مقررات سختی برای استفاده از کتابها به اجرا گذاشته میشد و از ورود افراد متفرقه و غیر مجاز، به ویژه زنان [i] به کتابخانه‌ها ممانعت به عمل می‌آمد و امانت بردن کتاب نیز ممنوع بود. در این کتابخانه‌ها مقرر بود که کتب موجود پس از مرگ صاحب اصلی، نباید بین وراث تقسیم شود، نباید نسخههایی از آن به خارج از کتابخانه منتقل شود و تنها افراد مجاز آن هم در ساعاتی معین و در داخل همان برجها می‌توانستند از ذخایر موجود در آن استفاده نمایند [ii]. تخطی‌کنندگان از این مقررات، به سختی در ملأ عام مجازات می‌شدند. برخی از این برجها به خاطر داشتن کتابهای نفیس و متنوع و نایاب و اجرای سخت مقررات، از شهرت زیادی برخوردار بودند. در حقیقت می‌توان گفت، کشور چین میراث فرهنگ مکتوب خود را مدیون این مجموعهداران دولتی و غیر دولتی کتاب بوده و پدیده‌ی برج کتاب آیینه‌ی تمام نمای فرهنگ مکتوب و جمع‌آوری کتاب و بنیان‌های اولیه‌ی تشکیل کتابخانههای عمومی امروزین در این کشور به حساب می‌آیند. کار گردآوری کتاب به ویژه برای مجموعهداران خصوصی، به هیچ وجه سهل و آسان نبود، بلکه برخی اوقات، با خطرات جدی جانی و مالی روبرو می‌شدند. ولی در عین حال، به دلیل علاقهی شخصی همهی این خطرات را به جان خریده و با عشق و علاقه به جمع آوری کتاب میپرداختند. به همین سبب بسیاری از مجموعهداران و صاحبان برج‌های کتاب، برای به دست آوردن برخی از نسخه‌های مهم و با ارزش، بعضا تمام دارایی و ثروت خود را از دست می‌دادند و در صورت نداشتن پول کافی، به تهیه‌ی کپی یا نسخه بدل آن مبادرت می‌کردند. لذا، گاهی شیوه‌ی افراطی پیش گرفته و به هر قیمتی که بود می‌خواستند نسخهی مورد نظر را به دست آورند ولو از طریق ارتکاب جرم و جنایات و دزدی و غارت.
دوران کتاب سوزی در چین
.jpg)
نخستین امپراتور سلسلهی «چین» وقتی در سال (207 پیش از میلاد) به قدرت رسید، برای پایان دادن به اختلافات فکری و سیاسی و قومی و ایجاد وحدت و یکپارچگی در سراسر این کشور، تنها راه چاره را ممنوعیت هر گونه فکر و اندیشه که به گذشته تعلق دارد، به ویژه آنچه که مربوط به اندیشه‌های فکری کنفوسیوس بود دانست. لذا، به توصیه‌ی نخست وزیرش به نام «لیشی (Li Shi)» با صدور فرمان وحشیانه‌ی «کتابها را بسوزانید و طرفداران و تبلیغ‌کنندگان اندیشه‌های کنفوسیوس را در آتش انداخته و دفن کنید» فاجعهی عظیم فرهنگی را به بار آورد که با سوزاندن کتابهای غیر قابل شمار و انهدام و به آتش کشیدن محل‌های نگهداری کتاب، خسارت غیر قابل جبرانی بر میراث مکتوب ملت چین و گنجینهی فکری و فرهنگی این کشور و ضررهای غیر قابل شمارشی بر گنجینه‌داران و صاحبان مجموعه‌های کتاب وارد ساخته و در این حرکت ضد بشری، بسیاری از کتابهای ارزشمند و گرانبها در آتش جهل و کینه و نفرت حکام وقت سوخت. در این دوران بسیاری از مجموعهداران برای حفاظت از کتابها، آنها را در کوه‌ها و یا بین شکاف‌های دیوار منازل و یا مناطق دور افتاده پنهان و دفن نمودند که پس از مدتی بسیاری از این آثار در اثر رطوبت و عوارض طبیعی از بین رفت و نابود گردید. برخی از آثار کنفوسیوس، از جمله «قطعات ادبی»، «کتاب تاریخ» و... قرنها بعد از دیوار خانهی محل سکونت کنفوسیوس کشف و مورد استفاده قرار گرفت.
