تئاتر و هنرهای نمایشی مصر: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:نمایش سایه‌ها در مصر.png|بندانگشتی|نمایش سایه‌ها در مصر]] | [[پرونده:نمایش سایه‌ها در مصر.png|بندانگشتی|نمایش سایه‌ها در مصر. برگرفته از سایت oistat.org، قابل بازیابی از<nowiki/>https://oistat.org/news_detail.php?id=969&mode=Theatre%20Worldwide&Page=3]] | ||
مردم مصر از نیمه دوم قرن نوزدهم با هنر تئاتر آشنا شدند. پیش از آن، نمایش‌های سنتی از جمله، نمایش سایه‌ها در مصر رایج بود و با ظهور هنر مدرن ، اینگونه نمایش‌ها هم متحول شد و در شکل‌گیری تئاتر معاصر هم تأثیر گذاشت<ref name=":0"> | مردم مصر از نیمه دوم قرن نوزدهم با هنر تئاتر آشنا شدند. پیش از آن، نمایش‌های سنتی از جمله، نمایش سایه‌ها در مصر رایج بود و با ظهور هنر مدرن ، اینگونه نمایش‌ها هم متحول شد و در شکل‌گیری تئاتر معاصر هم تأثیر گذاشت.<ref name=":0">بازیابی شده در 2015 از https://www.sis.gov.eg.</ref> | ||
[[پرونده:یعقوب صنوع در مصر.png|بندانگشتی|یعقوب صنوع | [[پرونده:یعقوب صنوع در مصر.png|بندانگشتی|یعقوب صنوع. برگرفته از سایت irancartoon، قابل بازیابی از<nowiki/>https://www.irancartoon.com/site/winners/result-of-yaqoub-sannou-competition-memory-of-caricature-projectegypt ]] | ||
اولین تلاش‌ها برای شکل دادن به تئاتر در مصر توسط یعقوب صنوع (1839-1912) در عهد حکومت اسماعیل پاشا صورت گرفت. برخی نمایش‌های طنز و انتقادی او اما، خشم حکومت را برانگیخت و تعطیلی فعالیت‌های نمایشی صنوع را در پی داشت که سال‌ها ادامه یافت.<ref>نجم، الدكتور محمد يوسف (1980). المسرحية في الادب العربي الحديث (الطبعة الثالثة). بيروت: [https://daralthaqafa.com/DefaultAr.aspx دارالثقافة]، ص91.</ref> طی دو دهه پایانی قرن نوزدهم گروه‌های نمایشی متعددی ظهور کرد که دو گروه یوسف خیاط و سلیمان القرداحی مشهورترند. این گروه‌ها، هم نمایشنامه‌های عربی اجرا می‌کردند و هم نمایشنامه‌های ترجمه شده اروپایی که بیشتر در [[قاهره]] و [[شهر اسکندریه مصر|اسکندریه]] به روی صحنه می‌رفت و سپس در برخی شهرهای مصر برای علاقمندان به اجرا گزارده می‌شد. گروه تئاتر القرداحی موفق شد علاوه بر مصر، چندین اجرا در سوریه، [[تونس]] و الجزایر داشته باشد.<ref>نجم، الدكتور محمد يوسف (1980). المسرحية في الادب العربي الحديث (، الطبعة الثالثة). بيروت: [https://daralthaqafa.com/DefaultAr.aspx دارالثقافة]، ص112.</ref> از دیگر گروه‌های فعال در این حوزه در سال‌های پایانی قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، گروه اسکندر فرح و شیخ سلامة حجازی بود.<ref>نجم، الدكتور محمد يوسف (1980). المسرحية في الادب العربي الحديث (، الطبعة الثالثة). بيروت: [https://daralthaqafa.com/DefaultAr.aspx دارالثقافة]، ص155.</ref> نمایشنامه‌هایی که طی دو دهه مذکور اجرا می‌شد، عموما نمایشنامه‌های ترجمه شده اروپایی و یا اقتباس از آنها بود. اولین نمایشنامه تألیف عربی یک ملودرام اجتماعی بود که در سال 1894 با عنوان «صندوق الاخاء» توسط اسماعیل عاصم نوشته و اجرا شد که طی آن به موضوعاتی چون: آزادی، آموزش، احزاب و نیز عدم آگاهی مردم مصر نسبت به حقوق خود که زمینه‌ساز طمع ورزی غرب و اشغال سرزمین آنان شد، پرداخت.<ref>الراعی، د. علي (1999). المسرح في الوطن العربي (الطبعة الثالثة). الكويت: [https://www.nccal.gov.kw/ المجلس الوطني للثقافة و الفنون و الأداب]، ص74-73.</ref> | |||
