سیاست ها، راهبردها و رویکردهای فرهنگی چین

سیاست­‌های راهبردی توسعه‌­ی جامع فرهنگی چین به شرح زیر است:

1- پیشبرد فرهنگ و هنر سوسیالیستی از طریق بالابردن رشد و آگاهی نخبگان، و پیاده‌سازی راهبرد تولید انبوه آثار برجسته

این راهبرد در تمامی سطوح، نهادهایی که عهد‌دار امور فرهنگی هستند را ملزم می‌کند تا پیشرفت و توسعه‌ی فعالیت‌های فرهنگی را در اولویت قرار دهند و زمینه‌های فراهم کنند تا مردم آثار بیشتر و بهتری مصرف نمایند. خلق آثار انبوه و برجسته و در شأن ملت و سازگار با نیازهای روز، از جمله راهبردهای توسعه‌ی فرهنگی و هنری چین است. به منظور پیاده‌ساختن این راهبرد، وزارت فرهنگ چین از دهه‌ی 1980 با بسیج امکانات و منابع برای اجرای طرح‌های بنیادین در جهت تضمین برآورده کردن نیازهای انسانی، و مادی طرح‌های مهم تولیدی؛ ایجاد سیستم ارزیابی و بررسی کارآمدی مدیریت و هماهنگی تولید آثار برجسته؛ تقویت مؤسسات تولید کننده‌ی برنامه؛ ایجاد سیستم پرداخت کمک هزینه‌ی مالی و پاداش‌دهی به تولیدات فرهنگی و هنری به منظور تشویق به تولید آثار هنری برجسته؛ تشویق بازارهای محلی و تأمین سرمایه‌های لازم برای تولید برنامه‌های فاخر؛ آموزش هنرآفرینان برای بهبود کفیت برنامه‌ها؛ تقویت مدیریت فعالیت‌های فرهنگی و هنری و ارزیابی لازم جهت ارتقای فرآیند کار؛ تعیین بالاترین جایزه‌ی دولتی، یعنی جایزه‌ی فرهنگ «وِنهووا» تلاش‌های گسترده‌ای را به عمل آورد.

2- تأکید بر رونق و ارتقای مدیریت بازار فرهنگی

از زمان اجرای سیاست اصلاحات و درهای باز در سال 1978، بازار فرهنگی توسعه‌ی روزافزونی یافته است. درحال حاضر، یک سیستم جامع بازار، شامل بازار نمایش، بازار سرگرمی، بازار صوتی و تصویری، بازار نشر، بازار هنری، بازار فیلم، بازار آثار باستانی، بازار آموزش هنری و بازار فرهنگ بین‌المللی، در حد قابل قبولی شکل گرفته است. این سیستم در زمینه‌ی مالکیت چندگانه‌ی دولتی، جمعی، فردی، سرمایه‌گذاری خارجی یا مشارکتی که هم‌زمان با یکدیگر توسعه می‌یابند، موفقیت‌ها را به بار آورده است. توسعه‌ی بازار فرهنگی به معنای آماده‌سازی و هدایت توسعه‌ی بازار فرهنگی، کمال بخشیدن به ساز و کار بازار، تأمین موفقیت بازار تفریحات و برنامه‌های شادی‌آفرین برای مردم از طریق مصرف محصولات فرهنگی است. قدرت بخشیدن به مدیریت به معنای: تکمیل قوانین و مقررات و تنظیم فعالیت‌های بازار فرهنگ برای ورود محصولات و خدمات فرهنگی بهتر؛ مبارزه با فعالیت‌های مختلف غیرمجاز در این بازار با استفاده از راه‌کارهای اقتصادی، اجرایی و قانونی و حراست از حقوق و منافع مشروع از طریق اعمال قانون، حمایت از حقوق مشروع کسانی که به قوانین و آیین‌نامه‌ها پایبند بوده و تقویت مدیرانی است که در چارچوب قانون کار می‌کنند؛ و استفاده از قدرت متمرکز برای پاکسازی بازار فرهنگی از طریق جمع‌آوری محصولات غیراخلاقی و انتشارات غیرمجاز، و برخورد با عرفان‌های انحرافی که باعث مسموم ساختن افکار و زندگی فرهنگی مردم می‌گردند.

3- اتخاذ مسیر صحیح، اجرای سیاست‌های کلی، در دست داشتن ابتکار، انتخاب فعالیت‌های ضروری و مهم برای گسترش نفوذ و دوستی و هدایت فعالانه‌ی مبادلات فرهنگی

دولت چین همیشه به مبادلات فرهنگی با کشورهای خارجی توجه داشته و اهمیت و نقش آن را کاملا درک می‌کند. «چوئن لای» نخست‌وزیر اسبق، مبادلات فرهنگی با سایر کشورها را به‌عنوان یکی از دو رکن اساسی روابط خارجی چین دانسته و گفته است:

«تبادل فرهنگی با کشورهای مختلف، درست مانند همکاری‌های اقتصادی، شرط مهمی برای ترویج و تثبیت صلح، دوستی و همکاری میان کشورهاست.»