احيای مجدد سنت گردآوری کتاب در چین
در دوران حکمرانی سلسلهی تانگ با توجه به رشد اقتصادی و ثبات اجتماعی موجود، تلاش برای جمع‌آوری کتاب و ایجاد برج‌های نگهداری آثار مکتوب بار دیگر رونق گرفت و افزایش یافت و سیستم طبقه‌بندی کتابها بر اساس موضوعات تاریخی، فلسفی و ادبیات شکل گرفت. در این دوران ایجاد مؤسسات مختلف نگهداری کتاب در سطوح دولت‌های محلی نیز توسعه یافت و فهرست‌برداری و ثبت کتابهای موجود به عنوان اموال دولتی آغاز گردید. همزمان، با تلاش‌های مقامات دربار و حکومت‌های منطقه‌ای برای جمع‌آوری و نگهداری کتاب، معابد و صومعه‌های بودایی و تائویی نیز اقدام به جمع‌آوری و حفاظت از کتابها و نوشته‌های مذهبی که بیشتر از سوی مانک‌ها و راهبان بزرگ در مورد این آیین‌ها نگاشته میشد نموده و از این طریق انحصار جمع‌آوری کتاب توسط درباریان شکسته و معابد نیز قدم‌های بزرگی در ایجاد کتابخانههای بزرگ مذهبی آنهم فقط جهت استفادهی مانک‌های بزرگ برداشتند. با توجه به شیوع مکاتب مختلف فلسفی و نظری در این دوران، بر اساس فلسفهی «بگذار صدگل شکفته شود» و ایجاد مدارس و مراکز مختلف آموزشی متعدد که هر کدام وابسته به یک مکتب خاص فلسفی بود، ایجاد کتابخانه در کنار این مدارس نیز امر رایجی شد. بدین شکل بود که گروه سومی نیز وارد عرصهی جمع آوری و نگهداری کتاب شده و فرهنگ علاقمندی به کتاب را به سطوح متوسط جامعه نیز کشاندند که به عنوان نمونه می‌توان از مدرسه‌ها ی«آهوی سفید» و «یوئه لو» اشاره کرد که با جدیت تمام اقدام به جمع‌آوری کتاب و تأسیس کتابخانه نمودند. با گسترش فرهنگ اجتماعی و با سواد شدن تعداد بیشتری از مردم، رفته رفته عادت و علاقه به جمع‌آوری کتاب توسط مجموعهداران خصوصی نیز رایج و افراد با سواد و پولدار بخش خصوصی به جهت تفنن و یا تظاهر و بعضا نیز برای مطالعهی شخصی و خانوادگی، اقدام به جمع‌آوری کتاب نموده و از این طریق پایه‌ی چهارم اجتماعی فرهنگ گردآوری کتاب شکل گرفت و مجموعهداران خصوصی نیز به عنوان رقیب دولت و معابد و مدارس وارد بازار جمع‌آوری کتاب شده و فرهنگ آثار مکتوب رونق بیشتری گرفت.
فرایند فرهنگ گردآوری کتاب در دوران حاکمیت سلسله‌های «یوان»، «مینگ» و «چینگ» با توجه به گرایش عموم مردم و حمایت امپراتوران وقت و تنوع و گستردگی مکاتب فکری و اندیشه‌های فلسفی، به اوج خود رسید و گروه‌های چهارگانهی جمع‌آوری کتاب با استفاده از ابداعات خود و تجربیات گروه‌های دیگر، روز به روز سیستم جمع‌آوری، نگهداری، حفاظت و استفاده از گنجینه‌های پر ارزش برج‌های کتاب افزوده و آن را شکوفاتر ساخته و در عین حال، مقررات سخت و پیچیده‌ی استفاده از آنان از جمله ممنوعیت استفادهی افراد متفرقه و زنان را همچنان تا همین اواخر، حفظ کردند. تدوین مجموعه‌های بزرگ تاریخی، فلسفی، ادبی، هنری، مذهبی و دایره‌المعارف‌های بزرگی همچون دایره‌المعارف «یونگلی» و تأسیس برج بزرگ کتاب «وِییوان» که از لحاظ کمی و کیفی در سطح بسیار بالایی قرار داشت، از دستاوردهای بزرگ همین دوران محسوب می‌شوند. مناطق جنوب و جنوب شرقی چین، به عنوان ثروتمندترین مناطق این کشور که از طریق دریا و بنادر مختلف با جهان خارج نیز در ارتباط بودند، در زمینه‌ی جمع‌آوری کتاب و ایجاد برج‌های بزرگ نگهداری آثار مکتوب، پیشتاز سایر مناطق به شمار می‌آیند. براساس اسناد تاریخی، تنها در شهر جنوبی و بندری «نینگبو» در استان جِهجیانگ، بیش از یکصد باب کتابخانهی دولتی و خصوصی فعال بود که هنوز هم برخی از آنها به فعالیت خود ادامه می‌دهند.
