معماری در کوبا

معماری کوبا

فاتحان و اولین استعمارگران اسپانیایی از ابتدا با خانه‌های خاص بومی‌های کوبا سازگار شدند: انواع مختلفی از خانه‌های ساخته شده از شاخ و برگ که بومی‌ها مطابق نیازهایشان می‌ساختند، این نوع خانه‌ها به دلیل ساخت آسان، سریع و مناسب آب و هوا که از شاخ و برگ و چوب درختان نخل ساخته می‌شد، بسیار رایج بود. چرا که درخت نخل در همه جای کوبا به راحتی رشد می‌کند. اسپانیایی‌ها نیز با توجه به این امر، نیازهای خود را با این نوع خانه‌ها سازگار می‌دیدند. بنابراین ساخت این نوع خانه‌ها در کوبا همچنان ادامه یافت و فقط از قرن ۱۶ تغییرات اندکی پیدا کرد، اما از آن‌جایی‌که به‌راحتی آتش می‌گرفت کم‌کم درصدد ساخت خانه‌های مستحکم‌تر با سنگ و آجر و گل برآمدند تا از آتش سوزی خانه‌ها و همچنین حمله دزدان دریایی جلوگیری نمایند.

هاوانا در دوران کشف و استعمار اهمیت استراتژیکی می‌یابد و محل تجمع قایق‌های اسپانیایی‌ها برای رسیدن به دیگر سرزمین‌ها می‌شود و همین‌طور به بخشی از سیستم دفاعی پایگاه‌های نظامی اسپانیایی‌ها در آمریکا تبدیل می‌شود، از این‌رو، متخصصین حرفه‌های مختلف از جمله بنایان، نجاران، آهنگران و غیره وجود داشتند که بین سال‌های ۱۵۵۸ و ۱۵۸۸ به ساخت بهترین ساختمان‌های هاوانا از جمله قلعه‌های نظامی، کلیساها و صومعه‌ها کمک کردند. ثروت آمریکا و دشمنی‌های هلند، فرانسه و به‌خصوص انگلستان نسبت به تملکات اسپانیا در دنیای جدید باعث شدند تا پروژه عظیم استحکام سازی این شهر برای جلوگیری ازنفوذ دزدان دریایی به راه بیفتد. جهت رسیدن به این هدف، مهندسان ایتالیایی با همکاری اسپانیایی‌ها به ساخت قلعه‌های محکمی مشغول شدند. قدیمی‌ترین قلعه کوبا، قلعه رئال فوئرسا می‌باشد که بین سال‌های ۱۵۵۸ و ۱۵۸۰ ساخته شد که کمی دورتر از ورودی بندر هاوانا و در طرفی که بعدها میدان تسلیحات نام گرفت ساخته شد.

در برابر بی‌اثر بودن این قلعه، ساخت دو دژ در دو طرف ورودی خلیج شروع شد تا از حمله دزدان دریایی جلوگیری کنند، میان سال‌های ۱۵۶۸ و ۱۶۳۰ قلعه لس ترس ری پس دل مورو ساخته شد. در سال ۱۵۹۰ ساخت قلعه دیگری به‌نام سان سالوادور د لا پونتا آغاز می‌شود و در سال ۱۶۳۰ به پایان می‌رسد که محافظت از ورودی هاوانا با این قلعه بود. قلعه ال مورو با برج بلندش و چراغ دریایی‌که در قرن ۱۹ به آن اضافه شد یکی از سمبل‌های شهر هاوانا می‌باشد. به این ترتیب با هر دو قلعه، طی دو قرن تا سال ۱۷۶۲ زمانی که انگلیسی‌ها به هاوانا حمله کردند از شهر دفاع کردند، در سال ۱۷۶۳، پس از بازپس‌گیری هاوانا از انگلیسی‌ها نسبت به ساخت سه قلعه دیگر اقدام شد: قلعه سان کارلوس د لاکابانیا، قلعه آتارسی و قلعه پرینسیپه قلعه عظیم لا کابانیا، نزدیک ال مورو، که بین سال‌های ۱۷۶۳ و ۱۷۷۴ ساخته شد، در حد خودش یک دژ بود، با یک ورودی بسیار بزرگ که توسط معماری کادیزی، پدرو د مدینا، ساخته شد کسی‌که معرف باروک در کوبا بود.

قرن‌های ۱۶ و ۱۷، دوره شکل‌گیری معماری استعماری در کوبا بود. در رابطه با معماری داخلی، از این دوره به بعد، بتدریج تاثیر هنر آندلسی دیده می‌شود. هنر آندلسی در قرن ۱۶ به کوبا می‌رسد و تا قرن ۱۷ تکامل می‌یابد. اگرچه با توجه به کمبود مواد و مشکلات فنی، این عنصر هنری به زحمت توانست مورد توجه قرار گیرد.

