جغرافیای طبیعی گرجستان: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
جز (The LinkTitles extension automatically added links to existing pages (https://github.com/bovender/LinkTitles).)
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
جغرافیای طبیعی
[[گرجستان]] سرزمینی است کوهستانی به مساحت 69700 کیلومتر مربع واقع در غربی‌ترین منطقه قفقاز و یکی از سه کشور این منطقه محسوب می‌شود که 30 درصد مساحت آن را جنگل پوشانده است. رشته کوه‌های قفقاز در تمام قسمت‌های ش[[مالی]] این کشور همچون مرزهای طبیعی امتداد یافته است. [[گرجستان]] از شمال با فدراسیون [[روسیه]]، از شرق و جنوب شرقی با جمهوری آذربایجان و از جنوب با کشورهای ترکیه و ارمنستان همسایه و هم مرز است و تمامی‌سرحدات غربی آن را به طول 310 کیلومتر سواحل دریای سیاه دربر می‌گیرد که دو بندر مهم «سوخومی» و«باتومی» در شمال و جنوب این خط ساحلی واقع هستند<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص16.</ref>.


[[گرجستان]] در مركز و غر ب منطقه قفقاز، بين 41 درجه و 7 دقيقه تا 43 درجه و 35 دقيقه عرض شمالي و 40 درجه و 4 دقيقه تا 46 درجه و 42 دقيقه طول شرقي از نصف النهار گرينويچ واقع شده است. اين كشور به صورت طولي در امتداد مدارات كشيده شده و طول آن در حدود 370 كيلومتر، حداكثر عر ض آن 200 كيلومتر و طول [[قطر]] بزرگ آن 613 كيلومتر است. مساحت گرجستان 69700 كيلومتر مربع است. طول 1969 كيلومتر است. اين جمهوري در شمال با فدراسيون روسيه هم مرز است، سراسر اين خطوط مرزي، منطبق بر آب پخشان رشته كوه هاي 807 كيلومتر مرز مشترك را در برميگيرد. در حقيقت اين مرز، سرحدات طبيعي روسيه را در جنوب تشكيل مي دهد، در جنوب آن گرجستان و در شمال آن جمهوري هاي خودمختار فدراسيون روسيه قرار دارند كه به ترتيب از شرق به غرب مرزهاي جنوبي جمهوري هاي خودمختار داغستان، چچ ن، اينگوش، اوستياي شمالي، كاباردا  بالكار و قره چاي چركس، همچنين سرزمين كراسنودار را شامل مي شود. مهمترين راه هاي ارتباطي قفقاز مركزي و غربي كه روسيه را با گرجستان، ارمنستان و ايران پيوند ميدهد، از اين مرز مي­گذرد. محافظت و نگهباني از اين مرز براي روسيه جنبه حياتي دارد، كما اين كه در دوره شوروي و روسي ه تزاري نيز داراي اهميت بسيار بود و جن گهاي بي شماري براي دستيابي به اين سرحدات به وقوع پيوسته است. گرجستان در شرق با آذربايجان هم مرز است كه طول آن 374 کیلومتر را شامل مي شود. دو راه عمده ارتباطي گرجستان با شرق، درياي خزر و ايران از اين نقطه مي گذرد (جاده زميني و راه آهن) علاوه برآن، لوله انتقال نفت باكو  باتومي و باكو ـ سوپسا نيز از اين مرز مي گذرد كه در حال حاضر فعال است. در جنوب، گرجستان به ترتيب از شرق به غرب با آذربايجان، ارمنستان و تركيه هم مرز است. 216 كيلومتر با تركيه و با ارمنستان 256 كيلومتر است. در غرب، گرجستان به درياي سياه محدود مي شود كه طول مرز ساحلي آن 315 كيلومتر است. (بهرام امیر احمدیان، 1377، ص 91)
[[آب و هوای گرجستان]] متنوع است و در زمستان هوا معمولاً سرد و با بارش برف‌های سنگین بویژه در نواحی کوهستانی همراه است. در قسمت‌های غربی یعنی در حاشیه دریای سیاه، باران فراوان می‌بارد به طوری که متوسط سالیانه آن به بیش از 2 متر می‌رسد. همین تنوع آب و هوایی و بارش برف و باران بسیار موجب تنوع خاک و پوشش گیاهی شده است. دامنه‌های پست، از جنگل‌های بلوط پوشیده است و منطقه مردابی «کولخید» علاوه بر گیاهان مردابی و نی دارای گیاهانی نظیر خیزران، اوکالیپتوس و نخل نیز می‌باشد. در ارتفاعات، جنگل‌های کاج و صنوبر و در مناطق مرتفع‌تر، بیشه‌های سرو کوهی یافت می‌شود. بسیاری از رودهای [[گرجستان]] از قبیل «آلازانی»، «اینگوری»، «کودوری» و «بزیب» از کمربند یخی کوه‌های قفقاز بزرگ سرچشمه می‌گیرند. همین شرایط آب و هوایی و اقلیمی‌سبب شده است که [[گرجستان]] از قدیمی‌ترین گهواره‌های مدنیت بشری و از نخستین مراکز تجمع گروه‌های انسانی برای زندگی دسته جمعی و متمدنانه باشد<ref>راهنمای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و جمهوری‌های بالتیک (1374). تهران: طرح، تهیه و نشر از گیتاشناسی، ص15.</ref>.


[[جمعیت گرجستان]] بر اساس سایت‌های رسمی‌این کشور در سال 2005 میلادی 4667000 نفر و بر اساس سایت‌های دیگر کشورها 4630841 (جولای 2008) برآورد شده است و با توجه به بالا رفتن رشد جمعیت درآنجا پیش بینی می‌شود که نفوس این کشور طی70 سال آینده به دو برابر افزایش یابد<ref>گوکچه، جمال (1373). قفقاز و سیاست امپراتوری عثمانی. ترجمه وهاب ولی، مرکز مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، تهران: وزارت خارجه ج.ا.ا، ص135.</ref>.


'''ناهمواري هاي طبيعي'''
نام رسمی‌و بین‌المللی جمهوری [[گرجستان]] همانگونه که در مقدمه ذکر شد «جرجیا» (Georgia) است اما نام محلی آن به [[زبان گرجی]] საქართველო «ساکارتوِلو» (Sakartvelo) و به روسی «گروزیا» (Грузия) است. پایتخت [[گرجستان]]، شهر قدیمی‌[[تفلیس]](Tbilisi) و زبان رسمی، زبان گرجی است که با خط مخصوص گرجی مکتوب می‌گردد<ref>امیراحمدیان، بهرام (1383). [[گرجستان]] در گذر تاریخ. تهران: [https://shirazeh.org/ نشر و پژوهش شیرازه]، ص16.</ref>.


تنوع ناهمواري هاي طبيعي و آ ب و هوا موج ب تنوع خاك و گياه شده است. دامنه هاي پست پوشيده از جنگل هاي بلوط با انواع پيچك ها است. اين كشور با گسترش در امتداد عرض به سه منطقه بزرگ مورفولوژيكي تقسيم مي شود. منطقه كوهستاني قفقاز بزرگ (به زبان گرجي كاوكاسيوني )، فلات گرجستاني جنوبي (قسمت واقع در فلات قفقاز جنوبي) و رشته هاي بين كوهي (جدا كننده اين مناطق و بلندي هاي نسبتاً كم ارتفاع). منطقه مردابي كولخيد داراي گياهان نظير خيزران، اوكاليپتوس و نخل مي باشد. در ارتفاعات پائين جنگل هاي كاج و صنوبر و در ارتفاعات بالاتر بيشه هاي آزاله و سر و كوهي يافت مي شود. 39 درصد از اراض ي گرجستان پوشيده از جنگل است كه در آن درختان بلوط، شاه بلوط و در ارتفاعات زياد درختان كاج سفيد و غيره گونه هاي غالب را تشكيل مي دهند. بطور كلي گرجستان به لحاظ طبيعي  جغرافيايي به پنج ناحيه تقسيم مي شود:
84 درصد از نژاد مردم کشور [[گرجستان]] را گرجی‌­ها و مابقی را آذری، ارمنی، آبخازی و روس‌ها تشکیل می‌دهند. گرج‌ها یا گرجی‌ها که خود را در زبان محلی، «کارتوِلی» (Kartveli)  می‌خوانند به شاخه قومی‌قفقازیان تعلق دارند و از نژاد‌های همجوار هند و اروپایی (ایرانی و روس‌ها) و از ترکان کاملاً متمایز هستند. در [[گرجستان]]، اقلیت‌های روس، آذری، ارمنی، اوسِتی ـ قومی‌ایرانی نژاد ـ  و آبخازی زندگی می‌کنند<ref>راهنمای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و جمهوری‌های بالتیک (1374). تهران: طرح، تهیه و نشر از گیتاشناسی، ص16.</ref>.


1. ناحيه كوهستاني قفقاز بزر گ: با چشم اندازهاي كوهستاني، جنگلي، كوهستاني مرتعي، و يخچال هاي طبيعي
[[گرجستان]] از 13 شهر تشکیل شده است. شهر قدیمی‌ [[تفلیس]] (Tbilisi)  پایتخت جمهوری [[گرجستان]] با جمعیت قریب به یک میلیون و 800 هزار نفر پرجمعیت‌ترین، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین شهر [[گرجستان]] می‌باشد. در گرجی این شهر تبیلیسی یا تهبیلیسی مشتق از واژه تپهیلی (به معنای گرم، منسوب به چشمه‌های آب گرم [[تفلیس]]) و در عربی تَفْلیس (بلاذری، ص200: طَفلیس) نامیده می‌شود. براساس اطلاعات بدست آمده از کاوش‌‏های باستان‌شناسی، اراضی شهر تفلیس در هزاره سوم تا چهارم پیش از میلاد، مسکون بوده است.


2. ناحيه كوه پايه اي تپه اي و مرطوب و دش تها و اراضي پست با چشم اندازهاي اراضي مرطوب، با جنگلهاي پهن برگ
در دوره حکومت «گورگاسال» (502 میلادی) ـ در برخی منابع با عنوان واختانگ گرگ اسلان آمده است ـ تفلیس به مرکز مهم اقتصادی [[گرجستان]] شرقی تبدیل گردید. در قرن ششم میلادی، این شهر پایتخت حکومت پادشاهی کارتلی بود. در قرن هفتم میلادی، سپاهیان اسلام قسمت‌‏هایی از [[گرجستان]] را به تصرف درآوردند و از سال‌‏های30 قرن هشتم میلادی، تفلیس مرکز اقامتی امرای عرب شد. قرون 12 و 13 میلادی، تفلیس از مراکز مهم اقتصادی و فرهنگی بود. در قرن چهاردهم ابتدا مغولان و سپس تیموریان به تفلیس حمله و خرابی‌‏های بسیار درآن پدید آوردند. عثمانی‏‌ها نیز در قرون 17ـ 15 میلادی، بارها به شهر حمله کردند. از قرن شانزدهم به بعد، تفلیس در ترکیب دولت ایران قرار گرفت. علاوه بر [[تفلیس]]، از مهم‌ترین شهرهای [[گرجستان]] می‌توان «کوتائیسی»، روستاوی، گوری، پوتی دو بندر «باتومی» و «سوخومی» درکنار دریای سیاه و [[متسختا]] را نام برد<ref>امیراحمدیان، بهرام (1383). [[گرجستان]] در گذر تاریخ. تهران: [https://shirazeh.org/ نشر و پژوهش شیرازه]، ص32.</ref><ref>بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ [[گرجستان]]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص13-14.</ref>.
===[[جغرافیای طبیعی گرجستان|جغرافیای طبیعی]]===
====[[موقعیت جغرافیایی گرجستان]]====
[[گرجستان]] در مرکز و غرب منطقه قفقاز، بین 41 درجه و 7 دقیقه تا 43 درجه و 35 دقیقه عرض شمالی و 40 درجه و 4 دقیقه تا 46 درجه و 42 دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ واقع شده است. این کشور به صورت طولی در امتداد مدارات کشیده شده و طول آن در حدود 370 کیلومتر، حداکثر عر ض آن 200 کیلومتر و طول [[قطر]] بزرگ آن 613 کیلومتر است. مساحت [[گرجستان]] 69700 کیلومتر مربع است. طول 1969 کیلومتر است. این جمهوری در شمال با فدراسیون [[روسیه]] هم مرز است، سراسر این خطوط مرزی، منطبق بر آب پخشان رشته کوه‌های 807 کیلومتر مرز مشترک را در برمی‌گیرد. در حقیقت این مرز، سرحدات طبیعی [[روسیه]] را در جنوب تشکیل می‌دهد، در جنوب آن [[گرجستان]] و در شمال آن جمهوری‌های خودمختار فدراسیون [[روسیه]] قرار دارند که به ترتیب از شرق به غرب مرزهای جنوبی جمهوری‌های خودمختار داغستان، چچن، اینگوش، اوستیای شمالی، کاباردا  بالکار و قره چای چرکس، همچنین سرزمین کراسنودار را شامل می‌شود. مهم‌ترین راه‌های ارتباطی قفقاز مرکزی و غربی که [[روسیه]] را با [[گرجستان]]، ارمنستان و ایران پیوند می‌دهد، از این مرز می­‌گذرد. محافظت و نگهبانی از این مرز برای [[روسیه]] جنبه حیاتی دارد، کما این که در دوره شوروی و [[روسیه]] تزاری نیز دارای اهمیت بسیار بود و جنگ‌های بی‌شماری برای دستیابی به‌این سرحدات به وقوع پیوسته است. [[گرجستان]] در شرق با آذربایجان هم مرز است که طول آن 374 کیلومتر را شامل می‌شود. دو راه عمده ارتباطی [[گرجستان]] با شرق، دریای خزر و ایران از این نقطه می‌گذرد (جاده زمینی و راه آهن) علاوه برآن، لوله انتقال نفت باکو  باتومی‌و باکو ـ سوپسا نیز از این مرز می‌گذرد که در حال حاضر فعال است. در جنوب، [[گرجستان]] به ترتیب از شرق به غرب با آذربایجان، ارمنستان و ترکیه هم مرز است. 216 کیلومتر با ترکیه و با ارمنستان 256 کیلومتر است. در غرب، [[گرجستان]] به دریای سیاه محدود می‌شود که طول مرز ساحلی آن 315 کیلومتر است<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص91.</ref><ref>بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ [[گرجستان]]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص14-15.</ref>.
===='''[[ناهمواری های طبیعی گرجستان|ناهمواری‌های طبیعی]]'''====
تنوع ناهمواری‌های طبیعی و آب و هوا موجب تنوع خاک و گیاه شده است. دامنه‌های پست پوشیده از جنگل‌های بلوط با انواع پیچک‌ها است. این کشور با گسترش در امتداد عرض به سه منطقه بزرگ مورفولوژیکی تقسیم می‌شود. منطقه کوهستانی قفقاز بزرگ (به زبان گرجی کاوکاسیونی)، فلات گرجستانی جنوبی (قسمت واقع در فلات قفقاز جنوبی) و رشته‌های بین کوهی (جدا کننده‌این مناطق و بلندی‌های نسبتاً کم ارتفاع). منطقه مردابی کولخید دارای گیاهان نظیر خیزران، اوکالیپتوس و نخل می‌باشد. در ارتفاعات پائین جنگل‌های کاج و صنوبر و در ارتفاعات بالاتر بیشه‌های آزاله و سر و کوهی یافت می‌شود. 39 درصد از اراضی [[گرجستان]] پوشیده از جنگل است که در آن درختان بلوط، شاه بلوط و در ارتفاعات زیاد درختان کاج سفید و غیره‌گونه‌های غالب را تشکیل می‌دهند. بطور کلی [[گرجستان]] به لحاظ طبیعی جغرافیایی به پنج ناحیه تقسیم می‌شود:


3. ناحيه تپه ماهوري و جلگه اي "كورا" با چشم اندازهاي نيمه بياباني، استپي، جنگلي  استپي و جنگلهاي نواحي خشك
1. ناحیه کوهستانی قفقاز بزرگ: با چشم اندازهای کوهستانی، جنگلی، کوهستانی مرتعی، و یخچال‌های طبیعی؛


4. ناحيه كوهستاني قفقاز بزر گ با چشم انداز كوهستاني  جنگلي و كوهستاني مرتعي
2. ناحیه کوه پایه‌ای تپه‌ای و مرطوب و دشت‌ها و اراضی پست با چشم اندازهای اراضی مرطوب، با جنگل‌های پهن‌برگ؛


5. ناحيه آتشفشاني مسختي و جاواخت ي با چشم انداز كوهستاني  استپي وكوهستاني  مرتعي.
3. ناحیه تپه ماهوری و جلگه‌ای «کورا» با چشم اندازهای نیمه بیابانی، استپی، جنگلی  استپی و جنگل‌های نواحی خشک؛


4. ناحیه کوهستانی قفقاز بزرگ با چشم‌انداز کوهستانی جنگلی و کوهستانی مرتعی؛


'''كوه ها و آتشفشان ها'''
5. ناحیه آتشفشانی [[مسختی]] و جاواختی با چشم انداز کوهستانی  استپی و کوهستانی مرتعی<ref>بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ [https://wikimelal.ir/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 گرجستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص15.</ref>.
====[[ارتفاعات گرجستان|کوه‌ها و آتشفشان‌ها]]====
جمهوری [[گرجستان]] کشوری عمدتاً کوهستانی است. بیش از 80 درصد قلمرو این سرزمین را کوهستان‌ها و تپه ماهورها پوشانده است. [[گرجستان]] بر اساس ویژگی‌های پستی‌ها و بلندی‌های خود به نواحی متفاوت زیر تقسیم می‌شود:


جمهوري گرجستان كشوري عمدتاً كوهستاني است. بيش از 80 درصد قلمرو اين سرزمين را كوهستان ها و تپه ماهورها پوشانده است. گرجستان بر اساس ويژگي هاي پستي ها و بلندي هاي خود به نواحي متفاوت زير تقسيم مي شود:
در شمال، کوه‌های قفقاز بزرگ چون دیوار عظیمی‌کشیده است. پرتگاه‌های شیب‌دار تیغه‌های کوه‌های دامنه جنوبی، به تدریج به سمت جنوب از ارتفاعشان کاسته می‌شود و به ناحیه تپه‌های کوه پایه‌ای که در حاشیه دشت‌های بین کوهی قرار دارند، تبدیل می‌شود<ref>مارشال لانگ، دیوید و بهزادی، رقیه (1372). گرجی‌ها. تهران: [https://www.ipis.ir/ دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه] ج.ا.ا، ص14.</ref>.


در شمال، كوه هاي قفقاز بزر گ چون ديوار عظيم ي كشيده است. پرتگاه هاي شيبدار تيغه هاي كوه هاي دامنه جنوبي، به تدريج به سمت جنوب از ارتفاعشان كاسته مي شود و به ناحيه تپه هاي كوه پايه اي كه در حاشيه دشت هاي بين كوهي قرار دارند، تبديل مي شود. (دیوید مارشال لانگ، 1372، ص 14)
در جنوب، رشته کوها و فلات‌های بلندی از سرزمین‌های بلند قفقاز جنوبی قرار دارد (در محدوده [[گرجستان]] «سرزمین‌های بلند [[گرجستان]] جنوبی» نامیده می‌شود)، قسمت تشکیل دهنده آن در شمال، رشته کوه‌های [[چین]] خورده «قفقاز کوچک» است که تقریباً در جهت عرض جغرافیایی کشیده شده و در جنوب فلات بلند آتشفشانی، در امتداد طول جغرافیایی، رشته‌هایی از آتشفشان‌های غیر فعال و حفره‌های انباشته از گدازه‌های سرزمین‌های بلند جاواختی قرار دارد که بخشی از سرزمین‌های بلند آتشفشانی ارمنستان است<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص35.</ref>.


در جنوب، رشته كوها و فلات هاي بلندي از سرزمين هاي بلند قفقاز جنوبي قرار دارد (در محدوده گرجستان "سرزمين هاي بلند گرجستان جنوبي " ناميده مي شود)، قسمت تشكيل دهنده آن در شمال، رشته كوه هاي چين خورده " قفقاز كوچك " است كه تقريباً در جهت عرض جغرافيايي كشيده شده و در جنوب فلات بلند آتشفشاني، در امتداد طول جغرافيايي، رشته هايي از آتشفشان هاي غير فعال و حفر ههاي انباشته از گدازه هاي سرزمين هاي بلند جاواختي قرار دارد ك ه بخشي از سرزمين هاي بلند آتشفشاني ارمنستان است. (بهرام امیر احمدیان، 1377، ص 35)
با گذر از غرب به شرق در امتداد رشته‌کوه قفقاز بزرگ امکان مشاهده افزایش تدریجی آب پخشان اصلی بین رودخانه‌های دامنه‌های شمالی و جنوبی و همچنین کوه‌های نوک تیزی که به طرف سواحل دریای سیاه و اراضی پست کولخیس، کشیده شده‌اند وجود دارد. همه نواحی کوهستانی که بین دره «پسو» و مرزهای شرقی جمهوری خودمختار آبخازیا کشیده شده‌اند «قفقاز غربی» (قفقاز [[آبخازیا]]) نامیده می‌شود. رشته اصلی قفقاز غربی همچون برآمدگی‌های عظیمی، پوشیده از قلل صخر‌های برافراشته است که در بی ن آن، یخچال‌هایی در عمق حفره‌های سیرکی قرار دارند. ستیغ عظیم قفقاز بزرگ، نزدیک 1000 متر بالاتر از خط برف‌های دائمی‌است. گذرگاه‌های کوهستانی، که در اغلب موارد، جاد‌های مالرو است، در ارتفاعات 2400 تا 3000 متری از سطح دریا قراردارند. در راهی که به دریا منتهی می‌شود، رشته کوه گاگرا (کوه آگیستا به بلندی 3261 متر)، بزیب و کودوری (کوه خوجال 3309 متر) و رشته کوه‌ها و دره‌های عمیق رودهای بزیب و کودوری و شاخابه‌های آن به چشم می‌خورند. بلندترین قسمت مرکزی قفقاز بزر گ با قللی که بیش از 4500 متر ارتفاع دارند بین آتشفشان‌های خاموش دوره، کوارترنری «البروس» و «قازبک» کشیده شده است. در اینجا بیش از ده قله بزرگ، شامل شخارا (5201 متر)، جانگی تائو (5049 متر) گیستولا 4859 متر) و قازبک (5047 متر) وجود دارد که بلندتر از مونبلان (بلندترین قله آلپ) هستند. این قلل با لایه ضخیمی‌از بر ف پوشیده شده‌اند. اسوانتی، قسمت مرکزی قفقاز بزرگ را در برمی‌گیرد، حال آنکه رشته‌های حاشیه‌ای که از آن منشعب می‌شود تشکیل سیستمی‌ از برآمدگی‌ها را می‌دهد که به موازات آن کشیده شده است. بالای دره عمیق اینگوری، در جنوب روستای مستیا، مرکزی ا[[سوانتی]] بالا، دامنه‌های سنگی رشته کوه اسوانتی سربرافراشته‌اند که تقریباً به موازات آب پخشان اصلی کشیده می‌شود. اینجا نقطه آغاز حاشیه برف‌های دائمی‌ و یخچال‌ها است. بلندترین قله‌این رشته کوه «لایلا» نام دارد که ارتفاعی بیش از 4000 متر دارد. جنوب رشته کوه اسوانتی، رشته کوه‌های راچا، و لچخومی‌کشیده شده است که منابع تأمین کننده آب رود ریونی هستند. پس از گذشتن از پای «گذرگاه روکی» از رشته کوه قفقاز اصلی، فلات «ارمانی» قرار دارد، ناحی‌های وحشی و بلند کوهستانی، که توسط کانیون‌های عمیقی بریده شده و در میان سطح هموار آن مناطق آب پخشان، چراگاه‌های وسیع کوهستانی با حصارهای تابستانی گوسفندان وجود دارد که در سراسر منطقه پراکنده شده است.


با گذر از غر ب به شرق در امتداد رشته كوه قفقاز بزر گ امكان مشاهدة افزايش تدريجي آب پخشان اصلي بين رودخانه هاي دامنه هاي شمالي و جنوبي و همچنين كوه هاي نوك تيزي كه به طرف سواحل درياي سياه و اراضي پست كولخيس، كشيده شده اند وجود دارد. همه نواحي كوهستاني كه بين دره "پسو" و مرزهاي شرقي جمهوري خودمختار آبخازي ا كشيده شده اند "قفقاز غربي" (قفقاز آبخازيا) ناميده مي شود. رشته اصلي قفقاز غربي همچون برآمدگي هاي عظيمي، پوشيده از قلل صخر هاي برافراشته است كه در بي ن آن، يخچال هايي در عمق حفره هاي سيركي قرار دارند. ستيغ عظيم قفقاز بزرگ، نزديك 1000 متر بالاتر از خط برف هاي دائمي است. گذرگاه هاي كوهستاني، ك ه در اغل ب موارد، جاد هاي مال رو است، در ارتفاعات 2400 تا 3000 متري از سطح دريا قراردارند. در راهي كه به دريا منتهي مي شود، رشته كوه گاگرا (كوه آگيستا به بلندي 3261 متر)، بزيب و كودوري (كوه خوجال 3309 متر) و رشته كوه ها و دره هاي عميق رودهاي بزيب و كودوري و شاخابه هاي آن به چشم م يخورند. بلندترين قسمت مركزي قفقاز بزر گ با قللي كه بيش از 4500 متر ارتفاع دارند بين آتشفشان هاي خاموش دوره، كوارترنري "البروس" و "قازبك " كشيده شده است. در اينجا بيش از ده قله بزرگ، شام ل شخارا (5201 متر)، جانگ ي تائو ( 5049 متر) گيستولا 4859 متر) و قازبك ( 5047 متر) وجود دارد كه بلندتر از مون بلان (بلندترين قله آلپ ) هستند. اين قلل با لايه ضخيمي از بر ف پوشيده شده اند. اسوانتي، قسمت مركزي قفقاز بزرگ را در برميگيرد، حال آنكه رشته هاي حاشيه اي كه از آن منشعب مي شود تشكيل سيستمي از برآمدگي ها را مي دهد كه به موازات آن كشيده شده است. بالاي دره عميق اينگوري، در جنو ب روستاي مستيا، مركزي اسوانتي بالا، دامنه هاي سنگي رشته كوه اسوانتي سربرافراشته اند كه تقريباً به موازات آب پخشان اصلي كشيده مي شود. اينجا نقطه آغاز حاشيه برف هاي دائمي و يخچال ها است. بلندترين قله اين رشته كوه "لايلا" نام دارد كه ارتفاعي بيش از 4000 متر دارد. جنوب رشته كوه اسوانتي، رشته كوه هاي راچا، و لچخومي كشيده شده است كه منابع تأمين كننده آب رود ريوني هستند. پس از گذشتن از پاي "گذرگاه روكي" از رشته كوه قفقاز اصلي، فلات "ارماني" قرار دارد، ناحي هاي وحشي و بلند كوهستاني، كه توسط كانيون هاي عميقي بريده شده و در ميان سطح هموار آن مناطق آب پخشان، چراگاه هاي وسيع كوهستاني با حصارهاي تابستاني گوسفندان وجود دارد كه در سراسر منطقه پراكنده شده است.
فلات آلپی «کلی» یکی از عجیب ترین گوشه‌های دامنه‌دار جنوبی قفقاز مرکزی است. این فلات از آتشفشان‌های کوارترنری شکل گرفته است. گدازه‌های چنین آتشفشان‌ها مانند «مپیسکالو» بزرگ (3694 متر)، «خوریسار» (3830 متر) و «کلی» (3628 متر)، در دامنه‌ها جریان یافته و فلات نسبتاً وسیع و همواری را به وجود آورده‌اند که در لبه آن‌ها به علت وجود دیوارهای گداز‌های، سبب به وجود آمدن دریاچه «کلی» شده است. از قله مخروطی «مپیسکالو» در شمال، می‌توان قله بسیار زیبای «قازبگی» را با کلاهی از برف مشاهده کرد (مقین واری و یا مقین وارتسوری که در زبان گرجی «قله برفی» معنی می‌دهد). کوه [[قازبگ]] نیز همانند کوه البروس یک آتشفشان غیر فعال است. جاده نظامی [[گرجستان]] که شهرت جهانی دارد، از کنار این کوه می‌گذرد. قفقاز شرقی از شرق قازبگی آغاز می‌شود.