تدوین بزرگ ترین دایره المعارف جامع قدیمی چین
حدود شش صد سال پیش و در سال 1403 میلادی، بنابه دستور امپراتور یونگله (Yongle) از سلسلهی مینگ، حدود دو هزار دانشمند و عالم و متخصص در رشتههای مختلف علوم، مأمور به تهیه و تدوین دایره‌المعارفی تحت عنوان «یونگله دادیان (Yongle Dadian)» شدند که پس از پنج سال تلاش جمعی، این دایره‌المعارف در سال 1408 میلادی تکمیل و تقدیم امپراتور شد. این دایره‌المعارف از 370 میلیون کاراکتر چینی تشکیل و دارای 917480 هزار صفحه، 22937 فصل، در 11095 مجلد، و بین 7 تا 8 هزار مدخل بود و از نظر حجم بیش از 40 متر مکعب فضا را اشغال میکرد و در عصر خود بزرگترین دایره‌المعارف جهان به شمار میرفت.[۲] مطالب این دایره‌المعارف شامل تمامی علوم، اطلاعات و دادههای موجود در سرتاسر چین از دوران نخستین سلسلهی چین (206 تا 221 پیش از میلاد) تا عصر تدوین آن در آغاز قرن پانزدهم، اعم از علوم کشاورزی، هنر، نجوم، زمین شناسی، تاریخ، ادبیات، پزشکی، فلسفی، جغرافیا، علوم طبیعی و اطلاعات مذهبی میگردید.[۳] اندیشمندان، برای تدوین این دایره‌المعارف افزون بر استفاده از کلیهی اسناد، مدارک و کتابهای موجود در آرشیو کتابخانهی سلطنتی امپراتور، از سرتاسر چین بالغ بر 8000 جلد کتاب نادر و کمیاب را خریداری و در اختیار این گروه از محققان و پژوهشگران قرار دادند.
این گنجینهی عظیم علمی، که پس از تدوین در دربار امپراتور نگهداری میشد، به دلیل حجم زیاد آن هرگز چاپ نشد و به صورت دستنویس و در دو نسخه تهیه و نگهداری میشد [iii]. در سال 1900 میلادی که قوای اشغالگر کشورهای غربی و شرقی از جمله انگلیس، آلمان، فرانسه، ژاپن، روسیه، اتریش و... پکن را اشغال کردند، این مجموعه نیز مورد تعرض مهاجمان قرار گرفته و بسیاری از مجلدات آن سوزانده شده و یا به غارت رفته و به کشورهای خارجی ارسال و پراکنده شد.
گفته شده که این دایره‌المعارف، 12 برابر بزرگتر از دایره‌المعارف مشهور فرانسوی است که توسط دیتروت در قرن هجدهم میلادی در فرانسه تدوین شده است. درحال حاضر، از این مجموعه تنها حدود 800 فصل در 400 مجلد باقی مانده است که به صورت پراکنده در چین و 8 کشور دیگر نگهداری میشود. از این مجموعه، حدود 400 فصل آن در 221 مجلد در چین، 41 جلد در کتابخانهی کنگرهی آمریکا، 51 جلد در انگلیس، 5 جلد در آلمان و بقیه نیز در کشورهای ژاپن و کرهی جنوبی نگهداری میشود. در اوایل دههی 1950، حدود 64 جلد از این مجموعه از اتحاد جماهیر شوروی سابق و 3 جلد از آلمان شرقی سابق به چین بازگردانده شد.[۴]
کتابخانهی ملی چین در سال 2001 میلادی، طی پروژهای کلیهی جلدهای موجود از این مجموعه در چین را به صورت فاکسیمایلی، در همان قطع و رنگ و اندازهی اصلی و در تیراژی محدود تهیه و منتشر ساخته و یک نسخهای از آن را به منظور استفادهی پژوهشگران، در کتابخانههای مهم و معتبر چین قرار داد. این کتابخانه در نظر دارد از سایر مجلداتی هم که در کشورهای خارجی نگهداری میشود، به همین شکل نسخههایی را تهیه و در اختیار کتابخانههای فوق قرار دهد.[۵]
کتابخانه های عمومی در چین
در اواخر قرن نوزدهم، چین به تدریج درهای خود را به روی غرب گشود. برخی از نخبگان سیاسی و دانشگاهی نیز ایده‌های علمی پیشرفته‌ی غربی را پذیرفته و به دنبال آن فرهنگ و علوم غربی را در چین رواج دادند.
