فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در قزاقستان

در هر جامعه و فرهنگی کتابخانه و کتابخوانی یکی از معیارها و زمینه های توسعه همه جانبه بشمار می‌رود ، مخصوصا در کشورهای مشترک المنافع که در زمان اتحاد جماهیر شوروی مطالعه و کتابخوانی در همه این مناطق به یک فرهنگ همگانی تبدیل شده بود و مردم اوقات فراغت خود را اغلب با مطالعه کتاب های مختلف مخصوصا کتابهای ادبیات، رمان و شعر سپری می کردند، در مترو، اتوبوس و وسایل حمل و نقل، در پارکها، و هر جایی که فرصت دست می‌داد اغلب افراد کتاب خود را که در کیف یا در دست داشتند بیرون می آوردند و مطالعه می کردند، در آن دوران شاید کمتر کسی یافت می شد که کتاب های داستایفسکس، گورکی، تولستوی و اشعار پوشکین شاعر محبوب روسی را نخوانده باشد به همین دلیل تیراژ اغلب کتاب هایی که در اتحاد جماهیر شوروی منتشر می شد بالای دویست یا سیصد هزار و گاه به یک میلیون نسخه در یک نوبت به چاپ می رسید که این کتاب ها هنوز به وفور در کتابخانه های عمومی و خانه های افراد یافت می شود، این عادت پسندید باعث شد که در هر خانه حداقل یک کتابخانه کوچک پدید آید و دولت یا انجمن های محلی و مردمی در جای جای شهرها و روستاها کتابخانه های عمومی و تخصصی فراوانی بوجود آورند تا دسترسی عموم به کتاب فراهم گردد. هر چند متأسفانه بعد از فروپاشی اتحاد جمهوری شوروی این فرهنگ رو به افول نهاد و اکنون دیگر آن شور و شوق مطالعه گذشته وجود ندارد و مردم مخصوصا جوانان خود را با موبایل، تبلت و کامپیور سرگرم می کنند. و با فاصله گرفتن از فرهنگ گذشته باعث شده است که سرانه مطالعه عمومی جامعه با کاهش چشمگیری مواجه گردد ، اما علیرغم همه تغییرات منفی بوجود آمده بنا بر رسم دیرینه و یادگار بجای مانده از فرهنگ گذشته در دوران اتحاد جماهیر شوروی تمام کشورها و مناطق استقلال یافته هم وارث کتابخانه های مختلف از دوران اتحاد جماهیر شوروی هستند و هم اینکه پس از استقلال همه مناطق کشورهای مشترک المنافع مخصوصا قزاقستان به ساخت کتابخانه های جدید و مدرن و تجهیز کتابخانه ها و برگزاری نمایشگاه های کتاب زیر نظر خانه کتاب قزاقستان با مدیریت آقای سیدمانف برگزار می شود.

s 4 Miland 0 C) Belfas ارسامة عدا (۱۸(۱۵ه

متأسفانه در منابع مکتوب و گزارشات منتشر شده از سوی ارگان ها و مجامع رسمی قزاقستان آمار دقیقی از تعداد مجموعه کتابخانه های بزرگ و کوچک در تمام شهرها و روستاها یافت نشده ولی آنچه به نظر می‌رسد

284

حد اقل سیصد کتابخانه عمومی و اختصاصی درشهرها، روستاها، دانشگاه ها و مراکز علمی و فرهنگی وجود دارد که بعضی از آنها کتابخانه های بزرگ و برخی دیگر کتابخانه های کوچک هستند.

برخی از کتابخانه های مهم قزاقستان عبارتند از:

.کتابخانه ملی قزاقستان (در شهر آلماتی) - بزرگترین مرکز علمی- پژوهشی روشمند که پایه گذاری آن در ۳۱ دسامبر سال ۱۹۱۰ میلادی اعلام شده است.