فلات آلپي "كلي" يكي از عجيب ترين گوشه هاي دامنه دار جنوبي قفقاز مركزي است. اين فلات از آتشفشان هاي كوارترنري شكل گرفته است. گدازه هاي چنين آتشفشان ها مانند "مپيسكالو" بزرگ ( 3694 متر)، "خوريسار" (3830 متر) و "كلي" (3628 متر)، در دامن هها جريا ن يافته و فلات نسبتاً وسي ع و هموار ي را به وجود آورده اند كه در لبه آن ها به علت وجود ديوارها ي گداز هاي، سبب به وجود آمدن درياچه "كلي" شده است. از قله مخروطي "مپيسكالو" در شمال، مي توان قله بسيار زيباي "قازبگي" را با كلاهي از برف مشاهده كرد (مقين واري و يا مقين وارتسوري كه در زبان گرجي "قله برفي" معني مي دهد). كوه [[قازبگ]] نيز همانند كوه البروس يك آتشفشان غير فعال است. جاده نظامي گرجستان كه شهرت جهاني دارد، از كنار اين كوه مي گذرد. قفقاز شرقي از شرق قازبگي آغاز مي شود. ظاهر كوه هاتا اندازه اي، با هم اختلاف دارند. اگرچه آب پخشان اصلي و آبريزها ي جانبي در شمال آن واقع شده اند، خصوصيات آلپي خود را حفظ كرده و تا اندازه اي كم ارتفاع تر از قفقاز مركزي هستند. شمال لبه هاي آب پخشان و موازي با آن رشته كوه هايي كشيده اند كه توسط دره هاي عميق رودهاي "ترك" ، آسسا، آزگوني و آند ي كوي سو جدا مي شوند. بلندترين اين رشته كوه ها، رشته كوه "توشتي" يا "پيريكيتي" نام دارد كه 4285 متر اس ت. 4494 متر ارتفاع دارد و قله ديكلوسمتا قله آن تبولوسمتا جنوب آب پخشان رشته كوه هاي قفقاز شرقي، رشته كوه هاي كارتلي و كاختي درجهت عمود بر آن كشيده شده كه با شيب تند به طرف جنوب، پاي تپه هاي اراضي پست كاختي را تشكيل مي دهند. به علت اقليم خشك تري كه اين قسمت نسبت به قفقاز غربي و مركزي دارد، كناره ها و حاشيه هاي برف داخلي خيلي بلندتر است، 3500 تا 3600 متر از سطح دريا، يخچال ها فقط دامنه هاي بلندترين قله هاي رشته كوه "پيريكيتي" را مي پوشاند. در آب پخشان اصلي تعداد يخچال ها نسبتاً اندك است. (دیوید مارشال لانگ، 1372، ص 17)
ظاهر کوه‌ها تا اندازه‌ای، با هم اختلاف دارند. اگرچه آب پخشان اصلی و آبریزها ی جانبی در شمال آن واقع شده‌اند، خصوصیات آلپی خود را حفظ کرده و تا اندازه‌ای کم ارتفاع تر از قفقاز مرکزی هستند. شمال لبه‌های آب پخشان و موازی با آن رشته کوه‌هایی کشیده‌اند که توسط دره‌های عمیق رودهای «ترک»، آسسا، آزگونی و آندی کویسو جدا می‌شوند. بلندترین این رشته کوه‌ها، رشته‌کوه «توشتی» یا «پیریکیتی» نام دارد که 4285 متر است. 4494 متر ارتفاع دارد و قله دیکلوسمتا قله آن تبولوسمتا جنوب آب پخشان رشته کوه‌های قفقاز شرقی، رشته کوه‌های [[كارتلی|کارتلی]] و کاختی درجهت عمود بر آن کشیده شده که با شیب تند به طرف جنوب، پای تپه‌های اراضی پست کاختی را تشکیل می‌دهند. به علت اقلیم خشک‌تری که‌این قسمت نسبت به قفقاز غربی و مرکزی دارد، کناره‌ها و حاشیه‌های برف داخلی خیلی بلندتر است، 3500 تا 3600 متر از سطح دریا، یخچال‌ها فقط دامنه‌های بلندترین قله‌های رشته کوه «پیریکیتی» را می‌پوشاند. در آب پخشان اصلی تعداد یخچال‌ها نسبتاً اندک است<ref>مارشال لانگ، دیوید و بهزادی، رقیه (1372). گرجی‌ها. تهران: [https://www.ipis.ir/ دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه] ج.ا.ا، ص17.</ref><ref>بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ [https://wikimelal.ir/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 گرجستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص15-17.</ref>.
====[[یخچال های طبیعی گرجستان|یخچال‌ها]]====
در کوه قفقاز مرکزی در قلمرو [[گرجستان]]، تعداد زیادی یخچال وجود دارد، این مورد طبیعی است، زیرا حد برف‌های دائمی‌ در قسمت غربی این رشته کوه در ارتفاع 3000 متری و در قسمت شرقی در ارتفاع 3400 متر ی از سطح دریا قرار دارد. صدها کوه از رشته کوه‌های قفقاز بزرگ، بالاتر از این ارتفاع واقع شد‌ه‌اند بسیاری از یخچال‌های [[گرجستان]] در دامنه‌های جنوبی قفقاز بزرگ، متمرکز شد‌ه‌اند. بسیاری از آن‌ها کاملاً بزرگ و گسترده هستند. به ویژه تعداد یخچال‌های بزرگ در حوضه رود این[[گوری]] به حدود 170 یخچال می‌رسد. بزرگ‌ترین آن‌ها عبارتند از: تویبری، Tviberi (به طول 10 کیلومتر)، لکزیری Lekziri (13 کیلومتر) و تسانری Tsaneri (به طول 12 کیلومتر). یخچال‌های بزرگ، از دامنه‌های مقینواری Mkinvari (قازبک) سرازیر میشوند. مساحت زیر پوشش یخچال‌ها در قازبک و گیمارای خوج Gimarai-khokh بیش از 120 کیلومتر مربع است. یخچال‌هایی که برای توریست‌ها بیشتر آشناست، یخچال‌های «اورتسوری» Ortsveri و دودوراک Devdorak نام دارند که دامنه‌های قازبک به داخل دره بزرگ «ترک» سرازیر می‌شوند. تعداد دیگری یخچال بزرگ در حوضه ریونی وجود دارد که عبارتند از کیوتیشو، زوپخیتو و ادنا. در دیگر نواحی آلپی [[گرجستان]]، در سرچشمه‌های رودهای کودوری، تسخینس شقالی و آراگوی نیز تعداد اندکی رودخانه‌های تقریباً یخچالی وجود دارد. یخچال‌ها دارای اهمیت اقتصادی قابل توجهی هستند، این یخچال‌ها رودهای بزرگ [[گرجستان]] را تغذیه می‌کنند. در تابستان، یخ‌های ذوب شده در یخچال‌ها آب رودخانه‌های ریونی، اینگوری، ترک و سایر رودها را با حجم زیاد، تغذیه می‌کنند<ref>عنایت‌الله، رضا (1372). جمهوری [[گرجستان]]. مجله مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، شماره 4، ص19.</ref><ref>بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ [https://wikimelal.ir/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 گرجستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص17-18.</ref>.
===[[آب و هوای گرجستان|آب و هوا و تغییرات آن]]===
[[گرجستان]] به علت دارا بودن نواحی مختلف جغرافیایی دارای آب و هوای متفاوتی است. رشته کوه‌های عظیم قفقاز، [[گرجستان]] را در مقابل توده‌های هوای سردی که ممکن است از شمال تجاوز کند، محافظت می‌کند. با این وجود، این توده‌های هوا از دامنه‌های کوه‌ها در شرق و غر ب نفوذ می‌کنند، اما در تماس با آب گرم دریای سیاه و سطح گرم شده زمین، گرجستان سرمای کمتری دریافت می‌کند. در سایه‌ این اقلیم اینجا گرم‌تر از نواحی مجاور در همان عرض جغرافیایی است. رشته کوه‌های [[گرجستان]] غربی و دریایی که سواحل آن را می‌شوید، در تشکیل اقلیم تاثیر زیادی دارد. [[گرجستان]] غربی ناحی‌های مرطوب، دریایی و دارای اقلیم جنب مداری است، در حالی که [[گرجستان]] شرقی با اقلیم خشک و به ندرت مرطوب جنب مداری مشخص می‌شود. [[گرجستان]] غربی در تمام طول سال باران کافی دریافت می‌کند (1000-  1200 میلی متر در سال)، اما حداکثر بارندگی در پاییز و زمستان اتفاق می‌افتد. قسمت جنوبی کولخیس به ویژه منطقه پرباران است (بیش از 2500 میلی متر در ساحل باتومی). در جهت شمال اقلیم کمتر مرطوب است (650 میلی متر در پوتی و 1400 میلی متر در [[سوخومی]]) در شرق ساحل دریا نیز باران کم می‌بارد. در پاره‌ای اوقات نیز حتی خشک است در [[گرجستان]] غربی زمستان‌ها ملایم و گرم است. متوسط درجه حرارت در سردترین ماه‌ها، در قلمروهایی که در ارتفاع 600 تا 700 متری از سطح دریا واقع شده‌اند، هرگز به کمتر از صفر درجه نمی‌رسد. زمستان به ویژه در سرزمین‌های پست کولخیس و تپه‌های کوه پایه‌ای که آن را احاطه کرده‌اند، گرم است. این مهم‌ترین منطقه مرطوب جنب مداری به جهت بارندگی فراوان و زمستان ملایم و گرم و تغییرات اندک دما، بسیار معروف است. در اینجا گیاهان در تمام طول سال سبزند. در قسمت‌های 4 درجه سانتی گراد و در جولای - وسیعی از کولخیس، متوسط درجه حرارت در ژانویه 6 درجه سانتیگراد است. دورتر از دریای سیاه زمستان‌ها سردتر و تابستان‌ها 5 درجه و در ساکارا 3 درجه گرمتر است. از این رو متوسط درجه حرارت ژانویه در پوتی 4 درجه است. متوسط درجه حرارت در اوت در پوتی 23 درجه است، در حالی که در ساکارا 24 درجه است. آب و هوای گرم و آفتابی غالباً در تمام سواحل شرقی دریای سیاه، حتی زمستان وجود دارد. در ماه دسامبر، موقع ی که کوهستان‌ها پوشیده از برف‌اند، در کولخیس درختان سبزند، گل‌های رز شکوفه می‌دهند و خورشید می‌درخشد. بعضی اوقات، هر چند به ناگهان هوا در کولخیس سرد می‌شود و روزهای یخبندان و بارش بارف اتفاق می‌افتد که در اثر نفوذ هوای قطبی است. این نوع سرمای کوتاه مدت، سبب نابودی درختان گرمادوست و مرکبات می‌شود.


در کولخیس بادهای شرقی و بادهای غربی تسلط دارند. بادهای شرقی، بادهای خشک و گرم دامنه کوه است، یعنی اینکه باد گرم و خشک از کوهستان‌ها می‌وزد، این بادها به ویژه در قسمت‌های شرقی اراضی پست کولخیس قوی هستند (در نواحی زستافونی، ترجولا و [[كوتائیسی|کوتائیسی]]). این بادها سبب کاهش رطوبت هوا و افزایش دما می‌شوند. باد شمال دریا معمولاً در نواحی ساحلی می‌وزد و خنکی مناسبی را درگرمای تابستان با خود به همراه می‌آورد. ناهمواری‌های کوهستان‌ها در [[گرجستان]]، علت عمده وجود نواحی اقلیمی‌کاملاً مشخص عمودی است. برای نمونه، در کولخیس اقلیم ویژگی‌های جنب مداری خود را 500 متری سطح دریا، نگه می‌دارد. در حالی که بالاتر از آن ناحیه - تقریباً تا ارتفاع 600 اقلیم مرطوب و معتدل گرم است. از ارتفا ع حدود 1000 متری ناحیه اقلیم معتدل سرد آغاز می‌شود، در حال ی که کمی‌بالاتر اقلیمی‌است با زمستان‌های سرد و مرطوب و 2000 متری سطح دریا) - تابستان خشک. بالاتر از خط پوشش گیاهی جنگلی (2200 3400 متری، برف‌های دائمی‌و یخچال‌ها - ناحیه اقلیم سرد و آبی است. در ارتفاع 3500 تسلط دارند<ref>امیراحمدیان، بهرام (1383). [[گرجستان]] در گذر تاریخ، تهران: [https://shirazeh.org/ نشر و پژوهش شیرازه]، ص19.</ref>.


'''يخچال ها'''
منطقه مرطوب معتدل جنب مداری [[گرجستان]] شرقی در همان ارتفاعی است که توسط رژیم حرارتی متفاوت مشخص می‌شود. متوسط درجه حرارت در ژانویه به طور 1 درجه سانتیگراد است که پایین تر از [[گرجستان]] غربی است. دشت‌ها و - معمول 2400 میلی متر در سال - تپه‌های کوه پایه‌ای باران کمتری دریافت می‌کنند که از 700 تجاوز نمی‌کند. در کوهستان‌ها رطوبت افزایش می‌یابد و در ناحیه «گردنه صلیب» بارندگی سالانه به 1500 میلی متر می‌رسد. خشک‌ترین دوره در [[گرجستان]] شرقی در زمستان است و حداکثر بارندگی در اواخر بهار و آغاز تابستان صورت می‌گیرد. کاختی داخلی نسبتاً گرم و مرطوب است. به ویژه در دشت آلازانی، جایی که 23 درجه و - 0 درجه و در گرم‌ترین ماه سال 25 - متوسط درجه حرارت در ژانویه 1800 میلی متر است. - متوسط بارندگی سالانه 1000 اقلیم دشت کارتلی داخلی تغییرات زیادی نسبت به کاختی داخلی ندارد. اختلافات فقط در مقدار بارندگی و شدت زمستان است (متوسط درجه حرارت در ژانویه1 درجه سانتیگراد است). کارتلی پایین دارای اقلیم استپی معتدل / در کارتلی داخلی 50 درجه تا / گرم با تابستان‌های داغ است. در اینجا متوسط درجه حرارت در ژانویه از 2صفر درجه و در جولای بین 23 تا 25 درجه سانتیگراد و متوسط بارندگی سالانه 500 میلی متر است.


در كوه قفقاز مركز ي در قلمرو گرجستان، تعداد زيادي يخچال وجود دارد، اين مورد طبيعي است، زيرا حد برف هاي دائمي در قسمت غربي اين رشته كوه در ارتفاع 3000 متري و در قسم ت شرقي در ارتفاع 3400 متر ي از سط ح دريا قراردارد. صدها كوه از رشته كوه هاي قفقاز بزرگ، بالاتر از اين ارتفاع واقع شد هاند بسياري از يخچال هاي گرجستان در دامنه هاي جنوبي قفقاز بزر گ، متمركز شد هاند. بسياري از آن ها كاملاً بزرگ و گسترده هستند. به ويژه تعداد يخچال هاي بزرگ در حوضه رود اينگوري به حدود 170 يخچال مي رسد. بزرگترين آن ها عبارتند از: تويبري، Tviberi (به طول 10 كيلومتر)، لكزيري Lekziri (13 كيلومتر) و تسانري Tsaneri (به طول 12 كيلومتر). يخچال هاي بزرگ، از دامنه هاي مقينواري Mkinvari (قازبك) سرازير ميشوند. مساحت زير پوشش يخچال ها در قازبك و گيماراي خوج Gimarai-khokh بيش از 120 كيلومتر مربع است. يخچال هايي كه براي توريست ها بيشتر آشناست، يخچال هاي "اورتسوري" Ortsveri و دودوراك Devdorak نام دارند كه دامنه هاي قازبك به داخل دره بزرگ "ترك" سرازير مي شوند. تعداد ديگري يخچال بزرگ در حوضه ريوني وجود دارد كه عبارتند از كيوتيشو، زوپخيتو و ادنا. در ديگر نواحي آلپي گرجستان، در سرچشم ههاي رودهاي كودوري، تسخينس شقالي و آراگوي نيز تعداد اندكي رودخانه هاي تقريباً يخچالي وجود دارد. يخچال ها داراي اهميت اقتصادي قابل توجهي هستند، اين يخچال ها رودهاي بزرگ گرجستان را تغذيه مي كنند. در تابستان، يخهاي ذوب شده در يخچال ها آب رودخانه هاي ريوني، اينگوري، ترك و ساير رودها را با حجم زياد، تغذيه مي كنند. (رضا عنایت الله، ۱۳۷۲، ص 19)
فلات ایوری دارای اقلیم خشک استپی با زمستان‌های معتدل سرد و تابستان‌های داغ است. در تپه‌های کوه پایه‌ای اقلیم بین خشک استپی تا معتدل مرطوب در نوسان است. در استپ شیراک و دیگر گودی‌های فلات ایوری، زمستان‌ها معمولاً کاملاً سخت 3 درجه سانتیگراد) می‌باشد، در حالی که متوسط / (متوسط درجه حرارت در ژانویه 8 سالانه فقط به 493 میلی متر می‌رسد. منطقه بورجومی‌ باکوریانی با اقلیم معتدل سرد تیپ اروپایی  غربی مشخص می‌شود، اما به علت ناهمواری‌های کوهستانی، شرایط اقلیمی‌در ارتباط با ارتفاع، تغییر می‌کند. در قسمت پایین، در دره تنگ بورجومی، شرایط درجه حرارت در 5 ماه سال بالاتر از 10 درجه است، درحالی که در ماه‌های تابستان بیش از 15 درجه سانتیگراد است. دمای گرم‌ترین ماه حدود 19 درجه است، در حالی که زمستان برفی و کاملاً سخت است، متوسط درجه حرارت 3- درجه سانتیگراد می‌باشد. در ارتفاعات بالاتر 1600-1700 متر بالاتر از سطح دریا) اقلیم خیلی سخت‌تر است. متوسط درجه حرارت) گرم‌ترین ماه به حدود 15 درجه و سردترین ماه به منفی 4 تا منفی 7 درجه سانتیگراد می‌رسد. در کوهستان‌هایی که باکوریانی را احاطه کرده‌اند، اقلیم ویژگی آلپی به خودمی‌گیرد. در ناحیه تپه‌های کوه پایه‌ای [[گرجستان]] شرقی، اقلیم معتدل مرطوب با زمستان‌های معتدل سرد و طولانی و تابستان‌های گرم است.


در نواحی دامنه‌های متوسط و مرتفع قفقاز بزرگ و قفقاز کوچک، اقلیم غالب، معتد ل مرطوب با زمستان‌های سرد و تابستان‌های خشک است. این ناحیه با جنگل‌های پهن برگ، عمدتاً راش مشخص می‌شود. و دارای بارندگی فراوان است که حداکثر آ ن در بهار و آغاز تابستان و حداقل آن در زمستان صورت می‌گیرد. در بالای منطقه جنگلی، اقلیم آلپی غالب است. سرزمین‌های بلند آتش فشانی جاواختی دارای اقلیم کاملاً مشخص تازه‌ای است. 4 ماه بیش از 10 درجه - تابستان‌ها گرم و طولانی است، متوسط درجه حرارت برای 5 سانتیگراد و در گرم‌ترین ماه 17 درجه سانتیگراد است. از طر ف دیگر، زمستان سخت است (متوسط درجه حرارت در ژانویه 8- درجه سانتیگراد است). در این ناحیه باران 550 میلی متر در سال) - کمتری نسبت به سایر نواحی [[گرجستان]] در همان ارتفاع (4 ماه سال) دوام دارد. - می‌بارد، پوشش برف حدود آب‌های داخلی یا هم‌جوار رشته کوه‌های سورامی، مسختی و آرسیانی، رودها‌ی [[گرجستان]] را به دو حوضه دریای سیاه و دریای خزر تقسیم می‌کنند. به علت بارندگی فراوان، رودهای حوضه دریای سیاه شبکه متراکم‌تری را تشکیل داده و حجم آب بیشتری را نسبت به [[گرجستان]] شرقی، جاری می‌سازند. [[گرجستان]] غربی با تعداد زیادی از رودهای کوچک که از نزولات باران و قسمتی از مرداب‌ها تغذیه می‌شوند، مشخص می‌شود. این رودها مستقیماً وارد دریای سیاه می‌شوند. در حوضه رود کُر چنین نمونه‌هایی از رودهایی مردابی وجود ندارد، اما رودها دارای جریان‌های فصلی هستند و در تابستان این رودها خشک می‌شوند. تعداد رودخانه‌های این جمهوری بالغ بر 25 هزار رودخانه است. رود ریونی پرآب‌ترین رود [[گرجستان]] غربی از آب پخشان اصلی کوه‌های قفقاز بزرگ از پای کوه پاسیسمتا Pasismta آغاز می‌شود. ریونی از سرچشمه خود تا کوتائیسی، رودخانه‌های کوهستانی تندآبی و سیلابی است که از دره‌ای تنگ و عمیق می‌گذرد. پس از احداث نیروگاه‌های برق آبی «ریونی» و «گوماتی» Gumati، بر روی آن، جریا ن رود آرام شده است. در جنوب کوتائیسی، رودخانه به فضای باز و گسترده دشت کولخیس وارد می‌شود و تعداد زیادی از شاخابه‌های آن (قویریلا Qvirila، خانیس تسقالی Khanistsqali، تسخنیس تسقالی Tskhenistsqali و تعدادی دیگر) که از دامنه‌های قفقاز بزرگ و کوچک سرچشمه می‌گیرند، به آن می‌پیوندند. دومین رودخانه بزرگ و پر آب جمهوری رودخانه «اینگوری» است. پر آبی آن بدین علت است که‌ این رودخانه از یخچال بزرگ و وسیعی از بلندترین قسمت قفقاز مرکزی سرچشمه می‌گیرد.


'''آب و هوا و تغييرات آن'''
اینگوری با جوش و خروش بسیار مسیر خود را در درون دره‌ای تنگ و عمیق طی می‌کند. در هنگام خروج به فضاهای باز و گسترده کولخیس، در دره تنگ جواری، jvari توسط نیروگاه برق آبی اینگوری، مهار می‌شود. پس از خروج از این دره آب آرام و پاکیزه آن وارد دریا می‌شود. رودهای بزرگ دیگر [[گرجستان]] عبارتند از تسخنیس تسقالی، کودوری، Kodori بزیب، Bzyb که از قلل یخی قفقاز بزرگ سرچشمه می‌گیرند. دیگر رودخانه‌های ساحلی [[گرجستان]] در دریای سیاه (خوبی Khobi، تخوری، گالیدزگا و کلاسوری) از نواحی پیشکوهی سرچشمه می‌گیرند. این رودها با آ ب باران تغذیه می‌شوند و رژیم‌های متفاوتی دارند. دوره سیلابی آن‌ها منطبق بر پرباران‌ترین زمان است (آغاز بهار و پاییز). رودخانه چوروخ Chorokh، در جنوب با تومی‌ به دریای سیاه می‌ریزند. سرچشمه‌های این رود، خارج از قلمرو [[گرجستان]] در ترکیه است. رودخانه آجاریستوالی Ajaristsvali، بزرگ‌ترین شاخه چوروخ در قلمرو جمهوری [[گرجستان]]، از ناحیه آلپی رشته کوه آرسیانی سرچشمه می‌گیرد. رودخانه‌های سوپسا و ناتانبی از رشته کوه‌های مسختی به دریای سیاه می‌ریزند. بزرگ‌ترین قسمت این رودها، جویبارهای شاخص کوهستانی است که از آب باران تغذیه می‌شود و پس از رسیدن به زمین‌های پست کولخیس، به آرامی‌جریان می‌یابند. رودخانه کُر (کور) طولانی‌ترین رودخانه [[گرجستان]] و راه آبی اصلی [[گرجستان]] شرقی از رشته کوه‌های بلند آناتولی (در ترکیه) در خارج از قلمرو [[گرجستان]] سرچشمه می‌گیرد<ref>راهنمای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و جمهوری‌های بالتیک (1374). تهران: طرح، تهیه و نشر از گیتاشناسی، ص17.</ref><ref>بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ [https://wikimelal.ir/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 گرجستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص18-21.</ref>.
====[[دریاچه های گرجستان|دریاچه‌ها]]====
[[پرونده:Paravani lake.jpg|بندانگشتی|350x350پیکسل|Paravani lake - برگرفته از سایت wikipedia - قابل بازیابی از: https://en.wikipedia.org/wiki/Paravani_Lake]][[پرونده:Tabatskuri lake.jpg|بندانگشتی|350x350پیکسل|Tabatskuri lake - برگرفته از سایت georgiantravelguide - قابل بازیابی از: https://georgiantravelguide.com/en/tabatskuri]]تعداد دریاچه‌های جمهوری اندک می‌باشند و در چشم‌انداز [[گرجستان]] نقش شایانی را بازی نمی‌کنند. سرزمین‌های بلند جاواختی بیشترین تعداد دریاچه‌ها را داراست. بزرگ‌ترین آن‌ها عبارتند از: پاراوانی، Paravani تاباتسقوری، Tabatsquri ساگامو، Sagamo خوزاپینی، ماداتاپا، Khozapini و خانچالی، Madatapa که از آب باران و آب‌های زیرزمینی تغذیه می‌شوند. در فلات آلپی آتشفشانی کلی، Khanchali نیز تعداد زیادی دریاچه وجود دارد که کلی بزرگ‌ترین آن‌هاست و در بعضی جاها دارای 7 متر عمق است. این دریاچه منشاء سرچشمه رود کسانی Ksani است. در [[گرجستان]] غربی، در ناحیه‌ای که سنگ آهک گسترش یافته، تعداد زیادی دریاچه‌های کوچک وجود دارد. در ناحیه آلپی قفقاز بزر گ، به ویژه در قسمت غربی آن، تعداد زیادی دریاچه کوچک با منشاء یخچالی وجود دارد. در دره تنگ و عمیق «لاشیپسه» Lashipse در آبخازیا، دریاچه سحرانگیز و قابل توجه «ریتسا»  Ritsa واقع شده است. از دریاچه‌های اطراف ساحل دریای سیاه می‌توان دریاچه «پالئاستومی» Paleastomi را نام برد که در کنار [[بندر پوتی]] واقع است. سواحل شرقی و شمالی دریاچه پوشیده از جنگل‌های باتلاقی است، در حالی که بزرگ‌ترین قسمت ساحل دریاچه پوشیده از علف‌های مردابی است. در [[گرجستان]] شرقی در نزدیک‌ترین شهرک «دوشتی» Dusheti دریاچه «بازالتی» Bazaleti قرار دارد و در داخل محدوده شهر [[تفلیس]]، دریاچه کوچک «لیسی» Lisi واقع شده است. در نزدیکی شهر روستاوی دریاچه «جانداری» Jandari و در جنوب تفلیس دریاچه «کومیسی» Kumisi است. در گستره فلات ایوری دریاچه‌های تلخ  شور کوچکی وجود دارد که فاقد زهکشی است. تعداد زیادی دریاچه‌های مصنوعی در [[گرجستان]] ایجاد شده است. تعدادی از آن‌ها حتی بزرگ‌تر از دریاچه‌های طبیعی است. در تفلیس در حد غربی دشت سامگوری، «مخزن تفلیس»، در سرزمین‌های بلند [[گرجستان]] جنوبی «مخزن تسالگر»، در نزدیکی شهرک تقیبولی در مخزن شائوری «Shaori» و نزدیکی تیانتی، «مخزن سیونی» Sioni واقع شده است<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی]، ص26.</ref><ref>بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ [https://wikimelal.ir/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 گرجستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص21-22.</ref>.
====آب‌های معدنی====
قفقاز جنوبی، به ویژه [[گرجستان]]، ناحیه آتش فشان‌های فعال دوره‌های اخیر زمین‌شناسی است، که ناحیه زلزله خیز متراکم با حرکت‌های تکنونیکی جدید است. فعالیت نیروهای تحت الارضی، با چشمه‌های گرم و معدنی مشخص می‌شود که در بسیاری از قلمرو [[گرجستان]] از زمین خارج می‌شوند. «آب حیات» را می‌توان به چشمه‌های آب گرم و رادیواکتیویته «تسقالتوبو» لقب داد. چشمه‌های معدنی قلیایی کربنیک مرکز آسایشگاهی «بورژومی» در سراسر جهان شناخته شده است. آب‌های معدنی «منجی» با آب‌های «ماتسستا» در نزدیکی «سوچی» قابل مقایسه است. «لوگلا»، »اوتسرا»، «زواره» و چشمه‌های قلیایی  نمکی «سایرمه» «اسکوری» در «جاوا» شبیه چشمه‌های «یسن توکی» هستند.
====[[سواحل گرجستان]] ====
طول سواحل [[گرجستان]] در دریای سیاه 315 کیلومتر است که بین دهانه رودخانه «پسو» و دماغه «گونیو» کشیده شده است. سراسر این نوار، به جهت دارا بودن مراکز استراحتگاهی و درمانی اهمیت بسیار دارد. آسایشگاه مسلولین، مهمانخانه‌ها و سایر تاسیسات استراحتگاهی در تمام طول ساحل دریای سیاه از لسلیدزه تا اوچامچیره در آبخازیا و از اورکی تا باتومی‌ در آجاریا پراکنده شده است. در طول ساحل، خط آهن و شاهراه‌های ارتباطی با شریان‌های اصلی حمل و نقل ارتباط پیدا می‌کنند و آ ن را با سایر نقاط قفقاز و [[روسیه]] مرتبط می‌سازند. مزارع وسیع با محصولات با ارزش جنب مداری در حاشیه ساحل دریا گسترده شده است. ساحل دریای سیاه که در اقتصاد ملی [[گرجستان]] اهمیت بسیار دارد، از نظر بهره‌برداری از منابع و ذخایر متعدد آن، ارزش بسیار زیادی دارد<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی]، ص56.</ref><ref>بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ [https://wikimelal.ir/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 گرجستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص22.</ref>.
==== [[شهرهای مهم گرجستان|شهرهای مهم]]====
گرجستان دارای 13 شهر، 37 شهرک، 61 مرکز روستایی و 450 روستا است. شهرهای مهم آن عبارتند از: [[تفلیس]]، کوتائیسی، روستاوی، گوری، پوتی، باتومی‌، سوخومی، متسختا، چیاتورا، تقیبول ی، زوگدیدی، تسقالتوبو، تقوارچلی، گاگرا و تلاو ی. در این قسمت شهرهای بزرگ [[گرجستان]] شرح داده می‌شود.
=====[[تفلیس]]=====
[[پرونده:Tbilisi.webp|بندانگشتی|400x400پیکسل|شهر تفلیس - برگرفته از سایت georgia.travel - قابل بازیابی از: https://georgia.travel/cities-towns/tbilisi]]شهر [[تفلیس]] که در زبان گرجی (تبیلیس) نامیده می‌شود و در قسمت غربی [[گرجستان]] در مرکز دهلیز قفقاز و در 41 درجه و 2 دقیقه عرض شمالی و 44 درجه و 4 دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ واقع شده است. این شهر در فاصله 120 کیلومتری رشته‌کوه قفقاز بزرگ و 250 کیلومتری دریای سیاه قرار دارد. [[تفلیس]] از نظر موقعیت جغرافیایی با شهرهای تاشکند، استانبول، رم، بارسلون، بوستون و شیکاگو هم عرض است و با شهرهای گورکی، ساراتف، بغداد و عدن در یک نصف‌النهار قرار دارد. [[تفلیس]] در آغوش صخره‌های کوهستانی و عمدتاً در سواحل رودخانه کُر یا اراضی نزدیک به آن واقع شده است. این رودخانه که از وسط شهر می‌گذرد، آن را به دو قسمت تقسیم می‌کند. پایتخت جمهوری [[گرجستان]] در مرکز هندسی و اقتصادی منطقه قفقاز واقع شده و یکی از مهم‌ترین مراکز سیاسی، علمی، فرهنگی و اقتصادی قفقاز در گذشته و اکنون است. [[تفلیس]] مرکز سیاسی  اداری و فرهنگی [[گرجستان]] و زیباترین شهر قفقاز است و به اعتباری می‌توان آن را «عروس قفقاز» نامید.


