فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در چین: تفاوت میان نسخهها
جز (The LinkTitles extension automatically added links to existing pages (https://github.com/bovender/LinkTitles).) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
سایر کتابخانههای مهم [[چین]] نیز عبارتند از: کتابخانهی جدید پایتخت؛ کتابخانهی ملی [[شانگهای]]؛ کتابخانهی فرهنگستان علوم اجتماعی [[چین]] [iv]؛ کتابخانهی دانشگاه [[پکن]]؛ کتابخانهی دانشگاه چینگهوا؛ کتابخانهی دانشگاه خلق [[پکن]]؛ و کتابخانهی دانشگاه تربیت معلم [[پکن]].<ref>سابقی، علی محمد (1392). جامع فرهنگ و ملل [[چین]]. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، جلد سوم، ص 1011-1033.</ref> | سایر کتابخانههای مهم [[چین]] نیز عبارتند از: کتابخانهی جدید پایتخت؛ کتابخانهی ملی [[شانگهای]]؛ کتابخانهی فرهنگستان علوم اجتماعی [[چین]] [iv]؛ کتابخانهی دانشگاه [[پکن]]؛ کتابخانهی دانشگاه چینگهوا؛ کتابخانهی دانشگاه خلق [[پکن]]؛ و کتابخانهی دانشگاه تربیت معلم [[پکن]].<ref>سابقی، علی محمد (1392). جامع فرهنگ و ملل [[چین]]. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، جلد سوم، ص 1011-1033.</ref> | ||
== نیز نگاه کنید به == | |||
[[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در آرژانتین]]؛ [[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در تایلند]]؛ [[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در اوکراین]]؛ [[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در اسپانیا]]؛ [[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در اردن]]؛ [[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در اتیوپی]]؛ [[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در سیرالئون]]؛ [[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در لبنان]]؛ [[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در سریلانکا]]؛ [[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در قزاقستان]]؛ [[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در بنگلادش]]؛ [[فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در تاجیکستان]] | |||
== پاورقی == | == پاورقی == | ||
[i] - در [[تاریخ دوران باستان چین|چین باستان]] که فرهنگ مردسالاری حاکم بود، مردم براین باور بودند که زن هرچه محدودتر در خانه باشد، بهتر است. | <small>[i] - در [[تاریخ دوران باستان چین|چین باستان]] که فرهنگ مردسالاری حاکم بود، مردم براین باور بودند که زن هرچه محدودتر در خانه باشد، بهتر است.</small> | ||
[ii] - در افسانههای چینی گفته میشود که دختری عاشق کتاب بود، ولی نمیتوانست به تنها کتابخانهی موجود دسترسی داشته باشد. لذا با پسر صاحب کتابخانه ازدواج کرد تا از این طریق بتواند به کتابهای موجود در کتابخانهی پدر شوهرش دسترسی پیدا کند، ولی علیرغم ازدواج با پسر خانه، هرگز به کتابها دسترسی پیدا نکرد. | <small>[ii] - در افسانههای چینی گفته میشود که دختری عاشق کتاب بود، ولی نمیتوانست به تنها کتابخانهی موجود دسترسی داشته باشد. لذا با پسر صاحب کتابخانه ازدواج کرد تا از این طریق بتواند به کتابهای موجود در کتابخانهی پدر شوهرش دسترسی پیدا کند، ولی علیرغم ازدواج با پسر خانه، هرگز به کتابها دسترسی پیدا نکرد.</small> | ||
[iii] - در سال 1567 میلادی، به دلیل از بین رفتن نسخهی اصلی در یک آتش سوزی، نسخهی سومی از آن تهیه و در قصر شهر ممنوعه نگهداری میشد. | <small>[iii] - در سال 1567 میلادی، به دلیل از بین رفتن نسخهی اصلی در یک آتش سوزی، نسخهی سومی از آن تهیه و در قصر شهر ممنوعه نگهداری میشد.</small> | ||
<small>[iv] - کتابخانهی تخصصی با بیش از 6 میلیون جلد کتاب</small> | |||
== کتابشناسی == | == کتابشناسی == | ||
<references /> | |||
[[رده:کتاب، کتابخوانی، کتابخانه و صنعت نشر]] |
نسخهٔ ۲ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۲۷
از گذشتههای دور گفته شده است كه كتاب نردبان پیشرفت بشریت است و به همین سبب كتابت و كتاب، هر محتوا و شكلی كه داشته باشد، بیانگر رشد و خلاقیت و اندیشهمندی و توسعهی فرهنگ هر ملتی به شمار میرود. بنابراین، توسعهی فرهنگ كتابداری و كتابخانه نیز در هر كشوری بازتابی از میزان پیشرفت و توسعهی فرهنگ و تمدن آن قوم است.