اولین تلاش‌ها برای شکل دادن به تئاتر در مصر توسط یعقوب صنوع (1839-1912) در عهد حکومت اسماعیل پاشا صورت گرفت. برخی نمایش‌های طنز و انتقادی او اما، خشم حکومت را برانگیخت و تعطیلی فعالیت‌های نمایشی صنوع را در پی داشت که سال‌ها ادامه یافت<ref> | |||
[ | |||
راهی را که اسماعیل عاصم در تألیف نمایشنامه آغاز کرد توسط دیگر هنرمندان مصری ادامه یافت. ابراهیم رمزی از زمره آنها بود که چندین نمایشنامه تاریخی و اجتماعی نگاشت که از جمله آنها الحاکم بامرالله (1914) وصرخة العقل (1923) بود. محمد تیمور هم در همین سال‌ها، نمایشنامه العصفورفی القفص (1918) و نمایشنامه الهاویة (1921) را تحت تأثیر آثار نمایشی فرانسوی و البته با الهام از فرهنگ مصری و با توجه به واقعیت‌های اجتماعی مصر نوشت. ویژگی این نمایشنامه‌ها به کارگیری زبان عامیانه بود.<ref>الراعی، د. علي (1999). المسرح في الوطن العربي (الطبعة الثالثة). الكويت: [https://www.nccal.gov.kw/ المجلس الوطني للثقافة و الفنون و الأداب]، ص77-76.</ref> | |||
تئاتر مصر تا نیمه‌های دهه 60 قرن گذشته همچنان پررونق بود. اجرای برخی نمایشنامه‌های انتقادی نسبت شیوع فساد اداری و برخی انحراف‌ها در مسیر انقلاب اما، سبب شد تا دولت نظارت و سختگیری بیشتری را بر فعالیت‌های این حوزه اعمال کند <ref>الراعی، ص176.</ref> | در طول سال‌های اشغال مصر توسط انگلیس ، تئاتر ملی هم شکل گرفت و از سال 1921 روند تحولات این هنر نمایشی وارد مرحله جدیدی شد.<ref name=":02">بازیابی شده در 2015 از https://www.sis.gov.eg.</ref> چهره مطرح و تأثیرگذار حوزه هنرهای نمایشی طی دهه‌های پس ازاستقلال، توفیق الحکیم بود که با خلق آثار متعدد نمایشی، این نوع ادبی را قوام و استحکام بخشید.<ref>شوقي، ضيف (1974). الادب العربي المعاصر في [[مصر]] (الطبعة الخامسة). [[قاهره|القاهرة]]: [https://daralmaref.com/ دارالمعارف بمصر]، ص216.</ref> از جمله نمایشنامه‌های او در این دوره، اهل الکهف (1933)، شهرزاد (1934)، الملک اودیب (1949) و مسرح المجتمع (1950) است. | ||
پس از انقلاب سال 1952 حوزه تئاتر رونق بیشتری گرفت و نه تنها متون نمایشی بسیاری نگاشته شد که گروه‌های تئاتری متعددی هم یکی از پس دیگری به اجرای نمایشنامه‌ها پرداختند. وضعیت جدید ناشی از ضرورت‌هایی بود که تحولات سیاسی اجتماعی پس از انقلاب پدید آورده بود<ref>حمو، د. حورية محمد (1999). تأصيل المسرح العربي بين التنظير و التطبيق في سورية و [[مصر]]. دمشق: [https://awu.sy/ اتحاد الكتاب العرب]، ص133.</ref> تشکیل مؤسسه کل هنر تئاتر و موسیقی توسط دکتر ثروت عکاشه و تئاتر عروسکی [[قاهره]] در سال‌های 59 و 60 از جمله تحولات این مرحله بود. تأسیس وزارت فرهنگ در سال 1968 و به دنبال آن تأسیس فرهنگستان هنرهای نمایشی به پویایی این هنر کمک شایانی کرد.<ref>الراعی، د.علي (1999). المسرح في الوطن العربي (الطبعة الثالثة). الكويت: [https://www.nccal.gov.kw/ المجلس الوطني للثقافة و الفنون و الأداب]، ص98.</ref> | |||