گرجستان به علت دارا بودن نواحي مختلف جغرافيايي داراي آب و هواي متفاوتي است. رشته كوه هاي عظيم قفقاز، گرجستان را در مقاب ل توده هاي هواي سردي كه ممكن است از شمال تجاوز كند، محافظت مي كند. با اي ن وجود، اين توده هاي هوا از دامنه هاي كوه ها در شرق و غر ب نفوذ مي كنند، اما در تماس با آب گرم درياي سياه و سطح گرم شده زمين، گرجستا ن سرماي كمتر ي درياف ت مي كند. در سايه اين اقليم اينجا گرمتر از نواحي مجاور در همان عرض جغرافيايي است. رشته كوه هاي گرجستان غربي و دريايي كه سواحل آن را مي شويد، در تشكيل اقليم تاثير زيادي دارد. گرجستان غربي ناحي هاي مرطو ب، درياي ي و داراي اقليم جنب مداري است، در حالي كه گرجستان شرقي با اقليم خشك و به ندرت مرطوب جنب مداري مشخص مي شود. گرجستان غربي در تمام طول سال باران كافي دريافت مي كند (1000-  1200 ميلي متر در سال)، اما حداكثر بارندگي در پاييز و زمستان اتفاق مي افتد. قسمت جنوبي كولخيس به ويژه منطقه پرباران است (بيش از 2500 ميلي متر در ساحل باتومي). در جهت شمال اقليم كمتر مرطوب است (650 ميلي متر در پوتي و 1400 ميلي متر در سوخومي) در شرق ساحل دريا نيز باران كم مي بارد. در پاره اي اوقات نيز حتي خشك است در گرجستان غربي زمستان ها ملايم و گرم است. متوسط درجه حرارت در سردترين ماه ها، در قلمروهايي كه در ارتفاع 600 تا 700 متري از سطح دريا واقع شده اند، هرگز به كمتر از صفر درجه نمي رسد. زمستان به ويژه در سرزمين هاي پست كولخيس و تپه هاي كوه پايه اي كه آن را احاطه كرده اند، گرم است. اين مهمترين منطقه مرطوب جنب مداري به جهت بارندگي فراوان و زمستان ملايم و گرم و تغييرات اندك دما، بسيار معروف است. در اينجا گياهان در تمام طول سال سبزند. در قسمت هاي 4 درجه سانتي گراد و در جولاي - وسيعي از كولخيس، متوسط درجه حرارت در ژانويه 6 درجه سانتي گراد است. دورتر از درياي سياه زمستان ها سردتر و تابستان ها 5 درجه و در ساكارا 3 درجه گرمتر است. از اين رو متوسط درجه حرارت ژانويه در پوتي 4 درجه است. متوسط درجه حرارت در اوت در پوتي 23 درجه است، در حالي كه در ساكارا 24 درجه است. آب و هواي گرم و آفتابي غالباً در تمام سواحل شرقي درياي سياه، حتي زمستان وجود دارد. در ماه دسامبر، موقع ي كه كوهستان ها پوشيده از برف اند، در كولخيس درختان سبزند، گل هاي رز شكوفه مي دهند و خورشيد مي درخشد. بعضي اوقات، هر چند به ناگهان هوا در كولخيس سرد مي شود و روزهاي يخبندان و بارش بارف اتفاق مي افتد كه در اثر نفوذ هوا ي قطبي اس ت. اين نوع سرماي كوتاه مدت، سبب نابودي درختان گرمادوست و مركبات مي شود. در كولخيس بادهاي شرقي و بادهاي غربي تسلط دارند. بادهاي شرقي، بادهاي خشك و گرم دامنه كوه است، يعني اينكه باد گرم و خشك از كوهستان ها مي وزد، اين بادها به ويژه در قسمتهاي شرقي اراضي پست كولخيس قوي هستند (در نواحي زستافوني، ترجولا و كوتائيسي). اين بادها سبب كاهش رطوبت هوا و افزايش دما مي شوند. باد شمال دريا معمولاً در نواحي ساحلي مي وزد و خنكي مناسبي را درگرماي تابستان با خود به همراه مي آورد. ناهمواري هاي كوهستان ها در گرجستا ن، علت عمده وجود نواحي اقليمي كاملاً مشخص عمودي است. براي نمونه، در كولخيس اقليم ويژگي هاي جنب مداري خود را 500 متري سطح دريا، نگه مي دارد. در حالي كه بالاتر از آن ناحيه - تقريباً تا ارتفا ع 600 اقليم مرطوب و معتد ل گرم است. از ارتفا ع حدود 1000 متري ناحيه اقليم معتدل سرد آغاز ميشود، در حال ي كه كمي بالاتر اقليمي است با زمستان هاي سرد و مرطوب و 2000 متري سطح دريا) - تابستان خشك. بالاتر از خط پوشش گياهي جنگلي ( 2200 3400 متري، برف هاي دائمي و يخچال ها - ناحيه اقليم سرد و آبي است. در ارتفاع 3500 تسلط دارند. (بهرام امیراحمدیان، 1383، ص 19)
[[تفلیس]] در گذشته‌های دور، ابتدا در طول سواحل رودخانه رشد کرده و بعدها با افزایش جمعیت شهر، ساخت و سازها به دامنه‌ها و تپه‌ها و فلات‌های اطراف رودخانه کشیده شد که در جهت شمال و شمال شرقی شهر واقع شده و اکنون محیطی حدود 127 کیلومتر را به وجود آورده است. آب و هوای [[تفلیس]] مطلوب و هوای آن پاکیزه است که متوسط درجه حرارت آن 24 درجه تا 7 درجه سانتیگراد است. در تابستان در گرم‌ترین ماه درجه حرارت به 40 درجه سانتیگراد می‌رسد. هوای شهر در زمستان در سردترین ماه به 9 سانتیگراد و به جهت نسیمی‌ که از کوهستان‌ها در دره‌های اطراف می‌وزد، همیشه پاکیزه است. به طور متوسط سالانه 2112 ساعت آفتابی در [[تفلیس]] وجود دارد که 1805 ساعت آن از ماه مارس تا نوامبر اتفاق می‌افتد. 34 بارندگی که متوسط سالان‌های برابر 505 میلی متر دارد در ماه‌های گرم می‌بارد. در طول تابستان حدود 25 روز بسیار گرم وجود دارد که دمای هوا را تا 30 درجه بالا می‌برد<ref>راهنمای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و جمهوری‌های بالتیک (1374). تهران: طرح، تهیه و نشر از گیتاشناسی، ص41.</ref>.


منطقه مرطوب معتدل جنب مداري گرجستان شرقي در همان ارتفاعي است كه توسط رژيم حرارتي متفاوت مشخص مي شود. متوسط درجه حرارت در ژانويه به طور 1 درجه سانتي گراد است كه پايين تر از گرجستان غربي است. دشت ها و - معمول 2400 ميلي متر در سال - تپه هاي كوه پايه اي باران كمتري دريافت مي كنند كه از 700 تجاوز نمي كند. در كوهستان ها رطوبت افزايش مي يابد و در ناحيه "گردنه صليب" بارندگي سالانه به 1500 ميلي متر م يرسد. خشك ترين دوره در گرجستان شرقي در زمستان است و حداكثر بارندگي در اواخر بهار و آغاز تابستان صورت مي گيرد. كاختي داخلي نسبتاً گرم و مرطوب است. به ويژه در دشت آلازاني، جايي كه 23 درجه و - 0 درجه و در گرمتري ن ماه سال 25 - متوسط درجه حرارت در ژانويه 1800 ميلي متر است. - متوسط بارندگي سالانه 1000 اقليم دشت كارتلي داخلي تغييرات زيادي نسبت به كاختي داخلي ندارد. اختلافات فقط در مقدار بارندگ ي و شد ت زمستان است (متوسط درجه حرارت در ژانويه1 درجه سانتي گراد است ). كارتلي پايين داراي اقليم استپي معتدل / در كارتل ي داخلي 50 درجه تا / گرم با تابستان هاي داغ است. در اينجا متوسط درج ه حرارت در ژانوي ه از 2صفر درجه و در جولا ي بين 23 تا 25 درجه سانتي گراد و متوسط بارندگي سالانه 500 ميلي متر است. فلات ايوري داراي اقليم خشك استپي با زمستان هاي معتدل سرد و تابستانهاي داغ است. در تپ ههاي كوه پايه اي اقليم بين خشك استپي تا معتدل مرطوب در نوسان است. در استپ شيراك و ديگر گودي هاي فلات ايوري، زمستان ها معمولاً كاملاً سخت 3 درجه سانتي گراد) مي باشد، در حالي كه متوسط / (متوسط درجه حرارت در ژانويه 8 سالانه فقط به 493 ميلي متر مي رسد. منطقه بورجومي  باكورياني با اقليم معتدل سرد تيپ اروپايي  غربي مشخص مي شود، اما به علت ناهمواري هاي كوهستاني، شرايط اقليمي در ارتباط با ارتفاع، تغيير مي كند. در قسمت پايين، در دره تنگ بورجومي، شرايط درجه حرارت در 5 ماه سال بالاتر از 10 درجه است، درحالي كه در ماه هاي تابستان بيش از 15 درجه سانتي گراد است. دماي گرمترين ماه حدود 19 درجه است، در حال ي كه زمستان برفي و كاملاً سخت است، متوس ط درجه حرارت 3- درجه سانتي گراد مي باشد. در ارتفاعات بالاتر 1600-1700 متر بالاتر از سطح دريا) اقليم خيلي سخ تتر است. متوسط درجه حرارت ) گرم ترين ماه به حدود 15 درجه و سردترين ماه به منفي 4 تا منفي 7 درجه سانتي گراد مي رسد. در كوهستان هايي كه باكورياني را احاطه كرده اند، اقليم ويژگي آلپي به خودم يگيرد. در ناحيه تپه هاي كوه پايه اي گرجستان شرقي، اقليم معتدل مرطوب با زمستان هاي معتدل سرد و طولاني و تابستان هاي گرم است. در نواحي دامنه هاي متوسط و مرتفع قفقاز بزرگ و قفقاز كوچ ك، اقليم غال ب، معتد ل مرطوب با زمستان هاي سرد و تابستان هاي خشك است. اين ناحيه با جنگل هاي پهن برگ، عمدتاً راش مشخص مي شود. و داراي بارندگي فراوان است كه حداكثر آ ن در بهار و آغاز تابستان و حداقل آن در زمستان صورت مي گيرد. در بالاي منطقه جنگلي، اقليم آلپي غالب است. سرزمين هاي بلند آتش فشاني جاواختي داراي اقليم كاملاً مشخص تازه اي است. 4 ماه بيش از 10 درجه - تابستان ها گرم و طولاني است، متوسط درجه حرارت براي 5 سانتي گراد و در گرمترين ماه 17 درجه سانتي گراد است. از طر ف ديگر، زمستان سخت است (متوسط درجه حرارت در ژانويه 8- درجه سانتي گراد است). در اين ناحيه باران 550 ميلي متر در سال) - كمتري نسبت به ساير نواحي گرجستان در همان ارتفاع (4 ماه سال) دوام دارد. - مي بارد، پوشش برف حدود آبهاي داخلي يا هم جوار رشته كوه هاي سورامي، مسختي و آرسياني، رودها ي گرجستان را به دو حوضه درياي سياه و درياي خزر تقسيم مي كنند. به علت بارندگي فراوان، رودهاي حوضه درياي سياه شبكه متراكم تري را تشكيل داده و حج م آب بيشتري را نسبت به گرجستان شرقي، جاري مي سازند. گرجستان غربي با تعداد زيادي از رودهاي كوچك كه از نزولات باران و قسمت ي از مردا بها تغذيه مي شوند، مشخص مي شود. اين رودها مستقيماً وارد درياي سياه مي شوند. در حوضه رود كُر چنين نمونه هايي از رودهايي مردابي وجود ندارد، اما رودها دارا ي جريان هاي فصلي هستند و در تابستان اين رودها خشك مي شوند. تعداد رودخانه هاي اين جمهوري بالغ بر 25 هزار رودخانه است. رود ريوني پرآب ترين رود گرجستان غربي از آب پخشان اصلي كوه هاي قفقاز بزرگ از پاي كوه پاسيسمتا Pasismta آغاز مي شود. ريوني از سرچشمه خود تا كوتائيسي، رودخانه هاي كوهستاني تندآبي و سيلابي است كه از دره اي تنگ و عمي ق مي گذرد. پس از احداث نيروگاه هاي برق آبي "ريوني " و "گوماتي" Gumati ، بر روي آن، جريا ن رود آرام شده است. در جنوب كوتائيسي، رودخانه به فضاي باز و گسترده دشت كولخيس وارد مي شود و تعداد زيادي از شاخابه هاي آن (قويريلا Qvirila، خانيس تسقالي Khanistsqali، تسخنيس تسقالي Tskhenistsqali و تعدادي ديگر) كه از دامنه هاي قفقاز بزرگ و كوچك سرچشمه مي گيرند، به آن مي پيوندند. دومين رودخانه بزرگ و پرآب جمهوري رودخانه "اينگوري " است. پر آبي آن بدين علت است كه اين رودخانه از يخچال بزرگ و وسيعي از بلندترين قسمت قفقاز مركزي سرچشمه مي گيرد. اينگوري با جوش و خروش بسيار مسير خود را در درون دره اي تنگ و عميق طي مي كند. در هنگام خروج به فضاهاي باز و گسترده كولخيس، در دره تنگ جواري، jvari توسط نيروگاه برق آبي اينگوري، مهار ميشود. پس از خروج از اين دره آب آرام و پاكيزه آن وارد دريا مي شود. رودهاي بزرگ ديگر گرجستان عبارتند از تسخنيس تسقالي، كودوري، Kodori بزيب، Bzyb كه از قلل يخي قفقاز بزرگ سرچشمه مي گيرند. ديگر رودخان ههاي ساحلي گرجستان در درياي سياه (خوبي Khobi، تخوري، گاليدزگا و كلاسوري) از نواح ي پيشكوهي سرچشمه مي گيرند. اين رودها با آ ب باران تغذيه مي شوند و رژيمهاي متفاوتي دارند. دوره سيلابي آن ها منطبق بر پرباران ترين زمان است (آغاز بهار و پاييز). رودخانه چوروخ Chorokh، در جنوب با تومي به درياي سياه مي ريزند. سرچشمه هاي اين رود، خارج از قلمرو گرجستان در تركيه است. رودخانه آجاريستوالي Ajaristsvali ، بزرگترين شاخه چوروخ در قلمرو جمهوري گرجستان، از ناحيه آلپي رشته كوه آرسياني سرچشمه مي گيرد. رودخانه هاي سوپسا و ناتانبي از رشته كوه هاي مسختي به درياي سياه مي ريزند. بزرگترين قسمت اين رودها، جويبارهاي شاخص كوهستاني است كه از آب باران تغذيه مي شود و پس از رسيدن به زمين هاي پست كولخيس، به آرامي جريان مي يابند. رودخانه كُر (كور) طولاني ترين رودخانه گرجستان و راه آبي اصلي گرجستان شرقي از رشته كوه هاي بلند آناتولي (در تركيه) در خارج از قلمرو گرجستان سرچشمه مي گيرد. (راهنمای کشورهای مستقل مشترک المنافع و جمهوری‌های بالتیک، 1374، ص 17)
پائیز [[تفلیس]] بسیار زودگذر است. پس از اینکه در اواسط اکتبر، اولین برف بر روی کوه‌های اطراف می‌نشیند، هوای ملایم، گرم و آفتاب ی همه جارا فرا می‌گیرد. رطوبت شهر نسبتاً کم و به حدود 66 درصد می‌رسد. روزهای مه آلود و مرطوب، به ندرت و بیشتر در ماه‌های دسامبر و ژانویه اتفاق می‌افتد. در [[تفلیس]] برف به ندرت می‌بارد. از دسامبر تا فوریه بین 30 تا 35 روز، دمای هوا به زیر صفر می‌رسد.


بهار [[تفلیس]] کوتاه و متغیر است که با بادهای سخت مارس و تغییر آب و هوا همراه است. در بهار و تابستان روزهای ابری اندک ولی توأم با ابرهای ضخیم است. جمعیت شهر [[تفلیس]]، براساس اطلاعات آخرین سرشماری در سال 2006 برابر 1/103/300 نفر بوده است. از کل جمعیت شهر 80 درصد گرجی می‌باشند. (این نسبت 66 درصد بوده است). روس‌ها، ارامنه و آذری‌ها پرجمعیت‌ترین / در سال 1989 برابر 1 اقلیت‌های این شهر را تشکیل می‌دهند. بلاروس‌ها، آشور ی‌ها و ژرمن‌ها از دیگر اقوام کم جمعیت در [[تفلیس]] می‌باشند.


'''درياچه ها'''
[[تفلیس]] در مرکز تلاقی راه‌های ارتباطی اصلی، راه‌آهن و انتهای جاده نظامی‌ [[گرجستان]] قرار دارد. خطوط هوایی [[تفلیس]]، فرودگاه‌ این شهر را با شهرهای مهم قفقاز، [[روسیه]]، آسیای مرکزی و شهرهای دیگر، برقرار می‌کند. با برقراری خط هوایی [[تفلیس]] تهران، ارتباط آن با ایران نیز از سال 1374 برقرار شده است. حمل و نقل شهری [[تفلیس]] شامل اتوبوس، تراموا، واگن برقی، گسترش زیادی یافته است. پایتخت [[گرجستان]] جدای از تمرکز دستگاه‌های سیاسی و اداری در آن، محل تمرکز فعالیت‌های عمده اقتصادی این کشور نیز می‌باشد. درحدود نیمی‌ از درآمدهای کل ناشی از مالیات مستقیم دریافتی دولت [[گرجستان]] از [[تفلیس]] می‌باشد که درجزئیات آن گفتنی است 60 درصد آن مالیات سود و درآمدهای شاغلین در [[تفلیس]] می‌باشد. 30 درصد بوده که، سهم این منطقه در تولید صنعتی ثبت شده کشور در سال 1997 این نرخ در سال‌های اخیر به بیش از پنجاه درصد رسیده است. از نظر ساختاری امکانات در [[تفلیس]] به مراتب بهتر از بقیه بخش‌های [[گرجستان]] می‌باشد که دراین زمینه به خدمات حمل و نقلی، سیستم تلفن مناسب‌تر و یا سیستم تلفن همراه و نیز وجود امکانات رونق فعالیت‌های تجاری در منطقه مورد بحث اشاره نمود. در کل [[تفلیس]]، مناسب‌ترین محل توجه تجار داخلی و بیشتر محل جلب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در [[گرجستان]] می‌باشد. آمارهای یاد شده که به مراتب از سهم [[تفلیس]] در توان صنعتی [[گرجستان]] فراتر می‌باشد نشان دهنده اهمیت اقتصادی بخش خدمات در [[تفلیس]] می‌باشد.
=====[[كوتائیسی|کوتائیسی]]=====
[[پرونده:Kutaisi city.jpg|بندانگشتی|350x350پیکسل|Kutaisi city - برگرفته از سایت tripsavvy - قابل بازیابی از: https://www.tripsavvy.com/complete-guide-to-kutaisi-georgia-5082861]]کوتائیسی مرکز استان [[ایمرتی]] در قسمت شرقی جلگه کولخیس واقع شده است. این شهر به سبب اهمیت اقتصادی و جمعیت دومین شهر بزرگ [[گرجستان]] است. جمعیت آن در سال 2002 به حدود 215 هزار و 700 نفر برآورد شده است. کاوش‌های باستان‌شناسی در قلمرو کوتائیسی نشان می‌دهد که سکونت انسان‌ها در این منطقه به دوره پارینه سنگی و عصر مفرغ می‌رسد. تاریخ مستند شهر «کوتاتیسیوم» از قرن سوم پیش از میلاد آغاز می‌شود. نویسندگان کلاسیک آ ن را پایتخت پادشاهی کولخیس می‌نامند. طی قرن‌های متمادی کوتائیسی یک مرکز پر رونق بازرگانی بود، اهمیت آن به سبب وجود راه‌های کاروان رو و رودخانه ریونی افزایش می‌یافت، کالاهای بازرگانی از این شهر، سواحل دریای سیاه و شهر فازیس (پوتی کنونی) و از آنجا به نقاط دوردستی چون سواحل یونان فرستاده می‌شد. از اواسط قرن هشتم تانوزدهم، کوتائیسی ابتدا پایتخت [[گرجستان]] غربی و سپس پادشاهی ایمرتی بود. هرچند استحکامات و تدابیر سیاستمداران ایمرتی نتوانست شهر را از تجاوز دشمن و انهدام نجات دهد: در پایان قرن یازدهم، سلجوقیان آن را به آتش کشیدند و در قرن 13 و 14، سپاهیان چنگیزخان و تیمور لنگ شهر را ویران کردند. در دوره حکومت شوروی، کوتائیسی در زمینه‌های اقتصادی و فرهنگی توسعه فراوان یافت، کارخانه اتومبیل‌سازی، کارخانه تولید محصولات الکترونیکی و پمپ‌های برقی گریز از مرکز و لوکوموتیو‌های برقی، محصولات خود را به خارج از کشور نیز صادر می‌کردند. یکی از بزرگ‌ترین کارخانه صنعتی این شهر، کارخانه تولید تراکتورهای کوچک است که برای شخم زدن باغ‌ها و تاکستان‌ها بکار برده می‌شود و توانایی کار در دامنه‌های شیبدار را داراست. کارخانه‌های تولید روغن جلا و رنگ، مواد اصلی تولید رنگ‌های بادوام، کات کبود، باریت و چند محصول دیگر را تولید می‌کنند. کارخانه تولید ظروف شیشه‌ای، کارخانه تولید پارچه و ابریشم، پوشاک و منسوجا ت و کارخانه تولید کنسرو و میوه و سبزی کوتائیسی از نظر تولید محصول، اهمیت منطقه‌ای دارد. در حومه شهر سنگ‌های تراورتن برای بنای ساختمان‌ها، استخراج می‌شود. از نظر تعداد جمعیت، کوتائیسی دومین شهر بزرگ [[گرجستان]] پس از [[تفلیس]] به شمار می‌رود<ref>امیراحمدیان، بهرام (1383). [[گرجستان]] در گذر تاریخ. تهران: [https://shirazeh.org/ نشر و پژوهش شیرازه]، ص117.</ref>.
=====[[روستاوی]]=====
[[پرونده:Rustavi city.jpg|بندانگشتی|350x350پیکسل|Rustavi city - برگرفته از سایت georgiantravelguide - قابل بازیابی از: https://georgiantravelguide.com/en/rustavi]]در 20 کیلومتری جنوب شرقی پایتخت [[گرجستان]]، در استپ «گاردابانی» شهر [[روستاوی]] جای گرفته است که یکی از مراکز صنعتی مهم جمهوری است. روستاوی مرکز، استان تاریخی جغرافیایی کارتلی سفلی است. قسمت اصلی شهر، شامل بخش صنعتی، در ساحل چپ کُر قرار دارد، در حالی که ساختمان‌های مسکونی در ساحل راست رود ساخته شده‌اند. آب و هوای روستاوی و پیرامون آن خشک است با تابستان‌های داغ و زمستان‌های نسبتاً سرد. متوسط بارندگی سالانه به حدود 400 میلی متر می‌رسد. بخش عمده کانال گاردابانی در قسمت مرکزی شهر در ساحل چپ رود کُر قرار دارد. آب کانال نه تنها برای آبیاری، بلکه برای تأمین آب مورد نیاز نیروگاه برق حرارتی [[تفلیس]] بکار برده می‌شود که در نزدیکی روستاوی ساخته شده است. توسعه‌ این شهر نوین در ارتباط با طرح احداث کارخانه ذوب‌آهن و فولاد روستاوی است که در دشت برهنه‌ای در کنار ویرانه‌های شهر قدیمی‌ در سال 1944 آغاز شد و در سال 1950 کارخانه اولین محصول خود را تولید کرد، دو سال بعد کارخانه نورد آغاز بکار کرد و در سا ل 1954 کارکنان ذوب‌آهن [[گرجستان]] اولین محصول آهن و ذغال کُک خود را عرضه کردند. روستاوی چهارمین شهر بزرگ [[گرجستان]] است که در سال 2002 جمعیت آن به 138 هزار و 200 نفر برآورد شده است. امروزه روستاوی بزرگ‌ترین مرکز صنایع سنگین [[گرجستان]] است. بیشترین حجم تولید کارخانه فولاد و آهن اختصاص به لوله‌های فولادی بدون درز دارد که به طور گسترده‌ای در صنایع نفت قفقاز جنوبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. روستاوی شمش‌های فولادی مورد نیاز کارخانه نورد سومقائیت (در آذربایجان) را تأمین می‌کرد. کارخانه ذوب فولاد روستاوی همچنین ورق فولاد و سایر استانداردهای قطعات فولادی را که نقش عمده‌ای در اقتصاد دارند، تولید می‌کند. علاوه برکارخانه‌های ذوب‌آهن، کارخانه‌های بزرگ شیمیایی نیز در این شهر فعالیت دارند. کارخانه‌های شیمیایی روستاوی، کودهای ازته برای تأمین نیاز بخش کشاورزی جمهوری‌های قفقاز جنوبی و تعدادی نقاط دیگر تولید می‌کرد که در سال‌های پس از استقلال با وجود بحران‌های سیاسی و اقتصادی تولیدات آن دچار اختلال شده است. تعدادی کارخانه تولید الیاف مصنوعی نیز در این شهر ساخته شده است. کارخانه تولید سیمان از ضایعات تولیدات سنگ ترکانی فعالیت دارد. کارخانه تولید قطعات بتونی و نیز کارخانه‌های تولیدات مکانیکی  مهندسی و تجهیزات جرثقیل در این شهر بنا شده است. روستاوی در دور ه شوروی با بسیاری از نقاط شوروی روابط تولیدی و اقتصادی داشت. نیروی انسانی متخصص شهر از [[تفلیس]] تأمین می‌شد. در آغاز روستاوی مصالح ساختمانی گوناگون و تجهیزات را از [[تفلیس]] دریافت می‌کرد، در حالی که پس از رونق تولیدات صنعتی شهر، روستاوی بسیاری از مواد مصرفی صنایع را تأمین کرده و به شهر متخصصان و کارکنان ذوب‌آهن تبدیل شده و فقط محصولات صنایع سبک و غذایی را در روابط متقابل اقتصادی از شهر [[تفلیس]] دریافت می‌کند. شبکه وسیعی از دبیرستان‌های آموزشی و فنی در روستاوی تأسیس شده است. مؤسسه‌های علمی‌آموزشی پلی تکنیک و مؤسسه اتوماسیون مراحل تولید در شهر فعالیت دارد<ref>مارشال لانگ، دیوید و بهزادی، رقیه (1372). گرجی‌ها. تهران: [https://www.ipis.ir/ دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه] ج.ا.ا، ص19.</ref>.
=====[[متسختا]]=====
متسختا، پایتخت باستانی پادشاهی [[گرجستان]] شرقی، در کارتلی داخلی واقع شده است. متسختا از شهرهای قدیم [[گرجستان]] است. بنای آن در نیمه دوم هزاره اول پیش از میلاد نهاده شده است. اکنون این شهر در نوار باریکی در طول ساحل رودهای کُر و آراگوی کشیده شده و تقریباً به طول کامل توسط کوهستان‌ها، احاطه شده است. در دوره‌های گذشته‌ این شهر به استحکامات و ساختمان‌های پیوسته‌ای متصل بود که تا دامنه کوه‌های اطراف کشیده می‌شد و برروی هم با پایتخت، مرکز دولتی بزرگ را تشکیل می‌دادند. دوره رشد متسختا از قرن‌های اولیه عصر مسیحیت آغاز و تا قرن ششم میلادی ادامه می‌یابد. پس از انتقال پایتخت دولت به [[تفلیس]] در قرن 6 میلادی، متسختا با کلیساهای متعدد و کلیساهای جامعی که بعدها در آنجا ساخته می‌شود، به عنوان مرکز دینی کشور باقی می‌ماند. متسختای امروز با آثار معماری و باستانی ارزشمند خود همچون یک موزه است. کاوش‌هایی که در شهر و پیرامون آن صورت گرفته آثار ارزشمندی از نمونه‌های فرهنگ میلادی را در برمی‌گیرد. - مادی هزاره اول پیش از میلاد تا قرن‌های 6 بررسی محل‌ها، ساختمان‌های مسکونی و بناها ی مربوط به آن، همچنین ظروف متعدد خانگی و جواهرات، نشان دهنده شکوفایی تاریخ تمدن شهر است. متسختا همچنین به عنوان یکی از مراکز مهم آثار معماری باستانی [[گرجستان]] شناخته می‌شود. هنگام ورود به شهر از شمال از طریق جاده یا از غرب از طریق راه‌آهن، معبد جواری که در بالای صخره‌ای کوهستانی که درست در روبروی بلوک‌های مسکونی در محل تلاقی دو رود قرار دارد خودنمایی می‌کند. معبد جواری یکی از ارزشمندترین آثار معماری (585 میلادی) گنبدی است. این بنا قدیمی‌ترین نمونه ساختمان‌های باستانی [[گرجستان]] است. ساختمان صومعه چنان به نظر می‌رسد که از درون صخره، به سوی قله مخروطی آن بیرون آمده است. جواری به ویژه هنگام شب در زیر تابش نورافکن‌ها، زیباتر دیده می‌شود. درست در مرکز متسختا، کلیسای جامع «اسوتیتسخوولی» قرار دارد که در آغازه سده 11 میلادی توسط معمار گرجی، آرساکیدزه ساخته شده است. این بنای عظیم به سبب معماری بسیار زیبا و ارزشمند خود و ترکیب قطعات حجاری‌های هنرمندانه روی سنگ قابل توجه بسیار است. در فاصله کم از اسوتیتسخوولی، صومعه سامتاورو، یکی دیگر از نمونه‌های برجسته معماری همان عصر قرار دارد. هنگام نزدیک شدن به متسختا در طول «جاده نظامی‌ [[گرجستان]]» ستون سنگی بلندی در ساحل روبروی آراگوی، در سمت چپ قرار دارد. این ستون یادبود در محل مرگ «ایلیاچاوچاوادزه» مشهورترین نویسنده و اندیشمند [[گرجستان]] سربرافراشته است. جمعیت این شهر در سا ل 1995 حدود 16 هزار نفر برآورد شده است.


تعداد درياچه هاي جمهوري اندك مي باشند و در چشم انداز گرجستان نقش شاياني را بازي نمي كنند. سرزمين هاي بلند جاواختي بيشترين تعداد درياچه ها را داراست. بزرگترين آن ها عبارتند از: پاراواني، Paravani تاباتسقوري، Tabatsquri ساگامو، Sagamo خوزاپيني، ماداتاپا، Khozapini و خانچالي، Madatapa كه از آب باران و آب هاي زيرزمين ي تغذيه مي شوند. در فلات آلپي آتشفشاني كلي، Khanchali نيز تعداد زيادي درياچه وجود دارد ك ه كلي بزرگترين آن هاست و در بعضي جاها داراي 7 متر عمق است. اين درياچه منشاء سرچشمه رود كساني Ksani است. در گرجستان غربي، در ناحيه اي كه سنگ آهك گسترش يافته، تعداد زيادي درياچه هاي كوچك وجود دارد. در ناحيه آلپي قفقاز بزر گ، به ويژه در قسمت غربي آن، تعداد زيادي درياچه كوچك با منشاء يخچالي وجود دارد. در دره تنگ و عميق "لاشيپسه" Lashipse در آبخازيا، درياچه سحرانگيز و قابل توجه "ريتسا"  Ritsa واقع شده است. از درياچه هاي اطراف ساحل درياي سياه مي توان درياچ ه "پالئاستومي" Paleastomi را نام برد كه در كنار بندر پوتي واقع است. سواحل شرقي و شمالي درياچه پوشيده از جنگلهاي باتلاقي است، در حالي كه بزرگترين قسمت ساحل درياچه پوشيد ه از علف هاي مردابي است. در گرجستا ن شرقي در نزديكتري ن شهرك "دوشتي " Dusheti درياچه "بازالتي" Bazaleti قرار دارد و در داخل محدوده شهر تفليس، درياچه كوچك "ليسي " Lisi واقع شده است. در نزديكي شهر روستاو ي درياچه "جانداري " Jandari و در جنوب تفليس درياچه "كوميسي " Kumisi است. در گستره فلات ايوري درياچه هاي تلخ  شور كوچكي وجود دارد كه فاقد زهكشي است. تعداد زيادي درياچه هاي مصنوعي در گرجستا ن ايجاد شد ه است. تعدادي از آن ها حتي بزرگتر از درياچه هاي طبيعي است. در تفليس در حد غرب ي دشت سامگوري ، "مخزن تفليس "، در سرزمين هاي بلند گرجستا ن جنوبي "مخزن تسالگر"، در نزديك ي شهرك تقيبولي در مخزن شائوري " Shaori و نزديكي تيانتي، "مخزن سيوني" Sioni واقع شده است. (بهرام امیر احمدیان، 1377، ص 26)
ترکیب اصلی اقتصادی این منطقه کشاورزی و باغداری و پرورش گوسفند می‌باشد که‌این فعالیت آخری در مناطق مرتفع تیانتی، دوشتی و قازبگی صورت می‌گیرد. جاده‌های نظامی‌ [[گرجستان]] از این منطقه یعنی از میان [[تفلیس]] و مرز با فدراسیون [[روسیه]] می‌گذرد. این منطقه با توجه به بسته بودن مسیر آبخازیا مهم‌ترین کانال تردد جاده‌ای [[گرجستان]] و [[روسیه]] می‌باشد<ref>راهنمای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و جمهوری‌های بالتیک (1374). تهران: طرح، تهیه و نشر از گیتاشناسی، ص128.</ref>.