از آنجا که کتابخانه مهمترین مرکز نشر ایده‌ها و دانش جدید بود، شمار زیادی کتابخانه در همین دوران در سطوح مرکزی و استانی و توسط ارگان‌های دولتی و مدارس و دانشگاههای وابسته به مسیونرهای مذهبی تاسیس شد. کتابخانهی مشهور «برج گویوئه» نخستین کتابخانهی مدرن چینی، در سال 1902 تأسیس شد که یکی از اهداف آن روشنگری و احیای فکری مردم از طریق آموزش بود. در این برج کتابهای غربی و روزنامه‌های جدیدالانتشار و نشریات ادواری این کشورها در اختیار مردم قرار می‌گرفت و درب سالن‌های مطالعهی این کتابخانه، برخلاف گذشته، به روی عموم مردم باز بود. این کتابخانه، تنها یک مرکز نگهداری کتاب نبود، بلکه از طریق آن خدمات مفید دیگری هم به خوانندگان کتاب ارایه میشد.
با شروع قرن بیستم، شمار بیشتری از کتابخانههای مدرن در استان‌های جِهجیانگ، هوبِی، فوجیان و هونان تأسیس و درهای این مراکز به روی عموم مردم گشوده شد. تا سال 1914، مجموعا 18 کتابخانهی استانی در چین ساخته شد و کتابخانهی پایتخت که اکنون به کتابخانهی ملی چین تبدیل شده است، در سال 1912 به صورت رسمی افتتاح و در اختیار علاقمندان قرار گرفت. همزمان، کتابخانههای دانشگاهی نیز قارچ گونه در سرتاسر کشور راه اندازی شدند که از جملهی آنها می‌توان به کتابخانهی دانشگاه پایتخت، کتابخانهی دانشگاه چینگخوا و کتابخانهی دانشگاه تربیت معلم پکن اشاره کرد. در دههی 1930، تمامی دانشگاهها و دانشکده‌های سراسر چین، دارای کتابخانهی ویژه‌ی خود بودند. مضافا اینکه، شماری کتابخانهی تخصصی و شخصی نیز به وجود آمد. در سال 1938، شمار کتابخانههای چین به 5196 باب رسید ولی به دلیل تشدید جنگ داخلی و آغاز جنگ ضد ژاپنی، تنها 391 باب از این کتابخانه‌ها توانستند تا سال 1949 که جمهوری خلق چین تأسیس شد، به کار خود ادامه دهند.