دِنگ شیائو‌پینگ نیز گفته است:

«ما باید جسورانه دستاوردهای فرهنگی جوامع انسانی را جذب کرده و از آن‌ها فرا بگیریم. فرمول‌های عملی پیشرفته و روش‌های مدیریتی کشورهای امروزی (از جمله کشورهای پیشرفته‌ی کاپیتالیستی) که نمایانگر قانون تولید در جامعه‌ی مدرن است، نیز باید آموخته شوند.»

در سال 1996، «اصل «اتخاذ مسیر صحیح، پیروی از سیاست کلی در دوستی، در کنفرانس ملی مبادلات فرهنگی به تصویب رسید. براساس این اصل، در مبادلات فرهنگی، چین هرگز نظام اجتماعی و ایدئولوژی خود را به دیگران تحمیل نخواهد کرد. در عین‌حال، هرگز اجازه نمی‌دهد که کشورهای دیگر نظام‌های اجتماعی و ایدئولوژی خود را بر چین تحمیل کنند. عملکرد تبادل فرهنگی، بخش مهمی از اصلاحات چین و سیاست درهای باز این کشور است که با عمق یافتن اصلاحات، مبادلات خارجی نیز به اشکال مختلف در حال گسترش است.

4- توسعه‌ی فعالیت‌های فرهنگی مردمی بر اساس اصل «فعال، سالم، غنی و متنوع‌سازی» و خدمت به مردم

رفع نیازهای روزافزون مادی و فرهنگی توده‌ی مردم و بهبود کفیت فرهنگی کل جامعه، هدف بنیادین توسعه‌ی نهضت فرهنگی نوین سوسیالیستی است. دولت حق تمام شهروندان برای مشارکت برابر در فعالیت‌های فرهنگی را تضمین و از شرکت مردم در فعالیت‌های فرهنگی و هنری پشتیبانی می‌کند. کار فرهنگی مردمی، توسعه‌ی فعالیت‌های فرهنگی مردم، با هدف ایجاد زیربنایی محکم برای توسعه‌ی نهضت فرهنگ سوسیالیستی، حمایت از روش‌های زندگی سالم و متمدن، تشویق فرهنگ‌های محلی، شهری و روستایی، تأسیس انجمن‌های فرهنگی، تشیکلات فرهنگی و بهبود کفیت حیات فرهنگی مردم است. هدف از ساختار اصلی شبکه‌ی فرهنگی مردمی این است‌که نمایشگاه‌های هنری در سطح شهر و مراکز فرهنگی در سطح استان و پایگاه‌های فرهنگی در سطح شهرک‌ها ساخته شده و در بلندمدت یک شبکه‌ی فرهنگی که بتواند به‌طور هم‌زمان مناطق شهری و روستایی را تحت پوشش قرار دهد تشکیل و فعالیت‌های متنوع فرهنگی برای زنده نگهداشتن حیات فرهنگی مردم و بالا رفتن استاندارد زندگی آن‌ها صورت گیرد.

ترکیب فرهنگ سنتی محلی با فستیوال‌های جدید، و فرهنگ با اقتصاد و تجارت، اشتیاق مردم را برای مشارکت در فعالیت‌های فرهنگی برانگیزاند. فرهنگ استفاده از اوقات فراغت از نظر محتوا و شکل، متنوع و غنی‌تر شود. افزون بر فعالیت‌های فرهنگی سنتی از جمله نواختن سازهای موسیقی، آوازخوانی در اپرای پکن، خوشنویسی و نقاشی، فعالیت‌های دیگری مانند خوانندگی و سالن‌های حرکات موزون، اجرای کنسرت و موسیقی، و سالن‌های بازی‌های تلویزیونی و سایر سرگرمی‌ها و تفریحات نیز فعال و از سوی نهادهای دولتی و غیر دولتی مورد حمایت و تشویق قرار گیرند. ایجاد منطقه‌ی فرهنگی پیشرفته؛ دالان‌های فرهنگی مرزی؛ اجرای طرح قاصدک (پارک‌های فرهنگی)؛ سفر به ییلاقات و مناطق خوش‌آب و هوا؛ اجرای طرح دانش (گسترش کتابخانه‌های عمومی)؛ و برگزاری سال بین‌المللی هنر از جمله فعالیت‌هایی هستند که در این راستا راه‌اندازی و آغاز به کار نمایند.

