آسیب شناسی اجتماعی در اردن: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
بدون خلاصۀ ویرایش
 
خط ۱: خط ۱:
[[اردن]] مقصدي براي زنان و مردان از كشورهاي جنوب و جنوب شرق آسيا محسوب مي شود. اين مردان و زنان با هدف كار به اردن مهاجرت مي كنند. زناني از كشورهاي بنگلادش، سريلانكا، اندونزي و فيليپين براي خدمات خانگي به اردن سفر مي كنند كه بعضي از آنها به روسپيگري و بزهكاري روي مي آورند.
[[اردن]] مقصدی برای زنان و مردان از کشورهای جنوب و جنوب شرق آسیا محسوب می‌شود. این مردان و زنان با هدف کار به [[اردن]] مهاجرت می‌کنند. زنانی از کشورهای [[بنگلادش]]، [[سریلانکا]]، اندونزی و فیلیپین برای خدمات خانگی به [[اردن]] سفر می‌کنند که بعضی از آن‌ها به روسپیگری و بزهکاری روی می‌آورند. بسیاری از این مهاجران در [[اردن]] با مشکلاتی همچون عدم پرداخت حقوق،‌ تهدید و سوء استفاده‌های جسمی‌ و جنسی روبرو هستند و این موارد افزون بر مشکلاتی است که در داخل جامعه [[اردن]] وجود دارد. ماه آگوست در [[اردن]] ماهی است که آمار جرم و جنایت افزایش ویژه‌ای پیدا می‌کند و این جرم و جنایت بیشتر مربوط به قتل، درگیری‌های قبیله‌ای، تجاوز به عنف و تلاش برای خودکشی هستند.


بسياري از اين مهاجران در اردن با مشكلاتي همچون عدم پرداخت حقوق،‌ تهديد و سوء استفاده هاي جسمي و جنسي روبرو هستند و اين موارد افزون بر مشكلاتي است كه در داخل [[جامعه اردن]] وجود دارد.
یکی دیگر از دلایل چنین اعمالی مشکلات اقتصادی است که گریبان‌گیر مردم [[اردن]] شده است. [[اردن]] شاید بیش از بسیاری از کشورهای دیگر تحت تاثیر بحران اقتصاد جهانی قرار گرفته است و نمود این تاثیرات را می‌توان در افزایش جرم و جنایت، بیکاری، موقعیت‌های اقتصادی سخت و فقر روز افزون مشاهده کرد. این موقعیت با از دست رفتن میلیون‌ها میلیون دینار مردم [[اردن]] در بورس شدید و شدیدتر می‌شود. موقعیت اقتصادی مردم رابطه‌‌ی مستقیمی‌ با جرم و جنایت دارد. در ادامه به بعضی از آمار و ارقام ارائه شده توسط دبیرخانه سازمان ملل در بخش اقتصاد و امور اجتماعی اشاره خواهد شد.
 
ماه آگوست در اردن ماهي است كه آمار جرم و جنايت افزايش ويژه اي پيدا مي كند و اين جرم و جنايت بيشتر مربوط به قتل، درگيري هاي قبيله اي، تجاوز به عنف و تلاش براي خودكشي هستند.
 
يكي ديگر از دلايل چنين اعمالي مشكلات اقتصادي است كه گريبانگير مردم اردن شده است. اردن شايد بيش از بسياري از كشورهاي ديگر تحت تاثير بحران اقتصاد جهاني قرار گرفته است و نمود اين تاثيرات را مي توان در افزايش جرم و جنايت، بيكاري، موقعيت هاي اقتصادي سخت و فقر روزافزون مشاهده كرد. اين موقعيت با از دست رفتن ميليون ها ميليون دينار مردم اردن در بورس شديد و شديدتر مي شود. موقعيت اقتصادي مردم رابطه ي مستقيمي با جرم و جنايت دارد. در ادامه به بعضي از آمار و ارقام ارائه شده توسط دبيرخانه سازمان ملل در بخش اقتصاد و امور اجتماعي اشاره خواهد شد.


آمار جرم در اردن
آمار جرم در اردن


جرايم عمومي در اردن (1998 تا 2007)
جرایم عمومی‌ در اردن (1998 تا 2007)
 


اعدا بالا نشان دهنده ي اين موضوع اند كه آمار جرم در اردن بين سال هاي 1998 تا 2001 بطور يكنواخت افزايش يافته است اما از 2002 اين آمار كاهش يافته است و اين روند تا پايان سال 2005 ادامه داشته است و سپس مجددا از سال 2006 آمار جرم به شكل قابل تاملي افزايش يافته است. البته اين نكته قابل ذكر است كه اين افزايش را به علت به حساب آوردن تمام جرايم و آنهايي كه قبلا حساب نشده بودند، مي دانند. همچنين اعداد بالا نشان دهنده ي اين موضوعند كه جرم و جنايات انجام شده در اردن بين سال هاي 2003 تا 2007 كمتر از نيمي از تمام جرم و جنايات شكل گرفته در دوران هاي قبل است.
اعدا بالا نشان‌دهنده‌‌ی این موضوع اند که آمار جرم در [[اردن]] بین سال‌های 1998 تا 2001 بطور یکنواخت افزایش یافته است اما از 2002 این آمار کاهش یافته است و این روند تا پایان سال 2005 ادامه داشته است و سپس مجددا از سال 2006 آمار جرم به شکل قابل‌تاملی افزایش یافته است. البته‌ این نکته قابل ذکر است که‌ این افزایش را به علت به حساب آوردن تمام جرایم و آن‌هایی که قبلا حساب نشده بودند، می‌دانند. همچنین اعداد بالا نشان‌دهنده‌ی این موضوعند که جرم و جنایات انجام شده در [[اردن]] بین سال‌های 2003 تا 2007 کمتر از نیمی‌ از تمام جرم و جنایات شکل گرفته در دوران‌های قبل است.


جدول
جدول


درجه شيوع جرايم در اردن هنوز به نسبت منطقي و قابل كنترل است.
درجه شیوع جرایم در [[اردن]] هنوز به نسبت منطقی و قابل کنترل است.


در اين جدول آمار نشان دهنده ي افزايش جرايم عمومي در سال 2007 در مقايسه با سال 2003 است.
در این جدول آمار نشان‌دهنده‌ی افزایش جرایم عمومی‌ در سال 2007 در مقایسه با سال 2003 است.


