زبان و گویش های متداول در سودان

به‌طور کلّی یکصد و پانزده زبان و صدها گویش در جمهوری سودان وجود دارد. ‌به‌رغم تعّدد و تنوّع زبان‌ها و گویش‌ها در جمهوری سودان، تقریباً همه مردم‌ این سرزمین، به زبان عربی محلّی (سودانی)، تسلّط دارند و از نظر گفتگو و ارتباط با هم‌میهنان خویش، مشکلی ندارند.

لهجه محلّی عربی ـ که در سودان «الدّارجه» نامیده می‌شود همانند زبان‌های دیگر در گذر زمان، دچار تغییراتی شده و از عربی اصیل و فصیح فاصله گرفته است. ‌ این تغییرات در بیشتر موارد جزئی است و واژگان یا اصطلاح سودانی با اصل آن در عربی فصیح تفاوت چندانی ندارد؛ امّا در بعضی موارد تفاوت میان آنها آشکار است. به گونه‌ای که واژگان یا اصطلاح سودانی با اصل آن در زبان اصیل و فصیح عربی، هیچ شباهتی ندارد. برای بیان‌ این نکته، به برخی واژگان و اصطلاحات خاص و پرکاربرد در لهجه سودانی اشاره می‌شود:

برخی واژگان و اصطلاحات خاص و پرکاربرد در لهجه سودانی و معادل‌های فارسی و عربی آنها

واژگان یا اصطلاح در		ترجمه(فارسی)
عربی اصیل	لهجه سودانی
جیّد	کویّس	خوب
أرید	دایر، عایز	می‌خواهم
ولد	وَد	فرزند
جمیل	سَمِح	زیبا، خوب
أین؟	وین؟	کجا؟
الآن	هسی	الان، اکنون
طاوله	طربیزه	میز
شخص	زول	انسان، شخص
ذاهب	ماشی، رایح	روان، رونده
اُنظُر	ع این، شوف	نگاه کن
غرفه	اوضه [i]	اتاق
سیئ، ردیء	کعب شین	بد
الیوم	اللیله[ii]	امروز، امشب
ملکی	بتاعی، حقّی	مال من
مرحاض	ادبخانه[iii]، حمّام	سرویس بهداشتی

واژگان یا اصطلاح در		ترجمه(فارسی)
عربی اصیل	لهجه سودانی
مستشفی	استبتالیه، شفخانه[iv]	بیمارستان
صیدلیّه	اجزخانه	داروخانه
ذلک	ده	آن
هذا	دی	این
غرض	حاجه	هدف، منظور
أرغب فی الشیئ	نفسی فی الحاجه دی	من‌ این را می‌خواهم. به‌ این علاقه‌مندم.
	أنا دایر کده	من آن را می‌خواهم. به آن علاقه‌مندم.
جدّه	حبوبه	مادر بزرگ
امرأه	مره	زن
طفل	شافع[v]	کودک
بنت	بت	دختر
متی؟	متین؟	کی؟ چه وقت؟
القهوه	الجبنه	قهوه
بارد	ساقط	سرد
الشّتاء	السّقط	زمستان

در بیشتر ادارات دولتی و مراکز آموزشی، به‌ویژه دانشگاه‌های مهم سودان، زبان انگلیسی، به‌عنوان زبان دوّم و درکنار عربی به‌کار می‌رود. برخی دیگر از مهم‌ترین زبان‌ها و گویش‌های رایج در جمهوری سودان، عبارت‌اند از:

• زبان «بجّه» که در حقیقت چند زبان مشابه رایج در مناطق شرقی سودان است؛

• زبان «فور» که زبانی باستانی است و در میان قبایل «فور» در غرب سودان رواج دارد؛

• زبان‌های «نوبه‌ای» رایج در شمال سودان، میان قبایل «دنقلاویه» یا «دناقله»، «محسیه» و «حلفاویه»؛

• زبان‌های نوبه‌ای رایج در مناطق کوهستانی کُردُفان؛

• «نیلوحامیه» که زبان قبایل «باریا» و «اتوکا» است؛

• زبان‌های سودانی رایج در میان قبایل «زاندی»

نیز نگاه کنید به

زبان ژاپنی؛ زبان روسی؛ زبان رسمی کانادا؛ زبان و خط کوبایی؛ زبان و خط تونسی؛ زبان افغانستان؛ زبان چینی؛ زبان سنگال؛ زبان و خط فرانسوی؛ زبان و خط آرژانتینی؛ زبان و خط رسمی مالی؛ زبان و خط رسمی ساحل عاج؛ زبان و خط رسمی تایلند؛ زبان اوکراین؛ زبان اسپانیایی؛ زبان و خط رسمی اردن؛ زبان و خط رسمی اتیوپی؛ زبان و خط رسمی سیرالئون؛ زبان و خط رسمی قطر

پاورقی

[i] اصل این کلمه ترکی است.

[ii] در زبان محلّی سودانی«اللیله» به معنی «امروز» و «امشب» به‌کار می‌رود؛ بی آنکه به ساعتی از شب یا روز اشاره‌ای داشته باشد.

[iii] برگرفته از دو واژه فارسی«ادب» و «خانه» که در ترکی استانبولی هم به معنی «سرویس بهداشتی» به‌کار می‌رود.

[iv] برگرفته از دو واژه «شفا» و «خانه» که در ترکی به معنی بیمارستان است.

[v] اصل این کلمه در عربی اصیل یعنی شفاعت کننده