5- اتخاذ سیاست‌های ویژه برای حمایت و توسعه‌ی فرهنگ اقلیت‌های قومی

همچنان که ذکر آن رفت، چین کشوری است با 56 گروه قومی مختلف که براساس اعلام رسمی دولت این کشور، همه‌ی آن‌ها در سیاست، اقتصاد و فرهنگ با هم برابر هستند و دولت برای سرعت بخشیدن به توسعه‌ی اقتصادی و فرهنگی این اقلیت‌ها، بر اساس ویژگی‌ها و نیازهای هر قوم، به آن‌ها کمک می‌کند. به ظاهر تمام گروه‌های قومی، در به کارگیری و توسعه‌ی زبان نوشتاری و گفتاری و حفظ یا اصلاح سنت‌های خود آزادند. دولت در مناطقی که اقلیت‌ها متمرکز هستند، مناطق خودمختار منطقه‌ای ایجاد کرده است. در این مناطق نهادهای مستقلی ایجاد شده‌اند که مستقل از دولت مرکزی عمل می‌کنند. بر اساس قانون اساسی و سایر قوانین، مناطق آزاد در پذیرفتن سیاست‌های ویژه و راه‌کارهای منعطف، با در نظر گرفتن ویژگی‌های محلی خود، آزادند تا توسعه‌ی اقتصادی و فرهنگی خود را دنبال کنند. نهادهای مستقل برای انجام وظایف خود، یک یا چند زبان متداول در منطقه را به کار می‌گیرند. در صورت بهره‌گیری از چندین زبان، باید زبان یکی از اقوام که دارای حاکمیت است، به عنوان زبان اصلی در نظر گرفته شود. مناطق آزاد حق توسعه‌ی ادبیات، هنر، مطبوعات، انتشارات، رادیو، فیلم و تلویزیون با ویژگی‌های ملی خود را دارا بوده و می‌توانند در سطح ملی به گردآوری، تلفیق، ترجمه و انتشار کتاب پرداخته و از میراث ملی تاریخی و فرهنگی خود که شامل مناظر طبیعی، اماکن تاریخی و آثار باستانی با ارزش می‌شود، حمایت کنند. دولت برای حفظ سنت‌های فاخر اقلیت‌ها، سیاست‌های ویژه‌ای را برای حمایت و توسعه‌ی فرهنگ و هنر آن‌ها اتخاذ کرده است. از جمله‌ی این سیاست‌ها می‌توان به تحقیق روی آثار باستانی در مناطق مرزی و اقلیت‌های قومی، حمایت از توسعه‌ی اپراهای اقلیت‌های قومی، برانگیختن رقابت بین آن‌ها برای توسعه و بهره‌برداری کامل از منابع فرهنگی غنی، و تقویت ساختار و فن‌آوری و ابزارهای مورد نیاز فرهنگی برای رشد یکسان همه‌ی فرهنگ‌های اقوام اشاره کرد. ساخت امکانات فرهنگی، تربیت نیروهای هنری و فرهنگی، مبادلات فرهنگی خارجی و حفظ آثار باستانی با اولویت به اجرا گذاشته می‌شود. در مبادلات فرهنگی و هنری خارجی، 30 تا 4 درصد از گروه‌های نمایشی هنری اعزامی به خارج از کشور را گروه‌های هنری اقلیت‌ها تشکیل می‌دهند. برای تقویت گروه‌های هنری و تربیت نیروهای فرهنگی و هنری، دانشگاه‌ها و مدارس تحت نظر دولت مرکزی، استان‌ها و مناطق خودمختار، موظفند واحدهای ویژه‌ی درسی و آموزشی برای اقلیت‌ها دایر کنند.

6- تأکید بر اصلاح و مرمت، تمرکز در پشتیبانی و حفاظت مؤثر، بهره‌گیری منطقی و تقویت مدیریت میراث تاریخی فرهنگی در عصر نوین

کشور چین با تاریخی به قدمت 5 هزار سال، یکی از معدود کشورهای دنیاست که قدیمی‌ترین آثار باستانی را دارد. نیاکان ملت چین آثار فرهنگی غنی، درخشان و ملموسی هم‌چون بناهای باستانی، مقبره‌های امپراتوران، ساختمان‌ها، کتاب‌ها و اسناد و نوشته‌های تاریخی، اسباب و ابزار، باغات، ادبیات، نقاشی‌ها، منبت‌کاری‌ها و... بسیاری از خود برجای گذاشته‌اند. افزون براین‌ها، میراث معنوی شامل آداب و رسوم، جشن‌های مناسبتی، مهارت‌های سنتی، ترانه‌ها و آوازهای محلی، ضرب المثل‌ها، ادبیات شفاهی، نغمه‌های کودکانه، اپراهای محلی، آکروبات و بندبازی نیز از میراث فرهنگی برجای مانده از آن‌ها است. این آثارگوناگون و متنوع نشانگر فرزانگی اقوام 56 گانه‌ی چین، و نتیجه‌ی تعامل و جذب از دیگر فرهنگ‌ها و تمدن‌های دنیا است. این آثار نه تنها برای چین، بلکه برای کل بشریت میراثی با ارزش به شمار می‌روند. با توجه به قدمت هزاران ساله‌ی بسیاری از این آثار، و احتمال تخریب و نابودی آن‌ها در اثر عوامل طبیعی و انسانی، چنان‌چه برای حراست و حفاظت از آن‌ها اقدامی نشود، احتمالاً نابود خواهند شد. برای ایجاد هماهنگی بین حفاظت و بهره‌برداری منطقی از این آثار، دولت وظیفه‌ی «حفاظت مؤثر، بهره‌برداری منطقی و تقویت مدیریت» را که لازمه‌ی حفاظت از آثار و بهره‌برداری اقتصادی، حفاظت از آثار و منافع مردم، و نیز سیستم مدیریتی و نظام اقتصادی بازار سوسیالیستی است، بر عهده دارد.