جدول
جدول


آمار این جدول نشان می‌دهد که جرایم صورت گرفته به وسیله جوانان در اردن 11/2% کل جرایم صورت گرفته در سال 2007 است که بیشترین آمار مربوط به جرایم مرتبط با دارایی و اموال است<ref>برگرفته از http://www.culture.gove.jo/</ref>.


آمار اين جدول نشان مي دهد كه جرايم صورت گرفته به وسيله جوانان در اردن 2/11% كل جرايم صورت گرفته در سال 2007 است كه بيشترين آمار مربوط به جرايم مرتبط با دارايي و اموال است. (4)
به گزارش خبرگزاری فارس خشونت اجتماعی در اردن درسال‌های گذشته به طور چشمگیری افزایش یافته است و درسایه سهل‌انگاری دولت، این پدیده شوم هر روز قربانیان بیشتری می‌گیرد.
 
به گزارش خبرگزاری فارس خشونت اجتماعی دراردن درسال های گذشته به طور چشمگیری افزایش یافته است و درسایه سهل انگاری دولت، این پدیده شوم هرروز قربانیان بیشتری می گیرد.


به گزارش این خبرگزاری، باوجود ادعاهای مکرر دولت اردن درزمینه کنترل خشونت دراین کشور، چندسالی است که خشونت اجتماعی دراردن تبدیل به یک پدیده اجتماعی شده است و باوجود ابراز نگرانی مستمر سازمان های حقوق بشرونیز کارشناسان امور اجتماعی، این مسأله هرروز شتاب بیشتری به خود می گیرد.
به گزارش این خبرگزاری، باوجود ادعاهای مکرر دولت [[اردن]] درزمینه کنترل خشونت در این کشور، چندسالی است که خشونت اجتماعی در [[اردن]] تبدیل به یک پدیده اجتماعی شده است و باوجود ابراز نگرانی مستمر سازمان‌های حقوق بشر و نیز کارشناسان امور اجتماعی، این مسأله هر روز شتاب بیشتری به خود می‌گیرد.


درکنارتمام دلایلی که برای افزایش خشونت اجتماعی دراردن وجود دارد، اصلی ترین دلیل افزایش این پدیده این است که دولت اردن با وجود شواهد بسیار باور ندارد که این مسأله یکی از چالش های اساسی این کشور کوچک و کم جمعیت است و همواره ادعا می کند که جامعه اردن جامعه ای عاری از خشونت است و دولت بر تمامی مسائل اشراف کامل دارد.
در کنار تمام دلایلی که برای افزایش خشونت اجتماعی در [[اردن]] وجود دارد، اصلی‌ترین دلیل افزایش این پدیده‌ این است که دولت [[اردن]] با وجود شواهد بسیار باور ندارد که‌ این مسأله یکی از چالش‌های اساسی این کشور کوچک و کم‌جمعیت است و همواره ادعا می‌کند که جامعه [[اردن]] جامعه‌ای عاری از خشونت است و دولت بر تمامی‌ مسائل اشراف کامل دارد.


می توان این مسئله با رابطه بین بیمارو پزشک مقایسه کرد؛ زیرا اگر پزشک بتواند نوع بیماری را تشخیص دهد کار درمان بسیار آسان تر انجام خواهدشد و دولت اردن نیز تازمانی که شدت خشونت غیرطبیعی موجود درجامعه اش را نپذیرد نمی تواند درراستای اصلاح آن گام بردارد بانگاهی به آمارجرایم شهروندان اردنی درسال های اخیر به روشنی می توان سیرصعودی خشونت اجتماعی را دراین کشوردید.
می‌توان این مسئله با رابطه بین بیمار و پزشک مقایسه کرد؛ زیرا اگر پزشک بتواند نوع بیماری را تشخیص دهد کار درمان بسیار آسان‌تر انجام خواهد شد و دولت [[اردن]] نیز تا زمانی که شدت خشونت غیر طبیعی موجود درجامعه‌اش را نپذیرد نمی‌تواند در راستای اصلاح آن گام بردارد با نگاهی به آمار جرایم شهروندان اردنی در سال‌های اخیر به روشنی می‌توان سیر صعودی خشونت اجتماعی را در این کشور دید.


به عنوان مثال کشور اردن که ساختاری عشایری دارد، باوجود ادعاهای مقامات این کشور مبنی برهمسویی شهروندان با فرهنگ روز غرب، اختلافات عشایری یکی از بزرگترین چالش های اجتماعی دراین کشورعربی محسوب می شود. در نظام عشیره ای قانون مجازات های کشور و قوانین قوه قضائیه جایگاهی ندارد و تنها قانون عشیره حکمرانی می کند؛ به عنوان نمونه اگر فردی از یک عشیره توسط عشیره ی دیگر به قتل برسد، عشیره مقتول به جای پیگیری موضوع از طریق مراجع قضائی، خود درصدد انتقام گیری برمی آیند و گاهی این مساله منجربه کشته شدن ده ها تن ازاعضای دو عشیره می شود.
به عنوان مثال کشور [[اردن]] که ساختاری عشایری دارد، باوجود ادعاهای مقامات این کشور مبنی بر همسویی شهروندان با فرهنگ روز غرب، اختلافات عشایری یکی از بزرگترین چالش‌های اجتماعی در این کشور عربی محسوب می‌شود. در نظام عشیره‌ای قانون مجازات‌های کشور و قوانین قوه قضائیه جایگاهی ندارد و تنها قانون عشیره حکمرانی می‌کند؛ به عنوان نمونه اگر فردی از یک عشیره توسط عشیره‌‌ی دیگر به قتل برسد، عشیره مقتول به جای پیگیری موضوع از طریق مراجع قضائی، خود در صدد انتقام‌گیری برمی‌آیند و گاهی این مساله منجربه کشته شدن ده‌ها تن از اعضای دو عشیره می‌شود.