توسعهی کتابخانههای عمومی پس از تأسیس چین نو
در بیش از شصت سال پس از تأسیس جمهوری خلق چین، سیستم کتابداری و کتابخانه‌ای در چین به سرعت رشد کرده و شامل کتابخانههای عمومی، دانشگاهی، پژوهشی و تخصصی، شخصی و انواع کتابخانههای دیجیتالی می‌گردد. طبق آمار، در سال 2009، شمار انواع کتابخانه‌ها در سراسر چین به بیش از 258 هزار باب رسید. بر اساس آمار رسمی، شمار کتابخانههای عمومی در سراسر کشور چین، بیش از 2850 باب با مجموع 85/5 میلیارد جلد کتاب می‌باشد.[۶]
ديجيتالی شدن خدمات کتابخانه های عمومی چین
پس از گذشت سه دهه از اجرای اصلاحات، با توجه به گسترش استفاده از فناوری نوین اطلاع رسانی، تحول جدیدی در توسعهی کتابخانههای چین به وجود آمده و درحال حاضر، شمار زیادی از کتابخانههای این کشور برای ارایه‌ی خدمات کتابخانه‌ای، از فناوری دیجیتالی استفاده می‌کند. در عصر انفجار اطلاعات، یک کتابخانه در صورتی می‌تواند به حیات مدرن خود ادامه داده و با همتایان خود به رقابت بپردازد که از سیستم‌های جدید فنآوری دیجیتالی به بهترین نحو استفاده کرده و با منابع کتابخانههای بزرگ و حرفه‌ای در سطح جهانی و ملی ارتباط داشته باشد. امروزه در چین، سیستم کتابخانهی دیجیتالی با سرعت هرچه تمام‌تر درحال شکل گیری و توسعه است. هر کتابخانه می‌کوشد تا سیستم مدیریت اطلاع رسانی، سایت اینترنتی، و خدمات دیجیتالی خود را ایجاد و به روز کند. در این زمینه، کتابخانهی ملی چین، مرکز اطلاع رسانی و اسناد آکادمی علوم چین و کتابخانهی دانشگاه چینگخوا، نه تنها پیشتاز هستند، بلکه مسئولیت دیجیتالی کردن تمام کتابخانههای عمومی مهم چین و ایجاد شبکه‌های گسترده‌ی کتابخانهی دیجیتالی مادر را بر عهده دارند. با توجه به جمعیت زیاد کشور چین و گستردگی خوانندگان کتاب، تعدادی کتابخانهی تخصصی با تنوع و کاربرد خاص، مانند کتابخانههای کودکان، نابینایان، پژوهشگران، نسخ خطی، و... که هر کدام در زمینه‌ی خاص تخصص داشته و خدمات ویژه‌ای ارایه می‌کنند نیز راه‌اندازی شده است. برای نمونه، کتابخانهی ملی چین و کتابخانهی شانگهای، به لحاظ تنوع، گستردگی، دارا بودن مجموعه‌های فراگیر کتاب و تسهیلات پیشرفته، برتری‌های زیادی نسبت به سایر کتابخانه‌ها دارند و کتابخانهی «تیَنیی» و کتابخانهی جدید پایتخت نیز از نظر ارائه‌ی کتب قدیمی و نادر و کمیاب برای علاقه‌مندان جذابیت زیادی دارد.
کتابخانه ی ملی چین
کتابخانهی ملی کنونی چین، همان «کتابخانهی سلطنتی پایتخت» سابق است که در سال 1909، در محل معبد «گوانگخوا» در پکن احداث و سپس به خیابان «وِنجین (Wenjin)» منتقل و به بزرگترین کتابخانهی مدرن چین تبدیل گردید. این کتابخانه در سال 1928 میلادی، کتابخانهی ملی بِیپینگ (Beiping) نام گرفت. از سال 1987، در مکاتبات بین‌المللی با نام «کتابخانهی ملی چین» عنوان شد و در دسامبر سال 1998 با مصوبه‌ی شورای وزیران چین این نام رسمیت یافت. در طول سال‌های سپری شده، تعدادی از محققان و دانشمندان برجستهی چینی، از جمله «لیانگ چیچائو»، «چای یوان پی»، «لوشون» در خدمت این کتابخانه بوده و ریاست آن را بر عهده داشته‌اند.
کتابخانهی ملی چین، پس از تأسیس جمهوری خلق چین در سال 1949، به کتابخانهی پکن تغییر نام داد. به دنبال توسعهی علمی و آموزش چین، و افزایش تقاضای مردم برای فراگیری علوم، کتابخانهی پکن نیز در دهه‌های 1950 و 1960 توسعهی بیشتری یافت. در سال 1975 براساس تصمیم «چوئنلای» نخست وزیر وقت این کشور، عملیات ساخت و ساز و تجدید بنای ساختمان کتابخانهی پکن آغاز و در سال 1987 ساختمان جدید کتابخانه در فضایی به مساحت 170 هزار متر مربع تکمیل و به یکی از بزرگترین کتابخانههای جهان تبدیل شد. این کتابخانه از نظر وسعت مقام نخست را در آسیا و مقام چهارم را در جهان دارد. ساختمان کتابخانه جمعآ از 22 طبقه و چند ساختمان مرتبط تشکیل شده است. مخازن کتاب 10 طبقه را به خود اختصاص داده و 38 تالار مطالعه نیز در 5 طبقه از ساختمان استقرار یافته‌اند. افزون بر اینها، دو تالار نمایشگاهی و دو محوطه‌ی سبز نیز در زمین 14 هکتاری کتابخانه وجود دارد. بخش‌های مختلف آن عبارتند از:
بخش منابع الکترونیکی
دو تالار منابع الکترونیکی در کتابخانه وجود دارد که هر کدام به ترتیب 20 و 63 رایانه دارند. بسیاری از لوحهای فشرده و سایت‌های اینترنتی در این تالارها قابل دسترسی هستند. استفاده از رایانه‌ها با پرداخت هزینه‌های تعیین شده، مخصوص اعضا بوده و اعضای جدید پس از طی دوره‌های آموزش رایانه، مجاز به بهره‌برداری هستند. امکان دسترسی پیوسته به فهرست همگانی (اپک) نیز میسر است.