بیشترین صنایع این منطقه در متسختا و دوشتی قرار دارد. ضمن اینکه پیست‌های اسکی در بخش گودائوری این منطقه واقع می‌باشد. نرخ بیکاری در این منطقه 6 درصد گزارش شده است.
=====[[سوخومی]]=====
سوخومی‌پایتخت [[جمهوری خودمختار آبخازیا]] است که در کنار دریای سیاه قرار دارد. این شهر در دامنه‌های تپه‌های اطراف خلیج واقع شده و جمعیت آن در سا ل 2002 حدود 112 هزار نفر برآورد شده است. سوخومی‌دارای آب و هوای طبیعی مناسب است. متوسط درجه حرارت آن در تابستان 24 درجه و در زمستان 6 درجه سانتیگراد است. بارندگی سالانه آن به طور متوسط 1260 میلی متر است. آب‌های معدنی، استفاده از سواحل دریا برای شنا و اقلیم مناسب از جمله جاذبه‌های این شهر برای استراحت و معالجه به شمار می‌رود. سوخومی‌ در منطقه قفقاز و دریای سیاه، یکی از مراکز تفریحی کشتیرانی مهم به شمار می‌رود. در اطراف این شهر، نواحی توریستی «آخالی آتونی» ساخته شده که از مراکز توریستی بسیار جالب است. در سال 1918 در هشتم ماه آوریل، در سوخومی‌ حکومت شوروی به وجود آمد، لیکن از ماه مه تحت قلمرو دولت تازه به استقلال رسیده [[گرجستان]] قرار گرفت. در چهارم ماه مارس 1921 ارتش سرخ، حکومت شوروی را در آن نواحی مستقر کرد از سال 1921 تاکنون، سوخومی‌ مرکز جمهوری خودمختار آبخازیا است. در سوخومی‌ صنایعی چون دخانیات، کنسروسازی و کارخانه کفش چرمی‌ با استفاد ه از مواد خام محلی فعالیت دارند. علاوه برآن، در این شهر، تجهیزات مربوط به صنایع گاز نیز ساخته می‌شود. از بناهای دیدنی و آثار معماری سوخومی، می‌توان از بنای حکومتی، آبخازیا، مهمان‌خانه «آبخازیا» تئاتر نمایشی، ساختمان مرکز تحقیقات چای و گیاهان نیمه گرمسیری، سناتوریوم [[آبخازیا]] و بیمارستان 13 طبقه نام برد.
=====[[گوری]] =====
گوری از سال 1801 به عنوان نقطه شهری شناخته می‌شود. اهمیت اقتصادی این شهر از سال 1872 پس از ساخت راه‌آهن [[تفلیس]] پوتی افزایش یافت. پیش از انقلاب بزرگ، هیچگونه صنایعی در شهر وجود نداشت و فقط صنایع دستی و بازرگانی، فعالیت عمده را در کنار کشاورزی تشکیل می‌داد. در سال 1920 قسمت‌های زیادی از شهر گوری در اثر زلزله از بین رفت، اما در سال 1926 از نو ساخته شد و جمعیت آن به سرعت افزایش یافت و به 10 هزار نفر رسید. گوری معاصر مساحتی حدود 800 هکتار را در دو سوی ساحل رودهای کُر و لیاخوی تشکیل می‌دهد. موقعیت جغرافیایی آن به عنوان محل تلاقی راه‌ها و دارا بودن اقلیم مناسب، تأثیر بسیار زیادی در شهر داشته است. در 40 سال گذشته جمعیت آن پنج برابر شده است. گوری را قلب کارتلی داخلی به شمار می‌آورند. راه‌های ارتباطی که نقاط مختلف را بهم متصل می‌کنند در این شهر یکدیگر را تلاقی می‌کنند. گوری یک شهر صنعتی است. اکثریت جمعیت آن را کارکنان بخش صنعت تشکیل می‌دهند که در صنایع و ساختمان و حمل و نقل به کار آشتغال دارند. در ساحل راست رود لیاخوی، کارخانه نساجی فعالیت دارد که از سال 1945 تأسیس شده است. کارخانه کنسروسازی و شراب‌سازی گوری، جزو کارخانه‌های معتبر مواد غذایی [[گرجستان]] به شمار می‌روند. کمپوت میوه تولیدی این کارخانه در تمام منطقه و خارج از مرزهای جمهوری از شهرت زیادی برخوردار است. گوری یکی از مراکز مهم تولید میوه [[گرجستان]] است. گوری محل تلاقی راه‌آهن قفقاز جنوبی بوده و دارای ایستگاه راه‌آهن است. از این نقطه شاخه‌ای از خط آهن و جاده به «تسخین والی» (مرکز [[اوستیای جنوبی]]) به سوی شمال کشیده شده است. علاوه بر آن از گوری شاه‌راهی به سوی دره «آتنی» می‌رود. صومعه سیونی یکی از آثار بسیار معروف معماری قرن هفتم میلادی [[گرجستان]] است که در نزدیکی روستای آتنی قرار دارد. در این معبد نقاشی‌های دیواری که به قرن 10 میلادی تعلق دارد، بسیار معروف است.


'''آب هاي معدني'''
ژوزف استالین در این شهر بدنیا آمده بود و تا سال 1894 در آنجا زندگی می‌کرد. خانه مسکونی استالین به موزه تبدیل شده و مجسمه بزرگی از استالین در شهر گوری ساخته شده است که هنوز هم پس از فروپاشی شوروی، پا برجاست<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [https://wikimelal.ir/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 گرجستان]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌ المللی الهدی]، ص96.</ref>.
====[[تلاوی]]====
شهر تلاوی، شهری قدیمی‌ و بسیار زیباست که در دامنه رشته‌کوه گومبوری واقع شده و مرکز اداری و فرهنگی کاختی داخلی به شمار می‌رود. در مرکز شهر بناهای تاریخی زیادی وجود دارد. دژی قدیمی‌ که با باروهای بلند احاطه شده و نیز برج‌های استوان‌های آن از جمله آثار قدیمی‌ و تاریخی به شمار می‌رود. در پشت این دژ کهن، کاخ پادشاه سابق کاختی قرار دارد که اکنون به مؤسسه تربیت معلم تبدیل شده است. مجموعه موزه‌های [[تلاوی]] در بخشی از اتاق‌های این کاخ ایجاد شده است. جاده‌ای از تفلیس از گذرگاه «گومبوری» از دامنه­‌های شمالی کوه به تلاوی سرازیر می‌شود. در شهر تلاوی کارخانه‌های پیله بازکنی، پوشاک، ابریشم بافی، کنسروسازی، ساخت قطعات پیش ساخته بتونی و غیره... فعالیت دارند. تلاوی یکی از مراکز شراب‌سازی [[گرجستان]] است<ref>مارشال لانگ، دیوید و بهزادی، رقیه (1372). گرجی‌ها. تهران: [https://www.ipis.ir/ دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه] ج.ا.ا، ص56.</ref><ref>بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ [https://wikimelal.ir/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 گرجستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص22-29.</ref>.
====[[استان های تاریخی گرجستان|استان‌های تاریخی جغرافیایی گرجستان]]====
استان‌های تاریخی جغرافیایی این جمهوری عبارتند از:کارتلی (کارتلی داخلی و سفلی)، ایمرتی، [[سامقره لو]]، [[گوری]]، [[مسختی]]، جاواختی، [[آبخازیا]]، آجارستان، اوستیا، یسوانتی، قازبگی، [[خوسورتی]].
===== [[كارتلی|کارتلی]]=====
کارتلی همان ایبریای باستانی است که در منابع تاریخی یونان و روم از آن یاد شده است (در منابع فارسی کارتیل). این ناحیه درست همان جایی است که یک دولت مرکزی گرجی، قرن‌های متمادی هسته اقتصادی فرهنگی تعدادی از شاهزاده نشین‌های فئودالی را در آغاز قرون وسطی، تشکیل می‌داد. کارتلی قسمت مرکزی دامنه‌های قفقاز جنوبی را در طول دره رود کُر تشکیل می‌دهد و قسمتی از آن تیغه‌های جنوبی قفقاز بزرگ و سرزمین‌های مرتفع [[گرجستان]] جنوبی را پوشش می‌دهد. قلمرو کارتلی توسط خطوط اصلی حمل و نقل جمهوری قطع می‌شود: مسیر اصلی راه‌آهن قفقاز جنوبی، راه‌های اتومبیل رو و خطوط هوایی که شهر [[تفلیس]] را با دیگر شهرهای قفقاز جنوبی، شمالی و بسیاری دیگر از شهرهای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و سایر کشورهای اروپا و آسیا پیوند می‌دهد، در این منطقه واقع شده است.


قفقاز جنوبي، به ويژه گرجستان، ناحيه آتش فشان هاي فعال دوره هاي اخير زمين شناسي است، كه ناحيه زلزله خيز متراكم با حركت هاي تكنونيكي جديد است. فعاليت نيروهاي تحت الارضي، با چشم ههاي گرم و معدن ي مشخص مي شود كه در بسياري از قلمرو گرجستان از زمين خارج مي شوند. "آب حيات " را مي توان به چشمه هاي آب گرم و راديواكتيويته "تسقالتوبو" لقب داد. چشمه هاي معدني قليايي كربنيك مركز آسايشگاهي "بورژومي " در سراسر جها ن شناخته شده است. آبهاي معدني "منجي " با آبهاي "ماتسستا" در نزديكي "سوچي " قابل مقايسه است. "لوگلا" ، "اوتسرا" ، "زواره " و چشمه هاي قليايي  نمكي "سايرمه "اسكوري " در "جاوا" شبيه چشمه هاي "يسن توكي " هستند.
کارتلی به دو قسمت: کارتلی داخلی و سفلی تقسیم می‌شود:


الف) کارتلی داخلی


'''[[سواحل گرجستان]]'''
در این قسمت اراضی وسیع هموار با استپ‌های پوشیده از گیاه و رشته‌هایی از تپه‌های کم ارتفاع دیده می‌شود که توسط دره‌های کم عمق و تنگ بریده شده‌اند. رود کُر، محوریی مانند کارتلی داخلی در میان این دشت، از غرب به شرق روان است.


طول سواحل گرجستان در درياي سياه 315 كيلومتر است كه بين دهانه رودخانه "پسو" و دماغه "گونيو" كشيده شده است. سراسر اين نوار، به جهت دارا بودن مراكز استراحتگاهي و درماني اهميت بسيار دارد. آسايشگاه مسلولين، مهمانخانه ها و ساير تاسيسات استراحتگاهي در تمام طول ساحل درياي سياه از لسليدزه تا اوچامچيره درآبخازيا و از اوركي تا باتوم ي در آجاري ا پراكنده شده است. در طول ساحل، خط آهن و شاهراه هاي ارتباطي با شريان هاي اصلي حمل و نق ل ارتباط پيدا ميكنند و آ ن را با ساير نقاط قفقاز و روسيه مرتبط مي سازند. مزارع وسي ع با محصولات با ارزش جنب مداري در حاشيه ساحل دريا گسترده شده است. ساحل درياي سياه كه در اقتصاد مل ي گرجستان اهميت بسيار دارد، از نظر بهره برداري از منابع و ذخاير متعدد آن، ارزش بسيار زيادي دارد. (بهرام امیر احمدیان، 1377، ص 56)
آب و هوای بخش کم ارتفاع کارتلی داخلی، گرم و معتدل با تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد است. در پاره‌ای اوقات، درجه حرارت زمستان‌ها به منهای 10 درجه سانتیگراد می‌رسد، اما تعداد روزهای یخبندان کم است. محصولات مهمی‌ چون گندم، انگور و میوه‌ها با بکارگیری سیستم‌های آبیاری تیریپنی، تاشیسکاری، سالتویسی، مخران و تزی اوکامی، تولید می‌شوند. نیروگاه‌های برق روستایی در سر ریز کانال‌های اصلی آبیاری احداث شده‌اند. خاک‌های حاصل‌خیز و آب و هوای مناسب، کارتلی داخلی را به یکی از مراکز پرجمعیت [[گرجستان]] تبدیل کرده است. حدود یک سوم از جمعیت این منطقه در شهرهای باگوری، خاشوری، بورجومی، کاسپی، [[متسختا]]، و تعدادی دیگر از شهرهای کوچک و بزرگ زندگی می‌کنند. اکثریت عظیمی‌ از مردم منطقه را گرجی‌ها تشکیل می‌دهند. تعدادی اوست و ارمنی نیز در این منطقه زندگی می‌کنند. در بین جمعیت شهری تعداد اندک روسی، ارمنی و اوستی نیز زندگی می‌کنند اما اکثریت قومی‌متعلق به گرجی‌هاست<ref>راهنمای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و جمهوری‌های بالتیک (1374). تهران: طرح، تهیه و نشر از گیتاشناسی، ص125.</ref>.


ب) کارتلی سفلی


'''شهرهاي مهم'''
کارتلی سفلی در جنوب و جنوب شرق [[تفلیس]] واقع شده و قسمتی از شیب کُر سرزمین بلند جاواختی را که آن‌ را در جنوب و غرب به هم متصل می‌سازد، تشکیل می‌دهد. رود کُر این منطقه را به دو قسمت نابرابر، تقسیم می‌کند، استپ گاردابانی، که در طول شرق ساحل چپ آن با مرز [[گرجستان]] و آذربایجان کشیده شده و استپ مارنئولی در ساحل راست کُر که از طرف غرب، شمال و جنوب با دامنه‌های سرزمین‌های بلند جاواختی و رشته کوه‌های تریالتی و سومخیتی محدود شده است.


گرجستان داراي 13 شهر، 37 شهرك، 61 مركز روستايي و 450 روستا است. شهرهاي مهم آن عبارتند از: تفليس ،كوتائيسي، روستاوي، گوري، پوتي، باتومي ، سوخومي، متسختا، چياتورا، تقيبول ي، زوگديدي، تسقالتوبو، تقوارچلي، گاگرا و تلاو ي. در اين قسمت شهرهاي بزرگ گرجستان شرح داده مي شود.
در بالای دشت ساحل راست رودخانه، کوه 800 متر ی، یاقلوجا، سربرافراشته است. در استپ گاردابانی محصولات گوناگون کشت می‌شود که بیشتر به علت وجود خاک مناسب و از همه مهم‌تر، شبکه آبیاری مصنوعی است. به همین علت، اولین کانال بزرگ که 2000 هکتار اراضی را آبیاری می‌کرد، 130 سال پیش در این ناحیه ساخته شده است. در استپ مارنئولی حدود 40 هزار هکتار اراضی آبیاری می‌شود. نیازهای بازارهای [[تفلیس]] و روستاوی به سبزی‌ها، میوه‌ها و سایر محصولات کشاورزی همه از کشتزارهای نواحی مارنئولی و گاردابانی تأمین می‌شود. این کشتزارها نیاز بازار پایتخت جمهوری را به سیب زمینی و انگور در پاییز تأمین می‌کند. غرب این ناحیه بلندترین قسمت کارتلی پایین است. رود خرامی‌ مهم ترین شریان آبی کارتلی پایین، از دامنه‌های جنوبی رشته کوه تریالتی از این ناحیه سرچشمه می‌گیرد. خرامی‌نقش مهمی‌ را در منابع تولید نیروی برق جمهوری به عهده دارد. کارتلی پایین که 10 درصد قلمرو [[گرجستان]] را شامل می‌شود، نقش مهم حیاتی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی [[گرجستان]] را در دوره باستان داشته است. کارتلی پایین زادگاه «سولخان صبااوربلیانی» سیاستمدار، شاعر و نویسنده نامی‌گرجی در نیمه اول قرن هیجدهم است. در اینجا، میخائیل جاواخیشویلی نویسنده قرن بیستم [[گرجستان]] زاده شده و دوران کودکی خود را گذرانده است<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌ المللی الهدی]، ص64.</ref>.


دشت کارتلی پایین دارای تراکم زیادی است که تراکم آن تقریباً شبیه ناحیه کوه پایه‌ای فلات تسالکادمانیسی است. پراکنده‌ترین ناحیه جمعیتی منطقه در دامنه‌هایی جنگلی است، که در حاشیه‌ این منطقه در غرب قرار دارد، در حالی که دامنه‌های رشته کوه‌های جاواختی، تریالتی و سامساری تقریباً غیرمسکونی است. کارتلی پایین یکی از مهم‌ترین مراکز تولید غله [[گرجستان]] است. از 103 هزار هکتار اراضی کشاورزی، 70 هزار هکتار به زیر کشت غله می‌رود. بخش جنوبی منطقه کارتلی واقع در جاده اصلی و خط آهن اصلی [[گرجستان]] می‌باشد. بخش‌های کارلی، گوری و کاسپی بخش‌های صنعتی این منطقه می‌باشد. حجم تولیدات صنعتی این منطقه 5 تا 10 درصد تولیدات صنعتی در [[گرجستان]] است. پرورش میوه و باغداری بخش اصلی فعالیت‌های کشاورزی منطقه مورد بحث را تشکیل می‌دهد. در بخش شمالی این منطقه دامداری رونق بیشتری دارد. این منطقه از نظر نیشکر مساعدترین منطقه [[گرجستان]] می‌باشد. بخش شمالی کارتلی شامل بخش اعظم سرزمین [[اوستیای جنوبی]] می‌باشد. از نظر سابقه امر گفتنی است که بعد از جنگ آگوست 2008 [[گرجستان]]، این منطقه از سوی [[روسیه]] مستقل شناخته شد و می‌توان گفت که کنترل آن از اختیار [[گرجستان]] جدا و در اختیار [[روسیه]] میباشد.
====[[ایمرتی]] ====
در قسمت مرکزی [[گرجستان]] غربی، استان تاریخی جغرافیایی ایمرتی قرار دارد. در شمال، ایمرتی با دره تنگ کوهستانی سوانتی پایین و چاله «راچا  لچخومی» همجوار است که به علت نزدیکی بسیار زیاد شرایط طبیعی، اقتصادی و تاریخی می‌توان آن را جزو ایمرتی بشمار آورد. ایمرتی وراچا  لچخومی‌روی هم مساحتی برابر 11000 کیلومتر مربع دارد. این استان از موقعیت جغرافیایی بسیار مناسبی برخوردار است. جاده‌های زمینی و خطوط هوایی امکان ارتباط این منطقه را با سایر نقاط جمهوری در ساحل دریای سیاه امکان ارتباط دریایی را با آب‌های آزاد فراهم آورده است. مردم این منطقه به صنعت‌گری مشهورند. ایمرتی از 12 ناحیه اداری تشکیل شده است. مساحت آن 6349 کیلومتر مربع است.


'''تفليس'''
بیشترین فعالیت‌های اقتصادی این منطقه در کنار مسیر اصلی گذر جاده و راه‌آهن منطقه در کنار شهرهای کوتائیسی، زستافونی، و سامتردیا انجام می‌گردد. حدود نیمی‌از فعالیت‌های اقتصادی منطقه در کوتائیسی صورت می‌گیرد. این فعالیت‌ها 10 تا 15 درصد از فعالیت‌های اقتصادی [[گرجستان]] را شامل می‌شود. در رابطه با سرمایه گذاری‌های خارجی مهم منطقه می‌توان به کارخانه فروآلیاژ زستافونی اشاره کرد که با سرمایه گذاری‌های خارجی فعالیت می‌نماید. بخشی از محصولات تولیدی این کارخانه به خارج از کشور صادر می‌گردد. از تولیدات اصلی کشاورزی منطقه کشت انگور و دامداری می‌باشد. با این وصف تخصص اصلی کشاورزان سامتردیار در زمینه چای و باغداری می‌باشد.


شهر تفليس كه در زبا ن گرجي (تبيليس ) ناميده مي شود و در قسمت غرب ي گرجستان در مركز دهليز قفقاز و در 41 درجه و 2 دقيقه عرض شمالي و 44 درجه و 4دقيقه طول شرقي از نصف النهار گرينوي چ واقع شده است. اين شهر در فاصله 120 كيلومتري رشته كوه قفقاز بزر گ و 250 كيلومتري درياي سياه قرار دارد. تفليس از نظر موقعيت جغرافيايي با شهرهاي تاشكند، استانبول، رم، بارسلو ن، بوستون و شيكاگو هم عرض است و با شهرهاي گوركي، ساراتف، بغداد و عدن در يك نصف النهار قرار دارد. تفليس در آغو ش صخره هاي كوهستاني و عمدتاً در سواح ل رودخانه كُر يا اراضي نزديك به آن واقع شده است. اين رودخانه كه از وسط شهر مي گذرد، آن را به دو قسمت تقسيم مي كند. پايتخت جمهوري گرجستان در مركز هندسي و اقتصادي منطقه قفقاز واقع شده و يكي از مهم ترين مراكز سياسي، علمي، فرهنگي و اقتصادي قفقاز در گذشته و اكنون است. تفليس مركز سياسي  اداري و فرهنگي گرجستان و زيباتري ن شهر قفقاز است و به اعتباري مي توان آن را "عروس قفقاز" ناميد. تفليس در گذشته هاي دور، ابتدا در طول سواحل رودخانه رشد كرده و بعدها با افزايش جمعيت شهر، ساخت و سازها به دامنه ها و تپه ها و فلات هاي اطراف رودخانه كشيده شد كه در جه شمال و شمال شرقي شهر واقع شده و اكنون محيطي حدود 127 كيلومتر را به وجود آورده است. تفليس مطلوب و هوا ي آن پاكيزه است كه متوسط درجه حرارت آن 24 درجة /7 درجه سانتي گراد است. در تابستان در گرمترين ماه درجه حرارت به 40 درجه سانتي گراد مي رسد. هواي شهر در زمستان در سردترين ماه به 9 سانتي گراد و به جهت نسيمي كه از كوهستان ها در در ههاي اطراف مي وزد، هميش ه پاكيزه است. به طور متوسط سالانه 2112 ساعت آفتابي در تفليس وجود دارد كه 1805 ساعت آن از ماه مارس تا نوامبر اتفاق مي افتد. 34 بارندگي كه متوسط سالان هاي برابر 505 ميلي متر دارد در ماه هاي گرم مي بارد. در طو ل تابستان حدود 25 روز بسيار گر م وجود دارد كه دماي هوا را تا 30 درجه بالا مي برد. (راهنمای کشورهای مستقل مشترک المنافع و جمهوری‌های بالتیک، 1374، ص 41)
آکاکی تسرتلی، نویسنده نامی‌گرجی در این ناحیه بدنیا آمده است.


پائيز تفليس بسيار زودگذر اس ت. پس از اينكه در اواس ط اكتبر، اولي ن برف بر رو ي كوه هاي اطراف مي نشيند، هواي ملايم، گر م و آفتاب ي همه جارا فرام يگيرد. رطوبت شهر نسبتاً ك م و ب ه حدود 66 درصد م يرسد. روزهاي مه آلود و مرطو ب، به ندرت و بيشتر در ماههاي دسامبر و ژانويه اتفاق مي افتد. در تفليس برف به ندرت مي بارد. از دسامبر تا فوريه بين 30 تا 35 روز، دماي هوا به زير صفر مي رسد.
رودهای اصلی این منطقه: ریونی، تسخنیس تسقالی، قویریلا، دزیرولا، چخریملا، چولابوری، خانیس تسقالی، ساکرائولا، و غیره می‌باشند. که همه‌ این‌ها به رودخانه ریونی ریخته و سپس به آرامی‌ به سوی دریای سیاه روان می‌شوند<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی]، ص65.</ref>.
====[[سامقره لو]]====
[[سامقره لو]] قلمرو بین رودهای اینگوری و تسخنیس تسقالی را در بر می‌گیرد که شامل ناحیه کوه پایه‌ای رشته کوه‌های اگریس است. آب و هوای این ناحیه گرم و مرطوب است. رودهای [[سامقره لو]]: ریونی، خوبی، اینگوری، آباشاوتخوری، عمدتاً از آب باران تغذیه می‌شوند. در این ناحیه تعدادی دریاچه نیز وجود دارد (از جمله دریاچه پالیاستومی) که مجموعاً 18 کیلومتر مربع را در برمی‌گیرند. نیروگاه آبی بسیار بزرگی به نام «اینگوری» که بزرگ‌ترین نیروگاه آبی قفقاز است، در این منطقه ساخته شده است. مساحت [[سامقره لو]] 4395 کیلومتر مربع است. مساحت اراضی کشاورزی آن 68 هزار هکتار آن زیر کشت است، در [[سامقره لو]] 4284 / 179/6 هزار هکتار است که 15 درصد کل باغ‌های میوه [[گرجستان]] و 1037 هکتار تاکستان وجود هکتار باغ میوه دارد. از شهرها ی مهم این منطقه از [[گرجستان]]، زوگدیدی و پوتی می‌باشد. وجود فرودگاه در این دو شهر و ارتباطات راه‌آهن و جاده‌ای موقعیت ممتازی را به‌این منطقه از نظر ارتباطی اعطا نموده است. از طرف دیگر عملاً به علت وضعیت سیاسی ایالت‌های خودمختار آبخازیا و آجاریا، عملاً تنها بندر مطمئن تحت نظر مستقیم دولت [[گرجستان]] بندر پوتی است. با این وصف علیرغم وضعیت مناسب ارتباطی، فعالیت‌های صنعتی پوتی و زوگدیدی در حال کاهش است.


بهار تفليس كوتاه و متغير است كه با بادهاي سخت مارس و تغيير آب و هوا همراه است. در بهار و تابستان روزهاي ابري اندك ولي توأم با ابرهاي ضخيم است.
از کارخانه‌های مطرح این منطقه کارخانه تولید قالی در سناکی می‌باشد که هم اکنون به علت واردات مقادیر زیاد قالی از ترکیه و آذربایجان با مشکلاتی چند مواجه است. بیشترین محصولات کشاورزی این منطقه چای و محصولات حاره‌ای می‌باشد. منطقه آباشابه تولید مرکبات و مستیابه علت خصوصیات جغرافیایی آن برای دامداری و تولید سیب زمینی مساعد می‌باشند. از سرمایه‌گذاران خارجی فعال در منطقه، ترکیه و آلمان در صنایع پروسه چوب می‌باشند.
====[[گوری]] ====
قلمرو گوری شامل پای تپه‌ها و دامنه‌های شمالی رشته کوه مسختی و 2032/ قسمت‌های مجاور حوضه‌های رودهای نبانبی و سوپسا است. مساحت گوری 6 کیلومتر مربع است که 3 درصد مساحت جمهوری را در برمی‌گیرد. آب و هوای جنب مداری گوری تا اندازه‌ای مرطوب است و از سامقره لو گرم تر است. گوری یکی از متراکم ترین مناطق جمهور ی است. روستاهای متعدد منطقه با قرار گرفتن در کنار یکدیگر و با مجموعه ساختمان‌های روستایی، باغ‌های میوه، چای، مرکبات و کشتزارهای چسبیده، مجموعه بهم پیوسته‌ای را تشکیل می‌دهند. شهر ازورگتی مرکز گوری می‌باشد، در شهر ازورگت ی، کارخانه آسیای بتونیت قرار دارد. کائولن، ماده اولیه تولید سرامیک و خاک رس سفالگری در این شهر فراوان است که در کارخان ههای سفال و سرامیک ازورگتی بکار برد ه می‌شود. این منطقه اساساً کشاورزی می‌باشد که محصولات عمده کشاورزی آن چای و محصولات کشاورزی حاره‌ای می‌باشد. فعالیت‌های صنعتی کوچک این منطق ه که عمدتاً در اطرا ف شهر ازورگتی صورت می‌گیرد درحال ارتقاء می‌باشد. ضمن این که رونق فعالیتهای مربو ط به احداث خط لوله باکو  سوپسا در این منطقه احتمال رونق این گونه فعالیت‌ها را افزون نموده است. این منطقه که در بخش جنوبی گرجستا ن واقع شده است<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی]، ص69.</ref>.
====[[مسختی]]====
قسمت غربی [[گرجستان]] جنوبی مسختی نامیده می‌شود. قسمت نسبتاً بزرگی از مسختی در زمین باز و گسترد‌های قرار دارد که به نام «چاله آخال تسیخه» یا سامتسخه معروف است. آب و هوای چاله آخال تسیخه معتدل مرطوب با تابستان‌های گرم و طولانی است. در قر ن نهم میلادی مسختی مرکز پادشاهی «تائو  کلارجتی» بود. بسیاری از تاریخ‌نگاران مسختی را گهواره فرهنگ ملی گرجی می‌دانند، زیرا این ناحیه همانند جاواختی در دوره حکومت ملکه تامارا (پایان سده 12 و آغاز سده 13) مرکز سیاسی و حیات فرهنگی [[گرجستان]] بود. تعداد زیادی ساختارهای آبیاری در دوره شوروی در [[مسختی]] ایجاد شد که بزرگ‌ترین آن‌ها کانال‌های آبیاری تسریوخی، گورکل آرالی و خوشنی هستند. اراضی بایر با ایجاد این کانال‌ها آباد شد و در آن‌ها غلات کشت شده و باغ‌های میوه احداث شده است.