[[پرونده:شیخ سلامه حجازی.png|بندانگشتی|311x311پیکسل|شیخ سلامه حجازی شیخ سلامة حجازی. برگرفته از سایت akhbarelyom، قابل بازیابی از<nowiki/>https://akhbarelyom.com/news/newdetails/3705725/1/%D8%AD%D9%8A%D9%86-%D9%85%D8%A7%D8%AA-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%A9-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%B2%D9%8A-%D8%B3%D8%B1%D9%82%D9%88%D9%87-%D9%88%D8%AA%D8%B1%D9%83%D9%88%D8%A7-%D8%AC%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87-]] | |||
یوسف ادریس، صلاح عبدالصبور، الفرد فرج و لطفی الخولی از جمله فعالان این حوزه هنری در این سال‌ها بودند. یوسف ادریس در زمره پیشگامان بومی‌سازی نمایشنامه‌نویسی عرب بود و نظریه جدیدی برای تأسیس تئاتر نوین عرب ارائه داد.<ref>الراعی، د. علي (1999). المسرح في الوطن العربي (الطبعة الثالثة). الكويت: [https://www.nccal.gov.kw/ المجلس الوطني للثقافة و الفنون و الأداب]، ص132.</ref> نمایشنامه‌های جمهوریة فرحات (1956)، ملک القطن (1956) و اللخطة الاخیرة (1958) که توسط او نگاشته شده بود از جمله نمایشنامه‌های مطرح این دوره از تاریخ هنر تئاتر مصر است. صلاح عبدالصبور نیز هر چند شاعر بود، متون نمایشی متعددی را نگاشت که تأثیر بسیاری در روند پویایی هنرهای نمایشی مصر داشت. او که سعی فراوانی در نوسازی ساختار هنری و نقش مهمی در توسعه نمایشنامه شعری داشت، نمایشنامه را از مترقی ترین انواع هنری و رکن اساسی در ساختار فرهنگی جامعه می‌دانست.<ref>الراعی، د. علي (1999). المسرح في الوطن العربي (الطبعة الثالثة). الكويت: [https://www.nccal.gov.kw/ المجلس الوطني للثقافة و الفنون و الأداب]، ص176-178.</ref> مأساة الحلاج، ماندگارترین اثر نمایشی ادریس است که ماجرای سردار شدن حسین بن منصور حلاج را در قالب نمایشنامه‌ای منظوم عرضه کرده و با ابتکاری شاعرانه و خلق فضایی دراماتیک، ماجرای حلاج را به جریان‌های سیاسی و اجتماعی [[جامعه مصر]] پیوند داده است.<ref>شفیعی کدکنی، محمدرضا (1359). شعر معاصر عرب. تهران: [https://toosbook.ir/ انتشارات توس]، ص193.</ref> | |||
تئاتر مصر تا نیمه‌های دهه 60 قرن گذشته همچنان پررونق بود. اجرای برخی نمایشنامه‌های انتقادی نسبت شیوع فساد اداری و برخی انحراف‌ها در مسیر انقلاب اما، سبب شد تا دولت نظارت و سختگیری بیشتری را بر فعالیت‌های این حوزه اعمال کند.<ref>الراعی، د. علي (1999). المسرح في الوطن العربي (الطبعة الثالثة). الكويت: [https://www.nccal.gov.kw/ المجلس الوطني للثقافة و الفنون و الأداب]، ص176.</ref> در دهه هفتاد قرن یادشده گروه‌های متعدد تئاتر در این صحنه فعال بودند. از جمله اجراهای تئاتر در این دهه، الایدی الناعمة از توفیق الحکیم، الجنس الثالث از یوسف ادریس و النار و الزیتون از آلفرد فرج بود. همچنین شکل‌گیری گروه تئاتر استودیو 80 توسط لنین الرملی نویسنده و محمد صبحی کارگردان از جمله رویدادهای هنری این دهه بود. نسل جدیدی از دانشگاهیان هم در این حوزه ظهور کردند که سمیر سرحان، محمد عنانی و فوزی فهمی در زمره آنان هستند. دهه نود آن قرن، شاهد گسترش فعالیت بخش خصوصی در این حوزه و گسترش تئاتر کمدی بود.<ref name=":03">بازیابی شده در 2015 از https://www.sis.gov.eg.</ref> از معروفترین گروه‌های آزاد تئاتر که در این دهه فعال شد، گروه الورشة توسط حسن الجریتلی بود که فعالیت‌های خود را از سال 1987 آغاز کرد. یکی از چهره‌های مطرح کارگردانی تئاتر که عمدتا به تئاتر کودکان می‌پرداخت، حسام عطا بود که با نمایش آثاری چون، اسد و ارانب (1986)، الطائر الارزق (1987) و البیر العجیب (1989) به یکی از معروفترین کارگردانان تئاتر کودک در چند دهه اخیر تبدیل شد. <ref>موسوعة مصر الحدیثة (1996). [[مصر]]: الهيئة العامة للكتاب، [https://www.moc.gov.sa/ وزارة الثقافة]، ج 8، ص113.</ref> | |||