فرهنگ كتابت در چین
مردم سرزمین چین را باید جزو ملتهایی به شمار آورد كه از آغاز دورهی احساس نیاز انسان به انتقال ایده و اندیشهی خود به دیگران از طرق مختلف، به فكر كشف راههایی پرداخت كه بتواند از طریق ثبت اندیشهها، خود را جاودان سازد. همچنین، برآورد شده است که چین تا سال 1750 میلادی، به تنهایی بیشتر از تمام دنیا اثر نوشتهای ایجاد کرده است که اکثر آنها جنبهی اخلاقی و فلسفی داشته است.[۱] طبق اسناد و مدارك به اثبات رسیده و مورد قبول باستانشناسان، قدیمیترین دست نوشتههای بشری كه به وضوح و طبق قاعده و قانون در بردارندهی پیام است، در جنوب عراق و بینالنهرین كشف شده كه متعلق به 5200 سال قبل است. ساكنان این منطقه با اختراع نوعی خط یا تصویر نگاری و علایم نوشتاری برای انتقال ایده و اندیشههای خود به دیگران، آنان را بر روی لوحهای سفالین و گِلین حك كردهاند كه در كاوشهای باستانی به عمل آمده از این منطقه به دست آمده است. گفته میشود كتابت در کشور چین نیز حدود 2000 سال پس از كشف و مورد استفاده قرار گرفتن علایم نوشتاری در بینالنهرین آغاز شده است، یعنی حدود 3000 سال پیش. نخستین نوشتههای چینی تحت عنوان «جیاگو وِن (Jiagu Wen)» كه در واقع حروف تصویری بوده و بر روی كاسهی لاكپشتها حكاكی شدهاند ،متعلق به دوران سلسلهی شانگ است كه در قرنهای 11 تا 16 پیش از میلاد حكمرانی میكردهاند. ولی چنانچه كشفیات اخیری كه از منطقه ای بنام «جیاخو (Jiahu)» در سال 1962 به دست آمده است، از سوی دانشمندان مورد تأیید قرار گیرد، تاریخ كتابت و استفاده از علایم نوشتاری انسانهای اولیه در چین به 8600 سال پیش بازخواهد گشت كه در آن صورت قدمت نوشتههای كشف شده از «جیاخو» 3000 سال پیشتر از آثار منطقهی بینالنهرین خواهد بود، چون كربنهای به دست آمده از این منطقه، متعلق به 7000 سال تا 5800 سال پیش از میلاد است.
فرهنگ جمع آوری كتاب در چین
براساس مدارك موجود، تاریخ جمعآوری و نگهداری کتاب و نوشتهها در چین، بسیار طولانی است و این سنت حسنه كه قدمت آن به سه هزار سال پیش و به دوران حكمرانی سلسلهی «جو» باز میگردد، مراحل مختلفی چون توسعه، تقویت، موفقیتها و فرود و فرازها و دگرگونیهای متعددی را پشت سر گذاشته است. جمعآوری كتاب در چین كه ابتدا از اهتمام دربار امپراتوران مختلف چین به امر جمعآوری و نگهداری آنان به عنوان یك گنج ثروت و در اختیار داشتن علوم و آگاهیهای روز آغاز شده بود، رفته رفته به سایر قشرهای جامعه از جمله برخی از شخصیتهای علمی و اندیشمندان درباری، روحانیان معابد مختلف، مراكز نشر و گسترش علوم و معارف و در نهایت مجموعهداران خصوصی ثروتمندی كه برای بدست آوردن یك جلد كتاب حاضر بودند بخش مهمی از ثروت خود را بپردازند، تأثیر گذاشته و بدین صورت فرهنگ كتاب اندونزی در خانوادههای سطح متوسط به بالای چین از هر قشر و گروهی نهادینه گردید و مجموعه كتب با ارزش قدیمی عظیم موجود در كتابخانههای مهم امروزین چین و جهان كه به عنوان ذخایر تمدن و فرهنگ چین به شمار میآید، بخشی از همان مجموعههای شخصی، درباری و معبدی علاقمندان به جمع آوری كتاب در چین باستان است، كه بخش عظیمتر آن بر اثر جنگها و آتش سوزیها و بلایا و حوادث طبیعی و كینه و عداوتهای قومی و قبیلهای و شخصی، از بین رفته است.
کتابخانه های سنتی و یا برج کتاب در چین
در كنار فرهنگ جمعآوری و نگهداری كتاب، كم كم سیستمها و شبكههای خاص نسخهبرداری، توزیع، خرید و فروش، شناسایی كتب معتبر و از همه مهمتر حفاظت از این كتابها نیز شكل گرفته و توسعه یافت. تأسیس كتابخانههای شخصی و یا برجهای كتاب كه برای مدت 2500 سال، از دوران پیش از حكمرانی سلسلهی «چین (Qin)» تا اواخر قرن نوزدهم ادامه یافت نیز در همین راستا بوده است. در طول تاریخ، این كتابخانهها در واقع صرفا محل جمعآوری كتاب بوده و هدف از احداث برجهای كتاب، ایجاد محلی برای محافظت از آنها و احیانا، استفادهی صاحب كتابخانه و یا افراد مورد تأیید وی بوده است، نه ارایهی خدمات كتابداری به علاقهمندان به مطالعه و افراد عادی و معمولی. به همین سبب، تقریبا در تمامی برجهای كتاب، قوانین و مقررات سختی برای استفاده از کتابها به اجرا گذاشته میشد و از ورود افراد متفرقه و غیر مجاز، به ویژه زنان [i] به كتابخانهها ممانعت به عمل میآمد و امانت بردن كتاب نیز ممنوع بود. در این كتابخانهها مقرر بود كه كتب موجود پس از مرگ صاحب اصلی، نباید بین وراث تقسیم شود، نباید نسخههایی از آن به خارج از كتابخانه منتقل شود و تنها افراد مجاز آن هم در ساعاتی معین و در داخل همان برجها میتوانستند از ذخایر موجود در آن استفاده نمایند [ii]. تخطیكنندگان از این مقررات، به سختی در ملأ عام مجازات میشدند. برخی از این برجها به خاطر داشتن كتابهای نفیس و متنوع و نایاب و اجرای سخت مقررات، از شهرت زیادی برخوردار بودند. در حقیقت میتوان گفت، کشور چین میراث فرهنگ مكتوب خود را مدیون این مجموعهداران دولتی و غیر دولتی كتاب بوده و پدیدهی برج كتاب آیینهی تمام نمای فرهنگ مكتوب و جمعآوری كتاب و بنیانهای اولیهی تشكیل كتابخانههای عمومی امروزین در این كشور به حساب میآیند. كار گردآوری كتاب به ویژه برای مجموعهداران خصوصی، به هیچ وجه سهل و آسان نبود، بلكه برخی اوقات، با خطرات جدی جانی و مالی روبرو میشدند. ولی در عین حال، به دلیل علاقهی شخصی همهی این خطرات را به جان خریده و با عشق و علاقه به جمع آوری كتاب میپرداختند. به همین سبب بسیاری از مجموعهداران و صاحبان برجهای كتاب، برای به دست آوردن برخی از نسخههای مهم و با ارزش، بعضا تمام دارایی و ثروت خود را از دست میدادند و در صورت نداشتن پول كافی، به تهیهی كپی یا نسخه بدل آن مبادرت میکردند. لذا، گاهی شیوهی افراطی پیش گرفته و به هر قیمتی كه بود میخواستند نسخهی مورد نظر را به دست آورند ولو از طریق ارتکاب جرم و جنایات و دزدی و غارت.