بخش خدمات تهیه‌ی اسناد
وظیفه‌ی این مرکز، ارائه‌ی خدمات اطلاع‌رسانی به طرح‌های تحقیقاتی بزرگ ملی، واحدهای تولیدی، و عموم مردم در قالب تهیه، بازیابی، و اشاعه‌ی اطلاعات مورد نیاز آنها، در قبال دریافت هزینه‌های مربوط است. امانت بین کتابخانههای داخل و خارج از کشور، از دیگر وظایف این مرکز به شمار میرود.
بخش ترجمه
این بخش وظیفه‌ی ترجمه‌ی منابع کتابخانه‌ای به زبان‌های گوناگون را برعهده دارد. مترجمان پاره‌وقت این مرکز بنابر سفارش مراجعان، به ترجمه از زبان‌ها یا به زبان‌های مختلف از جمله انگلیسی، روسی، ژاپنی، آلمانی، فرانسوی، کره‌ای، اسپانیولی، ایتالیایی، هندی، و جز آن می‌پردازند.
بخش صوتی و تصویری
این بخش دارای سه سالن صوتی و تصویری مجهز به سیستم چندرسانه‌ای، با امکانات استودیو ویرایش فیلم، پخش، و ظبط است. دو سالن نمایش جمعی با 130 صندلی و 60 صندلی تک نفره نیز در این بخش در نظر گرفته شده است. در این بخش امکان به امانت گرفتن منابع برای اعضای کتابخانه هم وجود دارد.[۷]
کتابخانهی ملی چین، افزون بر اینکه یک کتابخانهی تحقیقاتی جامع و گنجینهی ملی انتشارات داخلی است، مرکز تحقیقات و توسعهی کتابخانه‌ها و شبکه‌های اطلاع‌رسانی کتابخانه‌ها نیز بهشمار میرود. تهیه‌ی کتابشناسی ملی، نظام رده‌بندی چینی، اجرای توافقات رسمی فرهنگی، و همکاری با سایر کتابخانه‌ها در داخل کشور و در سطح بین‌المللی، از وظایف این کتابخانه است. کتابخانهی ملی، مرکز ملی شابک و شماره‌ی استاندارد ملی پیایندها (آی.اس.اس.ان.) نیز هست. به صورت کلی، حفظ و نگهداری مواد کتابخانه‌ای از اهداف این کتابخانه است. از این رو، کتابهای مهم و نادر، به منظور حفظ و نگهداری مطلوب، به ریزنگار تبدیل می‌شوند. این کتابخانه علاوه بر برخورداری از قانون واسپاری انتشارات داخلی (از سال 1920)، به گردآوری انتشارات خارجی، انتشارات سازمان‌های بین‌المللی و دولت‌های خارجی، انواع ریزنگار و مواد دیداری - شنیداری، لوح فشرده، و انتشارات الکترونیکی نیز می‌پردازد. همچنین مجموعه‌های بزرگی از انتشارات در زمینه‌های کتابداری و اطلاع‌رسانی؛ سالنامه‌های چینی؛ و مجموعه‌های خاص انتشارات هنگ‌کنگ، تایوان، و ماکائو را گردآوری کرده است. افزون بر این، کتابخانهی ملی چین مرکز واسپاری رساله‌های دکترای چینی و انتشارات سازمان ملل متحد نیز هست.
این کتابخانه در تمامی روزهای سال به روی مراجعان باز بوده و روزانه بین 7 تا 8 هزار نفر به کتابخانه مراجعه کرده و از 10هزار فقره ماده‌ی کتابخانه‌ای استفاده می‌کنند. همچنین، خدمات پیوسته‌ی آن 24 ساعته از طریق شبکه‌های چندرسانه‌ای گوناگون و نیز اینترنت قابل دسترسی است. در 1999، قریب به 15000 کارمند در این کتابخانه اشتغال داشته‌اند، که نزدیک به 10 درصد آنها دارای تخصص کتابداری بوده‌اند.