علیرغم گسترش شبکه‌های ماهواره‌ای طی سه دهه اخیر، هنر تئاتر مصر هر چند به سختی، اما همچنان برپاست و گروه‌های متعدد نمایشی وابسته به مؤسسات دولتی و یا گروه‌های غیردولتی، به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهند. از جمله گروه‌های تئاتر مصری فعال در این سال‌ها می‌توان از: فرقة الحرکة، فرقة السامر، فرقة الغجر، فرقة المسرح الحدیث، فرقة نهضة المسرحیة، فرقة فرسان الشرق للتراث، فرقة مسرح الغد و فرقة مساحة المیدان نام برد. هنرمندانی چون: احمد عبدالعال (کارگردان)، احمد ماهر (بازیگر)، صبری فؤاز (کارگردان)، ابراهیم الشرقاوی (کارگردان)، الفت امام (بازیگر)، فتوح احمد (بازیگر)، سامح بسیونی (کارگردان)، رامی الشریف (کارگردان)، محمد قادوس (بازیگر)، عبدالرحمن سالم (کارگردان)، خالد عبدالسلام (کارگردان)، محمود مهدی (بازیگر) و فوزی عبدالقادر (کارگردان) از جمله فعالان عرصه تئاتر معاصر مصر به شمار می‌روند. | علیرغم گسترش شبکه‌های ماهواره‌ای طی سه دهه اخیر، هنر تئاتر مصر هر چند به سختی، اما همچنان برپاست و گروه‌های متعدد نمایشی وابسته به مؤسسات دولتی و یا گروه‌های غیردولتی، به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهند. از جمله گروه‌های تئاتر مصری فعال در این سال‌ها می‌توان از: فرقة الحرکة، فرقة السامر، فرقة الغجر، فرقة المسرح الحدیث، فرقة نهضة المسرحیة، فرقة فرسان الشرق للتراث، فرقة مسرح الغد و فرقة مساحة المیدان نام برد. هنرمندانی چون: احمد عبدالعال (کارگردان)، احمد ماهر (بازیگر)، صبری فؤاز (کارگردان)، ابراهیم الشرقاوی (کارگردان)، الفت امام (بازیگر)، فتوح احمد (بازیگر)، سامح بسیونی (کارگردان)، رامی الشریف (کارگردان)، محمد قادوس (بازیگر)، عبدالرحمن سالم (کارگردان)، خالد عبدالسلام (کارگردان)، محمود مهدی (بازیگر) و فوزی عبدالقادر (کارگردان) از جمله فعالان عرصه تئاتر معاصر مصر به شمار می‌روند. | ||
جشنواره‌های متعدد نمایشی در این کشور برگزار می‌شود که جشنواره ملی تئاتر مصر از مهمترین | جشنواره‌های متعدد نمایشی در این کشور برگزار می‌شود که جشنواره ملی تئاتر مصر از مهمترین آنهاست. اولین دوره این جشنواره در سال 2006 برگزار شد و پس از آن همه ساله به جز سال‌های 2011 و 2012 (به دلیل شرایط خاص ناشی از انقلاب ژانویه) برگزار شده است. هدف از برگزاری این جشنواره، فراهم آوردن فرصت‌های لازم برای جوانان علاقمند به هنر تئاتر است تا استعدادهای خود را در راستای تئاتر عربی مصری بروز دهند. تشویق و حمایت از ابداع و ابتکار هنرمندان و فراهم آوردن امکان رقابت خلاق با هدف شکل‌گیری تئاتر مصری اصیل نیز از دیگر اهداف این جشنواره هنری است. جشنواره ملی تئاتر مصر با مشارکت وزارت فرهنگ، مؤسسه عالی هنرهای نمایشی، تئاتر دانشگاهی، [[کتابخانه اسکندریه مصر|کتابخانه اسکندریه]] و بخش خصوصی برگزار می‌گردد. جوایز اهدایی این جشنواره شامل: بهترین اجرا، بهترین متن، بهترین کارگردانی، بهترین بازی، بهترین تألیف موسیقی و بهترین طراحی است.<ref name=":1">بازیابی شده در 2015 از https://www.moc.gov.eg.</ref> | ||