جمعيت شهر تفليس، براساس اطلاعات آخرين سرشماري در سال 2006 برابر 1/103/300 نفر بوده است. از كل جمعيت شهر 80 درصد گرجي مي باشند. (اين نسبت 66 درصد بوده است). روس ها، ارامنه و آذر يها پرجمعيت ترين / در سال 1989 برابر 1 اقليت هاي اين شهر را تشكيل م يدهند. بلاروس ها، آشور يها و ژرمن ها از ديگر اقوام كم جمعيت در تفليس مي باشند.
کشاورزی و صنعت در این منطقه از اهمیت خاصی برخوردار است. یکی از مهم‌ترین بخش‌های صنعت مسختی، توسعه منابع ذغال سنگ قهوه‌ای، در نزدیکی روستای «واله» پیرامون شهر آخال تسیخه بود. اهمیت راه‌آهن فرعی بورجومی‌ شهرک معدنچیان واله، بسیار زیاد است. این راه‌آهن نه تنها کاربرد محلی دارد، بلکه‌ این ناحیه را با سایر نواحی جمهوری مرتبط می‌سازد.
====[[سامتسخه جاواختی]]====
جاواختی در قسمت شرقی [[گرجستان]] جنوبی قرار دارد. آب و هوای این سرزمین، با زمستان‌های سرد و کوتاه و تابستان‌های خشک مشخص می‌شود. مرکز منطقه جاواختی در «آخال کالاکی» است که در زبان گرجی به معنی «شهر جدید» است، این شهر در کنار رودخانه «آخال کالاکیس تسقالی» و در مرکز تقاطع شاهراه‌های اصلی واقع شده است. بیشترین تولید صنعتی منطقه در بورجومی‌صورت می‌گیرد که دارای ارتباطات خوب حمل و نقلی با بقیه مناطق [[گرجستان]] می‌باشد. با این وصف جمع آوری مالیات بر سود و درآمد در این منطقه از مقدار پیش‌بینی شده کمتر می‌باشد. فعالیت‌های صنعتی در بقیه مناطق منطقه چون آخال تسیخه که بزرگ‌ترین کارخانه پروسه شکر [[گرجستان]] در آن قرار دارد رو به نزول است. فعالیت‌های اصلی کشاورزی منطقه منحصر به تولید سیب زمینی و همچنین دامداری می‌باشد.
====[[سوانتی]]====
سوانتی در سرحدات سرشاخه‌های رود اینگوری قرار دارد. در قسمت مرکزی سوانتی روستاهای مولاخی، موژالی، مستیا، لاتالی، لنجری، بچو، و تسخوماری، قرار دارند. در این روستاها زمین‌های زیر کشت در ارتفاعات بین 1200 تا 1500 متری از سطح دریا واقع شده است. مستیا مرکز این ناحیه است که از چهار روستا (ستی، لانچوالا، لختاقی، ولاگامی‌) تشکیل شده است و با شهرهای بزرگ جمهوری ارتباط هوایی دارد. سوانتی کنونی مرکز کوهنوردی قفقاز است، کوهنوردان از جاهای مختلف برای صعود به قله‌های معروف اوشبا، جانگا و شخارا، از رشته کوه‌های قفقاز مرکزی، به‌این ناحیه عزیمت می‌کنند. 6 درصد از قلمرو / 4388 کیلومتر مربع است که 3 / مساحت استان سوانتی 9 [[گرجستان]] را در برمی‌گیرد. استان سوانتی از دو ناحیه ادار ی به نام‌های مستیا و لنتخی، تشکیل شده است.
====[[قازبگ]]====
در قسمت شرقی قفقاز مرکز ی ناحیه‌ای به نام قازبگ واقع شده است. برخلاف سوانتی، قلمرو قازبگ هر دو دامنه «آب پخشان» قفقاز مرکز ی و قسمتی از «رشته کوه جانبی» و قله زیبای قازبگ را در بر می‌گیرد. یخچال‌های عظیمی‌ که از دامنه‌های آن سرازیر می‌شود، رود ترک را تغذیه می‌کند و شاخه‌های آن تمام قسمت‌های شمالی این منطقه را به دره‌های تنگ غیرقابل عبوری تبدیل می‌کند. بدین ترتیب، این منطقه از قسمت‌های متفاوتی تشکیل می‌شود که جدا از هم قرار دارند. اگرچه گوسفند داری یکی از شاخه‌های اصلی اقتصاد قسمت شرقی قفقاز مرکزی است، پرورش گاو نیز بطور موفقیت‌آمیزی در ناحیه قازبگی رواج دارد، خوسورتی‌های محلی نوعی از گاوهای سازگار با محیط کوهستانی را پرورش می‌دهند که از گذشته‌ها شناخته شده است. کشت محصولات سالانه، از فعالیت‌های کمکی مردم ناحیه است: با توجه به شیب اراضی دامنه‌ای، مردم ناحیه قازبگ زمین‌های کشاورزی را با دست آماده می‌کنند و کوشش بسیاری برای کشت محصولات سالانه در این زمین‌ها بکار می‌برند. آن‌ها ناگزیرند همه ساله زمین‌های کشاورزی را از سنگ پاک‌سازی کنند. مسیرهای بالایی «ترک» و «آراگوی» قلمرو اقوام گرجی، از قبیل موخوی، متیولی، خوسورها، و پشاوها است که در این ناحیه اقامت دارند. در قازبگی کنونی کارخانه فرآوری فرآورده‌های شیری و بسته‌بندی پنیر ساخته شده که در آن پنیرهای گوسفندی و از جمله پنیر معروف «کوبی» تولید می‌شود<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی]، ص72.</ref>.
====[[خوسورتی]]====
خوسورتی ناحیه‌ای کوهستانی در مسیر بالایی رودهای آسسا، آرگونی، آرگوی، در قفقاز مرکز ی است. آب پخشان اصلی قفقاز، خوسورتی را به دو قسمت تقسیم می‌کند، خوسورتی پیری کیتی به مرکزیت شاتیلی در دامنه‌های شمالی و خوسورتی پیراکتی به مرکزیت باری ساخودر دامنه‌های جنوبی که توسط جاده‌ای به «شاهراه نظامی‌ [[گرجستان]]» در روستای ژینوالی می‌پیوندد. خوسورها گرجی صحبت می‌کنند ولی لهجه آن‌ها منحصر بفرد است. در میان خوسورها تعداد زیادی مهندس، متخصص کشاورزی، استاد، دبیر، دانشمند و سایر متخصصان و هنرمندان وجود دارد. مهم‌ترین بخش فعالیت اقتصادی آن‌ها، پرورش دام و گاوداری است.
====[[آبخازیا]]====
[[آبخازیا]] به دو قسمت آبخازیای کوهستانی و ساحلی تقسیم می‌شود. آبخازیای کوهستان که قفقاز غربی را شامل می‌شود، تقریباً از چهار رشته کوه بلند تشکیل می‌شود. آبخازی، بزیب، کاگرا و کودوری. متوسط ارتفاع قله‌های آن‌ها به 3500 متر می‌رسد. در این منطقه کارست‌های متعددی وجود داردکه به آن‌ها کارست‌های آبخازی می‌گویند. غارهای کارستی و غارهای مغاکی قابل توجهی نیز در حومه تسه بلدا در ساحل رود آمتکل وجود دارد. [[آبخازیا]] ساحلی نوار کم عرض ساحلی، تپه‌ها و دامنه‌های شمال غربی قفقاز [[آبخازیا]] را در برمی‌گیرد. اینجا مرز شمال غربی [[گرجستان]] جنب مداری است. در این قسمت، زمستان به ندرت وجود دارد و تابستان‌های آن داغ و طولانی است<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی]، ص45.</ref>.


تفليس در مركز تلاقي راه هاي ارتباطي اصلي، راه آهن و انتها ي جاده نظامي گرجستان قرار دارد. خطوط هوايي تفليس، فرودگاه اي ن شهر را با شهرهاي مهم قفقاز، روسيه، آسياي مركزي و شهرهاي ديگر، برقرار مي كند. با برقراري خط هوايي تفليس تهران، ارتباط آن با ايران نيز از سال 1374 برقرار شده است. حمل و نقل شهري تفليس شامل اتوبوس، تراموا، واگن برقي، گسترش زيادي يافته است. پايتخت گرجستان جداي از تمركز دستگاه هاي سياسي و ادار ي در آن، محل تمركز فعالي تهاي عمده اقتصادي اين كشور نيز م يباشد. درحدود نيمي از درآمدهاي كل ناشي از ماليات مستقيم دريافتي دولت گرجستان از تفليس مي باشد كه درجزئيات آن گفتني است 60 درصد آن ماليات سود و درآمدهاي شاغلين در تفلي س مي باشد. 30 درصد بوده كه، سهم اين منطقه در توليد صنعتي ثب ت شده كشور در سال 1997 اين نرخ در سال هاي اخير به بيش از پنجاه درصد رسيده است. از نظر ساختاري امكانات در تفلي س به مراتب بهتر از بقيه بخش هاي گرجستان مي باشد كه دراين زمينه به خدمات حمل و نقلي، سيستم تلفن مناسب تر و يا سيستم تلفن همراه و نيز وجود امكانات رونق فعاليت هاي تجاري در منطقه مورد بحث اشاره نمود. در كل تفليس، مناس بترين محل توجه تجار داخل ي و بيشتر محل جلب سرمايه گذاري هاي خارجي در گرجستان مي باشد. آمارهاي ياد شده كه به مراتب از سهم تفليس در توان صنعتي گرجستان فراتر مي باشد نشان دهنده اهميت اقتصادي بخش خدمات در تفليس مي باشد.
در [[آبخازیا]] تعدادی دریاچه نیز وجود دارد که شامل دریاچه‌های مردابی باستانی (دریاچه‌های «ببه سیری» بزرگ و کوچک) در قسمت‌های هموار و دریاچه‌های جوان است (دریاچه ریتسا و آمتکل) که در نقاط مرتفع واقع شده‌اند. قسمت دریاچه آمتکل به 100 سال می‌رسد. دریاچه 2300 متر طول و 45 متر عرض در پهن‌ترین قسمت دارد و عمق آن حدود 100 متر است. چشم اندازهای زیبای پیرامون این دریاچه، همه ساله تعداد زیادی گردشگر و کوهنورد را به خود جلب می‌کند. ریتسا نیز زیباترین دریاچه قفقاز است. همه ساله گردشگران از بهار تا پایان پاییز به طرف این دریاچه کشیده می‌شوند. سطح دریاچه حدود 15 کیلومتر مربع مساحت دارد و طول آن حداکثر 6 کیلومتر و عرض آن در پهن‌ترین نقطه یک کیلومتر و عمیق‌ترین نقطه آن 101 متر است. 516/ 8660 کیلومتر مربع و جمعیت آن در سال 1993 برابر 6 / مساحت [[آبخازیا]] 2 273 هزار نفر / 47 درصد) در شهرها و 4 / 243 هزارنفر (1 / هزار نفر بوده است که 2 52/9 درصد) در روستاها زندگی می‌کردند.) جمعیت ساکن در [[آبخازیا]] از اقوام متعددی از جمله گرجی، آبخازی، روس، ارمنی، یونان ی، اکراینی، و غیره تشکیل شده است. متراکم‌ترین نواحی جمعیتی [[آبخازیا]]، دشت‌های ساحلی و تپه‌های کوه‌پایه‌ای است. نسبت تراکم از جنوب به شمال و از نواحی ساحلی به کوهستانی کاهش می‌یابد. حدود 80 درصد از جمعیت [[آبخازیا]] در ارتفاع بیش از 200 متری از سطح دریا که متوسط تراکم آن حدود 170 نفر در کیلومتر مربع است، زندگی می‌کنند.


[[آبخازیا]] یکی از مراکز مهم صنایع سوخت است. معدن ذغال سنگ بزرگی در اوایل سال‌های 1850 در دره رود «گالیدزگا» کشف شد. در سال 1970 تولید ذغال سنگ این معدن به حدود یک میلیون تن رسید که بیش از 5 برابر حجم تولید سا ل 1940 بود. تأسیس کارخانه ذوب آهن و فولاد «روستاوی» سبب افزایش قابل توجه نقش ذغال سنگ تقوارچلی شد. تأمین ذغال کک مورد نیاز ذوب آهن [[گرجستان]]، سبب ساخت این کارخانه در تقوارچلی شد. نیروگاه حرارتی تقوارچلی که سهم بزرگی در تأمین نیروی الکتریسیته [[گرجستان]] دارد، در این شهر فعالیت دارد. جمهوری خودمختار [[آبخازیا]] فعلاً در خارج از کنترل دولت مرکزی [[گرجستان]] است و [[روسیه]] پس از جنگ آگوست 2008 استقلال این جمهوری را به رسمیت شناخت. اقتصاد این منطقه که به علت موقعیت بندری آن در دریای سیاه و نزدیکی به [[روسیه]]، می‌بایست رونق می‌داشت، به علت درگیری‌های مسلحانه و محاصره تجاری کشورهای مستقل مشترک المنافع ویران گردیده است.
====[[آجاریا]]====
[[آجاریا]] در جنوب غربی [[گرجستان]] و جنوب شرقی دریای سیاه واقع شده و از جنوب با ترکیه هم مرز است. آجارستان یک جمهوری خودمختار در ترکیب دولت [[گرجستان]] است که اکثریت ساکنان آن را مسلمانان گرجی تشکیل می‌دهند. مساحت آجارستان 2900 کیلومتر مربع است. از نظر اداری به 5 ناحیه اداری به نام‌های: کدا، کوبولتی، شوآخوی، خلواچائوری و خولو تقسیم می‌شود. شهر باتومی‌ و پیرامون آن نیز یک ناحیه شهری را تشکیل می‌دهد. رود چوروخ، یکی از رودهای حوضه آبریز دریای سیاه از کوهستان‌های آناتولی سرچشمه می‌گیرد و در مسیر پایینی خود از [[آجاریا]] می‌گذرد<ref>عنایت‌الله، رضا (1372). جمهوری [[گرجستان]]، مجله مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، شماره 4، ص23.</ref>.


'''كوتائيسي'''
توزیع جمعیت آجارستان متنوع است. نواحی کوهستانی که حدود 60 درصد مساحت این جمهوری را تشکیل می‌دهد کمتر از 30 درصد از جمعیت را در خود جا ی می‌دهد. بیش از 45 درصد از جمعیت در شهرک‌ها و مناطق شهری و بقیه در نقاط روستایی اقامت دارند. جمعیت بومی‌ منطقه را گرجی‌ها تشکیل می‌دهند. آجارها همان نژاد گرجی‌ها هستند و تعداد زیادی از آن‌ها مسلمان سنی می‌باشند. آجارها دارای همان زبان و فرهنگ گرجی هستند و از نظر شکل ظاهری تفاوتی با گرجی‌ها، ایمرتی‌ها یاگوری‌ها ندارند. تا قبل از انقلاب اکتبر اکثریت جمعیت آجارستان بی‌سواد بودند، زنان مطلقاً امکان سوادآموزی نداشتند. امروزه در آجارستان 404 مدرسه با 63 هزار دانش آموز و 6690 کادر آموزشی فعالیت دارد. زنان پا به پای مردان در فعالیت‌های اجتماعی  اقتصادی و سیاسی  فرهنگی شرکت دارند. منطقه [[آجاریا]] پوشیده از باغ‌های میوه است. منطقه مورد بحث به علت وضعیت خوب جغرافیایی که به عنوان منطقه ترانزیت بین‌المللی می‌باشد دارای اهمیت بسیاری می‌باشد. گفتنی است که نقطه ورود و خروج کالاهای ارمنستان از محل باتومی‌در این منطقه عبور می‌کند<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی]، ص83.</ref>.


كوتائيسي مركز استان ايمرتي در قسمت شرقي جلگه كولخيس واقع شده است. اين شهر به سبب اهميت اقتصادي و جمعيت دومي ن شهر بزر گ گرجستان است. جمعيت آن در سال 2002 به حدود 215 هزار و 700 نفر برآورد شده است. كاوش هاي باستان شناسي در قلمرو كوتائيسي نشان مي دهد كه سكونت انسان ها در اين منطقه به دوره پارينه سنگي و عصر مفر غ مي رسد. تاريخ مستند شهر "كوتاتيسيوم " از قرن سوم پيش از ميلاد آغاز مي شود. نويسندگان كلاسيك آ ن را پايتخت پادشاهي كولخيس مي نامند. طي قرن هاي متمادي كوتائيسي يك مركز پر رونق بازرگاني بود، اهميت آن به سبب وجود را ههاي كاروان رو و رودخانه ريوني افزايش مي يافت، كالاها ي بازرگاني از اي ن شهر، سواح ل درياي سياه و شهر فازيس (پوتي كنوني ) و از آنجا به نقاط دوردستي چون سواحل يونان فرستاده مي شد. از اواسط قرن هشتم تانوزدهم، كوتائيسي ابتدا پايتخت گرجستان غربي و سپس پادشاهي ايمرتي بود. هرچند استحكامات و تدابير سياستمدارا ن ايمرتي نتوانست شهر را از تجاوز دشمن و انهدام نجات دهد: در پايان قرن يازدهم، سلجوقيان آنرا به آتش كشيدند و در قرن 13 و 14، سپاهيا ن چنگيزخان و تيمور لنگ شهر را ويران كردند. در دوره حكومت شوروي، كوتائيسي در زمين ههاي اقتصادي و فرهنگ ي توسعه فراوان يافت، كارخانه اتومبيل سازي، كارخانه توليد محصولات الكترونيكي و پمپ هاي برقي گريز از مركز و لوكوموتيو هاي برقي، محصولات خود را به خارج از كشور نيز صادر مي كردند. يكي از بزرگترين كارخانه صنعتي اين شهر، كارخانه توليد تراكتورهاي كوچك است كه براي شخم زدن باغ ها و تاكستان ها بكار برده مي شود و توانايي كار در دامنه هاي شيبدار را داراست. كارخانه هاي توليد روغن جلا و رنگ، مواد اصلي توليد رن گهاي بادوام، كات كبود، باريت و چند محصول ديگر را توليد مي كنند. كارخانه توليد ظروف شيشه اي، كارخانه توليد پارچه و ابريش م، پوشاك و منسوجا ت و كارخانه توليد كنسرو و ميوه و سبزي كوتائيسي از نظر توليد محصول، اهميت منطقه اي دارد. در حومه شهر سنگ هاي تراورتن براي بناي ساختمان ها، استخراج مي شود. از نظر تعداد جمعي ت، كوتائيسي دومين شهر بزر گ گرجستان پس از تفليس به شمار مي رود. (بهرام امیراحمدیان، 1383، ص 117)
بررسی سرمایه‌گذاری‌های ثبت شده در [[آجاریا]] مؤید آن است که‌این سرمایه‌گذاری‌ها در اطراف مناطق ساحلی آن شکل گرفته است. جدای از بندر باتومی‌، بندر کوبولتی علیرغم کوچکی آن نسبت به باتومی‌ فعالیت محدودی دارد. زمینه‌های اصلی فعالیت‌های کشاورزی منطقه تولید محصولات حاره‌ای و کشت تنباکو می‌باشد. گفتنی است که سیب زمینی از مهم‌ترین محصولات تولیدی منطقه می‌باشد. توافق‌های ترکیه مبنی بر جلوگیری از خطرات زیست‌محیطی نیروگاه آبی 2 میلیون دلاری بانک جهانی برای تجدید / چوروخی برای مردم منطقه و کمک 5 ساختار فعالیت‌های باتومی‌ از گفتنی‌های مطرح منطقه می‌باشد.
====[[اوستیای جنوبی]]====
[[اوستیای جنوبی]] در دامنه‌های جنوبی رشته کوه‌های قفقاز مرکزی قرار دارد و قسمتی پیرامونی از دشت کارتلی داخلی را تشکیل می‌دهد. اوستیا، قلمروی 3900 کیلو 5 درصد از محل قلمرو [[گرجستان]] را شامل / متر مربعی را در برمی‌گیرد که حدود 4 می‌شود. حدود دو سوم قلمرو اوستیا در ناحیه نیمه کوهستانی و کوهستانی قرار دارد که ارتفاع آن بین 1500 تا 3200 متری سطح دریاست. اکثریت جمعیت ناحیه را اوست‌ها تشکیل می‌دهد. در منابع قرون وسطی از اوست‌ها به نام آلان‌ها یاد شده است که از نژادی ایرانی هستند. تا نیمه اول قرن 13 میلادی آن‌ها در استپ‌های قفقاز شمالی ساکن بودند.


شهر تسخین والی، مرکز ناحیه [[اوستیای جنوبی]] است و در قسمت جنوبی ناحیه در محل ورود رود لیاخوی بزرگ به دشت کارتلی، واقع شده است. در شهر تسخین والی انستیتوی تحقیقاتی آکادمی‌ علوم [[گرجستان]]، مرکز تربیت معلم، دبیرستان، دبستان، و کودکستان‌های زیادی به فعالیت آموزشی اشتغال دارند.


'''روستاوي'''
باشگاه‌های تفریحی، موزه‌ها، کتابخانه‌ها، مراکز فرهنگی، ورزشگاه‌ها و سایر تأسیسات و امکانات عمومی، نیز در این شهر وجود دارند. [[اوستیای جنوبی]] کوهستانی از نظر دارا بودن معادن پلیمتال و باریت، غنی است. ذخایر پلی متال کوآئیسی، یکی از منابع بسیار مهم جمهوری است.


در 20 كيلومتري جنوب شرقي پايتخت گرجستا ن، در استپ "گارداباني" شهر روستاوي جاي گرفته است كه يكي از مراكز صنعتي مهم جمهوري است. روستاوي مركز، استان تاريخي جغرافيايي كارتلي سفلي است. قسمت اصلي شهر، شامل بخش صنعتي، در ساحل چپ كُر قرار دارد، در حالي كه ساختمان هاي مسكوني در ساحل راست رود ساخته شده اند. آب و هوا ي روستاوي و پيرامو ن آن خشك است با تابستان هاي داغ و زمستان هاي نسبتاً سرد. متوسط بارندگي سالانه به حدود 400 ميلي متر مي رسد. بخش عمده كانال گارداباني در قسمت مركزي شهر در ساحل چپ رود كُر قرار دارد. آب كانال نه تنها برا ي آبياري، بلك ه براي تأمين آب مورد نياز نيروگا ه برق حرارتي تفليس بكار برده مي شود كه در نزديكي روستاوي ساخته شده است. توسعه اين شهر نوي ن در ارتباط با طرح احداث كارخانه ذوب آهن و فولاد روستاوي است كه در دشت برهنه اي در كنار ويران ههاي شهر قديمي در سال 1944 آغاز شد و در سال 1950 كارخانه اولين محصول خود را توليد كرد، دو سال بعد كارخانه نورد آغاز بكار كرد و در سا ل 1954 كاركنان ذوب آهن گرجستان اولين محصول آهن و ذغا ل كُك خود را عرضه كردند. روستاوي چهارمين شهر بزر گ گرجستان است كه در سا ل 2002 جمعيت آن به 138 هزار و 200 نفر برآورد شده است. امروزه روستاوي بزرگترين مركز صنايع سنگي ن گرجستان است. بيشترين حجم توليد كارخانه فولاد و آه ن اختصاص به لوله هاي فولادي بدون درز دارد كه به طور گسترده اي در صنايع نفت قفقاز جنوبي مورد استفاده قرار مي گيرد. روستاوي شمش هاي فولادي مورد نياز كارخانه نورد سومقائيت (در آذربايجان ) را تأمين مي كرد. كارخانه ذوب فولاد روستاوي همچنين ورق فولاد و ساير استانداردهاي قطعات فولادي را كه نقش عمده اي در اقتصاد دارند، توليد مي كند. علاوه بركارخانه هاي ذوب آهن، كارخانه هاي بزرگ شيميايي نيز در اين شهر فعاليت دارند. كارخانه هاي شيميايي روستاوي، كودهاي ازته براي تأمين نياز بخش كشاورزي جمهوري هاي قفقاز جنوبي و تعداد ي نقاط ديگر توليد مي كرد كه در سال هاي پس از استقلال با وجود بحران هاي سياسي و اقتصادي توليدات آن دچار اختلال شده است. تعدادي كارخانه توليد الياف مصنوعي نيز در اين شهر ساخت ه شده است. كارخانه توليد سيمان از ضايعات توليدات سنگ تركاني فعاليت دارد. كارخانه توليد قطعات بتوني و نيز كارخانه هاي توليدات مكانيكي  مهندسي و تجهيزا ت جرثقيل در اين شهر بنا شده است. روستاوي در دور ه شوروي با بسياري از نقاط شوروي روابط توليدي و اقتصادي داشت. نيروي انساني متخصص شهر از تفلي س تأمين مي شد. در آغاز روستاوي مصالح ساختماني گوناگون و تجهيزات را از تفليس دريافت مي كرد، در حالي كه پس از رونق توليدات صنعتي شهر، روستاو ي بسياري از مواد مصرف ي صنايع را تأمين كرده و به شهر متخصصا ن و كاركنا ن ذوب آهن تبديل شده و فق ط محصولات صنايع سبك و غذايي را در روابط متقابل اقتصادي از شهر تفليس دريافت مي كند. شبكه وسيعي از دبيرستان هاي آموزشي و فني در روستاوي تأسيس شده است. مؤسسه هاي علمي آموزشي پلي تكنيك و مؤسسه اتوماسيون مراحل توليد در شهر فعاليت دارد. (دیوید مارشال لانگ، 1372، ص 19)
از نظر منابع آب معدنی نیز [[اوستیای جنوبی]] اهمیت دارد. ترکیب آب معدنی چشمه‌های «دزو سوآر» شبیه ترکیب آب معدنی «یسن توکی» است. در دره زیبا و چشم انداز لیاخوی بزرگ در 22 کیلومتری تسخین والی نزدیک چشمه «دزوسوآر» مرکز استراحتگاهی کوهستانی «جاوا» قرار دارد. این جمهوری پس از جنگ آگوست 2008 از سوی [[روسیه]] مستقل شناخته شد<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی]، ص89.</ref><ref>بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ [https://wikimelal.ir/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 گرجستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص29-38.</ref>.
===[[بنادر گرجستان|بنادر]]===
====[[بندر باتومی]]====
[[پرونده:Batumi port.jpg|بندانگشتی|350x350پیکسل|Batumi port - برگرفته از سایت wikipedia - قابل بازیابی از: https://en.wikipedia.org/wiki/Batumi_Seaport]]بندر باتومی‌پایتخت جمهوری خودمختار [[آجاریا]] و یکی از بنادر مهم [[گرجستان]] در کنار دریای سیاه واقع شده است. این بندر که یکی از مهم‌ترین بنادر دریای سیاه به شمار می‌رود، اصولاً برای حمل و نقل نفت و فرآورده‌های نفتی تأسیس شده است. باتومی، نقطه پایانی شبکه خط آهن قفقاز جنوبی است. بندر باتومی‌ با 136 هزار نفر جمعیت، دارای فرودگاه بوده و از مراکز صنایع [[گرجستان]] به شمار می‌رود. به علت موقعیت جغرافیایی خود و اقلیم مناسب، دارای مراکز استراحتگاهی و آسایشگاهی است و در دوران شوروی از شهرهای توریستی بود.


از صنایع مهم باتومی‌ می‌توان از پالایشگاه نفت نام برد که با استفاده از نفت دریافتی از طریق لوله نفتی باکو باتومی، نفت خام منابع نفتی آذربایجان را تصفیه و صادر می‌کرد. ماشین‌سازی، صنایع سبک، صنایع محصولات غذایی، کارخانه تولید چای، تولید کنسانتره مرکبات، تولید آسفالت و بتون، ادوات الکترونیکی و مجتمع تولیدی صنایع چوبی از جمله شاخه‌های مهم صنعت در باتومی‌است.


'''[[متسختا]]'''
از مراکز علمی‌ و فرهنگی شهر می‌توان از دانشگاه باتومی، تئاتر نمایشی، شعبه آکادمی‌ علوم [[گرجستان]]، انستیتو علوم و تحقیقات دریایی، موزه و تعدادی دیگر را نام برد. باتومی‌ در محل ویرانه‌های قلعه‌ای تاریخی مربوط به قرون وسطی شناخته شده است که‌این قلعه «باتوم» نام داشت. باتومی‌ در قرن هفدهم توسط ترک‌های عثمانی اشغال شده و در سا ل 1878 به تصرف امپراطوری [[روسیه]] درآمده و جزو قلمرو این امپراطوری شد. پس از تأسیس راه آهن باتومی‌ باکو در سال 1883 و احداث خط لوله انتقال نفت باکو  ـ باتومی‌درسال 1907، این شهر به بندری مهم تبدیل شد.


متسختا، پايتخ ت باستاني پادشاهي گرجستان شرقي، در كارتل ي داخلي واقع شده است. متسختا از شهرهاي قديم گرجستان است. بناي آن در نيم ه دوم هزاره اول پيش از ميلاد نهاده شده است. اكنون اين شهر در نوار باريك ي در طو ل ساحل رودها ي كُر و آراگو ي كشيده شده و تقريباً ب ه طول كامل توسط كوهستان ها، احاطه شده است. در دور ههاي گذشته اين شهر به استحكامات و ساختمان هاي پيوسته اي متصل بود ك ه تا دامن ه كوه هاي اطراف كشيده مي شد و برروي هم با پايتخت، مركز دولتي بزر گ را تشكيل مي دادند. دوره رشد متسختا از قرنهاي اوليه عصر مسيحي ت آغاز و تا قرن ششم ميلادي ادامه مي يابد. پس از انتقال پايتخت دولت به تفليس در قر ن 6 ميلادي، متسختا با كليساهاي متعدد و كليساها ي جامعي كه بعدها در آنجا ساخته مي شود، به عنوان مركز ديني كشور باقي مي ماند. متسختاي امروز با آثار معماري و باستاني ارزشمند خود همچو ن يك موزه است. كاوشهايي كه در شهر و پيرامون آن صورت گرفته آثار ارزشمندي از نمونه هاي فرهنگ ميلادي را در برمي گيرد. - مادي هزاره اول پيش از ميلاد تا قرنهاي 6 بررسي محل ها، ساختمان هاي مسكوني و بناها ي مربوط به آن، همچنين ظروف متعدد خانگ ي و جواهرات، نشان دهنده شكوفايي تاريخ تمدن شهر است. متسختا همچنين به عنوان يكي از مراكز مهم آثار معماري باستاني گرجستان شناخته مي شود. هنگام ورود به شهر از شمال از طريق جاده يا از غرب از طريق راه آهن، معبد جوار ي كه در بالاي صخره اي كوهستاني كه درست در روبروي بلوك هاي مسكوني در محل تلاقي دو رود قرار دارد خودنماي ي مي كند. معبد جوار ي يكي از ارزشمندترين آثار معماري (585 ميلادي) گنبدي است. اين بنا قديمي ترين نمونه ساختمان هاي  باستاني گرجستان است. ساختمان صومعه چنان به نظر مي رسد كه از درون صخره، به سوي قله مخروطي آن بيرون آمده است. جواري به ويژه هنگام شب در زير تاب ش نورافكن ها، زيباتر ديده مي شود. درست در مركز متسختا، كليساي جامع "اسوتيتسخوولي" قرار دارد كه در آغازه سده 11 ميلادي توسط معمار گرج ي، آرساكيدزه ساخته شده است. اين بناي عظيم به سبب معماري بسيار زيبا و ارزشمند خود و تركي ب قطعات حجاري هاي هنرمندانه روي سنگ قابل توجه بسيار است. در فاصله كم از اسوتيتسخوولي، صومعه سامتاورو، يكي ديگر از نمونه هاي برجسته معماري همان عصر قرار دارد. هنگام نزديك شدن به متسختا در طول "جاده نظامي گرجستان " ستون سنگي بلندي در ساح ل روبرو ي آراگوي، در سم ت چپ قرار دارد. اين ستون يادبود در محل مر گ "ايلياچاوچاوادزه " مشهورترين نويسنده و انديشمند گرجستان سربرافراشته است. جمعيت اين شهر در سا ل 1995 حدود 16 هزار نفر برآورد شده است.
اقلیم باتومی‌گرم و مرطوب است. متوسط درجه حرارت سالانه آن به 14 درجه سانتیگراد می‌رسد. بارندگی سالانه آن به طور متوسط 2500 میلی متر است و دارای زمستان‌های معتدل و تابستان‌های گرم است. این شهر دارای مراکز استراحت‌گاهی، آسایشگاهی، درمانی و توریستی است. فصل شنا در سواحل باتومی‌ از ماه می‌تا ماه اکتبر است.
====[[بندر پوتی]]====
پوتی یکی از بنادر عمده دریای سیاه است که در استان سامقره لو قرار دارد. در منابع یونان باستان از این بندر به نام «فازیس» یاد شده و آن را به عنوان یکی از مراکز اقتصادی و فرهنگی ذکر کرده‌اند. سابقه آن به بیش از دو هزار سال پیش تخمین زده می‌شود. همان طور که در افسانه‌های باستانی آمده، درست در همین نقطه بود که کشتی «آرگونات» لنگر انداخته است. در روزگاران کهن راه‌های بازرگانی اروپا به هندوستان از دهانه رود فازیس (پوتی) می‌گذشت. برای دریانوردان یونان، فازیس نقطه اصلی بازرگانی و حمل و نقل در دریای سیاه به ویژه پس از به زیر آب رفتن «دیوسکوریا» بود. فازیس دردوره باستان به جهت آکادمی‌خود معرو ف بود. جوانانی از نقاط دور دست برای آموزش فلسفه، دستور زبان، علوم دینی و حساب به‌این مدرسه می‌آمدند. نام امروزی شهر پوتی، از منابع کتبی گرجی قرن 8 میلادی بدست آمده است. در قرن 16 میلادی سلطان عثمانی در اینجا دژی بنا کرد که از آن بنا، برجی بجای مانده است. در سال 1828 توسط سپاهیان [[روسیه]] تزاری تسخیر شد و در سال 1858 به عنوان شهر بندری شناخته شده. در این زمان قایق‌های ماهیگیری از کریمه، کشتی‌های بادبانی ترک و پاره‌ای اوقات کشتی‌های رومی‌ و شرکت‌های بازرگانی خارجی در این بندر پهلو می‌گرفتند.