کتابخانهی ملی چین، مرکز ملی پیشینه‌ی کتابشناختی است و وظیفه‌ی انتشار «کتابشناسی ملی چین»، فهرستگان‌های ملی، و فهرست مجموعه‌های موجود در این کتابخانه را بر عهده دارد. این کتابخانه از سال 1927 و به ویژه از سال 1957 «فهرستگان ملی چین» را گردآوری کرده است. در سال 1997 «مرکز فهرستنویسی کتابخانهی پیوسته»، به‌منظور سازماندهی فهرست نویسی رایانه‌ای در سطح کشور، مدیریت شبکه‌ی فهرستگان، و گسترش اشتراک منابع کتابشناختی در آن تأسیس شد. انتشار فهرست برگه‌ی کتابهای چینی با فرمت مارک نیز از وظایف این مرکز به شمار میرود. تا پایان سال 1997 حدود 73 نفر در این مرکز اشتغال داشته‌اند.
کتابخانهی ملی چین همچنین موظف به تهیه‌ی بیش از 30 عنوان کتابشناسی است؛ از جمله: «کتابشناسی ملی چین»، «کتابشناسی عمومی کتابهای منتشر شده بین سال‌های 1911-1949»، و «کتابشناسی کتابهای قدیمی و کمیاب».
این کتابخانه با همکاری سایر کتابخانههای چین، پایگاه اطلاعاتی کتابشناسی ملی گذشته‌نگر چین (1949 تا 1987) را ایجاد کرده‌است که در کنار پایگاه اطلاعاتی کتابشناسی ملی چین که توسط کتابخانهی ملی چین راه‌اندازی شده‌است، بزرگترین و جامع‌ترین پایگاه اطلاعاتی کتابشناسی ملی انتشارات چین را تشکیل می‌دهد. کتابخانه ملی چین همچنین، ریاست هیئت تحریریه رده‌بندی کتابخانهی چینی را برعهده دارد که زیر نظر وزارت فرهنگ چین تشکیل میشود. تحقیق، تألیف، بازبینی، و اصلاح طرح رده‌بندی چینی و موضوعات وابسته، از وظایف این هیئت بهشمار میرود.
کتابخانه عظیم ملی چین دارای 3/26 میلیون جلد کتاب (براساس آخرین آمار سال 2007) است که پنجمین مجموعه‌ی بزرگ کتاب جهان به شمار می‌آید و در سال‌های اخیر سالانه 600 تا 700 هزار جلد کتاب به ذخایر آن افزوده شده است. از جمله آثار بسیار کهن موجود در آن می‌توان به 35 هزار قطعه خطوط حکاکی شده روی لاک لاکپشت‌ها، 300 هزار یادداشت‌های سلطنتی دوران سلسلهی سونگ مربوط به 700 سال پیش، و بیش از 3 میلیون جلد کتاب نادر و منحصر به فرد، و یک میلیون 640 هزار جلد کتاب قدیمی، 97/2 میلیون کتاب به زبان‌های خارجی آن اشاره کرد. این کتابخانه همچنین اسناد و مدارک و آثار قدیمی مربوط به شهر دونگخوانگ، مجموعه‌ی جائوچنگ، دایره‌المعارف یونگلی و آثار کامل ادبیات کلاسیک چین را در خود جای داده است. این کتابخانه از لحاظ گردآوری کتاب به زبان چینی بزرگترین مرکز در جهان و بزرگترین کتابخانهی کشور چین در زمینه‌ی جمع‌آوری کتب خارجی به 115 زبان دنیا است. در این کتابخانه آثار ارزشمند و گرانبهایی درباره‌ی افراد مشهور و اسناد دوران انقلاب فرهنگی و تئوری‌های تئوری‌پردازان چینی نگهداری میشود و با 1200 کتابخانه و موسسه‌ی تحقیقاتی در 120 کشور جهان مبادلات گسترده‌ای دارد و نشریات رسمی دولت‌های خارجی و سازمان ملل را در خود جای داده است. بسیاری از انتشارات الکترونیکی و جدید و مدرن امروزه در جریان توسعهی عصر اطلاع رسانی به خزاین و گنجینه‌های این کتابخانه افزوده شده و مجهز به شبکه‌ی رایانه‌ای است و از یک سیستم مدیریتی پیشرفته همانند سیستم کتابخانههای مهم و پیشرفته‌ی جهان برخوردار است. دادههای دیجیتالی تمام متن موجود در آن به 78 میلیون صفحه میرسد که معادل 250 هزار جلد کتاب است. شمار بازدید کنندگان پایگاه اینترنتی این کتابخانه در سال 2007 به بیش از 350 میلیون نفر رسید. این کتابخانه در قرن بیست و یکم، سیستم کامپیوتری و دیجیتالی کردن تمام