یکی از اساتید جامعه شناسی دانشگاه اردن درهمین راستا به خبرگزاری اعلام کرده : نظام عشایری از دوران جاهلیت درمیان اعراب وجود داشته است ولی درعصر حاضر این ارزش ها درجوامع بشری جایگاهی ندارد و این مسئولیت دولت است که درزمینه مبارزه بادرگیری های عشیره ای فرهنگ سازی کند ولی متاسفانه شاهد هستیم که دولت اردن در این راستا هیچ اقدامی انجام نمی دهد وتنها زمانی که درگیری میان دوعشیره به خشونت های جدی می رسد به منظور آتش بس، نقش واسطه را ایفا می کند که دربسیاری ازمواقع نیز سران عشیره وساطت دولت را نمی پذیرند از دیگر مصادیق خشونت در اردن بحث خشونت در خانواده هاست و در آخرین نظرسنجی که درسال 2008 توسط شورای ملی امور خانواده در اردن صورت گرفت مشخص شد که 73% از خانواده های اردنی گرفتار پدیده شوم خشونت هستند.
یکی از اساتید جامعه‌شناسی دانشگاه [[اردن]] در همین راستا به خبرگزاری اعلام کرده:


سالانه بیش از دوهزار کودک دراثر خشونت درخانواده ها به مراکز حمایتی کودکان تحویل داده می شوند تا از گزند خشونت درامان بمانند و بتوانند در آرامش به تحصیل و زندگی روزمره خود ادامه دهند. براساس اعلام اتحادیه زنان اردن، روزانه به طور متوسط سه زن در اثر اعمال خشونت به این اتحادیه مراجعه می کنند و خواستار در اختیار گرفتن سرپناهی جهت ادامه زندگی می شوند.
نظام عشایری از دوران جاهلیت درمیان اعراب وجود داشته است ولی در عصر حاضر این ارزش‌ها در جوامع بشری جایگاهی ندارد و این مسئولیت دولت است که در زمینه مبارزه با درگیری‌های عشیره‌ای فرهنگ‌سازی کند ولی متاسفانه شاهد هستیم که دولت [[اردن]] در این راستا هیچ اقدامی‌ انجام نمی‌دهد و تنها زمانی که درگیری میان دو عشیره به خشونت‌های جدی می‌رسد به منظور آتش بس، نقش واسطه را ایفا می‌کند که دربسیاری ازمواقع نیز سران عشیره وساطت دولت را نمی‌پذیرند از دیگر مصادیق خشونت در [[اردن]] بحث خشونت در خانواده‌هاست و در آخرین نظرسنجی که درسال 2008 توسط شورای ملی امور خانواده در [[اردن]] صورت گرفت مشخص شد که 73% از خانواده‌های اردنی گرفتار پدیده شوم خشونت هستند.


ل.ن از جامعه شناسان اردن نیز درپاسخ به سوال خبرنگار فارس پیرامون راه های مبارزه با اعمال خشونت اجتماعی دراردن گفت : مشکل خشونت درجامعه و خانواده های اردنی ریشه ای کهن دارد. وی افزود : تنها راه مبارزه با این پدیده فرهنگ سازی درمیان شهروندان است و این مساله بخشی وظایف دولت محسوب می شود؛ ولی متأسفانه تاکنون اقدام مناسبی جهت فرهنگ سازی و تغییر باورهای نادرست جامعه صورت نگرفته است.
سالانه بیش از دو هزار کودک دراثر خشونت در خانواده‌ها به مراکز حمایتی کودکان تحویل داده می‌شوند تا از گزند خشونت درامان بمانند و بتوانند در آرامش به تحصیل و زندگی روزمره خود ادامه دهند. براساس اعلام اتحادیه زنان [[اردن]]، روزانه به‌طور متوسط سه زن در اثر اعمال خشونت به‌ این اتحادیه مراجعه می‌کنند و خواستار در اختیار گرفتن سر پناهی جهت ادامه زندگی می‌شوند.


درکنار بی توجهی و بی برنامگی حکومت اردن دررویارویی با چنین پدیده شومی می توان دلایل افزایش خشونت اجتماعی دراردن را درموارد ذیل خلاصه کرد :
ل.ن از جامعه شناسان [[اردن]] نیز درپاسخ به سوال خبرنگار فارس پیرامون راه‌های مبارزه با اعمال خشونت اجتماعی در [[اردن]] گفت:<blockquote>مشکل خشونت درجامعه و خانواده‌های اردنی ریشه‌ای کهن دارد.</blockquote>وی افزود: تنها راه مبارزه با این پدیده فرهنگ‌سازی درمیان شهروندان است و این مساله بخشی از وظایف دولت محسوب می‌شود؛ ولی متأسفانه تا کنون اقدام مناسبی جهت فرهنگ‌سازی و تغییر باورهای نادرست جامعه صورت نگرفته است.


فقر و بیکاری : یکی از معضلات اصلی جامعه اردن مساله فقر وبیکاری است که درنتیجه بحران های اقتصادی ونیز سیاست های نادرست اقتصادی دولت به وجود آمده است و به یکی از اصلی ترین چالش های جامعه کوچک اردن تبدیل شده است.
درکنار بی‌توجهی و بی‌برنامگی حکومت [[اردن]] در رویارویی با چنین پدیده شومی‌ می‌توان دلایل افزایش خشونت اجتماعی در [[اردن]] را در موارد ذیل خلاصه کرد:


احساس سرخوردگی : به دلیل سیاست اقتصادی دولت اردن درسال های اخیر، فاصله طبقاتی میان اقشار مختلف اردن افزایش یافته وهمین مساله سبب شده که قشربزرگی از جامعه اردن که زیرخط فقر قرار دارند دچار سرخوردگی شده و به همین دلیل به خشونت های اجتماعی و خانوادگی روآورند.
فقر و بیکاری: یکی از معضلات اصلی جامعه [[اردن]] مساله فقر و بیکاری است که در نتیجه بحران‌های اقتصادی و نیز سیاست‌های نادرست اقتصادی دولت به وجود آمده است و به یکی از اصلی‌ترین چالش‌های جامعه کوچک [[اردن]] تبدیل شده است.


نادیده گرفتن حقوق شهروندان : شهروندان اردنی به دلیل ساختار پادشاهی این کشور، عدم وجود دموکراسی حقیقی ونیز سیاست های خودسرانه دولت که غالبا همسو با سیاست های [[ایالات متحده]] و رژیم صهیونیستی است ، درتعیین سیاست های کشور نقشی ندارند و این مسأله درنزد شهروندان به معضل تبدیل شده است.
احساس سرخوردگی: به دلیل سیاست اقتصادی دولت [[اردن]] درسال‌های اخیر، فاصله طبقاتی میان اقشار مختلف [[اردن]] افزایش یافته و همین مساله سبب شده که قشر بزرگی از جامعه [[اردن]] که زیر خط فقر قرار دارند دچار سرخوردگی شده و به همین دلیل به خشونت‌های اجتماعی و خانوادگی رو آورند.