.کتابخانه مرکزی فرهنگستان علوم قزاقستان(مدرسه عالی علوم قزاقستان) درآلماتی با ۱۵۱۱۰۳۸ جلد کتاب

کتابخانه دانشگاه دولتی فارابی در آلماتی با ۱۲۷۵۰۰۰ جلد کتاب .کتابخانه عمومی پوشکین ( دولتی) - آلماتی با ۳۴۵۸۷۰۰ جلد کتاب .کتابخانه علمی و فني قزاقستان-آلماتی با ۹۸۰۶۰۰۰ جلد کتاب .کتابخانه دانشگاه های آبای، آبیلایخان، نور و... در آلماتی .کتابخانه ایالتی جمهوری خواه کودکان در آلماتی. .کتابخانه جوانان جمهوری خواه دولت در آلماتی .کتابخانه علمی جهانی در شهر آلماتی.

کتابخانه دانشگاه حقوق دولت قزاقستان در شهر آلماتی. کتابخانه دانشگاه ایالتی آلماتی (آبای) .کتابخانه علمی جمهوری خواه در آلماتی.

.کتابخانه های فنی آکادمی علوم قزاقستان در آلماتی کتابخانه مرکزی چخوف در آلماتی

.کتابخانه مرکزی تاریخ در آستانا. .کتابخانه علمی در شهر آستانا.

.کتابخانه مرکزی بایگانی اسناد و آرشیو دولتی قزاقستان در آستانا.
http://www.unesco.kz/heritagenet/kz/participant/library/list biblio.htm
285

.کتابخانه علمی دانشگاه اوراسیا. آستانا .کتابخانه منطقه ای شهر آکتوبه

(لیست برخی از کتابخانه های قزاقستان) 262 CIIHCOK BHBJIHOTEK KA3AXCTAHA

.کتابخانه علمی منطقه ای در شهر آترائو کتابخانه جهانی والیخانوف در شهر طراز. .کتابخانه علمی شرق قزاقستان ( پوشکین)

کتابخانه علمی کروپسکایا منطقه غرب قزاقستان اورالسک .کتابخانه منطقه ای جهانی علمی گوگول در شهر کاراگاندا. کتابخانه منطقه ای تولستوی در شهر کستانای کتابخانه منطقه ای قزل اوردا .کتابخانه منطقه ای آکتوبه

.کتابخانه علمی شمال قزاقستان منطقه پتروپاولسک

کتابخانه بین المللی سمیپالاتینسک در شهر سمیپالاتینسک کتابخانه دانشگاه دولتی کاراگاندا - ۴۰۰۰۰۰ جلد کتاب

.کتابخانه منطقه شرق قزاقستان در شهر آوست - کامن گورسک

این نمونه ای از کتابخانه های قزاقستان است که در این بخش به معرفی اجمالی تعدادی از مهمترین کتابخانه ها پرداخته می شود.

کتابخانه ملی جمهوری قزاقستان

کتابخانه ملی قزاقستان از قدیمی ترین و غنی ترین کتابخانه های قزاقستان است، این کتابخانه در ۳۱ دسامبر سال ۱۹۱۰ میلادی بنیانگذاری شد و در سال ۱۹۳۱ برای اولین بار خدمات ارائه کتاب را به متقاضیان آغاز کرد. این کتابخانه در سال ۱۹۹۱ پس از استقلال کشور قزاقستان به عنوان اصلی ترین و مهمترین گنجینه و ذخایر مکتوب، مورد توجه قرار گرفت.

A3AKCTAH PECyBMKACiH واعتمادا عل الله

ایجاد تسهیلات علمی برای دانش آموزان آموزش و پروش و دانشجویان دانشگاه و مردم علاقمند به کتاب و کتابخوانی از اهداف عمده تأسیس این کتابخانه بوده است.

دراین کتابخانه کتب و منابع متعددی ازکشورهای مشترک المنافع گرداوری شده است: علاوه بر کتاب های قدیمی و دستخط و کتابهای چاپ دوران معاصر، پایان نامه های دکترا از ذخایر و گنجینه های مهم بشمار می رود.

286

اولین مدیر کتابخانه اوراز جاندوسف ،Uraz Jandosov یک سیاستمدار برجسته قزاقستانی بوده است. که کتاب ها و منابع مکتوب و ادبیات به زبان قزاقی را جمع آوری و ذخیره کرد.

