گروه های مذهبی و قومی عراق

گروه های مذهبی و قومی اصلی کشور عراق عبارتند از: شیعیان، سنی ها، مسیحیان، مندایی ها (صائبین) و ایزدی ها هستند که در ذیل شرح داده شده است:

شیعیان

رژیم صدام حسین از بدو شکل گیری، فشارهای مضاعفی بر شیعیان عراق وارد آورد. آنها همواره از دستیابی به مناصب کلیدی محروم بودند. سیاست رژیم بعث عراق در خصوص محدودسازی شیعیان مورد حمایت کشورهای عربی و قدرتهای بین المللی قرار داشت. پس از صدام حسین، شیعیان به خوبی توانسته اند با اتکا به مؤلفه های قدرت خود از فرصت پیش آمده بهره برداری کنند و حضور سیاسی خود را در عراق تعمیق بخشند؛  به طوری که امروز هیچ قدرتی نمی تواند بدون در نظر گرفتن شیعیان در عراق نقش آفرینی کند و بدون ملاحظات ساختار توزیع قدرت سیاسی در عراق که شیعیان در آن برجستگی فراوانی دارند، تأثیرگذار باشد. احزاب شیعه مانند ائتلاف ملی عراق (شامل حزب الدعوه، جنبش صدر، سازمان عمل اسلامی و دیگران) و گروههای نزدیک به ایران (مانند حزب الله عراق و فتح) نقش محوری در حکومت ایفا می کنند. در ۳۰ ژانویه ۲۰۰۵ که انتخابات مجلس عراق برگزار شد، شیعیان ۱۴۰ کرسی از ۲۷۵ کرسی را به دست آوردند. ابراهیم جعفری دولت جدید را تشکیل داد. در روز ۱۰ می‌ ۲۰۰۵ تعداد ۵۵ نفر که ۲۸ نفرشان از لیست شیعیان بود، برای تدوین قانون اساسی تعیین شدند. اندکی بعد با مشارکت بیشتر اهل سنت این افراد به ۷۵ نفر رسید. در ۲۵ اکتبر ۲۰۰۵ انتخابات برای همه‌پرسی قانون اساسی عراق برگزار شد و با ۷۸٪ رای موافق به تصویب رسید. در حال حاضر نخست‌وزیری در اختیار شیعیان است و تاکنون، ابراهیم جعفری، نوری مالکی، حیدر عبادی، عادل عبدالمهدی و مصطفی الکاظمی ومحمد شیاع السودانی به سمت نخست‌وزیری دست یافته‌اند.

سنی ها

عرب های سنی به رغم اقلیت بودن، ازگذشته های دور برحیات سیاسی و اجتماعی عراق استیلا داشته اند. حمله امریکا به عراق نه تنها باعث فروپاشی رژیم صدام، بلکه موجب اضمحلال دولت سنی محور در عراق شد. گروههای سنی در عراق پس از صدام، رویکرد متغیری در خصوص مسائل داخلی عراق و بازیگران خارجی داشته اند. اعراب اهل سنت عراق، کشورهای عربی را حامی طبیعی و دائم خود تلقی می‌کنند و حتی بخش عمده از رفتارها و نقش آفرینیهای گروههای سنی بر اساس دیدگاهها و خط مشیهای دولتهای عربی است. رویکرد آنها در قبال آمریکا متغیر و با توجه به تنوع گروههای سیاسی، متفاوت بوده است. در خصوص ایران نیز میان سنی ها دیدگاههای متفاوتی وجود دارد، اما در مجموع سوءظن ها و تردیدهای بسیاری در خصوص نقش ایران در عراق در میان اکثر گروههای سنی مشاهده می شود. اهل سنت عراق امروزه به این امر واقف اند که عصر صدام اعاده شدنی نیست و واقعیات و نیروهای جدیدی، آینده عراق را رقم میزند. از این رو کوشیده اند در فرایند دموکراتیک وارد شوند و از همه امکانات و قابلیت های خویش برای به حداکثر رساندن منافع و امتیازات اهل سنت استفاده کنند؛ در حال حاضر ریاست پارلمان عراق دست اهل تسنن است.