دوران کتاب سوزی در چین
نخستین امپراتور سلسلهی «چین» وقتی در سال (207 پیش از میلاد) به قدرت رسید، برای پایان دادن به اختلافات فكری و سیاسی و قومی و ایجاد وحدت و یكپارچگی در سراسر این کشور، تنها راه چاره را ممنوعیت هر گونه فكر و اندیشه كه به گذشته تعلق دارد، به ویژه آنچه كه مربوط به اندیشههای فكری كنفوسیوس بود دانست. لذا، به توصیهی نخست وزیرش به نام «لیشی (Li Shi)» با صدور فرمان وحشیانهی «كتابها را بسوزانید و طرفداران و تبلیغكنندگان اندیشههای كنفوسیوس را در آتش انداخته و دفن كنید» فاجعهی عظیم فرهنگی را به بار آورد كه با سوزاندن كتابهای غیر قابل شمار و انهدام و به آتش كشیدن محلهای نگهداری كتاب، خسارت غیر قابل جبرانی بر میراث مكتوب ملت چین و گنجینهی فکری و فرهنگی این كشور و ضررهای غیر قابل شمارشی بر گنجینهداران و صاحبان مجموعههای كتاب وارد ساخته و در این حركت ضد بشری، بسیاری از كتابهای ارزشمند و گرانبها در آتش جهل و كینه و نفرت حكام وقت سوخت. در این دوران بسیاری از مجموعهداران برای حفاظت از كتابها، آنها را در كوهها و یا بین شكافهای دیوار منازل و یا مناطق دور افتاده پنهان و دفن نمودند كه پس از مدتی بسیاری از این آثار در اثر رطوبت و عوارض طبیعی از بین رفت و نابود گردید. برخی از آثار كنفوسیوس، از جمله «قطعات ادبی»، «كتاب تاریخ» و... قرنها بعد از دیوار خانهی محل سكونت كنفوسیوس كشف و مورد استفاده قرار گرفت.
احيای مجدد سنت گردآوری کتاب در چین
در دوران حكمرانی سلسلهی تانگ با توجه به رشد اقتصادی و ثبات اجتماعی موجود، تلاش برای جمعآوری كتاب و ایجاد برجهای نگهداری آثار مكتوب بار دیگر رونق گرفت و افزایش یافت و سیستم طبقهبندی كتابها بر اساس موضوعات تاریخی، فلسفی و ادبیات شكل گرفت. در این دوران ایجاد مؤسسات مختلف نگهداری كتاب در سطوح دولتهای محلی نیز توسعه یافت و فهرستبرداری و ثبت كتابهای موجود به عنوان اموال دولتی آغاز گردید. همزمان، با تلاشهای مقامات دربار و حكومتهای منطقهای برای جمعآوری و نگهداری كتاب، معابد و صومعههای بودایی و تائویی نیز اقدام به جمعآوری و حفاظت از كتابها و نوشتههای مذهبی كه بیشتر از سوی مانكها و راهبان بزرگ در مورد این آیینها نگاشته میشد نموده و از این طریق انحصار جمعآوری كتاب توسط درباریان شكسته و معابد نیز قدمهای بزرگی در ایجاد كتابخانههای بزرگ مذهبی آنهم فقط جهت استفادهی مانكهای بزرگ برداشتند. با توجه به شیوع مكاتب مختلف فلسفی و نظری در این دوران، بر اساس فلسفهی «بگذار صدگل شكفته شود» و ایجاد مدارس و مراكز مختلف آموزشی متعدد كه هر كدام وابسته به یك مكتب خاص فلسفی بود، ایجاد كتابخانه در كنار این مدارس نیز امر رایجی شد. بدین شكل بود که گروه سومی نیز وارد عرصهی جمع آوری و نگهداری كتاب شده و فرهنگ علاقمندی به كتاب را به سطوح متوسط جامعه نیز كشاندند كه به عنوان نمونه میتوان از مدرسهها ی«آهوی سفید» و «یوئه لو» اشاره كرد كه با جدیت تمام اقدام به جمعآوری كتاب و تأسیس كتابخانه نمودند. با گسترش فرهنگ اجتماعی و با سواد شدن تعداد بیشتری از مردم، رفته رفته عادت و علاقه به جمعآوری كتاب توسط مجموعهداران خصوصی نیز رایج و افراد با سواد و پولدار بخش خصوصی به جهت تفنن و یا تظاهر و بعضا نیز برای مطالعهی شخصی و خانوادگی، اقدام به جمعآوری كتاب نموده و از این طریق پایهی چهارم اجتماعی فرهنگ گردآوری كتاب شكل گرفت و مجموعهداران خصوصی نیز به عنوان رقیب دولت و معابد و مدارس وارد بازار جمعآوری كتاب شده و فرهنگ آثار مكتوب رونق بیشتری گرفت.