دولت چین برای حفظ و نگهداری از آثار باستانی، سیستم حفاظتی طبقه‌بندی شده‌ای را به مورد اجرا گذاشته و آثار باستانی و تاریخی منقول را براساس ارزش آن‌ها به سه دسته‌ی محلی (درجه‌ی3) ملی (درجه‌ی2) و بین المللی (درجه‌ی1) تقسیم کرده و از آن‌ها به شکل علمی نگهداری می‌شود. از آثار باستانی غیرمنقول نیز از طریق اعطای حق مالکیت به مؤسسات حفاظت از آثار، حراست می‌شوند. در این نظام، مسئولیت حفاظت از آثار به حکومت‌های مرکزی و محلی واگذار شده است.

7- تقویت و توسعه‌ی مدیریت و مسئولیت‌ رسانه‌های خبری، تبلیغاتی و انتشاراتی

از آغاز اجرای سیاست‌ اصلاحات و درهای باز، مسئولیت رسانه‌های خبری، تبلیغاتی و انتشاراتی چین، گسترش سریعی یافته‌اند. درحال‌حاضر، در این کشور بیش از دو هزار روزنامه، نزدیک به ده هزار فصلنامه و مجله و نزدیک به600 چاپخانه فعالیت دارد که سالانه بیش از سیصدهزار عنوان کتاب در زمینه‌های مختلف منتشر می‌کنند. چین، بیش از 350 مؤسسه‌ی بزرگ تولید و تکثیر اقلام صوتی و تصویری وجود دارد که سالانه صدها میلیون محصول تولید و منتشر می‌کنند. افزون براین‌ها، بیش از 1200 ایستگاه رادیویی و نزدیک به هزار ایستگاه تلویزیونی فعال هستند که میزان پوشش تلویزیونی در کشور به /3/96درصدرسیده است. امروزه روزنامه، مجله، رادیو و تلویزیون و اینترنت، بخش قابل توجهی از زندگی روزانه‌ی مردم چین را تحت تأثیر قرار داده است. استفاده‌ی وسیع از علوم و تکنولوژی‌های مدرن، و وسایل اطلاع رسانی چندرسانه‌ای و ارتباطات ماهواره‌ای، موجب بهبود امور خبری، تبلیغاتی و انتشاراتی شده و قدرت رقابت‌پذیری چین در این زمینه‌ها را به میزان زیادی افزایش داده است. برنامه‌های رادیویی و تلویزیون ماهواره‌ای چین امروزه به زبان‌های مختلف در سرتاسر جهان شامل آسیا، اروپای شرقی، آفریقای شمالی و آمریکای شمالی پخش و موجب بهبود مبادلات فرهنگی و رسانه‌ای چین با سایر کشورها شده است.

براساس قوانین دولت چین، آزادی مطبوعات سوسیالیستی شامل آزادی بیان و نشر، بخشی از حقوق دموکراتیک در نظام سوسیالیستی است که حق حاکمیت مردم بر کشور را تضمین می‌کند.از این منظر آزادی مطبوعات سوسیالیستی دو بعد دارد: نخست آنکه مردم از رویدادهای واقعی داخلی و خارجی و اطلاعات مختلف آگاهی پیدا می‌کنند، در امور دولتی و مدیریت امور اجتماعی مشارکت می‌کنند و نهادهای دولتی و دولتمردان را از طریق رسانه‌ها تحت نظارت دارند. دوم آنکه نظرات خود را اظهار کرده و به بحث آزاد می‌پردازند و طی این بحث‌ها، نظرات خود را تکمیل و در آن بازنگری کرده و توسط رسانه‌ها آموزش می‌بینند.

نیز نگاه کنید به

سیاست های فرهنگی چین؛ سیاست های راهبردی توسعه جامعه فرهنگی چین