مسیحیان

مسیحیان عراق قرن ها در عراق حضور داشتند و در دوره‌های مختلف از حقوق نسبی برخوردار بودند، اما پس از ۲۰۰۳ و تشدید خشونت های فرقه ایی، مجبور به مهاجرت شدند. جمعیت آنها پیش از سال ۲۰۰۳، حدود ۱.۵ میلیون نفر (۶–۸٪ جمعیت) بود، اما پس از جنگ ها، خشونت ها و حمله داعش، این تعداد به حدود ۲۵۰–۳۰۰ هزار نفر (کمتر از ۱٪) کاهش یافته است. بیشتر آنها در مناطق شمالی (مثل نینوا، دهوک، و اربیل) و بغداد زندگی می کنند.گروه های اصلی مسیحیان شامل کلدانی ها، آشوری ها، سریانی ها، و ارمنی ها هستند. قانون اساسی عراق ۵ کرسی از ۳۲۹ کرسی پارلمان را برای اقلیت های مذهبی در نظر گرفته است. که بیشتر آنها به مسیحیان اختصاص دارد . اما نفوذ آنها در تصویب قوانین کلیدی محدود است. کاهش جمعیت، تهدیدات امنیتی و اختلافات داخلی باعث تضعیف نقش مسیحیان در ساختار سیاسی عراق شده است.

مندایی ها (صائبین)

یکی از قدیمی ترین جوامع مذهبی در عراق هستند که پیرو آیین مندایی (پیروان حضرت یحیی) و دارای متون مقدس منحصربه فرد مانند هستند. این جامعه کوچک مذهبی قرن ها در مناطق جنوبی عراق، بویژه در اطراف رودخانه های دجله و فرات زندگی می کردند، اما به دلیل آزار و اذیت های تاریخی و خشونت های اخیر، جمعیت آنها به شدت کاهش یافته است. قانون اساسی عراق مندایی ها را بعنوان یک اقلیت مذهبی رسمی میشناسد (اصل 5)، اما در عمل، حقوق آنها بطور کامل رعایت نمی شود. برخلاف مسیحیان و ایزدی ها، سهمیه اختصاصی در پارلمان عراق ندارند. بیش از ۹۰٪ جامعه مندایی عراق به دلیل ناامنی و فشار اقتصادی-اجتماعی، کشور را ترک کرده اند. این امر هویت فرهنگی آنها را در معرض خطر انقراض قرار داده است.

ایزدی ها

یکی از جوامع کهن و متمایز مذهبی در عراق هستند که به دلیل باورهای منحصربه فرد و سابقه تاریخی طولانی شناخته می شوند. این گروه به دلیل آزار و اذیتهای شدید، بویژه توسط گروه تروریستی داعش در سال ۲۰۱۴، توجه جهانیان را به خود جلب کردند. قانون اساسی عراق، ایزدی ها را بعنوان یک اقلیت مذهبی رسمی به رسمیت می شناسد. در پارلمان عراق، یک کرسی اختصاصی برای ایزدی ها در نظرگرفته شده است. آنها در استان نینوا و اقلیم کردستان، حضور دارند.

نیز نگاه کنید به

اقوام و قبایل مالی؛ اقوام و قبایل سیرالئون؛ گروه های قومی اتیوپی؛ اقوام و قبایل زیمبابوه؛ گروه های قومی اسپانیا؛ گروه های قومی قزاقستان؛ ساختار قومی جمعیت بنگلادش؛ نژادها و اقوام سریلانکا؛ گروهای قومی و نژادی در تاجیکستان؛ اقلیت های قومی سوریه؛ نژادهای آرژانتین؛ اقوام و نژادهای اردن؛ نژاد در اسپانیا؛ نژادها در زیمبابوه؛ اقوام و نژادهای سودان؛ نژاد در کوبا؛ نژاد در ژاپن؛ نژاد افغانستان؛ نژاد در سنگال؛ نژادها و اقوام قزاقستان

نویسنده مقاله

إسراء قطبی فرد