فرایند فرهنگ گردآوری كتاب در دوران حاكمیت سلسلههای «یوان»، «مینگ» و «چینگ» با توجه به گرایش عموم مردم و حمایت امپراتوران وقت و تنوع و گستردگی مكاتب فكری و اندیشههای فلسفی، به اوج خود رسید و گروههای چهارگانهی جمعآوری كتاب با استفاده از ابداعات خود و تجربیات گروههای دیگر، روز به روز سیستم جمعآوری، نگهداری، حفاظت و استفاده از گنجینههای پر ارزش برجهای كتاب افزوده و آن را شكوفاتر ساخته و در عین حال، مقررات سخت و پیچیدهی استفاده از آنان از جمله ممنوعیت استفادهی افراد متفرقه و زنان را همچنان تا همین اواخر، حفظ كردند. تدوین مجموعههای بزرگ تاریخی، فلسفی، ادبی، هنری، مذهبی و دایرهالمعارفهای بزرگی همچون دایرهالمعارف «یونگلی» و تأسیس برج بزرگ كتاب «وِییوان» كه از لحاظ كمی و كیفی در سطح بسیار بالایی قرار داشت، از دستاوردهای بزرگ همین دوران محسوب میشوند. مناطق جنوب و جنوب شرقی چین، به عنوان ثروتمندترین مناطق این كشور كه از طریق دریا و بنادر مختلف با جهان خارج نیز در ارتباط بودند، در زمینهی جمعآوری كتاب و ایجاد برجهای بزرگ نگهداری آثار مكتوب، پیشتاز سایر مناطق به شمار میآیند. براساس اسناد تاریخی، تنها در شهر جنوبی و بندری «نینگبو» در استان جِهجیانگ، بیش از یكصد باب كتابخانهی دولتی و خصوصی فعال بود كه هنوز هم برخی از آنها به فعالیت خود ادامه میدهند.
تدوین بزرگ ترین دایره المعارف جامع قدیمی چین
حدود شش صد سال پیش و در سال 1403 میلادی، بنابه دستور امپراتور یونگله (Yongle) از سلسلهی مینگ، حدود دو هزار دانشمند و عالم و متخصص در رشتههای مختلف علوم، مأمور به تهیه و تدوین دایرهالمعارفی تحت عنوان «یونگله دادیان (Yongle Dadian)» شدند که پس از پنج سال تلاش جمعی، این دایرهالمعارف در سال 1408 میلادی تکمیل و تقدیم امپراتور شد. این دایرهالمعارف از 370 میلیون کاراکتر چینی تشکیل و دارای 917480 هزار صفحه، 22937 فصل، در 11095 مجلد، و بین 7 تا 8 هزار مدخل بود و از نظر حجم بیش از 40 متر مکعب فضا را اشغال میکرد و در عصر خود بزرگترین دایرهالمعارف جهان به شمار میرفت.[۲] مطالب این دایرهالمعارف شامل تمامی علوم، اطلاعات و دادههای موجود در سرتاسر چین از دوران نخستین سلسلهی چین (206 تا 221 پیش از میلاد) تا عصر تدوین آن در آغاز قرن پانزدهم، اعم از علوم کشاورزی، هنر، نجوم، زمین شناسی، تاریخ، ادبیات، پزشکی، فلسفی، جغرافیا، علوم طبیعی و اطلاعات مذهبی میگردید.[۳] اندیشمندان، برای تدوین این دایرهالمعارف افزون بر استفاده از کلیهی اسناد، مدارک و کتابهای موجود در آرشیو کتابخانهی سلطنتی امپراتور، از سرتاسر چین بالغ بر 8000 جلد کتاب نادر و کمیاب را خریداری و در اختیار این گروه از محققان و پژوهشگران قرار دادند.
این گنجینهی عظیم علمی، که پس از تدوین در دربار امپراتور نگهداری میشد، به دلیل حجم زیاد آن هرگز چاپ نشد و به صورت دستنویس و در دو نسخه تهیه و نگهداری میشد [iii]. در سال 1900 میلادی که قوای اشغالگر کشورهای غربی و شرقی از جمله انگلیس، آلمان، فرانسه، ژاپن، روسیه، اتریش و... پکن را اشغال کردند، این مجموعه نیز مورد تعرض مهاجمان قرار گرفته و بسیاری از مجلدات آن سوزانده شده و یا به غارت رفته و به کشورهای خارجی ارسال و پراکنده شد.