از جمله ده‌ها مرکز نمایشی که عمدتا در [[قاهره]] قرار گرفته‌اند، می‌توان از: مسرح الهرم، مسرح نجم، مسرح الازبکیة، مسرح الفن، مسرح النیل، مسرح السلام، مسرح توفیق الحکیم، مسرح الجمهوریة و مسرح الطلیعة نام برد <ref> | از جمله ده‌ها مرکز نمایشی که عمدتا در [[قاهره]] قرار گرفته‌اند، می‌توان از: مسرح الهرم، مسرح نجم، مسرح الازبکیة، مسرح الفن، مسرح النیل، مسرح السلام، مسرح توفیق الحکیم، مسرح الجمهوریة و مسرح الطلیعة نام برد.<ref>بازیابی شده در 2015 از https://www.egypty.com.</ref><ref>صدر هاشمی، سید محمد (1392). جامعه و فرهنگ [[مصر]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی]، ص332-337.</ref> | ||
== نیز نگاه کنید به== | == نیز نگاه کنید به== | ||
[[تئاتر و هنرهای نمایشی زیمبابوه]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی کانادا]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی روسیه]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی تونس]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی ژاپن]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی کوبا]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی لبنان]]؛ [[هنر تئاتر مدرن چین]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی سنگال]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی آرژانتین]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی فرانسه]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی مالی]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی ساحل عاج]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی تایلند]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی اوکراین]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی اسپانیا]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی اردن]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی اتیوپی]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی سیرالئون]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی قطر]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی تاجیکستان]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی سریلانکا]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی گرجستان]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی قزاقستان]]؛ [[تئاتر و هنرهای نمایشی بنگلادش]] | |||
==کتابشناسی== | ==کتابشناسی== | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۵ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۲۰:۴۴
مردم مصر از نیمه دوم قرن نوزدهم با هنر تئاتر آشنا شدند. پیش از آن، نمایش‌های سنتی از جمله، نمایش سایه‌ها در مصر رایج بود و با ظهور هنر مدرن ، اینگونه نمایش‌ها هم متحول شد و در شکل‌گیری تئاتر معاصر هم تأثیر گذاشت.[۱]