کتابخانه ملی جمهوری قزاقستان دارای ششهزار و شصد نسخه کتاب است که در هر سال حدود یک میلیون کتاب به امانت داده می شود و حدود دو میلیون نفر در ۱۴ سالن تخصصی که دارای ۱۵۰۰ صندلی است مطالعه می کنند و از طریق سایت www.nlrk.kz به ارائه خدمات کتاب های الکترونیکی می پردازد که در سال حدود ۱,۵ میلیون نفر از خدمات این کتابخانه دیجاتیلی استفاده می کنند.

ساختمان فعلی کتابخانه به عنوان یک پروژه بزرگ در سال ۱۹۷۰ ساخته شده و در ۲۱ مارس ۲۰۰۸ با شماره ۲۷۹ در لیست آثار تاریخی و فرهنگی ملی ثبت شده است

کتابخانه از بخش های مختلفی تشکیل شده است که مهمترین بخش های ساختار این کتابخانه عبارتند از: خدمات سازمانی و تجزیه و تحلیلی روابط خارجی امور ارائه خدمات دیجیتالی

بخش ارائه خدمات ادبیات جهان

چاپ و نشر کتب و مجله های علمی - تخصصی بخش چند رسانه ای

خدمات کتابشناسی ملی

ارائه خدمات علمی روشمند

بخش ارائه خدمات کتاب های کمیاب و نسخه های خطی خدمات مرمت و حفاظت از کتب و منابع ذخیره سازی پایان نامه های دانشگاهی نمایشگاه خدمات و برنامه های فرهنگی

.بخش کامپیوتر و پشتیبانی شبکه های کامپیوتری۲۶۳

کتابخانه علمی «قیلیم اورداسی» وابسته به کمیته علمی وزارت علوم جمهوری قزاقستان

(کتابخانه ملی جمهوری قزاقستان) 263 HaHuottanHaa 66torera Pecny6uKu Ka3axcraH http://www.nlrk.kz/page.php?lang=1

287

این کتابخانه بزرگترین ذخایر ادبی قزاقستان و منابع علوم طبیعی را با حدود ۷,۵ میلیون کتاب در اختیار دارد.

مخزن کتابخانه در بردارنده غنی ترین مجموعه های نشریات داخلی و خارجی، پایان نامه ها، مقالات علمی، کتب کتابخانه های شخصی و گونه های مختلف نسخه های خطی و الکترونیکی است.

کتابخانه قیلیم اورداسی صاحب یک مجموعه منحصر به فرد از کتابهای کمیاب و نسخه های خطی نادر است که تعداد کتابهای کتابخانه بالغ بر ۹۱ هزار کتاب و سند و نسخه های خطی آن به ۲۲ هزار نسخه و منبع ادبی شرقی آن به ۹,۹ هزار نسخه می‌رسد.

بخش قابل توجهی از کتب این کتابخانه به نسخه های نادر دانشمندان روسی که در آنها تاریخ، باستان شناسی و قوم نگاری مردم قزاق بررسی شده است اختصاص دارد.

کتابخانه قیلیم اورداسی اهداف و سیاست های فعالیت های خورد را برپایه موارد زیر پی ریزی کرده است:

ترویج اسناد علمی، فرهنگی و تاریخی

.دیجیتالی کردن آثار نادر، نسخه های خطی و منابع دیگر.

ایجاد پایگاه داده ها از متن کامل کتابها، دفترچه های راهنمای کتابشناختی علمی و مجلات علمی دانشگاهی؛

.تهیه کاتولوگ های الکترونیکی

.ارائه دسترسی به پایگاه داده های پژوهشی مراکز اطلاعات ناشران جهانی

این کتابخانه یک مرکز تبادل بین المللی کتاب است که با ۴۶۶ مؤسسه تحقیاتی در ۶۵ کشور جهان ارتباط و تبادل کتاب و اطلاعات دارد.

کتابخانه قیلیم اورداسی یک شبکه گسترده از مؤسسه تحقیقاتی در حوزه سوخت، الکتروشیمی، علوم زمین شناسی، تغذیه، ریاضیات، فیزیک، اخترشناسی و گیاه شناسی دارد.۲۶۴

کتابخانه اولین رئیس جمهور

این کتابخانه برای حفظ و حراست از کتابخانه خصوصی و آرشیو شخصی رئیس جمهور، مطالعه تاریخ شکل گیری و توسعه قزاقستان و ارتقاء ایده ها و ابتکارات رئیس‌جمهور در سطح داخل و خارج از کشور در ۱۳ مارس ۲۰۱۴ به دستور نظربایف تأسیس شد.