گفته شده که این دایرهالمعارف، 12 برابر بزرگتر از دایرهالمعارف مشهور فرانسوی است که توسط دیتروت در قرن هجدهم میلادی در فرانسه تدوین شده است. درحال حاضر، از این مجموعه تنها حدود 800 فصل در 400 مجلد باقی مانده است که به صورت پراکنده در چین و 8 کشور دیگر نگهداری میشود. از این مجموعه، حدود 400 فصل آن در 221 مجلد در چین، 41 جلد در کتابخانهی کنگرهی آمریکا، 51 جلد در انگلیس، 5 جلد در آلمان و بقیه نیز در کشورهای ژاپن و کرهی جنوبی نگهداری میشود. در اوایل دههی 1950، حدود 64 جلد از این مجموعه از اتحاد جماهیر شوروی سابق و 3 جلد از آلمان شرقی سابق به چین بازگردانده شد.[۴]
کتابخانهی ملی چین در سال 2001 میلادی، طی پروژهای کلیهی جلدهای موجود از این مجموعه در چین را به صورت فاکسیمایلی، در همان قطع و رنگ و اندازهی اصلی و در تیراژی محدود تهیه و منتشر ساخته و یک نسخهای از آن را به منظور استفادهی پژوهشگران، در کتابخانههای مهم و معتبر چین قرار داد. این کتابخانه در نظر دارد از سایر مجلداتی هم که در کشورهای خارجی نگهداری میشود، به همین شکل نسخههایی را تهیه و در اختیار کتابخانههای فوق قرار دهد.[۵]
کتابخانه های عمومی در چین
در اواخر قرن نوزدهم، چین به تدریج درهای خود را به روی غرب گشود. برخی از نخبگان سیاسی و دانشگاهی نیز ایدههای علمی پیشرفتهی غربی را پذیرفته و به دنبال آن فرهنگ و علوم غربی را در چین رواج دادند.
از آنجا كه كتابخانه مهمترین مركز نشر ایدهها و دانش جدید بود، شمار زیادی كتابخانه در همین دوران در سطوح مركزی و استانی و توسط ارگانهای دولتی و مدارس و دانشگاههای وابسته به مسیونرهای مذهبی تاسیس شد. كتابخانهی مشهور «برج گویوئه» نخستین كتابخانهی مدرن چینی، در سال 1902 تأسیس شد كه یكی از اهداف آن روشنگری و احیای فكری مردم از طریق آموزش بود. در این برج كتابهای غربی و روزنامههای جدیدالانتشار و نشریات ادواری این كشورها در اختیار مردم قرار میگرفت و درب سالنهای مطالعهی این كتابخانه، برخلاف گذشته، به روی عموم مردم باز بود. این كتابخانه، تنها یك مركز نگهداری كتاب نبود، بلكه از طریق آن خدمات مفید دیگری هم به خوانندگان كتاب ارایه میشد.
با شروع قرن بیستم، شمار بیشتری از كتابخانههای مدرن در استانهای جِهجیانگ، هوبِی، فوجیان و هونان تأسیس و درهای این مراكز به روی عموم مردم گشوده شد. تا سال 1914، مجموعا 18 كتابخانهی استانی در چین ساخته شد و كتابخانهی پایتخت كه اكنون به كتابخانهی ملی چین تبدیل شده است، در سال 1912 به صورت رسمی افتتاح و در اختیار علاقمندان قرار گرفت. همزمان، كتابخانههای دانشگاهی نیز قارچ گونه در سرتاسر کشور راه اندازی شدند كه از جملهی آنها میتوان به كتابخانهی دانشگاه پایتخت، كتابخانهی دانشگاه چینگخوا و كتابخانهی دانشگاه تربیت معلم پكن اشاره كرد. در دههی 1930، تمامی دانشگاهها و دانشكدههای سراسر چین، دارای كتابخانهی ویژهی خود بودند. مضافا اینكه، شماری كتابخانهی تخصصی و شخصی نیز به وجود آمد. در سال 1938، شمار كتابخانههای چین به 5196 باب رسید ولی به دلیل تشدید جنگ داخلی و آغاز جنگ ضد ژاپنی، تنها 391 باب از این كتابخانهها توانستند تا سال 1949 كه جمهوری خلق چین تأسیس شد، به کار خود ادامه دهند.