عدم وجود قوانین سختگیرانه جهت مبارزه با جرایم : یکی از دلایل اصلی افزایش روند خشونت در اردن عدم وجود قوانین سختگیرانه جهت مبارزه با جرایم است که سبب می شود شهروندان این کشور جرأت بیشتری جهت انجام جرایم مختلف از جمله خشونت های اجتماعی پیدا کنند.
نادیده گرفتن حقوق شهروندان: شهروندان اردنی به دلیل ساختار پادشاهی این کشور، عدم وجود دموکراسی حقیقی ونیز سیاست‌های خودسرانه دولت که غالبا همسو با سیاست‌های [[ایالات متحده]] و رژیم صهیونیستی است، درتعیین سیاست‌های کشور نقشی ندارند و این مسأله در نزد شهروندان به معضل تبدیل شده است.


بانک اطلاعاتی www.did.ir درزمینه حقوق زنان می نویسد :
عدم وجود قوانین سختگیرانه جهت مبارزه با جرایم: یکی از دلایل اصلی افزایش روند خشونت در [[اردن]] عدم وجود قوانین سختگیرانه جهت مبارزه با جرایم است که سبب می‌شود شهروندان این کشور جرأت بیشتری جهت انجام جرایم مختلف از جمله خشونت‌های اجتماعی پیدا کنند.


عليرغم اين كه زنان داراي حقوق برابر به مردان مي باشند ليكن در برخي قوانين این تعهدات را با انکار صلاحیت کامل و قانونی زنان مستقیما نقض می کنند، وابستگی و محدودیت های مبتنی برسنت، تفسیر محافظه کارانه از قوانین اسلامی درمورد زنان و شرایط نابرابر، برخی از دلایل تبعیض علیه [[زنان در اردن]] می باشد. قتل های خانوادگی ازجمله موارد آشکار تبعیض و خشونت علیه زنان است که شرایط خاص اجتماعی و دربرخی از جوامع اسلامی اتفاق می افتد. این مورد به صورت یک معضل حل نشده در جامعه اردن مورد توجه کارشناسان حقوق بشر قرار گرفته است، به گونه ای که با ارائه توصیه هایی خواهان فروکش کردن این نوع خشونت علیه زنان، درجامعه اردن می باشند.
بانک اطلاعاتی<nowiki/>http://www.did.ir/<nowiki/>در زمینه حقوق زنان می‌نویسد:


ایرنا در زمینه  ائتلاف زنان گزارش داد : ائتلاف زنان اردنی با صدور بیانیه ای هدف از تشکیل این ائتلاف را حفظ استقلال و حق حاکمیت کشور و توافق برسر قانون انتخابات دموکراتیک برای برگزاری انتخاباتی سالم، تحکیم و حدت ملی و مقابله با فرقه گرایی اعلام کردند.
علیرغم این که زنان دارای حقوق برابر به مردان می‌باشند لیکن در برخی قوانین این تعهدات را با انکار صلاحیت کامل و قانونی زنان مستقیما نقض می‌کنند، وابستگی و محدودیت‌های مبتنی برسنت، تفسیر محافظه‌کارانه از قوانین اسلامی‌ در مورد زنان و شرایط نابرابر، برخی از دلایل تبعیض علیه زنان در [[اردن]] می‌باشد. قتل‌های خانوادگی ازجمله موارد آشکار تبعیض و خشونت علیه زنان است که شرایط خاص اجتماعی و دربرخی از جوامع اسلامی‌ اتفاق می‌افتد. این مورد به صورت یک معضل حل نشده در جامعه [[اردن]] مورد توجه کارشناسان حقوق بشر قرار گرفته است، به گونه‌ای که با ارائه توصیه‌هایی خواهان فروکش کردن این نوع خشونت علیه زنان، درجامعه [[اردن]] می‌باشند.


دراین بیانیه آمده است: انجام اصلاحات درکشور باعث خواهد شد تا ملت صاحب قدرت گردد و دستیابی به توافق برای تدوین قانون انتخابات دموکراتیک منعکس کننده اراده مردم و تحکیم دولت قانون مند است.
[https://www.irna.ir/ ایرنا] در زمینه ائتلاف زنان گزارش داد: ائتلاف زنان اردنی با صدور بیانیه‌ای هدف از تشکیل این ائتلاف را حفظ استقلال و حق حاکمیت کشور و توافق بر سر قانون انتخابات دموکراتیک برای برگزاری انتخاباتی سالم، تحکیم و حدت ملی و مقابله با فرقه گرایی اعلام کردند.


در این بیانیه بر تشکیل دولت منتخب با اکثریت پارلمانی، تحقق اصل جابه جایی قدرت، عدم دخالت سه قوه در کارهای یکدیگر، استقلال قوه قضائیه و تشکیل دادگاه قانون اساسی جهت بررسی مطابقت قوانین با قانون اساسی تأکید شده است.
در این بیانیه آمده است: انجام اصلاحات در کشور باعث خواهد شد تا ملت صاحب قدرت گردد و دستیابی به توافق برای تدوین قانون انتخابات دموکراتیک منعکس‌کننده اراده مردم و تحکیم دولت قانون‌مند است.


ائتلاف زنان اردنی خواستار عدم دخالت دستگاههای امنیتی در فعالیت های سیاسی و مدنی شد و برلغو دادگاه امنیت، مبارزه با فساد و مفسدین و فعال کردن نقش زنان درکشور در چارچوب تأکید کرد.
در این بیانیه بر تشکیل دولت منتخب با اکثریت پارلمانی، تحقق اصل جا به جایی قدرت، عدم دخالت سه قوه در کارهای یکدیگر، استقلال قوه قضائیه و تشکیل دادگاه [[قانون اساسی اردن|قانون اساسی]] جهت بررسی مطابقت قوانین با [[قانون اساسی اردن|قانون اساسی]] تأکید شده است.