تركيب اصلي اقتصادي اين منطقه كشاورزي و باغدار ي و پرور ش گوسفند مي باشد كه اين فعاليت آخري در مناط ق مرتفع تيانتي، دوشت ي و قازبگ ي صورت مي گيرد. جاده هاي نظامي گرجستان از اين منطقه يعني از ميان تفليس و مرز با فدراسيون روسيه مي گذرد. اين منطقه با توجه به بسته بودن مسير آبخازيا مهمترين كانال تردد جاده اي گرجستان و روسيه مي باشد. (راهنمای کشورهای مستقل مشترک المنافع و جمهوری‌های بالتیک، 1374، ص 128)
در پایان سده 19 میلادی در ارتباط با ساخت راه‌آهن از [[تفلیس]] به پوتی، بندر عمیق‌تر شده و برای دسترسی کشتی‌های بزرگ آماده شد. مسئول طرح راه‌آهن و تعریض «نیکونیکولادزه» یکی از نویسندگان و شخصیت‌های برجسته گرجی بود.


بيشترين صنايع اين منطقه در متسختا و دوشتي قرار دارد. ضمن اينكه پيست هاي اسكي در بخ ش گودائوري اين منطقه واقع مي باشد. نرخ بيكاري در اين منطقه 6 درصد گزارش شده است.
امروز پوتی یکی از بزرگ‌ترین بنادر دریای سیاه است. در لنگرگاه بندر می‌توان تعداد زیادی از شناورهای تجاری را با پرچم کشورهای گوناگون مشاهده کرد. مهم‌ترین کالاهایی که از بندر بارگیری می‌شود سنگ منگنز معادن «چیاتورا» است. غله، الوار، سیمان، ذغال سنگ، اتومبیل، چای، شراب، و دیگر کالاها نیز از بندر پوتی بارگیری می‌شود. اداره ماهیگیری [[گرجستان]] در این بندر مستقر شده است در پائیز و زمستان، ماهیگیران دام گستر از بندر پوتی برای ماهیگیری در آب‌های اقیانوس اطلس و آرام آماده می‌شوند.


پس از فروپاشی شوروی، پوتی شاهد درگیری‌ها و جنگ‌های داخلی [[گرجستان]] بود. پس از تعطیلی فعالیت‌های بندر سوخومی‌ به علت جنگ‌های داخلی آبخازیا، بندر پوتی به بندری فعال تبدیل شده و همه روزه بر اهمیت بیشتر آن افزوده می‌شود.


'''سوخومي'''
طرح‌های ساختمانی بزرگی در پوتی در دست اجرا است که ظرفیت تخلیه و بارگیری بندر را افزایش خواهد داد. در آینده‌ای نزدیک پوتی با امکانات بندری خود و دارا بودن فضای مناسب جغرافیایی برای گسترش زیر ساخت‌های بندری، جاده و راه‌آهن، نقطه نهایی دالان ترانزیتی «آسیا اروپا» و نقطه ارتباطی مهم قفقاز جنوبی با ایران و آسیای مرکزی خواهد شد. جمعیت شهر پوتی در سال 1993 به 60 هزار نفر رسید<ref>بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ [https://wikimelal.ir/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 گرجستان]. تهران: [https://www.icro.ir سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص38-40.</ref>.


سوخومي پايتخت جمهوري خودمختار آبخازيا است كه در كنار دريا ي سياه قرار دارد. اين شهر در دامن ههاي تپه هاي اطراف خليج واق ع شده و جمعيت آن در سا ل 2002 حدود 112 هزار نفر برآورد شده است. سوخومي داراي آب و هواي طبيعي مناسب است. متوسط درجه حرارت آن در تابستان 24 درجه و در زمستان 6 درجه سانتي گراد است. بارندگي سالانه آن به طور متوسط 1260 ميلي متر است. آبهاي معدني، استفاده از سواحل دريا برا ي شنا و اقلي م مناس ب از جمله جاذبه هاي اين شهر براي استراحت و معالج ه به شمار مي رود. سوخومي در منطقه قفقاز و دريا ي سياه، يكي از مراكز تفريح ي كشتيراني مهم به شمار مي رود. در اطراف اين شهر، نواحي توريستي "آخالي آتوني " ساخته شده كه از مراكز توريستي بسيار جالب است. در سال 1918 در هشتم ماه آوريل، در سوخوم ي حكومت شوروي به وجود آمد، ليكن از ماه مه تحت قلمرو دولت تازه به استقلال رسيده گرجستان قرار گرفت. در چهارم ماه مارس 1921 ارتش سرخ، حكومت شوروي را در آ ن نواحي مستقر كرد از سال 1921 تاكنون، سوخومي مركز جمهوري خودمختار آبخازيا است. در سوخومي صنايعي چون دخانيات، كنسروسازي و كارخانه كفش چرمي با استفاد ه از مواد خام محلي فعاليت دارند. علاوه برآن، در اي ن شهر، تجهيزا ت مربوط به صنايع گاز نيز ساخته مي شود. از بناهاي ديدني و آثار معماري سوخومي، ميتوان از بناي حكومتي، آبخازيا، مهمانخانه "آبخازيا" تئاتر نمايشي، ساختمان مركز تحقيقات چاي و گياهان نيمه گرمسيري، سناتوريوم آبخازيا و بيمارستان 13 طبقه نام برد.
== نیز نگاه کنید به ==
[[جغرافیای طبیعی روسیه]]؛ [[جغرافیای طبیعی سودان]]؛ [[جغرافیای طبیعی اردن]]؛ [[جغرافیای انسانی ژاپن|جغرافیای طبیعی ژاپن]]؛ [[جغرافیای طبیعی کانادا]]؛ [[جغرافیای طبیعی کوبا]]؛ [[جغرافیای طبیعی در چین]]؛ [[جغرافیای طبیعی لبنان]]؛ [[جغرافیای طبیعی تونس]]؛ [[جغرافیای طبیعی مصر]]؛ [[جغرافیای طبیعی ساحل عاج]]؛ [[جغرافیای طبیعی مالی]]؛ [[جغرافیای طبیعی افغانستان]]؛ [[جغرافیای طبیعی فرانسه]]؛ [[جغرافیای طبیعی سوریه]]؛ [[جغرافیای طبیعی اسپانیا]]؛ [[جغرافیای طبیعی اوکراین]]؛ [[جغرافیای طبیعی سودان]]؛ [[جغرافیای طبیعی آرژانتین]]؛ [[جغرافیای طبیعی قطر]]؛ [[جغرافیای طبیعی امارات متحده عربی]]؛ [[جغرافیای طبیعی سیرالئون]]؛ [[جغرافیای طبیعی اتیوپی]]؛ [[جغرافیایی طبیعی سنگال]]؛ [[جغرافیای طبیعی زیمبابوه]]؛ [[جغرافیای طبیعی بنگلادش]]؛ [[جغرافیای طبیعی سریلانکا]]؛ [[جغرافیای طبیعی تاجیکستان]]؛ [[جغرافیای طبیعی قزاقستان]]


 
== کتابشناسی ==
'''گوري'''
<references />
 
[[رده:جغرافیای طبیعی]]
گوري از سال 1801 به عنوان نقطه شهري شناخت ه مي شود. اهميت اقتصادي اين شهر از سال 1872 پس از ساخت راه آهن تفليس  پوتي افزايش يافت. پيش از انقلاب بزرگ، هيچگون ه صنايعي در شهر وجود نداشت و فق ط صنايع دستي و بازرگاني، فعاليت عمده را در كنار كشاورزي تشكيل مي داد. در سال 1920 قسمتهاي زيادي از شهر گوري در اثر زلزله از بين رفت، اما در سال 1926 از نو ساخته شد و جمعيت آن ب ه سرعت افزايش يافت و به 10 هزار نفر رسيد. گوري معاصر مساحتي حدود 800 هكتار را در دو سوي ساحل رودهاي كُر و لياخوي تشكيل مي دهد. موقعيت جغرافيايي آن به عنوان محل تلاقي راه ها و دارا بودن اقليم مناسب، تأثير بسيار زيادي در شهر داشته است. در 40 سال گذشته جمعيت آن پنج برابر شده است. گوري را قلب كارتلي داخلي به شمار مي آورند. راه هاي ارتباطي كه نقاط مختلف را بهم متصل مي كنند در اي ن شهر يكديگر را تلاقي مي كنند. گوري يك شهر صنعتي است. اكثريت جمعيت آن را كاركنان بخش صنعت تشكيل مي دهند كه در صنايع و ساختمان و حمل و نق ل به كار اشتغال دارند. در ساحل راست رود لياخوي، كارخانه نساجي فعاليت دارد كه از سال 1945 تأسيس شده است. كارخانه كنسروسازي و شراب سازي گوري، جزو كارخانه هاي معتبر مواد غذايي گرجستان به شمار مي روند. كمپوت ميوه توليدي اين كارخانه در تمام منطقه و خارج از مرزهاي جمهوري از شهرت زيادي برخوردار است. گوري يكي از مراكز مهم توليد ميوه گرجستان است. گوري محل تلاقي راه آهن قفقاز جنوبي بوده و داراي ايستگاه راه آهن است. از اين نقطه شاخه اي از خط آهن و جاده به "تسخين والي" (مركز اوستياي جنوبي) به سوي شمال كشيده شده است. علاوه برآن از گوري شاهراهي به سوي دره "آتني" مي رود. صومعه سيوني يكي از آثار بسيار معروف معمار ي قرن هفتم ميلادي گرجستان است كه در نزديكي روستاي آتني قرار دارد. در اين معبد نقاشي هاي ديواري كه به قرن 10 ميلادي تعلق دارد، بسيار معروف است.
 
ژوزف استالين در اين شهر بدنيا آمده بود و تا سال 1894 در آنجا زندگي مي كرد. خانه مسكوني استالين به موزه تبديل شده و مجسمه بزرگي از استالين در شهر گوري ساخته شده است كه هنوز هم پس از فروپاشي شوروي، پا برجاست. (بهرام امیر احمدیان، 1377، ص 96)
 
 
'''تلاوي'''
 
شهر تلاوي، شهري قديمي و بسيار زيباست كه در دامنه رشته كوه گومبوري واقع شده و مركز اداري و فرهنگ ي كاختي داخلي به شمار مي رود. در مركز شهر بناهاي تاريخي زيادي وجود دارد. دژي قديمي كه با باروهاي بلند احاطه شده و نيز برجهاي استوانهاي آن از جمله آثار قديمي و تاريخي به شمار مي رود. در پشت اين دژ كهن، كاخ پادشاه سابق كاختي قرار دارد كه اكنون به مؤسسه تربيت معلم تبديل شده است. مجموعه موزه هاي تلاوي در بخشي از اتاق هاي اين كاخ ايجاد شده است. جاده اي از تفليس از گذرگاه "گومبوري" از دامنه­هاي شمالي كوه به تلاوي سرازير مي شود. در شهر تلاوي كارخانه هاي پيله بازكني، پوشاك، ابريشم بافي، كنسروسازي، ساخت قطعات پيش ساخته بتوني و غيره... فعاليت دارند. تلاوي يكي از مراكز شراب سازي گرجستان است. (دیوید مارشال لانگ، 1372، ص 56)
 
 
'''استان هاي تاريخي جغرافيايي گرجستان'''
 
استان هاي تاريخي  جغرافيايي اين جمهوري عبارتند از:
 
كارتلي ([[كارتلی]] داخلي و سفلي )،
 
ايمرتي،
 
سامقره لو،
 
گوري،
 
مسختي،
 
جاواختي ،
 
آبخازيا،
 
آجارستان،
 
اوستياي
 
سوانتي،
 
قازبگی،
 
خوسورتي،
 
 
'''كارتلي'''
 
كارتلي همان ايبرياي باستاني است كه در منابع تاريخي يونان و روم از آ ن ياد شده است (در منابع فارسي كارتيل ). اين ناحيه درس ت همان جايي است كه يك دولت مركزي گرجي، قرن هاي متمادي هسته اقتصادي  فرهنگي تعدادي از شاهزاده نشين هاي فئودالي را درآغاز قرون وسطي، تشكيل مي داد. كارتلي قسمت مركزي دامنه هاي قفقاز جنوبي را در طول دره رود كُر تشكيل مي دهد و قسمتي از آن تيغه هاي جنوبي قفقاز بزرگ و سرزمين هاي مرتفع گرجستان جنوبي را پوشش مي دهد. قلمرو كارتلي توسط خطوط اصلي حمل و نقل جمهوري قطع مي شود: مسير اصلي راه آهن قفقاز جنوبي، راه هاي اتومبيل رو و خطوط هوايي كه شهر تفليس را با ديگر شهرهاي قفقاز جنوبي، شمالي و بسياري ديگر از شهرهاي كشورهاي مستقل مشترك المنافع و ساير كشورهاي اروپا و آسيا پيوند مي دهد، در اين منطقه واقع شده است.
 
كارتلي به دو قسمت : كارتلي داخلي و سفلي تقسيم مي شود:
 
الف ) كارتلي داخلي
 
در اين قسمت اراضي وسيع هموار با استپهاي پوشيده از گياه و رشته هايي از تپه هاي كم ارتفاع ديده مي شود كه توسط دره هاي كم عمق و تنگ بريده شده اند. رود كُر، محوريي مانند كارتلي داخلي در ميان اين دشت، از غرب به شرق روان است.
 
آب و هواي بخش كم ارتفاع كارتلي داخلي، گرم و معتدل با تابستان هاي گرم و زمستان هاي سرد است. در پاره اي اوقات، درجه حرارت زمستان ها به منهاي 10 درجه سانتي گراد مي رسد، اما تعداد روزهاي يخبندان كم است. محصولات مهمي چون گندم، انگور و ميوه ها با بكارگيري سيستم هاي آبياري تيريپني، تاشيسكاري، سالتويسي، مخران و تزي اوكامي، توليد م يشوند. نيروگاه هاي برق روستايي در سر ريز كانال هاي اصلي آبياري احدا ث شده اند. خاك هاي حاصلخيز و آ ب و هوا ي مناسب، كارتلي داخلي را به يكي از مراكز پرجمعيت گرجستان تبديل كرده است. حدود ي ك سوم از جمعيت اين منطقه در شهرهاي باگوري، خاشور ي، بورجومي، كاسپي، متسختا، و تعداد ي ديگر از شهرهاي كوچك و بزرگ زندگي مي كنند. اكثريت عظيمي از مردم منطقه را گرجي ها تشكيل مي دهند. تعدادي اوست و ارمني نيز در اين منطقه زندگي مي كنند. در بين جمعيت شهري تعداد اندك روسي ، ارمني و اوستي نيز زندگي مي كنند اما اكثريت قومي متعل ق به گرجي هاست. (راهنمای کشورهای مستقل مشترک المنافع و جمهوری‌های بالتیک، 1374، ص 125)
 
ب ) كارتلي سفلي
 
كارتلي سفلي در جنوب و جنو ب شرق تفليس واقع شده و قسمتي از شيب كُر سرزمين بلند جاواختي را كه آنرا در جنو ب و غرب به هم متصل مي سازد، تشكيل مي دهد. رود كُر اي ن منطقه را به دو قسمت نابرابر، تقسي م مي كند، استپ گارداباني، كه در طول شرق ساحل چپ آن با مرز گرجستان و آذربايجان كشيده شده و استپ مارنئولي در ساحل راست كُر كه از طرف غرب، شمال و جنوب با دامنه هاي سرزمين هاي بلند جاواختي و رشته كوه هاي تريالتي و سومخيتي محدود شده است.
 
در بالاي دشت ساحل راست رودخانه، كوه 800 متر ي، ياقلوجا، سربرافراشته است. در استپ گارداباني محصولات گوناگون كشت مي شود كه بيشتر به علت وجود خاك مناسب و از همه مهمتر، شبك ه آبياري مصنوعي است. به همين علت، اولين كانال بزرگ كه 2000 هكتار اراض ي را آبياري مي كرد، 130 سال پيش در اين ناحيه ساخته شده است. در استپ مارنئولي حدود 40 هزار هكتار اراضي آبياري مي شود. نيازهاي بازارهاي تفليس و روستاوي به سبزي ها، ميوه ها و ساير محصولات كشاورزي همه از كشتزارهاي نواحي مارنئولي و گارداباني تأمين مي شود. اين كشتزارها نياز بازار پايتخت جمهوري را به سيب زميني و انگور در پاييز تأمين مي كند. غرب اين ناحيه بلندترين قسمت كارتلي پايين است. رود خرامي مهم ترين شريان آبي كارتلي پايين، از دامنه هاي جنوبي رشته كوه تريالتي از اين ناحيه سرچشمه مي گيرد. خرامي نقش مهمي رادر منابع توليد نيروي برق جمهوري به عهده دارد. كارتلي پايين كه 10 درصد قلمرو گرجستان را شام ل مي شود، نقش مهم حياتي، سياسي، اقتصادي و فرهنگي گرجستان را در دوره باستان داشته است. كارتلي پايين زادگاه "سولخان صبااوربلياني " سياستمدار، شاعر و نويسنده نامي گرجي در نيمه اول قرن هيجدهم است. در اينجا، ميخائيل جاواخيشويلي نويسنده قرن بيستم گرجستان زاده شده و دوران كودكي خود را گذرانده است. (بهرام امیر احمدیان، 1377، ص 64)
 
دشت كارتلي پايين داراي تراكم زيادي است كه تراكم آن تقريباً شبيه ناحيه كوه پايه اي فلات تسالكادمانيسي است. پراكنده ترين ناحي ه جمعيتي منطقه در دامنه هايي جنگلي است، كه در حاشيه اين منطقه در غرب قرار دارد، در حالي كه دامنه هاي رشته كوه هاي جاواختي، تريالتي و سامساري تقريباً غيرمسكوني است. كارتلي پايين يكي از مهمترين مراكز توليد غل ه گرجستان است. از 103 هزار هكتار اراضي كشاورزي، 70 هزار هكتار به زير كشت غله مي رود. بخش جنوبي منطقه كارتلي واقع در جاد ه اصلي و خط آهن اصلي گرجستان مي باشد. بخش هاي كارلي، گوري و كاسپي بخش هاي صنعتي اين منطقه مي باشد. حجم توليدات صنعتي اين منطقه 5 تا 10 درصد توليدات صنعتي در گرجستان است. پرورش ميوه و باغدار ي بخش اصلي فعاليت هاي كشاورزي منطقه مورد بحث را تشكيل مي دهد. در بخش شمالي اين منطقه دامداري رونق بيشتري دارد. اين منطقه از نظر نيشكر مساعدترين منطقه گرجستان مي باشد. بخش شمالي كارتلي شامل بخش اعظم سرزمين اوستياي جنوبي مي باشد. از نظر سابقه امر گفتني است كه بعد از جنگ آگوست 2008 گرجستان، اين منطقه از سوي روسيه مستقل شناخته شد و مي توان گفت كه كنترل آن از اختيار گرجستان جدا و در اختيار روسيه ميباشد.
 
 
'''ايمرتي'''
 
در قسمت مركزي گرجستان غربي، استان تاريخ ي  جغرافيايي ايمرتي قرار دارد. در شمال، ايمرتي با دره تنگ كوهستاني سوانتي پايين و چالة "راچا  لچخومي" همجوار است كه به علت نزديكي بسيار زياد شرايط طبيعي، اقتصادي و تاريخي مي توان آن را جزو ايمرتي بشمار آورد. ايمرتي وراچا  لچخومي روي هم مساحتي برابر 11000 كيلومتر مربع دارد. اين استان از موقعيت جغرافيايي بسيار مناسبي برخوردار است. جاده هاي زميني و خطوط هوايي امكان ارتباط اين منطقه را با ساير نقا ط جمهور ي در ساح ل درياي سياه امكان ارتباط دريايي را با آبهاي آزاد فراهم آورده است. مردم اين منطقه به صنعتگري مشهورند. ايمرتي از 12 ناحيه اداري تشكيل شده است. مساحت آن 6349 كيلومتر مربع است.
 
بيشترين فعاليت هاي اقتصادي اين منطقه در كنار مسير اصلي گذر جاده و راه آهن منطقه در كنار شهرها ي كوتائيس ي، زستافوني، و سامترديا انجام مي گردد. حدود نيمي از فعاليت هاي اقتصادي منطقه در كوتائيس ي صورت مي گيرد. اين فعاليت ها 10 تا 15 درصد از فعاليت هاي اقتصادي گرجستان را شامل مي شود. در رابطه با سرمايه گذاري هاي خارجي مهم منطقه مي توان به كارخانه فروآلياژ زستافوني اشاره كرد كه با سرمايه گذاري هاي خارجي فعاليت مي نمايد. بخشي از محصولات توليدي اين كارخانه به خارج از كشور صادر مي گردد.از توليدات اصلي كشاورزي منطقه كشت انگور و دامداري م يباشد. با اين وصف تخصص اصلي كشاورزان سامترديار در زمينه چاي و باغداري مي باشد.
 
آكاكي تسرتلي، نويسنده نامي گرجي در اين ناحيه بدنيا آمده است.
 
رودهاي اصلي اين منطقه : ريوني، تسخنيس تسقال ي، قويريلا، دزيرولا، چخريملا، چولابوري، خاني س تسقالي، ساكرائولا، و غيره مي باشند. كه همه اين ها به رودخانه ريوني ريخته و سپس به آرامي به سوي درياي سياه روان مي شوند. (بهرام امیر احمدیان، 1377، ص 65)
 
 
'''[[سامقره لو]]'''
 
سامقره لو قلمرو بين رودهاي اينگوري و تسخنيس تسقالي را در برمي گيرد كه شامل ناحيه كوه پايه اي رشته كوه هاي اگريس است. آب وهواي اين ناحيه گرم و مرطوب است. رودهاي سامقره لو: ريوني، خوبي، اينگوري، آباشاوتخوري، عمدتاً از آ ب باران تغذيه مي شوند. در اين ناحيه تعدادي درياچه نيز وجود دارد (از جمله درياچه پالياستومي) كه مجموعاً 18 كيلومترمربع را در برمي گيرند. نيروگاه آبي بسيار بزرگي به نام "اينگوري" كه بزرگتري ن نيروگاه آبي قفقاز است، در اين منطقه ساخته شده است. مساحت سامقره لو 4395 كيلومتر مربع است. مساحت اراضي كشاورزي آن 68 هزار هكتار آن زير كشت است، در سامقره لو 4284 / 179/6 هزار هكتار است كه 15 درصد كل باغ هاي ميوه گرجستان و 1037 هكتار تاكستان وجود هكتار باغ ميوه دارد. از شهرها ي مهم اين منطقه از گرجستان، زوگديدي و پوتي مي باشد. وجود فرودگاه در اين دو شهر و ارتباطا ت راه آهن و جاده اي موقعيت ممتازي را به اين منطقه از نظر ارتباطي اعطا نموده است. از طرف ديگر عملاً به علت وضعيت سياسي ايالت هاي خودمختار آبخازيا و آجاريا، عملاً تنها بندر مطمئن تحت نظر مستقيم دولت گرجستان بندر پوتي است. بااين وصف عليرغم وضعيت مناسب ارتباطي، فعاليت هاي صنعتي پوتي و زوگديدي در حال كاهش است.
 
از كارخانه هاي مطرح اين منطقه كارخانه توليد قالي در سناك ي مي باشد كه هم اكنون به علت واردات مقادير زياد قالي از تركيه و آذربايجان با مشكلاتي چند مواجه است. بيشترين محصولات كشاورزي اين منطقه چاي و محصولات حاره اي مي باشد. منطقه آباشابه توليد مركبا ت و مستيابه علت خصوصيات جغرافيايي آن براي دامداري و توليد سيب زميني مساعد مي باشند. از سرمايه گذاران خارجي فعال در منطق ه، تركيه و آلمان در صنايع پروسه چوب مي باشند.
 
 
گوري
 
قلمرو گوري شامل پاي تپه ها و دامنه هاي شمالي رشته كوه مسختي و 2032/ قسمت هاي مجاور حوضه هاي رودهاي نبانبي و سوپسا است. مساحت گوري 6 كيلومتر مربع است كه 3 درصد مساحت جمهوري را در برمي گيرد. آب و هواي جنب مداري گوري تا اندازه اي مرطوب است و از سامقره لو گرم تر است. گوري يكي از متراكم ترين مناطق جمهور ي اس ت. روستاهاي متعدد منطقه با قرار گرفتن در كنار يكديگر و با مجموعه ساختمان هاي روستايي، باغ هاي ميوه، چاي ، مركبات و كشتزارهاي چسبيده، مجموعه بهم پيوسته اي را تشكيل مي دهند. شهر ازورگتي مركز گوري مي باشد، در شهر ازورگت ي، كارخانه آسياي بتونيت قرار دارد. كائولن، ماده اوليه توليد سراميك و خاك رس سفالگري در اين شهر فراوان است كه در كارخان ههاي سفال و سراميك ازورگتي بكار برد ه مي شود. اين منطقه اساساً كشاورزي مي باشد كه محصولات عمده كشاورزي آن چاي و محصولات كشاورزي حاره اي مي باشد. فعاليت هاي صنعتي كوچك اين منطق ه كه عمدتاً در اطرا ف شهر ازورگتي صورت مي گيرد درحال ارتقاء مي باشد. ضمن اين كه رونق فعاليتهاي مربو ط به احداث خط لوله باكو  سوپسا در اين منطقه احتمال رونق اين گونه فعاليت ها را افزون نموده است. اين منطقه كه در بخش جنوبي گرجستا ن واقع شده است. (بهرام امیر احمدیان، 1377، ص 69)
 
 
مسختي
 
قسمت غربي گرجستان جنوبي مسختي ناميده مي شود. قسمت نسبتاً بزرگي از مسختي در زمي ن باز و گسترد هاي قرار دارد كه به نام "چاله آخال تسيخه " يا سامتسخه معروف است. آب و هوا ي چاله آخال تسيخه معتدل مرطوب با تابستان هاي گرم و طولاني است. در قر ن نهم ميلادي مسختي مركز پادشاهي "تائو  كلارجتي " بود. بسياري از تاريخ نگاران مسختي را گهوار ه فرهنگ ملي گرجي مي دانند، زيرا اي ن ناحيه همانند جاواختي در دوره حكومت ملكه تامارا (پايان سده 12 و آغاز سده 13 ) مركز سياسي و حيات فرهنگي گرجستان بود. تعداد زيادي ساختارهاي آبياري در دوره شوروي در مسخت ي ايجاد شد كه بزرگ ترين آن ها كانال هاي آبياري تسريوخي، گوركل آرالي و خوشني هستند. اراضي باير با ايجاد اي ن كانال ها آباد شد و در آن ها غلات كشت شده و باغ هاي ميوه احداث شده است.
 
كشاورزي و صنعت در اين منطقه از اهميت خاصي برخوردار است. يكي از مهمترين بخش هاي صنعت مسختي، توسعه منابع ذغال سنگ قهوه اي، در نزديكي روستاي "واله " پيرامون شهر آخال تسيخه بود. اهميت راه آهن فرعي بورجومي  شهرك معدنچيان واله، بسيار زياد است. اين راه آهن نه تنها كاربرد محلي دارد، بلك ه اين ناحيه را با ساير نواحي جمهوري مرتبط مي سازد.
 
 
سامتسخه  جاواختي
 
جاواختي در قسم ت شرقي گرجستان جنوبي قرار دارد. آب و هواي اين سرزمين ، با زمستان هاي سرد و كوتاه و تابستان هاي خشك مشخص مي شود. مركز منطق ه جاواختي در "آخال كالاكي "است كه در زبان گرجي به معني "شهر جديد" است، اي ن شهر در كنار رودخانه "آخال كالاكيس تسقالي "و در مركز تقاطع شاهراه هاي اصلي واقع شده است. بيشترين توليد صنعتي منطقه در بورجومي صورت مي گيرد كه داراي ارتباطات خوب حمل و نقلي با بقيه مناطق گرجستان مي باشد. با اين وصف جمع آوري ماليات بر سود و درآمد در اين منطقه از مقدار پيش بيني شده كمتر مي باشد. فعاليتهاي صنعتي در بقيه مناطق منطقه چون آخال تسيخه كه بزرگترين كارخانه پروسه شكر گرجستان در آن قرار دارد رو به نزول است. فعاليت هاي اصلي كشاورزي منطقه منحصر ب ه توليد سيب زميني و همچنين دامداري مي باشد.
 
 
سوانتي
 
سوانتي در سرحدات سرشاخه هاي رود اينگور ي قرار دارد. در قسمت مركز ي سوانتي روستاهاي مولاخي، موژالي، مستيا، لاتالي، لنجري، بچو، و تسخوماري، قرار دارند. در اين روستاها زمين هاي زير كشت در ارتفاعات بين 1200 تا 1500 متري از سطح دريا واقع شده است. مستيا مركز اين ناحيه اس ت كه از چهار روستا (ستي ،لانچوالا، لختاقي، ولاگامي ) تشكيل شده است و با شهرهاي بزرگ جمهوري ارتباط هوايي دارد. سوانتي كنوني مركز كوهنوردي قفقاز است، كوهنوردان از جاهاي مختلف براي صعود به قله هاي معروف اوشبا، جانگا و شخارا، از رشت ه كوه هاي قفقاز مركزي، به اين ناحيه عزيمت مي كنند. 6 درصد از قلمرو / 4388 كيلومتر مربع است كه 3 / مساحت استان سوانتي 9 گرجستان را در برم يگيرد. استان سوانتي از دو ناحيه ادار ي به نام هاي مستيا و لنتخي، تشكيل شده است.
 