توسعهی کتابخانههای عمومی پس از تأسیس چین نو
در بیش از شصت سال پس از تأسیس جمهوری خلق چین، سیستم کتابداری و كتابخانهای در چین به سرعت رشد كرده و شامل كتابخانههای عمومی، دانشگاهی، پژوهشی و تخصصی، شخصی و انواع كتابخانههای دیجیتالی میگردد. طبق آمار، در سال 2009، شمار انواع كتابخانهها در سراسر چین به بیش از 258 هزار باب رسید. بر اساس آمار رسمی، شمار كتابخانههای عمومی در سراسر كشور چین، بیش از 2850 باب با مجموع 85/5 میلیارد جلد كتاب میباشد.[۶]
ديجيتالی شدن خدمات كتابخانه های عمومی چین
پس از گذشت سه دهه از اجرای اصلاحات، با توجه به گسترش استفاده از فناوری نوین اطلاع رسانی، تحول جدیدی در توسعهی كتابخانههای چین به وجود آمده و درحال حاضر، شمار زیادی از كتابخانههای این كشور برای ارایهی خدمات کتابخانهای، از فناوری دیجیتالی استفاده میكند. در عصر انفجار اطلاعات، یك كتابخانه در صورتی میتواند به حیات مدرن خود ادامه داده و با همتایان خود به رقابت بپردازد كه از سیستمهای جدید فنآوری دیجیتالی به بهترین نحو استفاده كرده و با منابع کتابخانههای بزرگ و حرفهای در سطح جهانی و ملی ارتباط داشته باشد. امروزه در چین، سیستم كتابخانهی دیجیتالی با سرعت هرچه تمامتر درحال شكل گیری و توسعه است. هر كتابخانه میكوشد تا سیستم مدیریت اطلاع رسانی، سایت اینترنتی، و خدمات دیجیتالی خود را ایجاد و به روز کند. در این زمینه، كتابخانهی ملی چین، مركز اطلاع رسانی و اسناد آكادمی علوم چین و كتابخانهی دانشگاه چینگخوا، نه تنها پیشتاز هستند، بلکه مسئولیت دیجیتالی کردن تمام کتابخانههای عمومی مهم چین و ایجاد شبکههای گستردهی کتابخانهی دیجیتالی مادر را بر عهده دارند. با توجه به جمعیت زیاد كشور چین و گستردگی خوانندگان كتاب، تعدادی كتابخانهی تخصصی با تنوع و کاربرد خاص، مانند کتابخانههای کودکان، نابینایان، پژوهشگران، نسخ خطی، و... که هر کدام در زمینهی خاص تخصص داشته و خدمات ویژهای ارایه میکنند نیز راهاندازی شده است. برای نمونه، كتابخانهی ملی چین و كتابخانهی شانگهای، به لحاظ تنوع، گستردگی، دارا بودن مجموعههای فراگیر كتاب و تسهیلات پیشرفته، برتریهای زیادی نسبت به سایر كتابخانهها دارند و كتابخانهی «تیَنیی» و کتابخانهی جدید پایتخت نیز از نظر ارائهی كتب قدیمی و نادر و كمیاب برای علاقهمندان جذابیت زیادی دارد.
کتابخانه ی ملی چین
كتابخانهی ملی كنونی چین، همان «كتابخانهی سلطنتی پایتخت» سابق است كه در سال 1909، در محل معبد «گوانگخوا» در پكن احداث و سپس به خیابان «وِنجین (Wenjin)» منتقل و به بزرگترین كتابخانهی مدرن چین تبدیل گردید. این کتابخانه در سال 1928 میلادی، کتابخانهی ملی بِیپینگ (Beiping) نام گرفت. از سال 1987، در مکاتبات بینالمللی با نام «کتابخانهی ملی چین» عنوان شد و در دسامبر سال 1998 با مصوبهی شورای وزیران چین این نام رسمیت یافت. در طول سالهای سپری شده، تعدادی از محققان و دانشمندان برجستهی چینی، از جمله «لیانگ چیچائو»، «چای یوان پی»، «لوشون» در خدمت این كتابخانه بوده و ریاست آن را بر عهده داشتهاند.
كتابخانهی ملی چین، پس از تأسیس جمهوری خلق چین در سال 1949، به كتابخانهی پكن تغییر نام داد. به دنبال توسعهی علمی و آموزش چین، و افزایش تقاضای مردم برای فراگیری علوم، كتابخانهی پكن نیز در دهههای 1950 و 1960 توسعهی بیشتری یافت. در سال 1975 براساس تصمیم «چوئنلای» نخست وزیر وقت این کشور، عملیات ساخت و ساز و تجدید بنای ساختمان كتابخانهی پكن آغاز و در سال 1987 ساختمان جدید كتابخانه در فضایی به مساحت 170 هزار متر مربع تكمیل و به یکی از بزرگترین كتابخانههای جهان تبدیل شد. این کتابخانه از نظر وسعت مقام نخست را در آسیا و مقام چهارم را در جهان دارد. ساختمان كتابخانه جمعآ از 22 طبقه و چند ساختمان مرتبط تشكیل شده است. مخازن كتاب 10 طبقه را به خود اختصاص داده و 38 تالار مطالعه نیز در 5 طبقه از ساختمان استقرار یافتهاند. افزون بر اینها، دو تالار نمایشگاهی و دو محوطهی سبز نیز در زمین 14 هكتاری كتابخانه وجود دارد. بخشهای مختلف آن عبارتند از:
بخش منابع الكترونیكی
دو تالار منابع الكترونیكی در كتابخانه وجود دارد که هر كدام به ترتیب 20 و 63 رایانه دارند. بسیاری از لوحهای فشرده و سایتهای اینترنتی در این تالارها قابل دسترسی هستند. استفاده از رایانهها با پرداخت هزینههای تعیین شده، مخصوص اعضا بوده و اعضای جدید پس از طی دورههای آموزش رایانه، مجاز به بهرهبرداری هستند. امكان دسترسی پیوسته به فهرست همگانی (اپك) نیز میسر است.
بخش خدمات تهیهی اسناد
وظیفهی این مركز، ارائهی خدمات اطلاعرسانی به طرحهای تحقیقاتی بزرگ ملی، واحدهای تولیدی، و عموم مردم در قالب تهیه، بازیابی، و اشاعهی اطلاعات مورد نیاز آنها، در قبال دریافت هزینههای مربوط است. امانت بین كتابخانههای داخل و خارج از كشور، از دیگر وظایف این مركز به شمار میرود.
بخش ترجمه
این بخش وظیفهی ترجمهی منابع كتابخانهای به زبانهای گوناگون را برعهده دارد. مترجمان پارهوقت این مركز بنابر سفارش مراجعان، به ترجمه از زبانها یا به زبانهای مختلف از جمله انگلیسی، روسی، ژاپنی، آلمانی، فرانسوی، كرهای، اسپانیولی، ایتالیایی، هندی، و جز آن میپردازند.