نادیه شمروخ، سخنگوی اتحادیه زنان اردن گفت: از بین بردن تبعیض علیه زنان مستلزم لغو قوانینی است که مانع از پیشرفت آنان می شود و این اقدام بخشی از اصلاحات سیاسی و اقتصادی است که گروه های اجتماعی خواهان آن هستند. وی تأکید کرد: مسأله انجام اصلاحات درکشور خواست ملی و دموکراتیک است که زنان به عنوان بخش تفکیک ناپذیر جامعه، خواهان آن می باشند. درمورد آسیب شناسی از تحولات سیاسی اخیر در اردن عمرابور صالح – فعال سیاسی اردنی – در گفت و گو با شبکه العالم، اظهار داشت: رژیم اردن هیچ راهی جز برآورده کردن خواسته های مردم ندارد؛ فعالیت های اعتراض آمیز درجامعه  اردن روزبه روز افزایش پیدا کرده و درحال نفوذ درمیان اقشاری است که پیش ازاین خواسته های خودرا مطرح نمی کردند؛ اما آنچه که اینک رخ می دهد دور زدنم خواسته های مردمی برای متوقف کردن تحرکات آنها به شیوه موسوم به راهبرد امنیت نرم است.
ائتلاف زنان اردنی خواستار عدم دخالت دستگاه‌های امنیتی در فعالیت‌های سیاسی و مدنی شد و بر لغو دادگاه امنیت، مبارزه با فساد و مفسدین و فعال کردن نقش زنان درکشور در چارچوب تأکید کرد.


وی افزود رژیم اردن تا این لحظه به صورت صادقانه گامی برای اصلاحات برنداشته است، مخالفان تلاش بسیاری کردند تا بتوانند آن را وادار به برآوردن مطالبات مردمی کنند.
نادیه شمروخ، سخنگوی اتحادیه زنان [[اردن]] گفت: از بین بردن تبعیض علیه زنان مستلزم لغو قوانینی است که مانع از پیشرفت آنان می‌شود و این اقدام بخشی از اصلاحات سیاسی و اقتصادی است که گروه‌های اجتماعی خواهان آن هستند. وی تأکید کرد: مسأله انجام اصلاحات درکشور خواست ملی و دموکراتیک است که زنان به عنوان بخش تفکیک‌ناپذیر جامعه، خواهان آن می‌باشند. درمورد آسیب شناسی از تحولات سیاسی اخیر در [[اردن]] عمرابور صالح – فعال سیاسی اردنی – در گفت و گو با شبکه العالم، اظهار داشت: رژیم [[اردن]] هیچ راهی جز برآورده کردن خواسته‌های مردم ندارد؛ فعالیت‌های اعتراض‌آمیز درجامعه [[اردن]] روز به روز افزایش پیدا کرده و درحال نفوذ در میان اقشاری است که پیش از این خواسته‌های خود را مطرح نمی‌کردند؛ اما آنچه که‌ اینک رخ می‌دهد دور زدن خواسته‌های مردمی‌ برای متوقف کردن تحرکات آن‌ها به شیوه موسوم به راهبرد امنیت نرم است.


اما این رژیم هیچ قصد و نیتی برای اجرای خواسته ها ندارد.
وی افزود رژیم [[اردن]] تا این لحظه به صورت صادقانه گامی‌ برای اصلاحات برنداشته است، مخالفان تلاش بسیاری کردند تا بتوانند آن را وادار به برآوردن مطالبات مردمی‌ کنند. اما این رژیم هیچ قصد و نیتی برای اجرای خواسته‌ها ندارد.


فساد اداري
'''فساد اداری'''


بر اساس گزارش سازمان شفاف سازي بين الملل، اردن يكي از فاسدترين كشورهاي دنيا در زمينه اداري است. اين كشور در بين 178 كشور رتبه 50 ام فساد اداري كشورهاي جهان را به خود اختصاص داده است. در قانون اساسي اردن عنوان شده است كه هيچ يك از اعضاي پارلمان حق رابطه ي اقتصادي و منفعت طلبانه با مسئولين را ندارند و آن طرف هيچ يك از اعضاي خانواده سلطنتي نيز نمي توانند از مسئولين باشند. با اين حال فساد اداري همچنان يكي از مشكلات اردن است. موارد تخلف بوسيله كميته ضد فساد بررسي مي شوند و سپس براي برخورد قانوني به دادگاه ارجاع داده مي شوند. از فساد اداري در اردن مي توان به مواردي همچون انتصاب هاي خويشاوندي، حمايت هاي باندي و رشوه اشاره كرد. در اردن رشوه يك فرايند استاندارد براي انجام كارهايي است كه به طور معمول مشكل به نظر مي رسند و اين يكي از بزرگ ترين دلايلي است كه فساد در بخش اداري رايج است. بسياري از سازمان ها براي انجام امور قانوني خود نيز به پرداخت رشوه متوسل مي شوند زيرا اعتقاد دارند كه انجام اين امور به طور معمول كاري سخت و وقت گير است. فساد بزرگ ترين مانع بر سر راه پيشرفت اجتماعي و اقتصادي و همچنين بزرگ ترين عامل اختلاف طبقاتي بين فقير و غني در اردن به شمار مي رود. به طور مثال از بزرگ ترين پرونده هاي فساد اداري اردن در سال اخير كه باعث زنداني شدن بعضي شخصيت هاي سرشناس سياسي و اقتصادي در اردن گرديد مي توان به پرونده ي شركت پالايش نفت و ديگري پرونده موارد كه هنوز تحت بررسي است،‌ اشاره كرد. با وجود اين فساد گسترده در بخش اداري اردن رسانه ها به ندرت به اين مسائل مي پردازند. (5)
بر اساس گزارش سازمان شفاف‌سازی بین الملل، [[اردن]] یکی از فاسدترین کشورهای دنیا در زمینه اداری است. این کشور در بین 178 کشور رتبه 50 ام فساد اداری کشورهای جهان را به خود اختصاص داده است. در [[قانون اساسی اردن]] عنوان شده است که هیچ یک از اعضای پارلمان حق رابطه‌‌ی اقتصادی و منفعت‌طلبانه با مسئولین را ندارند و آن طرف هیچ یک از اعضای خانواده سلطنتی نیز نمی‌توانند از مسئولین باشند. با این حال فساد اداری همچنان یکی از مشکلات [[اردن]] است. موارد تخلف بوسیله کمیته ضد فساد بررسی می‌شوند و سپس برای برخورد قانونی به دادگاه ارجاع داده می‌شوند. از فساد اداری در [[اردن]] می‌توان به مواردی همچون انتصاب‌های خویشاوندی، حمایت‌های باندی و رشوه اشاره کرد. در [[اردن]] رشوه یک فرایند استاندارد برای انجام کارهایی است که به طور معمول مشکل به نظر می‌رسند و این یکی از بزرگ‌ترین دلایلی است که فساد در بخش اداری رایج است. بسیاری از سازمان‌ها برای انجام امور قانونی خود نیز به پرداخت رشوه متوسل می‌شوند زیرا اعتقاد دارند که انجام این امور به طور معمول کاری سخت و وقت‌گیر است. فساد بزرگ‌ترین مانع بر سر راه پیشرفت اجتماعی و اقتصادی و همچنین بزرگ‌ترین عامل اختلاف طبقاتی بین فقیر و غنی در [[اردن]] به شمار می‌رود. به طور مثال از بزرگ‌ترین پرونده‌های فساد اداری [[اردن]] در سال اخیر که باعث زندانی شدن بعضی شخصیت‌های سرشناس سیاسی و اقتصادی در [[اردن]] گردید می‌توان به پرونده‌‌ی شرکت پالایش نفت و دیگری پرونده موارد که هنوز تحت بررسی است،‌ اشاره کرد. با وجود این فساد گسترده در بخش اداری [[اردن]] رسانه‌ها به ندرت به‌ این مسائل می‌پردازند<ref>مناقبتی، محمدرضا، کتاب سبز اردن، وزارت امور خارجه</ref><ref>لایقی، غلامرضا (1402). جامعه و فرهنگ [[اردن]]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی](در دست انتشار)</ref>.