اولین تلاش‌ها برای شکل دادن به تئاتر در مصر توسط یعقوب صنوع (1839-1912) در عهد حکومت اسماعیل پاشا صورت گرفت. برخی نمایش‌های طنز و انتقادی او اما، خشم حکومت را برانگیخت و تعطیلی فعالیت‌های نمایشی صنوع را در پی داشت که سال‌ها ادامه یافت.[۲] طی دو دهه پایانی قرن نوزدهم گروه‌های نمایشی متعددی ظهور کرد که دو گروه یوسف خیاط و سلیمان القرداحی مشهورترند. این گروه‌ها، هم نمایشنامه‌های عربی اجرا می‌کردند و هم نمایشنامه‌های ترجمه شده اروپایی که بیشتر در قاهره و اسکندریه به روی صحنه می‌رفت و سپس در برخی شهرهای مصر برای علاقمندان به اجرا گزارده می‌شد. گروه تئاتر القرداحی موفق شد علاوه بر مصر، چندین اجرا در سوریه، تونس و الجزایر داشته باشد.[۳] از دیگر گروه‌های فعال در این حوزه در سال‌های پایانی قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، گروه اسکندر فرح و شیخ سلامة حجازی بود.[۴] نمایشنامه‌هایی که طی دو دهه مذکور اجرا می‌شد، عموما نمایشنامه‌های ترجمه شده اروپایی و یا اقتباس از آنها بود. اولین نمایشنامه تألیف عربی یک ملودرام اجتماعی بود که در سال 1894 با عنوان «صندوق الاخاء» توسط اسماعیل عاصم نوشته و اجرا شد که طی آن به موضوعاتی چون: آزادی، آموزش، احزاب و نیز عدم آگاهی مردم مصر نسبت به حقوق خود که زمینه‌ساز طمع ورزی غرب و اشغال سرزمین آنان شد، پرداخت.[۵]
راهی را که اسماعیل عاصم در تألیف نمایشنامه آغاز کرد توسط دیگر هنرمندان مصری ادامه یافت. ابراهیم رمزی از زمره آنها بود که چندین نمایشنامه تاریخی و اجتماعی نگاشت که از جمله آنها الحاکم بامرالله (1914) وصرخة العقل (1923) بود. محمد تیمور هم در همین سال‌ها، نمایشنامه العصفورفی القفص (1918) و نمایشنامه الهاویة (1921) را تحت تأثیر آثار نمایشی فرانسوی و البته با الهام از فرهنگ مصری و با توجه به واقعیت‌های اجتماعی مصر نوشت. ویژگی این نمایشنامه‌ها به کارگیری زبان عامیانه بود.[۶]
در طول سال‌های اشغال مصر توسط انگلیس ، تئاتر ملی هم شکل گرفت و از سال 1921 روند تحولات این هنر نمایشی وارد مرحله جدیدی شد.[۷] چهره مطرح و تأثیرگذار حوزه هنرهای نمایشی طی دهه‌های پس ازاستقلال، توفیق الحکیم بود که با خلق آثار متعدد نمایشی، این نوع ادبی را قوام و استحکام بخشید.[۸] از جمله نمایشنامه‌های او در این دوره، اهل الکهف (1933)، شهرزاد (1934)، الملک اودیب (1949) و مسرح المجتمع (1950) است.
پس از انقلاب سال 1952 حوزه تئاتر رونق بیشتری گرفت و نه تنها متون نمایشی بسیاری نگاشته شد که گروه‌های تئاتری متعددی هم یکی از پس دیگری به اجرای نمایشنامه‌ها پرداختند. وضعیت جدید ناشی از ضرورت‌هایی بود که تحولات سیاسی اجتماعی پس از انقلاب پدید آورده بود[۹] تشکیل مؤسسه کل هنر تئاتر و موسیقی توسط دکتر ثروت عکاشه و تئاتر عروسکی قاهره در سال‌های 59 و 60 از جمله تحولات این مرحله بود. تأسیس وزارت فرهنگ در سال 1968 و به دنبال آن تأسیس فرهنگستان هنرهای نمایشی به پویایی این هنر کمک شایانی کرد.[۱۰]
یوسف ادریس، صلاح عبدالصبور، الفرد فرج و لطفی الخولی از جمله فعالان این حوزه هنری در این سال‌ها بودند. یوسف ادریس در زمره پیشگامان بومی‌سازی نمایشنامه‌نویسی عرب بود و نظریه جدیدی برای تأسیس تئاتر نوین عرب ارائه داد.[۱۱] نمایشنامه‌های جمهوریة فرحات (1956)، ملک القطن (1956) و اللخطة الاخیرة (1958) که توسط او نگاشته شده بود از جمله نمایشنامه‌های مطرح این دوره از تاریخ هنر تئاتر مصر است. صلاح عبدالصبور نیز هر چند شاعر بود، متون نمایشی متعددی را نگاشت که تأثیر بسیاری در روند پویایی هنرهای نمایشی مصر داشت. او که سعی فراوانی در نوسازی ساختار هنری و نقش مهمی در توسعه نمایشنامه شعری داشت، نمایشنامه را از مترقی ترین انواع هنری و رکن اساسی در ساختار فرهنگی جامعه می‌دانست.[۱۲] مأساة الحلاج، ماندگارترین اثر نمایشی ادریس است که ماجرای سردار شدن حسین بن منصور حلاج را در قالب نمایشنامه‌ای منظوم عرضه کرده و با ابتکاری شاعرانه و خلق فضایی دراماتیک، ماجرای حلاج را به جریان‌های سیاسی و اجتماعی جامعه مصر پیوند داده است.[۱۳]