سبک های معماری در کوبا

دوره باروک

قرن ۱۸ برای معماری داخلی در کوبا بسیار خاص می‌باشد. در طی این قرن، هنر باروک اسپانیا به کوبا می‌رسد. پایتخت کوبا، که اکنون به مرکز تجاری و صنعتی مبدل شده، شاهد حذف خانه‌های پوشالی و جایگزین شدن خانه‌هایی ساخته شده از سنگ می‌باشد. در اواخر قرن ۱۸، شکوفایی اقتصادی باعث می‌شود تا خانه‌هایی محکم و جذاب ساخته شود، به همین دلیل در ساخت و ساز از چوب‌های زیبای کوبایی با سنگ‌های آهک استفاده می‌شود. در این دوره عناصر باروک با عناصر معماری عربی اسلامی درهم می‌آمیزد و باروک کوبایی خلق می‌شود.

البته لازم به ذکر است که معماری آن دوران از آنجایی‌که توسط استادان معمار اسپانیایی انجام می‌شد، نمایانگر سبک عربی - اسپانیایی بود که بنایان کرئول مطابق با آب و هوا و آداب و رسوم خود با اصلاحاتی آن‌ها را می‌ساختند.

نئوکلاسیک در کوبا

از طریق اسپانیا، در قرن نوزدهم، سبک نئوکلاسیک به کوبا می‌رسد. این سبک، در آن زمان بر معماری اروپا تسلط یافته بود و با ورودش به کوبا، با خصوصیات استوایی این کشور سازگاری یافت، همان‌گونه که برای سبک‌های قبلی نیز اتفاق افتاد. در این دوران سنگ و سنگ کاری جایگزین چوب می‌شود. بالکن‌ها و نرده‌ها با آهن ساخته می‌شوند و با تصاویر برجسته زیبایی تزیین می‌شوند.

کوبیسم

در قرن بیستم، کوبیسم که یکی از سبک‌های هنری تجسمی بود بدون شک بر معماری مدرن تاثیر می‌گذارد. این سبک، در ساختمان‌های بزرگ و کوچک و متوسط و همین‌طور در ساختمان‌های آپارتمانی و مراکز عمومی دیده می‌شود.

اکلکتیسم

با تحولات سیاسی و اجتماعی که باعث بروز جمهوری (۱۹۰۲)، معروف به دوره «گاوهای فربه» شد، سبک اکلکتیک(Eclecticismo) (مجموعه سبک‌ها) در کوبا دیده می‌شود که به مدت ۳۰ سال به طول انجامید که امروزه نیز بهترین میراث معماری کوبا از آن دوران باقی مانده است.

با ظهور جمهوری کوبا، هیچ تغییری در شهرسازی و معماری کشور وجود نداشت، توسعه صنعت شکر که در اثر جنگ جهانی اول (۱۹۱۸-۱۹۱۴) به‌وجود آمده بود، باعث شد تا کوبا وارد جریان‌های جدید هنری و ادبی اروپا شود و ساختار شهری پایتخت را براساس طبقات اجتماعی مشخص کند، بر اساس طبقات اجتماعی دو شاخه (جنبه) اکلکتیسم کوبایی وجود دارد: یکی ویژگی مردمی آن، که توسط استادان آثار کاتالان معرفی شدند و دیگری، شاخه علمی اکلکتیسم است، که بعد از دومین مداخله آمریکای شمالی (۱۹۰۹-۱۹۰۶) ظهور کرد و در خانه‌های طبقات مرفه جامعه استفاده می‌شد. در این دوره، بخش بدادوی هاوانا و در سال ۱۹۰۶ مدرسه معماری کوبا ظهور می‌کند، محله لا مورایا با مونسریت و پارک سانترال ابعادی از هنر کلاسیک را به معرض نمایش می‌گذارد اما عطر و بوی اکلکتیسم را دارد، از جمله بناهای این دوره می‌توان از ساختمان تئاتر بزرگ هاوانا و ساختمان کاپیتولیوی ملی و قصر ریاست جمهوری نام برد.