== نیز نگاه کنید به ==
== نیز نگاه کنید به ==

نسخهٔ کنونی تا ‏۶ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۲:۱۴

اردن مقصدی برای زنان و مردان از کشورهای جنوب و جنوب شرق آسیا محسوب می‌شود. این مردان و زنان با هدف کار به اردن مهاجرت می‌کنند. زنانی از کشورهای بنگلادش، سریلانکا، اندونزی و فیلیپین برای خدمات خانگی به اردن سفر می‌کنند که بعضی از آن‌ها به روسپیگری و بزهکاری روی می‌آورند. بسیاری از این مهاجران در اردن با مشکلاتی همچون عدم پرداخت حقوق،‌ تهدید و سوء استفاده‌های جسمی‌ و جنسی روبرو هستند و این موارد افزون بر مشکلاتی است که در داخل جامعه اردن وجود دارد. ماه آگوست در اردن ماهی است که آمار جرم و جنایت افزایش ویژه‌ای پیدا می‌کند و این جرم و جنایت بیشتر مربوط به قتل، درگیری‌های قبیله‌ای، تجاوز به عنف و تلاش برای خودکشی هستند.

یکی دیگر از دلایل چنین اعمالی مشکلات اقتصادی است که گریبان‌گیر مردم اردن شده است. اردن شاید بیش از بسیاری از کشورهای دیگر تحت تاثیر بحران اقتصاد جهانی قرار گرفته است و نمود این تاثیرات را می‌توان در افزایش جرم و جنایت، بیکاری، موقعیت‌های اقتصادی سخت و فقر روز افزون مشاهده کرد. این موقعیت با از دست رفتن میلیون‌ها میلیون دینار مردم اردن در بورس شدید و شدیدتر می‌شود. موقعیت اقتصادی مردم رابطه‌‌ی مستقیمی‌ با جرم و جنایت دارد. در ادامه به بعضی از آمار و ارقام ارائه شده توسط دبیرخانه سازمان ملل در بخش اقتصاد و امور اجتماعی اشاره خواهد شد.

آمار جرم در اردن

جرایم عمومی‌ در اردن (1998 تا 2007)

اعدا بالا نشان‌دهنده‌‌ی این موضوع اند که آمار جرم در اردن بین سال‌های 1998 تا 2001 بطور یکنواخت افزایش یافته است اما از 2002 این آمار کاهش یافته است و این روند تا پایان سال 2005 ادامه داشته است و سپس مجددا از سال 2006 آمار جرم به شکل قابل‌تاملی افزایش یافته است. البته‌ این نکته قابل ذکر است که‌ این افزایش را به علت به حساب آوردن تمام جرایم و آن‌هایی که قبلا حساب نشده بودند، می‌دانند. همچنین اعداد بالا نشان‌دهنده‌ی این موضوعند که جرم و جنایات انجام شده در اردن بین سال‌های 2003 تا 2007 کمتر از نیمی‌ از تمام جرم و جنایات شکل گرفته در دوران‌های قبل است.

جدول

درجه شیوع جرایم در اردن هنوز به نسبت منطقی و قابل کنترل است.

در این جدول آمار نشان‌دهنده‌ی افزایش جرایم عمومی‌ در سال 2007 در مقایسه با سال 2003 است.

جدول

آمار این جدول نشان می‌دهد که جرایم صورت گرفته به وسیله جوانان در اردن 11/2% کل جرایم صورت گرفته در سال 2007 است که بیشترین آمار مربوط به جرایم مرتبط با دارایی و اموال است[۱].

به گزارش خبرگزاری فارس خشونت اجتماعی در اردن درسال‌های گذشته به طور چشمگیری افزایش یافته است و درسایه سهل‌انگاری دولت، این پدیده شوم هر روز قربانیان بیشتری می‌گیرد.

به گزارش این خبرگزاری، باوجود ادعاهای مکرر دولت اردن درزمینه کنترل خشونت در این کشور، چندسالی است که خشونت اجتماعی در اردن تبدیل به یک پدیده اجتماعی شده است و باوجود ابراز نگرانی مستمر سازمان‌های حقوق بشر و نیز کارشناسان امور اجتماعی، این مسأله هر روز شتاب بیشتری به خود می‌گیرد.

در کنار تمام دلایلی که برای افزایش خشونت اجتماعی در اردن وجود دارد، اصلی‌ترین دلیل افزایش این پدیده‌ این است که دولت اردن با وجود شواهد بسیار باور ندارد که‌ این مسأله یکی از چالش‌های اساسی این کشور کوچک و کم‌جمعیت است و همواره ادعا می‌کند که جامعه اردن جامعه‌ای عاری از خشونت است و دولت بر تمامی‌ مسائل اشراف کامل دارد.

می‌توان این مسئله با رابطه بین بیمار و پزشک مقایسه کرد؛ زیرا اگر پزشک بتواند نوع بیماری را تشخیص دهد کار درمان بسیار آسان‌تر انجام خواهد شد و دولت اردن نیز تا زمانی که شدت خشونت غیر طبیعی موجود درجامعه‌اش را نپذیرد نمی‌تواند در راستای اصلاح آن گام بردارد با نگاهی به آمار جرایم شهروندان اردنی در سال‌های اخیر به روشنی می‌توان سیر صعودی خشونت اجتماعی را در این کشور دید.