 
قازبگ
 
در قسمت شرقي قفقاز مركز ي ناحيه اي به نام قازبگ واقع شده است. برخلاف سوانتي، قلمرو قازب گ هر دو دامنه "آب پخشان " قفقاز مركز ي و قسمت ي از "رشته كوه جانبي " و قل ه زيباي قازبگ را در بر مي گيرد. يخچال هاي عظيمي كه از دامنه هاي آن سرازير م يشود، رود تر ك را تغذيه مي كند و شاخه هاي آن تمام قسمت هاي شمالي اين منطقه را به دره هاي تنگ غيرقابل عبوري تبديل مي كند. بدين ترتيب، اي ن منطقه از قسمت هاي متفاوتي تشكيل مي شود كه جدا از هم قرار دارند. اگرچه گوسفند داري يكي از شاخه هاي اصلي اقتصاد قسم ت شرقي قفقاز مركزي است، پرورش گاو نيز بطور موفقي تآميزي در ناحي ه قازبگي رواج دارد، خوسورتي هاي محلي نوعي از گاوهاي سازگار با محيط كوهستاني را پرورش مي دهند كه از گذشته ها شناخته شده است. كشت محصولات سالانه، از فعالي تهاي كمكي مردم ناحيه است : باتوجه به شيب اراضي دامنه اي، مرد م ناحيه قازبگ زمين هاي كشاورزي را با دست آماده مي كنند و كوشش بسياري براي كشت محصولات سالانه در اي ن زمين ها بكار مي برند. آن ها ناگزيرند همه ساله زمين هاي كشاورزي را از سنگ پاك سازي كنند. مسيرهاي بالايي "ترك " و "آراگوي " قلمرو اقوام گرجي، از قبيل موخوي ، متيولي، خوسورها، و پشاوها است كه در اين ناحيه اقامت دارند. در قازبگي كنوني كارخانه فرآوري فرآورده هاي شيري و بست ه بندي پنير ساخته شده كه در آن پنيرهاي گوسفند ي و از جمله پنير معروف "كوبي " توليد مي شود. (بهرام امیر احمدیان، 1377، ص 72)
 
 
خوسورتي
 
خوسورتي ناحيه اي كوهستاني در مسير بالايي رودهاي آسسا، آرگوني، آرگوي ، در قفقاز مركز ي است. آب پخشان اصلي قفقاز، خوسورتي را به دو قسمت تقسيم مي كند، خوسورتي پيري كيتي به مركزيت شاتيلي در دامنه هاي شمالي و خوسورتي پيراكتي به مركزيت باري ساخودر دامنه هاي جنوبي كه توسط جاده اي به "شاهراه نظامي گرجستان " در روستاي ژينوالي مي پيوندد. خوسورها گرجي صحبت مي كنند ولي لهجه آن ها منحصر بفرد است. در ميان خوسورها تعداد زياد ي مهندس، متخصص كشاورزي، استاد، دبير، دانشمند و ساير متخصصان و هنرمندان وجود دارد. مهمترين بخش فعاليت اقتصادي آن ها، پرورش دام و گاوداري است.
 
 
آبخازيا
 
آبخازي ا به دو قسمت آبخازياي كوهستاني و ساحل ي تقسيم مي شود. آبخازياي كوهستان كه قفقاز غرب ي را شامل مي شود، تقريباً از چهار رشت ه كوه بلند تشكيل مي شود. آبخازي، بزيب، كاگرا و كودور ي. متوسط ارتفا ع قله هاي آن ها به 3500 متر مي رسد. در اين منطقه كارست هاي متعددي وجود داردكه به آن ها كارست هاي آبخازي مي گويند. غارهاي كارستي و غارهاي مغاكي قابل توجهي نيز در حومه تسه بلدا در ساحل رود آمتكل وجود دارد. آبخازي ا ساحلي نوار ك م عرض ساحلي، تپ هها و دامن ههاي شمال غربي قفقاز آبخازي ا را در برم يگيرد. اينجا مرز شمال غربي گرجستان جنب مداري است. در اين قسمت، زمستان به ندرت وجود دارد و تابستان هاي آن داغ و طولاني است. (بهرام امیر احمدیان، 1377، ص 45)
 
در آبخازيا تعدادي درياچه نيز وجود دارد كه شامل درياچه هاي مردابي باستاني (درياچه هاي "ببه سيري " بزرگ و كوچك ) در قسمت هاي هموار و درياچه هاي جوان است (درياچه ريتسا و آمتكل) كه در نقا ط مرتفع واقع شده اند. قسمت درياچه آمتكل به 100 سال مي رسد. درياچه 2300 متر طو ل و 45 متر عر ض در په نترين قسمت دارد و عمق آن حدود 100 متر است. چشم اندازهاي زيباي پيرامون اين درياچه، همه ساله تعداد زيادي گردشگر و كوهنورد را به خود جل ب م يكند. ريتسا نيز زيباترين درياچه قفقاز است. همه ساله گردشگران از بهار تا پايا ن پاييز به طرف اين درياچه كشيد ه 2/ مي شوند. سطح درياچه حدود 15 كيلومتر مربع مساح ت دارد و طو ل آن حداكثر 6 كيلومتر و عرض آ ن در په نترين نقطه يك كيلومتر و عمي قترين نقطه آن 101 متر است. 516/ 8660 كيلومتر مربع و جمعيت آن در سال 1993 برابر 6 / مساحت آبخازيا 2 273 هزار نفر / 47 درصد) در شهرها و 4 / 243 هزارنفر ( 1 / هزار نفر بوده است كه 2 52/9 درصد) در روستاها زندگ ي مي كردند. ) جمعيت ساكن در آبخازيا از اقوام متعددي از جمله گرجي، آبخازي، روس ، ارمني، يونان ي، اكرايني، و غيره تشكيل شده است. متراكم ترين نواحي جمعيتي آبخازي ا، دشت هاي ساحلي و تپ ههاي كوه پايه اي است. نسبت تراكم از جنو ب به شمال و از نواحي
 
ساحلي به كوهستاني كاهش مي يابد. حدود 80 درصد از جمعيت آبخازيا در ارتفاع بيش از 200 متري از سطح دريا ك ه متوسط تراكم آن حدود 170 نفر در كيلومتر مربع است، زندگي مي كنند.
 
آبخازيا يكي از مراكز مه م صنايع سوخت است. معدن ذغال سنگ بزرگي در اوايل سالهاي 1850 در در ه رود "گاليدزگا" كشف شد. در سال 1970 توليد ذغال سنگ اين معدن به حدود يك ميليون تن رسيد كه بي ش از 5 برابر حجم توليد سا ل 1940 بود. تأسيس كارخانه ذوب آهن و فولاد "روستاوي " سبب افزايش قابل توجه نقش ذغال سنگ تقوارچلي شد. تأمين ذغال كك مورد نياز ذوب آهن گرجستان، سبب
 
ساخت اين كارخانه در تقوارچل ي شد. نيروگاه حرارتي تقوارچلي كه سهم بزرگي در تأمين نيروي الكتريسيته گرجستان دارد، در اين شهر فعالي ت دارد. جمهوري خودمختار آبخازي ا فعلاً در خار ج از كنترل دولت مركزي گرجستان است و روسيه پس از جنگ آگوست 2008 استقلال اين جمهوري را به رسميت شناخت. اقتصاد اين منطقه كه به علت موقعيت بندر ي آن در دريا ي سياه و نزديك ي به روسيه، مي بايست رونق مي داشت، به علت درگيري هاي مسلحانه و محاصر ه تجاري كشورهاي مستقل مشترك المنافع ويران گرديده است.
 
 
آجاريا
 
آجاريا در جنوب غربي گرجستان و جنو ب شرقي درياي سياه واقع شده و از جنوب با تركيه هم مرز است. آجارستان يك جمهوري خودمختار در تركيب دولت گرجستان است كه اكثريت ساكنان آن را مسلمانان گرجي تشكيل م يدهند. مساحت آجارستان 2900 كيلومتر مربع است. از نظر اداري به 5 ناحيه اداري به نام هاي : كدا، كوبولت ي، شوآخو ي،خلواچائوري و خولو تقسي م مي شود. شهر باتومي و پيرامون آن نيز يك ناحيه شهري را تشكيل مي دهد. رود چوروخ، يكي از رودهاي حوضة آبريز درياي سياه از كوهستان هاي آناتولي سرچشمه مي گيرد و در مسير پايين ي خود از آجاريا مي گذرد. (رضا عنایت الله، ۱۳۷۲، ص 23)
 
توزيع جمعيت آجارستان متنوع است. نواحي كوهستاني كه حدود 60 درصد مساحت اين جمهوري را تشكيل مي دهد كمتر از 30 درصد از جمعيت را در خود جا ي مي دهد. بيش از 45 درصد از جمعيت در شهرك ها و مناطق شهري و بقيه در نقاط روستايي اقامت دارند. جمعيت بومي منطقه را گرجي ها تشكيل مي دهند. آجارها همان نژاد گرجي ها هستند و تعداد زيادي از آن ها مسلمان سني مي باشند. آجارها داراي همان زبان و فرهنگ گرجي هستند و از نظر شك ل ظاهري تفاوتي با گرجي ها، ايمرتي ها ياگوري ها ندارند. تا قبل از انقلا ب اكتبر اكثريت جمعيت آجارستان بي سواد بودند، زنان مطلقاً امكان سوادآموزي نداشتند. امروزه در آجارستان 404 مدرسه با 63 هزار دانش آموز و 6690 كادر آموزشي فعالي ت دارد. زنان پا به پاي مردان در فعاليت هاي اجتماعي  اقتصادي و سياسي  فرهنگي شركت دارند. منطقه آجاريا پوشيده از باغ هاي ميوه است. منطقه مورد بحث به علت وضعيت خوب جغرافيايي كه به عنوان منطقه ترانزيت بين المللي مي باشد داراي اهميت بسياري مي باشد. گفتني است كه نقطه ورود و خروج كالاهاي ارمنستان از محل باتومي در اين منطقه عبور مي كند. (بهرام امیر احمدیان، 1377، ص 83)
 
بررسي سرمايه گذاري هاي ثبت شده در آجاريا مؤيد آن است كه اين سرمايه گذاري ها در اطرا ف مناطق ساحلي آن شكل گرفته است. جداي از بندر باتومي ، بندر كوبولتي عليرغم كوچكي آن نسبت به باتومي فعاليت محدودي دارد. زمينه هاي اصلي فعاليت هاي كشاورزي منطقه توليد محصولات حاره اي و كشت
 
تنباكو مي باشد. گفتني است كه سيب زميني از مهم ترين محصولات توليدي منطقه مي باشد. توافق هاي تركيه مبني بر جلوگيري از خطرات زيست محيطي نيروگاه آبي 2 ميليون دلاري بانك جهاني براي تجديد / چوروخي براي مردم منطقه و كم ك 5 ساختار فعاليت هاي باتومي از گفتني هاي مطرح منطقه مي باشد.
 
 
اوستياي جنوبي
 
اوستياي جنوبي در دامن ههاي جنوبي رشته كوه هاي قفقاز مركز ي قرار دارد و قسمتي پيراموني از دشت كارتلي داخلي را تشكيل مي دهد. اوستيا، قلمرو ي 3900 كيلو 5 درصد از محل قلمرو گرجستان را شامل / متر مربعي را در برم يگيرد كه حدود 4 مي شود. حدود دو سوم قلمرو اوستيا در ناحيه نيمه كوهستاني و كوهستاني قرار دارد كه ارتفاع آن بين 1500 تا 3200 متري سطح درياست. اكثريت جمعيت ناحيه را اوست ها تشكي ل مي دهد. در مناب ع قرو ن وسطي از اوست ها به نام آلان ها ياد شد ه است كه از نژادي ايراني هستند. تا نيم ه اول قرن 13 ميلادي آن ها در استپ هاي قفقاز شمالي ساكن بودند.
 
شهر تسخين والي، مركز ناحيه اوستياي جنوبي است و در قسم ت جنوبي ناحيه در محل ورود رود لياخوي بزرگ به دشت كارتلي، واقع شده است. در شهر تسخي ن والي انستيتوي تحقيقاتي آكادمي علوم گرجستان، مركز تربيت معلم، دبيرستان، دبستان، و كودكستا نهاي زيادي به فعاليت آموزشي اشتغال دارند.
 
باشگاه هاي تفريحي، موزه ها، كتابخانه ها، مراكز فرهنگي، ورزشگاه ها و ساير تأسيسات و امكانات عمومي، نيز در اين شهر وجود دارند. اوستياي جنوبي كوهستاني از نظر دارا بودن معادن پليمتال و باري ت، غني است. ذخاير پلي متال كوآئيسي، يكي از منابع بسيار مهم جمهوري است.
 
از نظر منابع آب معدني نيز اوستياي جنوبي اهميت دارد. تركيب آب معدني چشمه هاي "دزو  سوآر" شبيه تركيب آب معدني "يسن توكي " است. در در ه زيبا و چشم انداز لياخوي بزرگ در 22 كيلومتري تسخين والي نزديك چشمه "دزوسوآر" مركز استراحتگاهي كوهستاني "جاوا" قرار دارد. اين جمهوري پس از جنگ آگوست 2008 از سوي روسيه مستقل شناخته شد. (بهرام امیر احمدیان، 1377، ص 89)
 
 
'''بنادر'''
 
بندر باتومي
 
بندر باتومي پايتخت جمهوري خودمختار آجاريا و يكي از بنادر مهم گرجستان در كنار درياي سياه واقع شده است. اين بندر كه يكي از مهمترين بنادر درياي سياه به شمار ميرود، اصولاً برا ي حمل و نقل نفت و فرآورده هاي نفتي تأسيس شده است. باتومي، نقطه پاياني شبكه خط آهن قفقاز جنوبي است. بندر باتومي با 136 هزار نفر جمعيت، داراي فرودگاه بوده و از مراكز صنايع گرجستان به شمار مي رود. به علت موقعيت جغرافيايي خود و اقليم مناسب، داراي مراكز استراحتگاهي و آسايشگاهي است و در دوران شوروي از شهرهاي توريستي بود.
 
از صنايع مهم باتومي مي توان از پالايشگاه نفت نام برد كه با استفاده از نفت دريافتي از طريق لوله نفتي باكو  باتومي، نفت خام منابع نفتي آذربايجان را تصفيه و صادر ميكرد. ماشين سازي، صنايع سبك، صنايع محصولات غذايي، كارخانه توليد چاي، توليد كنسانتره مركبات، توليد آسفالت و بتون، ادوات الكترونيكي و مجتمع توليدي صنايع چوبي از جمله شاخه هاي مهم صنعت در باتومي است.
 
از مراكز علمي و فرهنگي شهر مي توان از دانشگاه باتومي، تئاتر نمايشي، شعبه آكادمي علوم گرجستان، انستيتو علوم و تحقيقات دريايي، موزه و تعدادي ديگر را نام برد. باتومي در محل ويرانه هاي قلعه اي تاريخي مربوط به قرون وسطي شناخته شده است كه اين قلعه "باتوم" نام داشت. باتومي در قرن هفدهم توسط ترك هاي عثماني اشغال شده و در سا ل 1878 به تصرف امپراطوري روسيه درآمده و جزو قلمرو اين امپراطوري شد. پس از تأسيس راه آهن باتومي  باكو در سال 1883 و احداث خط لوله انتقال نفت باكو  ـ باتومي درسال 1907، اين شهر به بندري مهم تبديل شد.
 
اقليم باتومي گرم و مرطوب است. متوسط درجه حرارت سالانه آن به 14 درجه سانتي گراد ميرسد. بارندگي سالانه آن به طور متوسط 2500 ميلي متر است و داراي زمستان هاي معتدل و تابستان هاي گرم است. اين شهر داراي مراكز استراحت گاهي، آسايشگاهي، درماني و توريستي است. فصل شنا در سواحل باتومي از ماه مي تا ماه اكتبر است.
 
 
بندر پوتي
 
پوتي يكي از بنادر عمده درياي سياه است كه در استان سامقره لو قرار دارد. در منابع يونان باستان از اين بندر به نام "فازيس" ياد شده و آن را به عنوان يكي از مراكز اقتصادي و فرهنگي ذكر كرده اند. سابقه آن به بيش از دو هزار سال پيش تخمين زده مي شود. همان طور كه در افسانه هاي باستاني آمده، درست در همين نقطه بود كه كشتي "آرگونات" لنگر انداخته است. در روزگاران كهن راه هاي بازرگاني اروپا به هندوستان از دهانه رود فازيس (پوتي ) مي گذشت. براي دريانوردان يونان، فازيس نقطه اصلي بازرگاني و حمل و نقل در درياي سياه به ويژه پس از به زير آب رفتن "ديوسكوريا" بود. فازيس دردوره باستان به جهت آكادمي خود معرو ف بود. جواناني از نقاط دور دست براي آموزش فلسفه، دستور زبان، علوم ديني و حساب به اين مدرسه مي آمدند. نام امروزي شهر پوتي، از منابع كتبي گرجي قرن 8 ميلادي بدست آمده است. در قرن 16 ميلادي سلطان عثماني در اينجا دژي بنا كرد كه از آن بنا، برجي بجاي مانده است. در سال 1828 توسط سپاهيان روسيه تزاري تسخير شد و در سا ل 1858 به عنوان شهر بندري شناخته شده. در اين زمان قايقهاي ماهيگيري از كريمه، كشتيهاي بادباني ترك و پاره اي اوقات كشتي هاي رومي و شركت هاي بازرگاني خارجي در اين بندر پهلو مي گرفتند.
 
در پايان سده 19 ميلادي در ارتباط با ساخت راه آهن از تفليس به پوتي، بندر عميق تر شده و براي دسترسي كشتي هاي بزرگ آماده شد. مسئول طرح راه آهن و تعريض "نيكونيكولادزه" يكي از نويسندگان و شخصيت هاي برجسته گرجي بود.
 
امروز پوتي يكي از بزرگترين بنادر درياي سياه است. در لنگرگاه بندر مي توان تعداد زيادي از شناورهاي تجاري را با پرچم كشورهاي گوناگون مشاهده كرد. مهمترين كالاهايي كه از بندر بارگيري مي شود سنگ منگنز معادن "چياتورا" است. غله، الوار، سيمان، ذغال سنگ، اتومبيل، چاي، شراب، و ديگر كالاها نيز از بندر پوتي بارگيري مي شود. اداره ماهيگيري گرجستان در اين بندر مستقر شده است در پائيز و زمستان، ماهيگيران دام گستر از بندر پوتي براي ماهيگيري در آبهاي اقيانوس اطلس و آرام آماده مي شوند.
 
پس از فروپاشي شوروي، پوتي شاهد درگيري ها و جنگهاي داخلي گرجستان بود. پس از تعطيلي فعاليت هاي بندر سوخوم ي به علت جنگ هاي داخلي آبخازيا، بندر پوتي به بندري فعال تبديل شده و همه روزه بر اهميت بيشتر آن افزوده مي شود.
 
طرح هاي ساختماني بزرگي در پوتي در دست اجرا است كه ظرفيت تخليه و بارگيري بندر را افزايش خواهد داد. در آينده اي نزديك پوتي با امكانات بندري خود و دارا بودن فضاي مناسب جغرافيايي براي گسترش زير ساخت هاي بندري، جاده و راه آهن، نقطه نهايي دالان ترانزيتي "آسيا اروپا" و نقطه ارتباطي مهم قفقاز جنوبي با ايران و آسياي مركزي خواهد شد. جمعيت شهر پوتي در سال 1993 به 60 هزار نفر رسيد.

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۷ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۱۴

گرجستان سرزمینی است کوهستانی به مساحت 69700 کیلومتر مربع واقع در غربی‌ترین منطقه قفقاز و یکی از سه کشور این منطقه محسوب می‌شود که 30 درصد مساحت آن را جنگل پوشانده است. رشته کوه‌های قفقاز در تمام قسمت‌های شمالی این کشور همچون مرزهای طبیعی امتداد یافته است. گرجستان از شمال با فدراسیون روسیه، از شرق و جنوب شرقی با جمهوری آذربایجان و از جنوب با کشورهای ترکیه و ارمنستان همسایه و هم مرز است و تمامی‌سرحدات غربی آن را به طول 310 کیلومتر سواحل دریای سیاه دربر می‌گیرد که دو بندر مهم «سوخومی» و«باتومی» در شمال و جنوب این خط ساحلی واقع هستند[۱].

آب و هوای گرجستان متنوع است و در زمستان هوا معمولاً سرد و با بارش برف‌های سنگین بویژه در نواحی کوهستانی همراه است. در قسمت‌های غربی یعنی در حاشیه دریای سیاه، باران فراوان می‌بارد به طوری که متوسط سالیانه آن به بیش از 2 متر می‌رسد. همین تنوع آب و هوایی و بارش برف و باران بسیار موجب تنوع خاک و پوشش گیاهی شده است. دامنه‌های پست، از جنگل‌های بلوط پوشیده است و منطقه مردابی «کولخید» علاوه بر گیاهان مردابی و نی دارای گیاهانی نظیر خیزران، اوکالیپتوس و نخل نیز می‌باشد. در ارتفاعات، جنگل‌های کاج و صنوبر و در مناطق مرتفع‌تر، بیشه‌های سرو کوهی یافت می‌شود. بسیاری از رودهای گرجستان از قبیل «آلازانی»، «اینگوری»، «کودوری» و «بزیب» از کمربند یخی کوه‌های قفقاز بزرگ سرچشمه می‌گیرند. همین شرایط آب و هوایی و اقلیمی‌سبب شده است که گرجستان از قدیمی‌ترین گهواره‌های مدنیت بشری و از نخستین مراکز تجمع گروه‌های انسانی برای زندگی دسته جمعی و متمدنانه باشد[۲].

جمعیت گرجستان بر اساس سایت‌های رسمی‌این کشور در سال 2005 میلادی 4667000 نفر و بر اساس سایت‌های دیگر کشورها 4630841 (جولای 2008) برآورد شده است و با توجه به بالا رفتن رشد جمعیت درآنجا پیش بینی می‌شود که نفوس این کشور طی70 سال آینده به دو برابر افزایش یابد[۳].

نام رسمی‌و بین‌المللی جمهوری گرجستان همانگونه که در مقدمه ذکر شد «جرجیا» (Georgia) است اما نام محلی آن به زبان گرجی საქართველო «ساکارتوِلو» (Sakartvelo) و به روسی «گروزیا» (Грузия) است. پایتخت گرجستان، شهر قدیمی‌تفلیس(Tbilisi) و زبان رسمی، زبان گرجی است که با خط مخصوص گرجی مکتوب می‌گردد[۴].

84 درصد از نژاد مردم کشور گرجستان را گرجی‌­ها و مابقی را آذری، ارمنی، آبخازی و روس‌ها تشکیل می‌دهند. گرج‌ها یا گرجی‌ها که خود را در زبان محلی، «کارتوِلی» (Kartveli)  می‌خوانند به شاخه قومی‌قفقازیان تعلق دارند و از نژاد‌های همجوار هند و اروپایی (ایرانی و روس‌ها) و از ترکان کاملاً متمایز هستند. در گرجستان، اقلیت‌های روس، آذری، ارمنی، اوسِتی ـ قومی‌ایرانی نژاد ـ  و آبخازی زندگی می‌کنند[۵].

گرجستان از 13 شهر تشکیل شده است. شهر قدیمی‌ تفلیس (Tbilisi)  پایتخت جمهوری گرجستان با جمعیت قریب به یک میلیون و 800 هزار نفر پرجمعیت‌ترین، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین شهر گرجستان می‌باشد. در گرجی این شهر تبیلیسی یا تهبیلیسی مشتق از واژه تپهیلی (به معنای گرم، منسوب به چشمه‌های آب گرم تفلیس) و در عربی تَفْلیس (بلاذری، ص200: طَفلیس) نامیده می‌شود. براساس اطلاعات بدست آمده از کاوش‌‏های باستان‌شناسی، اراضی شهر تفلیس در هزاره سوم تا چهارم پیش از میلاد، مسکون بوده است.

در دوره حکومت «گورگاسال» (502 میلادی) ـ در برخی منابع با عنوان واختانگ گرگ اسلان آمده است ـ تفلیس به مرکز مهم اقتصادی گرجستان شرقی تبدیل گردید. در قرن ششم میلادی، این شهر پایتخت حکومت پادشاهی کارتلی بود. در قرن هفتم میلادی، سپاهیان اسلام قسمت‌‏هایی از گرجستان را به تصرف درآوردند و از سال‌‏های30 قرن هشتم میلادی، تفلیس مرکز اقامتی امرای عرب شد. قرون 12 و 13 میلادی، تفلیس از مراکز مهم اقتصادی و فرهنگی بود. در قرن چهاردهم ابتدا مغولان و سپس تیموریان به تفلیس حمله و خرابی‌‏های بسیار درآن پدید آوردند. عثمانی‏‌ها نیز در قرون 17ـ 15 میلادی، بارها به شهر حمله کردند. از قرن شانزدهم به بعد، تفلیس در ترکیب دولت ایران قرار گرفت. علاوه بر تفلیس، از مهم‌ترین شهرهای گرجستان می‌توان «کوتائیسی»، روستاوی، گوری، پوتی دو بندر «باتومی» و «سوخومی» درکنار دریای سیاه و متسختا را نام برد[۶][۷].

جغرافیای طبیعی

موقعیت جغرافیایی گرجستان

گرجستان در مرکز و غرب منطقه قفقاز، بین 41 درجه و 7 دقیقه تا 43 درجه و 35 دقیقه عرض شمالی و 40 درجه و 4 دقیقه تا 46 درجه و 42 دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ واقع شده است. این کشور به صورت طولی در امتداد مدارات کشیده شده و طول آن در حدود 370 کیلومتر، حداکثر عر ض آن 200 کیلومتر و طول قطر بزرگ آن 613 کیلومتر است. مساحت گرجستان 69700 کیلومتر مربع است. طول 1969 کیلومتر است. این جمهوری در شمال با فدراسیون روسیه هم مرز است، سراسر این خطوط مرزی، منطبق بر آب پخشان رشته کوه‌های 807 کیلومتر مرز مشترک را در برمی‌گیرد. در حقیقت این مرز، سرحدات طبیعی روسیه را در جنوب تشکیل می‌دهد، در جنوب آن گرجستان و در شمال آن جمهوری‌های خودمختار فدراسیون روسیه قرار دارند که به ترتیب از شرق به غرب مرزهای جنوبی جمهوری‌های خودمختار داغستان، چچن، اینگوش، اوستیای شمالی، کاباردا  بالکار و قره چای چرکس، همچنین سرزمین کراسنودار را شامل می‌شود. مهم‌ترین راه‌های ارتباطی قفقاز مرکزی و غربی که روسیه را با گرجستان، ارمنستان و ایران پیوند می‌دهد، از این مرز می­‌گذرد. محافظت و نگهبانی از این مرز برای روسیه جنبه حیاتی دارد، کما این که در دوره شوروی و روسیه تزاری نیز دارای اهمیت بسیار بود و جنگ‌های بی‌شماری برای دستیابی به‌این سرحدات به وقوع پیوسته است. گرجستان در شرق با آذربایجان هم مرز است که طول آن 374 کیلومتر را شامل می‌شود. دو راه عمده ارتباطی گرجستان با شرق، دریای خزر و ایران از این نقطه می‌گذرد (جاده زمینی و راه آهن) علاوه برآن، لوله انتقال نفت باکو  باتومی‌و باکو ـ سوپسا نیز از این مرز می‌گذرد که در حال حاضر فعال است. در جنوب، گرجستان به ترتیب از شرق به غرب با آذربایجان، ارمنستان و ترکیه هم مرز است. 216 کیلومتر با ترکیه و با ارمنستان 256 کیلومتر است. در غرب، گرجستان به دریای سیاه محدود می‌شود که طول مرز ساحلی آن 315 کیلومتر است[۸][۹].

ناهمواری‌های طبیعی

تنوع ناهمواری‌های طبیعی و آب و هوا موجب تنوع خاک و گیاه شده است. دامنه‌های پست پوشیده از جنگل‌های بلوط با انواع پیچک‌ها است. این کشور با گسترش در امتداد عرض به سه منطقه بزرگ مورفولوژیکی تقسیم می‌شود. منطقه کوهستانی قفقاز بزرگ (به زبان گرجی کاوکاسیونی)، فلات گرجستانی جنوبی (قسمت واقع در فلات قفقاز جنوبی) و رشته‌های بین کوهی (جدا کننده‌این مناطق و بلندی‌های نسبتاً کم ارتفاع). منطقه مردابی کولخید دارای گیاهان نظیر خیزران، اوکالیپتوس و نخل می‌باشد. در ارتفاعات پائین جنگل‌های کاج و صنوبر و در ارتفاعات بالاتر بیشه‌های آزاله و سر و کوهی یافت می‌شود. 39 درصد از اراضی گرجستان پوشیده از جنگل است که در آن درختان بلوط، شاه بلوط و در ارتفاعات زیاد درختان کاج سفید و غیره‌گونه‌های غالب را تشکیل می‌دهند. بطور کلی گرجستان به لحاظ طبیعی جغرافیایی به پنج ناحیه تقسیم می‌شود:

1. ناحیه کوهستانی قفقاز بزرگ: با چشم اندازهای کوهستانی، جنگلی، کوهستانی مرتعی، و یخچال‌های طبیعی؛

2. ناحیه کوه پایه‌ای تپه‌ای و مرطوب و دشت‌ها و اراضی پست با چشم اندازهای اراضی مرطوب، با جنگل‌های پهن‌برگ؛

3. ناحیه تپه ماهوری و جلگه‌ای «کورا» با چشم اندازهای نیمه بیابانی، استپی، جنگلی  استپی و جنگل‌های نواحی خشک؛

4. ناحیه کوهستانی قفقاز بزرگ با چشم‌انداز کوهستانی جنگلی و کوهستانی مرتعی؛

5. ناحیه آتشفشانی مسختی و جاواختی با چشم انداز کوهستانی  استپی و کوهستانی مرتعی[۱۰].

کوه‌ها و آتشفشان‌ها

جمهوری گرجستان کشوری عمدتاً کوهستانی است. بیش از 80 درصد قلمرو این سرزمین را کوهستان‌ها و تپه ماهورها پوشانده است. گرجستان بر اساس ویژگی‌های پستی‌ها و بلندی‌های خود به نواحی متفاوت زیر تقسیم می‌شود:

در شمال، کوه‌های قفقاز بزرگ چون دیوار عظیمی‌کشیده است. پرتگاه‌های شیب‌دار تیغه‌های کوه‌های دامنه جنوبی، به تدریج به سمت جنوب از ارتفاعشان کاسته می‌شود و به ناحیه تپه‌های کوه پایه‌ای که در حاشیه دشت‌های بین کوهی قرار دارند، تبدیل می‌شود[۱۱].

در جنوب، رشته کوها و فلات‌های بلندی از سرزمین‌های بلند قفقاز جنوبی قرار دارد (در محدوده گرجستان «سرزمین‌های بلند گرجستان جنوبی» نامیده می‌شود)، قسمت تشکیل دهنده آن در شمال، رشته کوه‌های چین خورده «قفقاز کوچک» است که تقریباً در جهت عرض جغرافیایی کشیده شده و در جنوب فلات بلند آتشفشانی، در امتداد طول جغرافیایی، رشته‌هایی از آتشفشان‌های غیر فعال و حفره‌های انباشته از گدازه‌های سرزمین‌های بلند جاواختی قرار دارد که بخشی از سرزمین‌های بلند آتشفشانی ارمنستان است[۱۲].