264 HayuHa 6H6HoTexa PTII "FbLIbIM optact" KoMTera HayK MucTepcTBa o6pa3oBaHH H HayKH (کتابخانه علمی «قیلیم اورداسی» وابسته به کمیته علمی وزارت علوم جمهوری قزاقستان) Pecny6JIKH Ka3axcTaH http://www.google.com/coop/cse?cx=006984700317456969282%3A sgfvurm99me 288

این کتابخانه که با حمایت شخصی نظربایف رئیس جمهور قزاقستان تأسیس شده است با ۲۰ هزار جلد کتاب، ۷۰۰ قطعه نمایشگاهی از مجموعه رئیس جمهور و هدایای سران و نمایندگان رسمی دولت ها و ۵۰ عنوان اثر از دوران باستان تا به امروز قزاقستان تشکیل شده است بصورت منظم با کتاب های جدید، اشیاء نمایشگاهی ارزشمند و آثار آرشیوی منحصر به فرد به روز می‌شود.

ساختمان کتابخانه که در فضای بسیار بزرگی به شکل یک گیرنده ماهواره ساخته شده است در درون خود یک ساختمان هفت طبقه را در بر دارد.

کتابخانه نه تنها دارای زیرساخت های الکترونیکی و آرشیو مدرن است، بلکه یک منبع منحصر به فرد از اطلاعات، تشکیل دهنده میراث فرهنگی و تاریخی ملی است که از طریق وب سایت رسمی به نشانی ،www.presidentlibrary.kz کتابخانه الکترونیکی نیز در دسترس است. و در کتابخانه با وجود پایگاه های متعدد الکترونیکی و پایگاه های مهم اطلاعاتی و آموزشی جهان بهره گیری از این پایگاه ها را برای کاربران فراهم می کند.

این کتابخانه که در حقیقت تابلویی از آثار آرشیو سنتی حافظه تاریخی قزاقستان است بخشی از آن به ارائه طرح ها و ابتکارات رئیس جمهور و روند پیشرفت و دست آوردهای قزاقستان پس از استقلال و ساخت شهر آستانا اختصاص یافته است.

با استفاده از نرم افزار و امکانات اینترتی زمینه بهره گیری اطلاعات و منابع موجود کتابخانه را برای کاربر فراهم کرده است: برگزاری کارگاه های آموزشی برای دانش آموزان و دانشجویان و سمینارهای علمی و انجام پژوهش های علمی و مطاله دست آوردها و چشم انداز توسعه قزاقستان از جمله فعالیت های این کتابخانه است.

این کتابخانه برای دست یابی به آخرین اطلاعات و بهترین شیوه حفظ و ارتقاء میراث رئیس جمهور در راستای توسعه قزاقستان بطور فعال با کتابخانه ها و مجامع علمی و تحقیقاتی کشورهای مختلف ارتباط تنگاتنگی دارد.۲۶۵

O Bn6noreke IIepBoro IIpe3terra Pecny6uK Ka3axcraH - JIzepa Hat ۲۶۵ (در باره کتابخانه اولین رئیس

قزاقستان -

http://presidentlibrary.kz/?page_id=4&lang=ru

289

رهبر ملت)

کتابخانه علمی آستانا

کتابخانه علمی ملی قزاقستان به عنوان یک مرکز فکری و توسعه بیشتر اطلاعات، آموزش و پرورش، و زیرساخت های پایتخت فرهنگی و آموزشی - نهاد دولتی در سال ۲۰۰۴ همزمان با انتقال پایتخت از آلماتی به آستانا افتتاح شده است.

رئیس جمهور در جریان افتتاح این کتابخانه هدف از تأسیس آن را فرصتی برای ذخیره سازی کتب و منابع بصورت دیجیتال و ورود به فضای مجازی مدرن، مکانی که نقش برجسته ای در روند آموزشی کشور دارد، معرفی کرده است.