کتب و اسناد خود را که از سال 1998 آغاز کرده به اتمام خواهد رساند و مرحله‌ی بعدی توسعهی مجدد ساختمانی کتابخانه با فضایی به مساحت 22 هزار متر مربع که درحال اجرا است، به آن اضافه خواهد شد که پس از تکمیل فضای کتابخانه به 250 هزار متر مربع بالغ می‌گردد و از این لحاظ مقام سوم جهان را به خود اختصاص خواهد داد. سه طرح اطلاع رسانی فرهنگی برای ارائه‌ی فناوری پیشرفته و توسعهی فرهنگ و آموزش مردم، چاپ به صورت افستِ کتابهای قدیمی کمیاب و نادر برای استفادهی عموم و همچنین ارسال کتاب به مناطق حاشیه‌ای و محروم کشور برای توسعهی فرهنگ کشاورزان و روستاییان و افزایش آگاهی‌های علمی آنان، از جمله طرح‌هایی است که از سال 2005 میلادی این کتابخانه در دست اجراء دارد.[۸]
سایر کتابخانههای مهم چین نیز عبارتند از: کتابخانهی جدید پایتخت؛ کتابخانهی ملی شانگهای؛ کتابخانهی فرهنگستان علوم اجتماعی چین[iv]؛ کتابخانهی دانشگاه پکن؛ کتابخانهی دانشگاه چینگهوا؛ کتابخانهی دانشگاه خلق پکن؛ و کتابخانهی دانشگاه تربیت معلم پکن.
نیز نگاه کنید به
فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در آرژانتین؛ فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در تایلند؛ فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در اوکراین؛ فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در اسپانیا؛ فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در اردن؛ فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در اتیوپی؛ فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در سیرالئون؛ فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در لبنان؛ فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در سریلانکا؛ فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در قزاقستان؛ فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در بنگلادش؛ فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در تاجیکستان
پاورقی
[i] - در چین باستان که فرهنگ مردسالاری حاکم بود، مردم براین باور بودند که زن هرچه محدودتر در خانه باشد، بهتر است.
[ii] - در افسانه‌های چینی گفته میشود که دختری عاشق کتاب بود، ولی نمی‌توانست به تنها کتابخانهی موجود دسترسی داشته باشد. لذا با پسر صاحب کتابخانه ازدواج کرد تا از این طریق بتواند به کتابهای موجود در کتابخانهی پدر شوهرش دسترسی پیدا کند، ولی علی‌رغم ازدواج با پسر خانه، هرگز به کتابها دسترسی پیدا نکرد.
[iii] - در سال 1567 میلادی، به دلیل از بین رفتن نسخهی اصلی در یک آتش سوزی، نسخهی سومی از آن تهیه و در قصر شهر ممنوعه نگهداری میشد.
[iv] - کتابخانهی تخصصی با بیش از 6 میلیون جلد کتاب
کتابشناسی
- ↑ اسلامی ندوشن، محمد علی (1385). کارنامه‌ی سفر چین. چ دوم. انتشارات امیرکبیر
- ↑ China Week (2003). 18 Apr
- ↑ www.chinaculture.org
- ↑ People’s Daily Online (2003). Ugus. 3
- ↑ خبرگزاری شین هوا، (2002، آوریل) روزنامه‌های چاینا دیلی و فرهنگ. خبرنامه 1 (1391، ارديبهشت) رايزني فرهنگي ج.ا.ايران در پكن
- ↑ China Statistical Year Book (2010), Statistic on Public Library by ragion
- ↑ www.nlc.gov.cn
- ↑ سابقی (1384).
منبع اصلی
سابقی، علی محمد (1392). جامعه و فرهنگ چین. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، جلد سوم، ص 1011-1033.
نویسنده مقاله
علی محمد سابقی