هنر نو

هنر نو(Arte Nouveau) در سال ۱۸۹۵ در بلژیک و فرانسه ظهور می‌کند و در سال ۱۹۱۴ با جنگ جهانی اول از بین می‌رود. هنر نو دیر به کوبا می‌رسد و با اکلکتیسم به رقابت می‌پردازد. این سبک هنری به‌طور رسمی بر کار روی خط منحنی بنا می‌شود و عناصر تزئینی آن با گل و گیاه مرتبط می‌شود و در معماری داخلی، آهن با زیبایی برتر از دوره نئوکلاسیک کار می‌شود.کار با شیشه هم با استادی بسیاری در این دوره انجام می‌شود. همان‌طور که ذکر گردید هنر نو یکی از شاخه‌های اکلکتیسم می‌باشد که جنبه مردمی آن توسط کاتالان‌ها به کوبا وارد شد، این افراد تزئینات با نقوش گیاهی را به کوبا معرفی کردند.در این ساختمان‌ها، مدرنیسم یا هنر نو (آرت نوو) در تزئینات نماها، چوب، شیشه و آهن دیده می‌شدند. این تزئینات در سقف‌ها و بالکن‌ها، نرده‌ها، درها، پنجره‌ها، کاشی‌ها، موزائیک‌ها استفاده می‌شدند، این نوع معماری، باعث ظهور نمونه‌های زیبایی در ساختمان‌های کوبا، به‌خصوص در هاوانا و در منطقه بیبورا Vibora شد.

هنر تزئینی (آرت دکو)

آرت دکو نیز شاخه علمی اکلکتیسم می‌باشد که در خانه‌های طبقات مرفه جامعه استفاده می‌شد، این ساختمان‌ها به‌طور کلی خانه‌های ویلایی دو طبقه با باغ‌های محصور شده بودند، این نوع معماری اکلکتیک در ساختمان‌های شهری (ساختمان‌های دولتی و بانک‌ها) نیز به کار رفتند.

از آخرین سال‌های دهه دوم قرن بیستم در معماری کوبا، آسمان خراش‌هایی با ارتفاع متوسط نیز دیده می‌شوند که تاثیر استادان مکتب شیکاگو بود و استفاده فراوانی از عناصر فرهنگی هنر تزئینی (آرت دکو) و استریم لاین در ساختمان‌های شهری و معماری داخلی دیده می‌شوند.لازم به ذکر است که آرت دکو (هنر تزئینی) راه را برای معماری مدرن در کوبا هموار می‌کند. آرت دکو در دهه ۵۰ به معماری مدرن می‌رسد.

معماری پسا انقلابی

Melia Cohiba

تغییرات ریشه‌ای جامعه کوبا با عبور از سیستم کاپیتالیسم به سوسیالیسم، با تغییر روابط اجتماعی و مالکیتی درباره زمین‌های شهری و روستایی بیان می‌شود، در این راستا، معماری کوبا وارد دوره‌ای تاریک می‌گردد چرا که توسعه شهری هاوانا مختل می‌شود و مرحله‌ای از شکل‌گیری اسکان‌های روستایی که نوعی شهرنشینی ارزان قیمت را ایجاد می‌کنند، آغاز می‌شوند. معماری بعد از انقلاب را می‌توان به سه دوره تقسیم کرد:

الف) معماری مرحله اول ( 1959 - 1969) بر پایه سادگی و جستجوی راه‌حل‌های فنی که به آسانی اجرا شوند، مشخص می‌شدند. تاثیر قوی روسیه در کوبا، علاقه به تقارن و صرفه‌جویی در فضا را به ارمغان می‌آورد.

ب) در مرحله دوم (1969 - 1979) مناطق جدیدی ایجاد می‌شوند و مناطقی که در مرحله قبلی با امکانات بیشتری جهت سرمایه گذاری به‌وجود آمده بودند با همان ویژگی‌ها و در غیاب هنر رشد می‌یابند.

در دوره سوم (1979 - 1989) توجه به جنبه رسمی و بازیافت ارزش‌های فرهنگی هویت کوبایی آغاز می‌شود. کدهای مدرنیسم کاربردی و پسامدرنیسم پدیدار می‌شوند، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و رونق گردشگری در دهه ۹۰، ساخت هتل‌های مدرن افزایش می‌یابد. هتل‌های جدید با سازه‌های فولادی و شیشه‌ای، تاثیر شدیدی از معماری غربی معاصر را انعکاس می‌دهند و نمایانگر تقلیدی از نمای آسمان خراش‌ها می‌باشد. نمونه‌های بارزی از این نوع معماری، هتل ملیا کوایبا (Melia Cohiba) و هتل اوآسیس پانوراما (Oasis Panorama) می‌باشد.

نیز نگاه کنید به

معماری در کانادا؛ معماری در روسیه؛ معماری در تونس؛  معماری در ژاپن؛ هنر معماری در چین؛ معماری در سنگال؛ معماری در آرژانتین؛ معماری در مالی؛ معماری در ساحل عاج؛ معماری در اوکراین؛ معماری در اسپانیا؛ معماری در اردن؛ معماری در اتیوپی؛ معماری در سیرالئون؛ معماری در قطر؛ معماری در تایلند