تئاتر مصر تا نیمه‌های دهه 60 قرن گذشته همچنان پررونق بود. اجرای برخی نمایشنامه‌های انتقادی نسبت شیوع فساد اداری و برخی انحراف‌ها در مسیر انقلاب اما، سبب شد تا دولت نظارت و سختگیری بیشتری را بر فعالیت‌های این حوزه اعمال کند.[۱۴] در دهه هفتاد قرن یادشده گروه‌های متعدد تئاتر در این صحنه فعال بودند. از جمله اجراهای تئاتر در این دهه، الایدی الناعمة از توفیق الحکیم، الجنس الثالث از یوسف ادریس و النار و الزیتون از آلفرد فرج بود. همچنین شکل‌گیری گروه تئاتر استودیو 80 توسط لنین الرملی نویسنده و محمد صبحی کارگردان از جمله رویدادهای هنری این دهه بود. نسل جدیدی از دانشگاهیان هم در این حوزه ظهور کردند که سمیر سرحان، محمد عنانی و فوزی فهمی در زمره آنان هستند. دهه نود آن قرن، شاهد گسترش فعالیت بخش خصوصی در این حوزه و گسترش تئاتر کمدی بود.[۱۵] از معروفترین گروه‌های آزاد تئاتر که در این دهه فعال شد، گروه الورشة توسط حسن الجریتلی بود که فعالیت‌های خود را از سال 1987 آغاز کرد. یکی از چهره‌های مطرح کارگردانی تئاتر که عمدتا به تئاتر کودکان می‌پرداخت، حسام عطا بود که با نمایش آثاری چون، اسد و ارانب (1986)، الطائر الارزق (1987) و البیر العجیب (1989) به یکی از معروفترین کارگردانان تئاتر کودک در چند دهه اخیر تبدیل شد. [۱۶]
علیرغم گسترش شبکه‌های ماهواره‌ای طی سه دهه اخیر، هنر تئاتر مصر هر چند به سختی، اما همچنان برپاست و گروه‌های متعدد نمایشی وابسته به مؤسسات دولتی و یا گروه‌های غیردولتی، به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهند. از جمله گروه‌های تئاتر مصری فعال در این سال‌ها می‌توان از: فرقة الحرکة، فرقة السامر، فرقة الغجر، فرقة المسرح الحدیث، فرقة نهضة المسرحیة، فرقة فرسان الشرق للتراث، فرقة مسرح الغد و فرقة مساحة المیدان نام برد. هنرمندانی چون: احمد عبدالعال (کارگردان)، احمد ماهر (بازیگر)، صبری فؤاز (کارگردان)، ابراهیم الشرقاوی (کارگردان)، الفت امام (بازیگر)، فتوح احمد (بازیگر)، سامح بسیونی (کارگردان)، رامی الشریف (کارگردان)، محمد قادوس (بازیگر)، عبدالرحمن سالم (کارگردان)، خالد عبدالسلام (کارگردان)، محمود مهدی (بازیگر) و فوزی عبدالقادر (کارگردان) از جمله فعالان عرصه تئاتر معاصر مصر به شمار می‌روند.
جشنواره‌های متعدد نمایشی در این کشور برگزار می‌شود که جشنواره ملی تئاتر مصر از مهمترین آنهاست. اولین دوره این جشنواره در سال 2006 برگزار شد و پس از آن همه ساله به جز سال‌های 2011 و 2012 (به دلیل شرایط خاص ناشی از انقلاب ژانویه) برگزار شده است. هدف از برگزاری این جشنواره، فراهم آوردن فرصت‌های لازم برای جوانان علاقمند به هنر تئاتر است تا استعدادهای خود را در راستای تئاتر عربی مصری بروز دهند. تشویق و حمایت از ابداع و ابتکار هنرمندان و فراهم آوردن امکان رقابت خلاق با هدف شکل‌گیری تئاتر مصری اصیل نیز از دیگر اهداف این جشنواره هنری است. جشنواره ملی تئاتر مصر با مشارکت وزارت فرهنگ، مؤسسه عالی هنرهای نمایشی، تئاتر دانشگاهی، کتابخانه اسکندریه و بخش خصوصی برگزار می‌گردد. جوایز اهدایی این جشنواره شامل: بهترین اجرا، بهترین متن، بهترین کارگردانی، بهترین بازی، بهترین تألیف موسیقی و بهترین طراحی است.[۱۷]