بخش صوتی و تصویری
این بخش دارای سه سالن صوتی و تصویری مجهز به سیستم چندرسانهای، با امکانات استودیو ویرایش فیلم، پخش، و ظبط است. دو سالن نمایش جمعی با 130 صندلی و 60 صندلی تک نفره نیز در این بخش در نظر گرفته شده است. در این بخش امکان به امانت گرفتن منابع برای اعضای کتابخانه هم وجود دارد.[۷]
كتابخانهی ملی چین، افزون بر اینكه یك كتابخانهی تحقیقاتی جامع و گنجینهی ملی انتشارات داخلی است، مركز تحقیقات و توسعهی كتابخانهها و شبكههای اطلاعرسانی كتابخانهها نیز بهشمار میرود. تهیهی كتابشناسی ملی، نظام ردهبندی چینی، اجرای توافقات رسمی فرهنگی، و همكاری با سایر كتابخانهها در داخل كشور و در سطح بینالمللی، از وظایف این كتابخانه است. كتابخانهی ملی، مركز ملی شابک و شمارهی استاندارد ملی پیایندها (آی.اس.اس.ان.) نیز هست. به صورت کلی، حفظ و نگهداری مواد كتابخانهای از اهداف این كتابخانه است. از این رو، كتابهای مهم و نادر، به منظور حفظ و نگهداری مطلوب، به ریزنگار تبدیل میشوند. این كتابخانه علاوه بر برخورداری از قانون واسپاری انتشارات داخلی (از سال 1920)، به گردآوری انتشارات خارجی، انتشارات سازمانهای بینالمللی و دولتهای خارجی، انواع ریزنگار و مواد دیداری - شنیداری، لوح فشرده، و انتشارات الكترونیكی نیز میپردازد. همچنین مجموعههای بزرگی از انتشارات در زمینههای كتابداری و اطلاعرسانی؛ سالنامههای چینی؛ و مجموعههای خاص انتشارات هنگكنگ، تایوان، و ماكائو را گردآوری كرده است. افزون بر این، كتابخانهی ملی چین مركز واسپاری رسالههای دكترای چینی و انتشارات سازمان ملل متحد نیز هست.
این كتابخانه در تمامی روزهای سال به روی مراجعان باز بوده و روزانه بین 7 تا 8 هزار نفر به كتابخانه مراجعه كرده و از 10هزار فقره مادهی كتابخانهای استفاده میکنند. همچنین، خدمات پیوستهی آن 24 ساعته از طریق شبكههای چندرسانهای گوناگون و نیز اینترنت قابل دسترسی است. در 1999، قریب به 15000 كارمند در این كتابخانه اشتغال داشتهاند، كه نزدیك به 10 درصد آنها دارای تخصص كتابداری بودهاند.
كتابخانهی ملی چین، مركز ملی پیشینهی كتابشناختی است و وظیفهی انتشار «كتابشناسی ملی چین»، فهرستگانهای ملی، و فهرست مجموعههای موجود در این كتابخانه را بر عهده دارد. این كتابخانه از سال 1927 و به ویژه از سال 1957 «فهرستگان ملی چین» را گردآوری كرده است. در سال 1997 «مركز فهرستنویسی كتابخانهی پیوسته»، بهمنظور سازماندهی فهرست نویسی رایانهای در سطح كشور، مدیریت شبكهی فهرستگان، و گسترش اشتراك منابع كتابشناختی در آن تأسیس شد. انتشار فهرست برگهی كتابهای چینی با فرمت مارك نیز از وظایف این مركز به شمار میرود. تا پایان سال 1997 حدود 73 نفر در این مركز اشتغال داشتهاند.
كتابخانهی ملی چین همچنین موظف به تهیهی بیش از 30 عنوان كتابشناسی است؛ از جمله: «كتابشناسی ملی چین»، «كتابشناسی عمومی كتابهای منتشر شده بین سالهای 1911-1949»، و «كتابشناسی كتابهای قدیمی و كمیاب».
این كتابخانه با همكاری سایر كتابخانههای چین، پایگاه اطلاعاتی كتابشناسی ملی گذشتهنگر چین (1949 تا 1987) را ایجاد كردهاست كه در كنار پایگاه اطلاعاتی كتابشناسی ملی چین كه توسط كتابخانهی ملی چین راهاندازی شدهاست، بزرگترین و جامعترین پایگاه اطلاعاتی كتابشناسی ملی انتشارات چین را تشكیل میدهد. كتابخانه ملی چین همچنین، ریاست هیئت تحریریه ردهبندی كتابخانهی چینی را برعهده دارد كه زیر نظر وزارت فرهنگ چین تشكیل میشود. تحقیق، تألیف، بازبینی، و اصلاح طرح ردهبندی چینی و موضوعات وابسته، از وظایف این هیئت بهشمار میرود.