به عنوان مثال کشور اردن که ساختاری عشایری دارد، باوجود ادعاهای مقامات این کشور مبنی بر همسویی شهروندان با فرهنگ روز غرب، اختلافات عشایری یکی از بزرگترین چالش‌های اجتماعی در این کشور عربی محسوب می‌شود. در نظام عشیره‌ای قانون مجازات‌های کشور و قوانین قوه قضائیه جایگاهی ندارد و تنها قانون عشیره حکمرانی می‌کند؛ به عنوان نمونه اگر فردی از یک عشیره توسط عشیره‌‌ی دیگر به قتل برسد، عشیره مقتول به جای پیگیری موضوع از طریق مراجع قضائی، خود در صدد انتقام‌گیری برمی‌آیند و گاهی این مساله منجربه کشته شدن ده‌ها تن از اعضای دو عشیره می‌شود.

یکی از اساتید جامعه‌شناسی دانشگاه اردن در همین راستا به خبرگزاری اعلام کرده:

نظام عشایری از دوران جاهلیت درمیان اعراب وجود داشته است ولی در عصر حاضر این ارزش‌ها در جوامع بشری جایگاهی ندارد و این مسئولیت دولت است که در زمینه مبارزه با درگیری‌های عشیره‌ای فرهنگ‌سازی کند ولی متاسفانه شاهد هستیم که دولت اردن در این راستا هیچ اقدامی‌ انجام نمی‌دهد و تنها زمانی که درگیری میان دو عشیره به خشونت‌های جدی می‌رسد به منظور آتش بس، نقش واسطه را ایفا می‌کند که دربسیاری ازمواقع نیز سران عشیره وساطت دولت را نمی‌پذیرند از دیگر مصادیق خشونت در اردن بحث خشونت در خانواده‌هاست و در آخرین نظرسنجی که درسال 2008 توسط شورای ملی امور خانواده در اردن صورت گرفت مشخص شد که 73% از خانواده‌های اردنی گرفتار پدیده شوم خشونت هستند.

سالانه بیش از دو هزار کودک دراثر خشونت در خانواده‌ها به مراکز حمایتی کودکان تحویل داده می‌شوند تا از گزند خشونت درامان بمانند و بتوانند در آرامش به تحصیل و زندگی روزمره خود ادامه دهند. براساس اعلام اتحادیه زنان اردن، روزانه به‌طور متوسط سه زن در اثر اعمال خشونت به‌ این اتحادیه مراجعه می‌کنند و خواستار در اختیار گرفتن سر پناهی جهت ادامه زندگی می‌شوند.

ل.ن از جامعه شناسان اردن نیز درپاسخ به سوال خبرنگار فارس پیرامون راه‌های مبارزه با اعمال خشونت اجتماعی در اردن گفت:

مشکل خشونت درجامعه و خانواده‌های اردنی ریشه‌ای کهن دارد.

وی افزود: تنها راه مبارزه با این پدیده فرهنگ‌سازی درمیان شهروندان است و این مساله بخشی از وظایف دولت محسوب می‌شود؛ ولی متأسفانه تا کنون اقدام مناسبی جهت فرهنگ‌سازی و تغییر باورهای نادرست جامعه صورت نگرفته است.

درکنار بی‌توجهی و بی‌برنامگی حکومت اردن در رویارویی با چنین پدیده شومی‌ می‌توان دلایل افزایش خشونت اجتماعی در اردن را در موارد ذیل خلاصه کرد:

فقر و بیکاری: یکی از معضلات اصلی جامعه اردن مساله فقر و بیکاری است که در نتیجه بحران‌های اقتصادی و نیز سیاست‌های نادرست اقتصادی دولت به وجود آمده است و به یکی از اصلی‌ترین چالش‌های جامعه کوچک اردن تبدیل شده است.

احساس سرخوردگی: به دلیل سیاست اقتصادی دولت اردن درسال‌های اخیر، فاصله طبقاتی میان اقشار مختلف اردن افزایش یافته و همین مساله سبب شده که قشر بزرگی از جامعه اردن که زیر خط فقر قرار دارند دچار سرخوردگی شده و به همین دلیل به خشونت‌های اجتماعی و خانوادگی رو آورند.

نادیده گرفتن حقوق شهروندان: شهروندان اردنی به دلیل ساختار پادشاهی این کشور، عدم وجود دموکراسی حقیقی ونیز سیاست‌های خودسرانه دولت که غالبا همسو با سیاست‌های ایالات متحده و رژیم صهیونیستی است، درتعیین سیاست‌های کشور نقشی ندارند و این مسأله در نزد شهروندان به معضل تبدیل شده است.

عدم وجود قوانین سختگیرانه جهت مبارزه با جرایم: یکی از دلایل اصلی افزایش روند خشونت در اردن عدم وجود قوانین سختگیرانه جهت مبارزه با جرایم است که سبب می‌شود شهروندان این کشور جرأت بیشتری جهت انجام جرایم مختلف از جمله خشونت‌های اجتماعی پیدا کنند.

بانک اطلاعاتیhttp://www.did.ir/در زمینه حقوق زنان می‌نویسد:

علیرغم این که زنان دارای حقوق برابر به مردان می‌باشند لیکن در برخی قوانین این تعهدات را با انکار صلاحیت کامل و قانونی زنان مستقیما نقض می‌کنند، وابستگی و محدودیت‌های مبتنی برسنت، تفسیر محافظه‌کارانه از قوانین اسلامی‌ در مورد زنان و شرایط نابرابر، برخی از دلایل تبعیض علیه زنان در اردن می‌باشد. قتل‌های خانوادگی ازجمله موارد آشکار تبعیض و خشونت علیه زنان است که شرایط خاص اجتماعی و دربرخی از جوامع اسلامی‌ اتفاق می‌افتد. این مورد به صورت یک معضل حل نشده در جامعه اردن مورد توجه کارشناسان حقوق بشر قرار گرفته است، به گونه‌ای که با ارائه توصیه‌هایی خواهان فروکش کردن این نوع خشونت علیه زنان، درجامعه اردن می‌باشند.

ایرنا در زمینه ائتلاف زنان گزارش داد: ائتلاف زنان اردنی با صدور بیانیه‌ای هدف از تشکیل این ائتلاف را حفظ استقلال و حق حاکمیت کشور و توافق بر سر قانون انتخابات دموکراتیک برای برگزاری انتخاباتی سالم، تحکیم و حدت ملی و مقابله با فرقه گرایی اعلام کردند.