امکانات مدرن این کتابخانه در قالب منابع الکترونیکی ، ارائه خدمات کتابشناسی ، اتاق مطالعات الکترونیکی نفت و گاز، اتاق مطالعه علوم، گروه جهانی ادبیات، اتاق مطالعه برای افراد معلول با آخرین تکنولوژی و امکانات فنی پیشرفته، از ویژگی های این کتابخانه است.

در کتابخانه حدود ۲,۵ میلیون کتاب و ۱۷ اتاق مطالعه با ۵۰۰ صندلی وجود دارد، اعضاء این کتابخانه امکان خواهند داشت تا از راه دور و از طریق وب سایت کتابخانه به آدرس http://nabrk.kz و http://nabrk.kz/wps/portal/nabrk از کتابها و منابع کتابخانه استفاده کنند. کتابخانه علاوه بر این سایت ها سایت های اینترنتی دیگری نیز برای ارائه خدمات اطلاع رسانی و منابع دیجیتالی در موضوعات مختلف دارد. سیستم تهیویه کتابخانه با یک سیستم قابل محاسبه طراحی و ساخته شده است که متناسب با وضعیت هوای بخش های مختلف کتابخانه را تنظیم می کند.همانطور که در عکس ساختمان این کتابخانه مشاهده می شود معماری ساختمان به گونه های ساخته شده است که حداکثر نور لازم در طبقات مختلف کتابخانه تأمین شود کتابخانه علمی قزاقستان شعبات مختلفی در شهرهای قزاقستان دارد.

در آستانا پایتخت قزاقستان علاوه بر کتابخانه اولین رئیس جمهور و کتابخانه علمی ملی قزاقستان تعداد ۶ کتابخانه تخصصی کودک و ۵ کتابخانه مهم دانشگاهی وجود دارد.

در پی عزیمت یک هیأت از کتابخانه علمی قزاقستان به تهران یک تفاهمنامه همکاری های تبادلات اطلاعات و فعالیت های آموزشی و پژوهشی منعقد گردید این تفاهم نامه که در ۶ ماده تنظیم شده و به امضای رئیس کتابخانه ملي جمهوري اسلامی ایران و "رئیس کتابخانه علمي قزاقستان رسیده، دو طرف در خصوص مبادله تجربه و اطلاعات در زمینه علوم کتابداری و اطلاع رساني، کتابخانه دیجیتال، نسخه شناسي، منابع نفیس

http://ortcom.kz/ru/news/dni-otkritih-dvereio-nachalis-v-biblioteke-pervogo-prezidenta-respubliki-kazahstan.9546 290

خطي، فراهم آوري، فهرست‌نویسی، منابع دیجیتال، حفاظت و مرمت منابع به توافق رسیدند .هم چنین مقررشد دو طرف در زمینه مبادله استاد و کارشناس و مواد کتابخانه ای شامل نسخه هاي خطي، منابع اطلاعاتي چاپي و غیرچاپی و اطلاعات موجود در زمینه انتشارات جدید سالانه و هم چنین تهیه و ارسال نسخه رقومی کتاب های خطی و چاپ سنگی با هم همکاری کنند .

برگزاری مشترك نمایشگاه های معرفی در سازمان طرف مقابل اعم از اسناد، پوستر و عکس از دیگر مفاد این تفاهم نامه همکاری است: این تفاهم نامه به مدت سه سال معتبر اعلام گردیده است.۲۶۶

در کتابخانه های قزاقستان هزاران نسخه خطی به زبان های مختلف مخصوصا به زباهای روسی، انگلیسی و قزاقی وجود دارد. « در بین نسخه های دستنویس بیش از ۱۰۰ نسخه دستخط فارسی وجود دارد. پیش از این تصور بر این بود که در کتابخانه های قزاقستان دستخط های فارسی نباشد در حالی که در کتابخانه قزاقستان نسخه های ارزشمندی از آثار نورالدین عبدالرحمن جامی، میر سید علی همدانی، امیر خسرو دهلوی، و رشید الدین و طواط ، نسخه هایی از گلستان سعدی، دیوان حافظ، دیوان بیدل، دیوان انوری، دیوان جامی و خمسه نظامی به چشم می خورد

نیز نگاه کنید به

کتابشناسی