كتابخانه عظیم ملی چین دارای 3/26 میلیون جلد كتاب (براساس آخرین آمار سال 2007) است كه پنجمین مجموعهی بزرگ كتاب جهان به شمار میآید و در سالهای اخیر سالانه 600 تا 700 هزار جلد كتاب به ذخایر آن افزوده شده است. از جمله آثار بسیار كهن موجود در آن میتوان به 35 هزار قطعه خطوط حكاكی شده روی لاك لاكپشتها، 300 هزار یادداشتهای سلطنتی دوران سلسلهی سونگ مربوط به 700 سال پیش، و بیش از 3 میلیون جلد كتاب نادر و منحصر به فرد، و یك میلیون 640 هزار جلد كتاب قدیمی، 97/2 میلیون کتاب به زبانهای خارجی آن اشاره كرد. این كتابخانه همچنین اسناد و مدارك و آثار قدیمی مربوط به شهر دونگخوانگ، مجموعهی جائوچنگ، دایرهالمعارف یونگلی و آثار كامل ادبیات كلاسیك چین را در خود جای داده است. این كتابخانه از لحاظ گردآوری كتاب به زبان چینی بزرگترین مركز در جهان و بزرگترین كتابخانهی كشور چین در زمینهی جمعآوری كتب خارجی به 115 زبان دنیا است. در این كتابخانه آثار ارزشمند و گرانبهایی دربارهی افراد مشهور و اسناد دوران انقلاب فرهنگی و تئوریهای تئوریپردازان چینی نگهداری میشود و با 1200 كتابخانه و موسسهی تحقیقاتی در 120 كشور جهان مبادلات گستردهای دارد و نشریات رسمی دولتهای خارجی و سازمان ملل را در خود جای داده است. بسیاری از انتشارات الكترونیكی و جدید و مدرن امروزه در جریان توسعهی عصر اطلاع رسانی به خزاین و گنجینههای این كتابخانه افزوده شده و مجهز به شبكهی رایانهای است و از یك سیستم مدیریتی پیشرفته همانند سیستم كتابخانههای مهم و پیشرفتهی جهان برخوردار است. دادههای دیجیتالی تمام متن موجود در آن به 78 میلیون صفحه میرسد كه معادل 250 هزار جلد كتاب است. شمار بازدید كنندگان پایگاه اینترنتی این كتابخانه در سال 2007 به بیش از 350 میلیون نفر رسید. این كتابخانه در قرن بیست و یكم، سیستم كامپیوتری و دیجیتالی كردن تمام كتب و اسناد خود را كه از سال 1998 آغاز كرده به اتمام خواهد رساند و مرحلهی بعدی توسعهی مجدد ساختمانی كتابخانه با فضایی به مساحت 22 هزار متر مربع که درحال اجرا است، به آن اضافه خواهد شد كه پس از تكمیل فضای كتابخانه به 250 هزار متر مربع بالغ میگردد و از این لحاظ مقام سوم جهان را به خود اختصاص خواهد داد. سه طرح اطلاع رسانی فرهنگی برای ارائهی فناوری پیشرفته و توسعهی فرهنگ و آموزش مردم، چاپ به صورت افستِ كتابهای قدیمی كمیاب و نادر برای استفادهی عموم و همچنین ارسال كتاب به مناطق حاشیهای و محروم كشور برای توسعهی فرهنگ كشاورزان و روستاییان و افزایش آگاهیهای علمی آنان، از جمله طرحهایی است كه از سال 2005 میلادی این كتابخانه در دست اجراء دارد.[۸]
سایر کتابخانههای مهم چین نیز عبارتند از: کتابخانهی جدید پایتخت؛ کتابخانهی ملی شانگهای؛ کتابخانهی فرهنگستان علوم اجتماعی چین [iv]؛ کتابخانهی دانشگاه پکن؛ کتابخانهی دانشگاه چینگهوا؛ کتابخانهی دانشگاه خلق پکن؛ و کتابخانهی دانشگاه تربیت معلم پکن.[۹]
نیز نگاه کنید به
فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در آرژانتین؛ فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در تایلند؛ فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در اوکراین؛ فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در اسپانیا؛ فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در اردن؛ فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در اتیوپی؛ فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در سیرالئون؛ فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در لبنان؛ فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در سریلانکا؛ فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در قزاقستان؛ فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در بنگلادش؛ فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در تاجیکستان
پاورقی
[i] - در چین باستان که فرهنگ مردسالاری حاکم بود، مردم براین باور بودند که زن هرچه محدودتر در خانه باشد، بهتر است.
[ii] - در افسانههای چینی گفته میشود که دختری عاشق کتاب بود، ولی نمیتوانست به تنها کتابخانهی موجود دسترسی داشته باشد. لذا با پسر صاحب کتابخانه ازدواج کرد تا از این طریق بتواند به کتابهای موجود در کتابخانهی پدر شوهرش دسترسی پیدا کند، ولی علیرغم ازدواج با پسر خانه، هرگز به کتابها دسترسی پیدا نکرد.
[iii] - در سال 1567 میلادی، به دلیل از بین رفتن نسخهی اصلی در یک آتش سوزی، نسخهی سومی از آن تهیه و در قصر شهر ممنوعه نگهداری میشد.
[iv] - کتابخانهی تخصصی با بیش از 6 میلیون جلد کتاب
کتابشناسی
- ↑ اسلامی ندوشن، محمد علی (1385). کارنامهی سفر چین. چ دوم. انتشارات امیرکبیر
- ↑ China Week (2003). 18 Apr
- ↑ www.chinaculture.org
- ↑ People’s Daily Online (2003). Ugus. 3
- ↑ خبرگزاری شین هوا، (2002، آوریل) روزنامههای چاینا دیلی و فرهنگ. خبرنامه 1 (1391، ارديبهشت) رايزني فرهنگي ج.ا.ايران در پكن
- ↑ China Statistical Year Book (2010), Statistic on Public Library by ragion
- ↑ www.nlc.gov.cn
- ↑ سابقی (1384).
- ↑ سابقی، علی محمد (1392). جامع فرهنگ و ملل چین. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، جلد سوم، ص 1011-1033.