از جمله ده‌ها مرکز نمایشی که عمدتا در قاهره قرار گرفته‌اند، می‌توان از: مسرح الهرم، مسرح نجم، مسرح الازبکیة، مسرح الفن، مسرح النیل، مسرح السلام، مسرح توفیق الحکیم، مسرح الجمهوریة و مسرح الطلیعة نام برد.[۱۸][۱۹]
نیز نگاه کنید به
تئاتر و هنرهای نمایشی زیمبابوه؛ تئاتر و هنرهای نمایشی کانادا؛ تئاتر و هنرهای نمایشی روسیه؛ تئاتر و هنرهای نمایشی تونس؛ تئاتر و هنرهای نمایشی ژاپن؛ تئاتر و هنرهای نمایشی کوبا؛ تئاتر و هنرهای نمایشی لبنان؛ هنر تئاتر مدرن چین؛ تئاتر و هنرهای نمایشی سنگال؛ تئاتر و هنرهای نمایشی آرژانتین؛ تئاتر و هنرهای نمایشی فرانسه؛ تئاتر و هنرهای نمایشی مالی؛ تئاتر و هنرهای نمایشی ساحل عاج؛ تئاتر و هنرهای نمایشی تایلند؛ تئاتر و هنرهای نمایشی اوکراین؛ تئاتر و هنرهای نمایشی اسپانیا؛ تئاتر و هنرهای نمایشی اردن؛ تئاتر و هنرهای نمایشی اتیوپی؛ تئاتر و هنرهای نمایشی سیرالئون؛ تئاتر و هنرهای نمایشی قطر؛ تئاتر و هنرهای نمایشی تاجیکستان؛ تئاتر و هنرهای نمایشی سریلانکا؛ تئاتر و هنرهای نمایشی گرجستان؛ تئاتر و هنرهای نمایشی قزاقستان؛ تئاتر و هنرهای نمایشی بنگلادش
کتابشناسی
- ↑ بازیابی شده در 2015 از https://www.sis.gov.eg.
- ↑ نجم، الدكتور محمد يوسف (1980). المسرحية في الادب العربي الحديث (الطبعة الثالثة). بيروت: دارالثقافة، ص91.
- ↑ نجم، الدكتور محمد يوسف (1980). المسرحية في الادب العربي الحديث (، الطبعة الثالثة). بيروت: دارالثقافة، ص112.
- ↑ نجم، الدكتور محمد يوسف (1980). المسرحية في الادب العربي الحديث (، الطبعة الثالثة). بيروت: دارالثقافة، ص155.
- ↑ الراعی، د. علي (1999). المسرح في الوطن العربي (الطبعة الثالثة). الكويت: المجلس الوطني للثقافة و الفنون و الأداب، ص74-73.
- ↑ الراعی، د. علي (1999). المسرح في الوطن العربي (الطبعة الثالثة). الكويت: المجلس الوطني للثقافة و الفنون و الأداب، ص77-76.
- ↑ بازیابی شده در 2015 از https://www.sis.gov.eg.
- ↑ شوقي، ضيف (1974). الادب العربي المعاصر في مصر (الطبعة الخامسة). القاهرة: دارالمعارف بمصر، ص216.
- ↑ حمو، د. حورية محمد (1999). تأصيل المسرح العربي بين التنظير و التطبيق في سورية و مصر. دمشق: اتحاد الكتاب العرب، ص133.
- ↑ الراعی، د.علي (1999). المسرح في الوطن العربي (الطبعة الثالثة). الكويت: المجلس الوطني للثقافة و الفنون و الأداب، ص98.
- ↑ الراعی، د. علي (1999). المسرح في الوطن العربي (الطبعة الثالثة). الكويت: المجلس الوطني للثقافة و الفنون و الأداب، ص132.
- ↑ الراعی، د. علي (1999). المسرح في الوطن العربي (الطبعة الثالثة). الكويت: المجلس الوطني للثقافة و الفنون و الأداب، ص176-178.
- ↑ شفیعی کدکنی، محمدرضا (1359). شعر معاصر عرب. تهران: انتشارات توس، ص193.
- ↑ الراعی، د. علي (1999). المسرح في الوطن العربي (الطبعة الثالثة). الكويت: المجلس الوطني للثقافة و الفنون و الأداب، ص176.
- ↑ بازیابی شده در 2015 از https://www.sis.gov.eg.
- ↑ موسوعة مصر الحدیثة (1996). مصر: الهيئة العامة للكتاب، وزارة الثقافة، ج 8، ص113.
- ↑ بازیابی شده در 2015 از https://www.moc.gov.eg.
- ↑ بازیابی شده در 2015 از https://www.egypty.com.
- ↑ صدر هاشمی، سید محمد (1392). جامعه و فرهنگ مصر. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، ص332-337.