در این بیانیه آمده است: انجام اصلاحات در کشور باعث خواهد شد تا ملت صاحب قدرت گردد و دستیابی به توافق برای تدوین قانون انتخابات دموکراتیک منعکس‌کننده اراده مردم و تحکیم دولت قانون‌مند است.

در این بیانیه بر تشکیل دولت منتخب با اکثریت پارلمانی، تحقق اصل جا به جایی قدرت، عدم دخالت سه قوه در کارهای یکدیگر، استقلال قوه قضائیه و تشکیل دادگاه قانون اساسی جهت بررسی مطابقت قوانین با قانون اساسی تأکید شده است.

ائتلاف زنان اردنی خواستار عدم دخالت دستگاه‌های امنیتی در فعالیت‌های سیاسی و مدنی شد و بر لغو دادگاه امنیت، مبارزه با فساد و مفسدین و فعال کردن نقش زنان درکشور در چارچوب تأکید کرد.

نادیه شمروخ، سخنگوی اتحادیه زنان اردن گفت: از بین بردن تبعیض علیه زنان مستلزم لغو قوانینی است که مانع از پیشرفت آنان می‌شود و این اقدام بخشی از اصلاحات سیاسی و اقتصادی است که گروه‌های اجتماعی خواهان آن هستند. وی تأکید کرد: مسأله انجام اصلاحات درکشور خواست ملی و دموکراتیک است که زنان به عنوان بخش تفکیک‌ناپذیر جامعه، خواهان آن می‌باشند. درمورد آسیب شناسی از تحولات سیاسی اخیر در اردن عمرابور صالح – فعال سیاسی اردنی – در گفت و گو با شبکه العالم، اظهار داشت: رژیم اردن هیچ راهی جز برآورده کردن خواسته‌های مردم ندارد؛ فعالیت‌های اعتراض‌آمیز درجامعه اردن روز به روز افزایش پیدا کرده و درحال نفوذ در میان اقشاری است که پیش از این خواسته‌های خود را مطرح نمی‌کردند؛ اما آنچه که‌ اینک رخ می‌دهد دور زدن خواسته‌های مردمی‌ برای متوقف کردن تحرکات آن‌ها به شیوه موسوم به راهبرد امنیت نرم است.

وی افزود رژیم اردن تا این لحظه به صورت صادقانه گامی‌ برای اصلاحات برنداشته است، مخالفان تلاش بسیاری کردند تا بتوانند آن را وادار به برآوردن مطالبات مردمی‌ کنند. اما این رژیم هیچ قصد و نیتی برای اجرای خواسته‌ها ندارد.

فساد اداری

بر اساس گزارش سازمان شفاف‌سازی بین الملل، اردن یکی از فاسدترین کشورهای دنیا در زمینه اداری است. این کشور در بین 178 کشور رتبه 50 ام فساد اداری کشورهای جهان را به خود اختصاص داده است. در قانون اساسی اردن عنوان شده است که هیچ یک از اعضای پارلمان حق رابطه‌‌ی اقتصادی و منفعت‌طلبانه با مسئولین را ندارند و آن طرف هیچ یک از اعضای خانواده سلطنتی نیز نمی‌توانند از مسئولین باشند. با این حال فساد اداری همچنان یکی از مشکلات اردن است. موارد تخلف بوسیله کمیته ضد فساد بررسی می‌شوند و سپس برای برخورد قانونی به دادگاه ارجاع داده می‌شوند. از فساد اداری در اردن می‌توان به مواردی همچون انتصاب‌های خویشاوندی، حمایت‌های باندی و رشوه اشاره کرد. در اردن رشوه یک فرایند استاندارد برای انجام کارهایی است که به طور معمول مشکل به نظر می‌رسند و این یکی از بزرگ‌ترین دلایلی است که فساد در بخش اداری رایج است. بسیاری از سازمان‌ها برای انجام امور قانونی خود نیز به پرداخت رشوه متوسل می‌شوند زیرا اعتقاد دارند که انجام این امور به طور معمول کاری سخت و وقت‌گیر است. فساد بزرگ‌ترین مانع بر سر راه پیشرفت اجتماعی و اقتصادی و همچنین بزرگ‌ترین عامل اختلاف طبقاتی بین فقیر و غنی در اردن به شمار می‌رود. به طور مثال از بزرگ‌ترین پرونده‌های فساد اداری اردن در سال اخیر که باعث زندانی شدن بعضی شخصیت‌های سرشناس سیاسی و اقتصادی در اردن گردید می‌توان به پرونده‌‌ی شرکت پالایش نفت و دیگری پرونده موارد که هنوز تحت بررسی است،‌ اشاره کرد. با وجود این فساد گسترده در بخش اداری اردن رسانه‌ها به ندرت به‌ این مسائل می‌پردازند[۲][۳].

نیز نگاه کنید به

آسیب ها و چالش های اجتماعی در چین؛ آسیب شناسی اجتماعی در ژاپن؛ آسیب شناسی اجتماعی در روسیه؛ خشونت ها و آسیب های خانواده در مصر؛ آسیب شناسی اجتماعی در تونس؛ آسیب شناسی اجتماعی در افغانستان؛ آسیب شناسی اجتماعی در سنگال؛ آسیب شناسی اجتماعی در آرژانتین؛ آسیب شناسی اجتماعی در فرانسه؛ آسیب شناسی اجتماعی در مالی؛ آسیب شناسی اجتماعی در سوریه؛ آسیب شناسی اجتماعی در ساحل عاج؛ آسیب شناسی اجتماعی در زیمبابوه؛ آسیب شناسی اجتماعی در اوکراین؛ آسیب شناسی اجتماعی در اسپانیا؛ آسیب شناسی اجتماعی در اتیوپی؛ آسیب شناسی اجتماعی در سیرالئون؛ آسیب شناسی اجتماعی در قطر؛ آسیب شناسی اجتماعی در بنگلادش؛ آسیب شناسی اجتماعی در گرجستان؛ آسیب شناسی اجتماعی در تایلند

کتابشناسی

  1. برگرفته از http://www.culture.gove.jo/
  2. مناقبتی، محمدرضا، کتاب سبز اردن، وزارت امور خارجه
  3. لایقی، غلامرضا (1402). جامعه و فرهنگ اردن. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی(در دست انتشار)