با گذر از غرب به شرق در امتداد رشته‌کوه قفقاز بزرگ امکان مشاهده افزایش تدریجی آب پخشان اصلی بین رودخانه‌های دامنه‌های شمالی و جنوبی و همچنین کوه‌های نوک تیزی که به طرف سواحل دریای سیاه و اراضی پست کولخیس، کشیده شده‌اند وجود دارد. همه نواحی کوهستانی که بین دره «پسو» و مرزهای شرقی جمهوری خودمختار آبخازیا کشیده شده‌اند «قفقاز غربی» (قفقاز آبخازیا) نامیده می‌شود. رشته اصلی قفقاز غربی همچون برآمدگی‌های عظیمی، پوشیده از قلل صخر‌های برافراشته است که در بی ن آن، یخچال‌هایی در عمق حفره‌های سیرکی قرار دارند. ستیغ عظیم قفقاز بزرگ، نزدیک 1000 متر بالاتر از خط برف‌های دائمی‌است. گذرگاه‌های کوهستانی، که در اغلب موارد، جاد‌های مالرو است، در ارتفاعات 2400 تا 3000 متری از سطح دریا قراردارند. در راهی که به دریا منتهی می‌شود، رشته کوه گاگرا (کوه آگیستا به بلندی 3261 متر)، بزیب و کودوری (کوه خوجال 3309 متر) و رشته کوه‌ها و دره‌های عمیق رودهای بزیب و کودوری و شاخابه‌های آن به چشم می‌خورند. بلندترین قسمت مرکزی قفقاز بزر گ با قللی که بیش از 4500 متر ارتفاع دارند بین آتشفشان‌های خاموش دوره، کوارترنری «البروس» و «قازبک» کشیده شده است. در اینجا بیش از ده قله بزرگ، شامل شخارا (5201 متر)، جانگی تائو (5049 متر) گیستولا 4859 متر) و قازبک (5047 متر) وجود دارد که بلندتر از مونبلان (بلندترین قله آلپ) هستند. این قلل با لایه ضخیمی‌از بر ف پوشیده شده‌اند. اسوانتی، قسمت مرکزی قفقاز بزرگ را در برمی‌گیرد، حال آنکه رشته‌های حاشیه‌ای که از آن منشعب می‌شود تشکیل سیستمی‌ از برآمدگی‌ها را می‌دهد که به موازات آن کشیده شده است. بالای دره عمیق اینگوری، در جنوب روستای مستیا، مرکزی اسوانتی بالا، دامنه‌های سنگی رشته کوه اسوانتی سربرافراشته‌اند که تقریباً به موازات آب پخشان اصلی کشیده می‌شود. اینجا نقطه آغاز حاشیه برف‌های دائمی‌ و یخچال‌ها است. بلندترین قله‌این رشته کوه «لایلا» نام دارد که ارتفاعی بیش از 4000 متر دارد. جنوب رشته کوه اسوانتی، رشته کوه‌های راچا، و لچخومی‌کشیده شده است که منابع تأمین کننده آب رود ریونی هستند. پس از گذشتن از پای «گذرگاه روکی» از رشته کوه قفقاز اصلی، فلات «ارمانی» قرار دارد، ناحی‌های وحشی و بلند کوهستانی، که توسط کانیون‌های عمیقی بریده شده و در میان سطح هموار آن مناطق آب پخشان، چراگاه‌های وسیع کوهستانی با حصارهای تابستانی گوسفندان وجود دارد که در سراسر منطقه پراکنده شده است.

فلات آلپی «کلی» یکی از عجیب ترین گوشه‌های دامنه‌دار جنوبی قفقاز مرکزی است. این فلات از آتشفشان‌های کوارترنری شکل گرفته است. گدازه‌های چنین آتشفشان‌ها مانند «مپیسکالو» بزرگ (3694 متر)، «خوریسار» (3830 متر) و «کلی» (3628 متر)، در دامنه‌ها جریان یافته و فلات نسبتاً وسیع و همواری را به وجود آورده‌اند که در لبه آن‌ها به علت وجود دیوارهای گداز‌های، سبب به وجود آمدن دریاچه «کلی» شده است. از قله مخروطی «مپیسکالو» در شمال، می‌توان قله بسیار زیبای «قازبگی» را با کلاهی از برف مشاهده کرد (مقین واری و یا مقین وارتسوری که در زبان گرجی «قله برفی» معنی می‌دهد). کوه قازبگ نیز همانند کوه البروس یک آتشفشان غیر فعال است. جاده نظامی گرجستان که شهرت جهانی دارد، از کنار این کوه می‌گذرد. قفقاز شرقی از شرق قازبگی آغاز می‌شود.

ظاهر کوه‌ها تا اندازه‌ای، با هم اختلاف دارند. اگرچه آب پخشان اصلی و آبریزها ی جانبی در شمال آن واقع شده‌اند، خصوصیات آلپی خود را حفظ کرده و تا اندازه‌ای کم ارتفاع تر از قفقاز مرکزی هستند. شمال لبه‌های آب پخشان و موازی با آن رشته کوه‌هایی کشیده‌اند که توسط دره‌های عمیق رودهای «ترک»، آسسا، آزگونی و آندی کویسو جدا می‌شوند. بلندترین این رشته کوه‌ها، رشته‌کوه «توشتی» یا «پیریکیتی» نام دارد که 4285 متر است. 4494 متر ارتفاع دارد و قله دیکلوسمتا قله آن تبولوسمتا جنوب آب پخشان رشته کوه‌های قفقاز شرقی، رشته کوه‌های کارتلی و کاختی درجهت عمود بر آن کشیده شده که با شیب تند به طرف جنوب، پای تپه‌های اراضی پست کاختی را تشکیل می‌دهند. به علت اقلیم خشک‌تری که‌این قسمت نسبت به قفقاز غربی و مرکزی دارد، کناره‌ها و حاشیه‌های برف داخلی خیلی بلندتر است، 3500 تا 3600 متر از سطح دریا، یخچال‌ها فقط دامنه‌های بلندترین قله‌های رشته کوه «پیریکیتی» را می‌پوشاند. در آب پخشان اصلی تعداد یخچال‌ها نسبتاً اندک است[۱۳][۱۴].

یخچال‌ها

در کوه قفقاز مرکزی در قلمرو گرجستان، تعداد زیادی یخچال وجود دارد، این مورد طبیعی است، زیرا حد برف‌های دائمی‌ در قسمت غربی این رشته کوه در ارتفاع 3000 متری و در قسمت شرقی در ارتفاع 3400 متر ی از سطح دریا قرار دارد. صدها کوه از رشته کوه‌های قفقاز بزرگ، بالاتر از این ارتفاع واقع شد‌ه‌اند بسیاری از یخچال‌های گرجستان در دامنه‌های جنوبی قفقاز بزرگ، متمرکز شد‌ه‌اند. بسیاری از آن‌ها کاملاً بزرگ و گسترده هستند. به ویژه تعداد یخچال‌های بزرگ در حوضه رود اینگوری به حدود 170 یخچال می‌رسد. بزرگ‌ترین آن‌ها عبارتند از: تویبری، Tviberi (به طول 10 کیلومتر)، لکزیری Lekziri (13 کیلومتر) و تسانری Tsaneri (به طول 12 کیلومتر). یخچال‌های بزرگ، از دامنه‌های مقینواری Mkinvari (قازبک) سرازیر میشوند. مساحت زیر پوشش یخچال‌ها در قازبک و گیمارای خوج Gimarai-khokh بیش از 120 کیلومتر مربع است. یخچال‌هایی که برای توریست‌ها بیشتر آشناست، یخچال‌های «اورتسوری» Ortsveri و دودوراک Devdorak نام دارند که دامنه‌های قازبک به داخل دره بزرگ «ترک» سرازیر می‌شوند. تعداد دیگری یخچال بزرگ در حوضه ریونی وجود دارد که عبارتند از کیوتیشو، زوپخیتو و ادنا. در دیگر نواحی آلپی گرجستان، در سرچشمه‌های رودهای کودوری، تسخینس شقالی و آراگوی نیز تعداد اندکی رودخانه‌های تقریباً یخچالی وجود دارد. یخچال‌ها دارای اهمیت اقتصادی قابل توجهی هستند، این یخچال‌ها رودهای بزرگ گرجستان را تغذیه می‌کنند. در تابستان، یخ‌های ذوب شده در یخچال‌ها آب رودخانه‌های ریونی، اینگوری، ترک و سایر رودها را با حجم زیاد، تغذیه می‌کنند[۱۵][۱۶].

آب و هوا و تغییرات آن

گرجستان به علت دارا بودن نواحی مختلف جغرافیایی دارای آب و هوای متفاوتی است. رشته کوه‌های عظیم قفقاز، گرجستان را در مقابل توده‌های هوای سردی که ممکن است از شمال تجاوز کند، محافظت می‌کند. با این وجود، این توده‌های هوا از دامنه‌های کوه‌ها در شرق و غر ب نفوذ می‌کنند، اما در تماس با آب گرم دریای سیاه و سطح گرم شده زمین، گرجستان سرمای کمتری دریافت می‌کند. در سایه‌ این اقلیم اینجا گرم‌تر از نواحی مجاور در همان عرض جغرافیایی است. رشته کوه‌های گرجستان غربی و دریایی که سواحل آن را می‌شوید، در تشکیل اقلیم تاثیر زیادی دارد. گرجستان غربی ناحی‌های مرطوب، دریایی و دارای اقلیم جنب مداری است، در حالی که گرجستان شرقی با اقلیم خشک و به ندرت مرطوب جنب مداری مشخص می‌شود. گرجستان غربی در تمام طول سال باران کافی دریافت می‌کند (1000-  1200 میلی متر در سال)، اما حداکثر بارندگی در پاییز و زمستان اتفاق می‌افتد. قسمت جنوبی کولخیس به ویژه منطقه پرباران است (بیش از 2500 میلی متر در ساحل باتومی). در جهت شمال اقلیم کمتر مرطوب است (650 میلی متر در پوتی و 1400 میلی متر در سوخومی) در شرق ساحل دریا نیز باران کم می‌بارد. در پاره‌ای اوقات نیز حتی خشک است در گرجستان غربی زمستان‌ها ملایم و گرم است. متوسط درجه حرارت در سردترین ماه‌ها، در قلمروهایی که در ارتفاع 600 تا 700 متری از سطح دریا واقع شده‌اند، هرگز به کمتر از صفر درجه نمی‌رسد. زمستان به ویژه در سرزمین‌های پست کولخیس و تپه‌های کوه پایه‌ای که آن را احاطه کرده‌اند، گرم است. این مهم‌ترین منطقه مرطوب جنب مداری به جهت بارندگی فراوان و زمستان ملایم و گرم و تغییرات اندک دما، بسیار معروف است. در اینجا گیاهان در تمام طول سال سبزند. در قسمت‌های 4 درجه سانتی گراد و در جولای - وسیعی از کولخیس، متوسط درجه حرارت در ژانویه 6 درجه سانتیگراد است. دورتر از دریای سیاه زمستان‌ها سردتر و تابستان‌ها 5 درجه و در ساکارا 3 درجه گرمتر است. از این رو متوسط درجه حرارت ژانویه در پوتی 4 درجه است. متوسط درجه حرارت در اوت در پوتی 23 درجه است، در حالی که در ساکارا 24 درجه است. آب و هوای گرم و آفتابی غالباً در تمام سواحل شرقی دریای سیاه، حتی زمستان وجود دارد. در ماه دسامبر، موقع ی که کوهستان‌ها پوشیده از برف‌اند، در کولخیس درختان سبزند، گل‌های رز شکوفه می‌دهند و خورشید می‌درخشد. بعضی اوقات، هر چند به ناگهان هوا در کولخیس سرد می‌شود و روزهای یخبندان و بارش بارف اتفاق می‌افتد که در اثر نفوذ هوای قطبی است. این نوع سرمای کوتاه مدت، سبب نابودی درختان گرمادوست و مرکبات می‌شود.

در کولخیس بادهای شرقی و بادهای غربی تسلط دارند. بادهای شرقی، بادهای خشک و گرم دامنه کوه است، یعنی اینکه باد گرم و خشک از کوهستان‌ها می‌وزد، این بادها به ویژه در قسمت‌های شرقی اراضی پست کولخیس قوی هستند (در نواحی زستافونی، ترجولا و کوتائیسی). این بادها سبب کاهش رطوبت هوا و افزایش دما می‌شوند. باد شمال دریا معمولاً در نواحی ساحلی می‌وزد و خنکی مناسبی را درگرمای تابستان با خود به همراه می‌آورد. ناهمواری‌های کوهستان‌ها در گرجستان، علت عمده وجود نواحی اقلیمی‌کاملاً مشخص عمودی است. برای نمونه، در کولخیس اقلیم ویژگی‌های جنب مداری خود را 500 متری سطح دریا، نگه می‌دارد. در حالی که بالاتر از آن ناحیه - تقریباً تا ارتفاع 600 اقلیم مرطوب و معتدل گرم است. از ارتفا ع حدود 1000 متری ناحیه اقلیم معتدل سرد آغاز می‌شود، در حال ی که کمی‌بالاتر اقلیمی‌است با زمستان‌های سرد و مرطوب و 2000 متری سطح دریا) - تابستان خشک. بالاتر از خط پوشش گیاهی جنگلی (2200 3400 متری، برف‌های دائمی‌و یخچال‌ها - ناحیه اقلیم سرد و آبی است. در ارتفاع 3500 تسلط دارند[۱۷].

منطقه مرطوب معتدل جنب مداری گرجستان شرقی در همان ارتفاعی است که توسط رژیم حرارتی متفاوت مشخص می‌شود. متوسط درجه حرارت در ژانویه به طور 1 درجه سانتیگراد است که پایین تر از گرجستان غربی است. دشت‌ها و - معمول 2400 میلی متر در سال - تپه‌های کوه پایه‌ای باران کمتری دریافت می‌کنند که از 700 تجاوز نمی‌کند. در کوهستان‌ها رطوبت افزایش می‌یابد و در ناحیه «گردنه صلیب» بارندگی سالانه به 1500 میلی متر می‌رسد. خشک‌ترین دوره در گرجستان شرقی در زمستان است و حداکثر بارندگی در اواخر بهار و آغاز تابستان صورت می‌گیرد. کاختی داخلی نسبتاً گرم و مرطوب است. به ویژه در دشت آلازانی، جایی که 23 درجه و - 0 درجه و در گرم‌ترین ماه سال 25 - متوسط درجه حرارت در ژانویه 1800 میلی متر است. - متوسط بارندگی سالانه 1000 اقلیم دشت کارتلی داخلی تغییرات زیادی نسبت به کاختی داخلی ندارد. اختلافات فقط در مقدار بارندگی و شدت زمستان است (متوسط درجه حرارت در ژانویه1 درجه سانتیگراد است). کارتلی پایین دارای اقلیم استپی معتدل / در کارتلی داخلی 50 درجه تا / گرم با تابستان‌های داغ است. در اینجا متوسط درجه حرارت در ژانویه از 2صفر درجه و در جولای بین 23 تا 25 درجه سانتیگراد و متوسط بارندگی سالانه 500 میلی متر است.

فلات ایوری دارای اقلیم خشک استپی با زمستان‌های معتدل سرد و تابستان‌های داغ است. در تپه‌های کوه پایه‌ای اقلیم بین خشک استپی تا معتدل مرطوب در نوسان است. در استپ شیراک و دیگر گودی‌های فلات ایوری، زمستان‌ها معمولاً کاملاً سخت 3 درجه سانتیگراد) می‌باشد، در حالی که متوسط / (متوسط درجه حرارت در ژانویه 8 سالانه فقط به 493 میلی متر می‌رسد. منطقه بورجومی‌ باکوریانی با اقلیم معتدل سرد تیپ اروپایی  غربی مشخص می‌شود، اما به علت ناهمواری‌های کوهستانی، شرایط اقلیمی‌در ارتباط با ارتفاع، تغییر می‌کند. در قسمت پایین، در دره تنگ بورجومی، شرایط درجه حرارت در 5 ماه سال بالاتر از 10 درجه است، درحالی که در ماه‌های تابستان بیش از 15 درجه سانتیگراد است. دمای گرم‌ترین ماه حدود 19 درجه است، در حالی که زمستان برفی و کاملاً سخت است، متوسط درجه حرارت 3- درجه سانتیگراد می‌باشد. در ارتفاعات بالاتر 1600-1700 متر بالاتر از سطح دریا) اقلیم خیلی سخت‌تر است. متوسط درجه حرارت) گرم‌ترین ماه به حدود 15 درجه و سردترین ماه به منفی 4 تا منفی 7 درجه سانتیگراد می‌رسد. در کوهستان‌هایی که باکوریانی را احاطه کرده‌اند، اقلیم ویژگی آلپی به خودمی‌گیرد. در ناحیه تپه‌های کوه پایه‌ای گرجستان شرقی، اقلیم معتدل مرطوب با زمستان‌های معتدل سرد و طولانی و تابستان‌های گرم است.

در نواحی دامنه‌های متوسط و مرتفع قفقاز بزرگ و قفقاز کوچک، اقلیم غالب، معتد ل مرطوب با زمستان‌های سرد و تابستان‌های خشک است. این ناحیه با جنگل‌های پهن برگ، عمدتاً راش مشخص می‌شود. و دارای بارندگی فراوان است که حداکثر آ ن در بهار و آغاز تابستان و حداقل آن در زمستان صورت می‌گیرد. در بالای منطقه جنگلی، اقلیم آلپی غالب است. سرزمین‌های بلند آتش فشانی جاواختی دارای اقلیم کاملاً مشخص تازه‌ای است. 4 ماه بیش از 10 درجه - تابستان‌ها گرم و طولانی است، متوسط درجه حرارت برای 5 سانتیگراد و در گرم‌ترین ماه 17 درجه سانتیگراد است. از طر ف دیگر، زمستان سخت است (متوسط درجه حرارت در ژانویه 8- درجه سانتیگراد است). در این ناحیه باران 550 میلی متر در سال) - کمتری نسبت به سایر نواحی گرجستان در همان ارتفاع (4 ماه سال) دوام دارد. - می‌بارد، پوشش برف حدود آب‌های داخلی یا هم‌جوار رشته کوه‌های سورامی، مسختی و آرسیانی، رودها‌ی گرجستان را به دو حوضه دریای سیاه و دریای خزر تقسیم می‌کنند. به علت بارندگی فراوان، رودهای حوضه دریای سیاه شبکه متراکم‌تری را تشکیل داده و حجم آب بیشتری را نسبت به گرجستان شرقی، جاری می‌سازند. گرجستان غربی با تعداد زیادی از رودهای کوچک که از نزولات باران و قسمتی از مرداب‌ها تغذیه می‌شوند، مشخص می‌شود. این رودها مستقیماً وارد دریای سیاه می‌شوند. در حوضه رود کُر چنین نمونه‌هایی از رودهایی مردابی وجود ندارد، اما رودها دارای جریان‌های فصلی هستند و در تابستان این رودها خشک می‌شوند. تعداد رودخانه‌های این جمهوری بالغ بر 25 هزار رودخانه است. رود ریونی پرآب‌ترین رود گرجستان غربی از آب پخشان اصلی کوه‌های قفقاز بزرگ از پای کوه پاسیسمتا Pasismta آغاز می‌شود. ریونی از سرچشمه خود تا کوتائیسی، رودخانه‌های کوهستانی تندآبی و سیلابی است که از دره‌ای تنگ و عمیق می‌گذرد. پس از احداث نیروگاه‌های برق آبی «ریونی» و «گوماتی» Gumati، بر روی آن، جریا ن رود آرام شده است. در جنوب کوتائیسی، رودخانه به فضای باز و گسترده دشت کولخیس وارد می‌شود و تعداد زیادی از شاخابه‌های آن (قویریلا Qvirila، خانیس تسقالی Khanistsqali، تسخنیس تسقالی Tskhenistsqali و تعدادی دیگر) که از دامنه‌های قفقاز بزرگ و کوچک سرچشمه می‌گیرند، به آن می‌پیوندند. دومین رودخانه بزرگ و پر آب جمهوری رودخانه «اینگوری» است. پر آبی آن بدین علت است که‌ این رودخانه از یخچال بزرگ و وسیعی از بلندترین قسمت قفقاز مرکزی سرچشمه می‌گیرد.

اینگوری با جوش و خروش بسیار مسیر خود را در درون دره‌ای تنگ و عمیق طی می‌کند. در هنگام خروج به فضاهای باز و گسترده کولخیس، در دره تنگ جواری، jvari توسط نیروگاه برق آبی اینگوری، مهار می‌شود. پس از خروج از این دره آب آرام و پاکیزه آن وارد دریا می‌شود. رودهای بزرگ دیگر گرجستان عبارتند از تسخنیس تسقالی، کودوری، Kodori بزیب، Bzyb که از قلل یخی قفقاز بزرگ سرچشمه می‌گیرند. دیگر رودخانه‌های ساحلی گرجستان در دریای سیاه (خوبی Khobi، تخوری، گالیدزگا و کلاسوری) از نواحی پیشکوهی سرچشمه می‌گیرند. این رودها با آ ب باران تغذیه می‌شوند و رژیم‌های متفاوتی دارند. دوره سیلابی آن‌ها منطبق بر پرباران‌ترین زمان است (آغاز بهار و پاییز). رودخانه چوروخ Chorokh، در جنوب با تومی‌ به دریای سیاه می‌ریزند. سرچشمه‌های این رود، خارج از قلمرو گرجستان در ترکیه است. رودخانه آجاریستوالی Ajaristsvali، بزرگ‌ترین شاخه چوروخ در قلمرو جمهوری گرجستان، از ناحیه آلپی رشته کوه آرسیانی سرچشمه می‌گیرد. رودخانه‌های سوپسا و ناتانبی از رشته کوه‌های مسختی به دریای سیاه می‌ریزند. بزرگ‌ترین قسمت این رودها، جویبارهای شاخص کوهستانی است که از آب باران تغذیه می‌شود و پس از رسیدن به زمین‌های پست کولخیس، به آرامی‌جریان می‌یابند. رودخانه کُر (کور) طولانی‌ترین رودخانه گرجستان و راه آبی اصلی گرجستان شرقی از رشته کوه‌های بلند آناتولی (در ترکیه) در خارج از قلمرو گرجستان سرچشمه می‌گیرد[۱۸][۱۹].

دریاچه‌ها

Paravani lake - برگرفته از سایت wikipedia - قابل بازیابی از: https://en.wikipedia.org/wiki/Paravani_Lake
Tabatskuri lake - برگرفته از سایت georgiantravelguide - قابل بازیابی از: https://georgiantravelguide.com/en/tabatskuri

تعداد دریاچه‌های جمهوری اندک می‌باشند و در چشم‌انداز گرجستان نقش شایانی را بازی نمی‌کنند. سرزمین‌های بلند جاواختی بیشترین تعداد دریاچه‌ها را داراست. بزرگ‌ترین آن‌ها عبارتند از: پاراوانی، Paravani تاباتسقوری، Tabatsquri ساگامو، Sagamo خوزاپینی، ماداتاپا، Khozapini و خانچالی، Madatapa که از آب باران و آب‌های زیرزمینی تغذیه می‌شوند. در فلات آلپی آتشفشانی کلی، Khanchali نیز تعداد زیادی دریاچه وجود دارد که کلی بزرگ‌ترین آن‌هاست و در بعضی جاها دارای 7 متر عمق است. این دریاچه منشاء سرچشمه رود کسانی Ksani است. در گرجستان غربی، در ناحیه‌ای که سنگ آهک گسترش یافته، تعداد زیادی دریاچه‌های کوچک وجود دارد. در ناحیه آلپی قفقاز بزر گ، به ویژه در قسمت غربی آن، تعداد زیادی دریاچه کوچک با منشاء یخچالی وجود دارد. در دره تنگ و عمیق «لاشیپسه» Lashipse در آبخازیا، دریاچه سحرانگیز و قابل توجه «ریتسا»  Ritsa واقع شده است. از دریاچه‌های اطراف ساحل دریای سیاه می‌توان دریاچه «پالئاستومی» Paleastomi را نام برد که در کنار بندر پوتی واقع است. سواحل شرقی و شمالی دریاچه پوشیده از جنگل‌های باتلاقی است، در حالی که بزرگ‌ترین قسمت ساحل دریاچه پوشیده از علف‌های مردابی است. در گرجستان شرقی در نزدیک‌ترین شهرک «دوشتی» Dusheti دریاچه «بازالتی» Bazaleti قرار دارد و در داخل محدوده شهر تفلیس، دریاچه کوچک «لیسی» Lisi واقع شده است. در نزدیکی شهر روستاوی دریاچه «جانداری» Jandari و در جنوب تفلیس دریاچه «کومیسی» Kumisi است. در گستره فلات ایوری دریاچه‌های تلخ  شور کوچکی وجود دارد که فاقد زهکشی است. تعداد زیادی دریاچه‌های مصنوعی در گرجستان ایجاد شده است. تعدادی از آن‌ها حتی بزرگ‌تر از دریاچه‌های طبیعی است. در تفلیس در حد غربی دشت سامگوری، «مخزن تفلیس»، در سرزمین‌های بلند گرجستان جنوبی «مخزن تسالگر»، در نزدیکی شهرک تقیبولی در مخزن شائوری «Shaori» و نزدیکی تیانتی، «مخزن سیونی» Sioni واقع شده است[۲۰][۲۱].

آب‌های معدنی

قفقاز جنوبی، به ویژه گرجستان، ناحیه آتش فشان‌های فعال دوره‌های اخیر زمین‌شناسی است، که ناحیه زلزله خیز متراکم با حرکت‌های تکنونیکی جدید است. فعالیت نیروهای تحت الارضی، با چشمه‌های گرم و معدنی مشخص می‌شود که در بسیاری از قلمرو گرجستان از زمین خارج می‌شوند. «آب حیات» را می‌توان به چشمه‌های آب گرم و رادیواکتیویته «تسقالتوبو» لقب داد. چشمه‌های معدنی قلیایی کربنیک مرکز آسایشگاهی «بورژومی» در سراسر جهان شناخته شده است. آب‌های معدنی «منجی» با آب‌های «ماتسستا» در نزدیکی «سوچی» قابل مقایسه است. «لوگلا»، »اوتسرا»، «زواره» و چشمه‌های قلیایی  نمکی «سایرمه» «اسکوری» در «جاوا» شبیه چشمه‌های «یسن توکی» هستند.

سواحل گرجستان

طول سواحل گرجستان در دریای سیاه 315 کیلومتر است که بین دهانه رودخانه «پسو» و دماغه «گونیو» کشیده شده است. سراسر این نوار، به جهت دارا بودن مراکز استراحتگاهی و درمانی اهمیت بسیار دارد. آسایشگاه مسلولین، مهمانخانه‌ها و سایر تاسیسات استراحتگاهی در تمام طول ساحل دریای سیاه از لسلیدزه تا اوچامچیره در آبخازیا و از اورکی تا باتومی‌ در آجاریا پراکنده شده است. در طول ساحل، خط آهن و شاهراه‌های ارتباطی با شریان‌های اصلی حمل و نقل ارتباط پیدا می‌کنند و آ ن را با سایر نقاط قفقاز و روسیه مرتبط می‌سازند. مزارع وسیع با محصولات با ارزش جنب مداری در حاشیه ساحل دریا گسترده شده است. ساحل دریای سیاه که در اقتصاد ملی گرجستان اهمیت بسیار دارد، از نظر بهره‌برداری از منابع و ذخایر متعدد آن، ارزش بسیار زیادی دارد[۲۲][۲۳].

شهرهای مهم

گرجستان دارای 13 شهر، 37 شهرک، 61 مرکز روستایی و 450 روستا است. شهرهای مهم آن عبارتند از: تفلیس، کوتائیسی، روستاوی، گوری، پوتی، باتومی‌، سوخومی، متسختا، چیاتورا، تقیبول ی، زوگدیدی، تسقالتوبو، تقوارچلی، گاگرا و تلاو ی. در این قسمت شهرهای بزرگ گرجستان شرح داده می‌شود.

تفلیس
خطا در ایجاد بندانگشتی: /bin/bash: line 1: /usr/bin/convert: No such file or directory Error code: 127
شهر تفلیس - برگرفته از سایت georgia.travel - قابل بازیابی از: https://georgia.travel/cities-towns/tbilisi

شهر تفلیس که در زبان گرجی (تبیلیس) نامیده می‌شود و در قسمت غربی گرجستان در مرکز دهلیز قفقاز و در 41 درجه و 2 دقیقه عرض شمالی و 44 درجه و 4 دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ واقع شده است. این شهر در فاصله 120 کیلومتری رشته‌کوه قفقاز بزرگ و 250 کیلومتری دریای سیاه قرار دارد. تفلیس از نظر موقعیت جغرافیایی با شهرهای تاشکند، استانبول، رم، بارسلون، بوستون و شیکاگو هم عرض است و با شهرهای گورکی، ساراتف، بغداد و عدن در یک نصف‌النهار قرار دارد. تفلیس در آغوش صخره‌های کوهستانی و عمدتاً در سواحل رودخانه کُر یا اراضی نزدیک به آن واقع شده است. این رودخانه که از وسط شهر می‌گذرد، آن را به دو قسمت تقسیم می‌کند. پایتخت جمهوری گرجستان در مرکز هندسی و اقتصادی منطقه قفقاز واقع شده و یکی از مهم‌ترین مراکز سیاسی، علمی، فرهنگی و اقتصادی قفقاز در گذشته و اکنون است. تفلیس مرکز سیاسی  اداری و فرهنگی گرجستان و زیباترین شهر قفقاز است و به اعتباری می‌توان آن را «عروس قفقاز» نامید.

تفلیس در گذشته‌های دور، ابتدا در طول سواحل رودخانه رشد کرده و بعدها با افزایش جمعیت شهر، ساخت و سازها به دامنه‌ها و تپه‌ها و فلات‌های اطراف رودخانه کشیده شد که در جهت شمال و شمال شرقی شهر واقع شده و اکنون محیطی حدود 127 کیلومتر را به وجود آورده است. آب و هوای تفلیس مطلوب و هوای آن پاکیزه است که متوسط درجه حرارت آن 24 درجه تا 7 درجه سانتیگراد است. در تابستان در گرم‌ترین ماه درجه حرارت به 40 درجه سانتیگراد می‌رسد. هوای شهر در زمستان در سردترین ماه به 9 سانتیگراد و به جهت نسیمی‌ که از کوهستان‌ها در دره‌های اطراف می‌وزد، همیشه پاکیزه است. به طور متوسط سالانه 2112 ساعت آفتابی در تفلیس وجود دارد که 1805 ساعت آن از ماه مارس تا نوامبر اتفاق می‌افتد. 34 بارندگی که متوسط سالان‌های برابر 505 میلی متر دارد در ماه‌های گرم می‌بارد. در طول تابستان حدود 25 روز بسیار گرم وجود دارد که دمای هوا را تا 30 درجه بالا می‌برد[۲۴].

پائیز تفلیس بسیار زودگذر است. پس از اینکه در اواسط اکتبر، اولین برف بر روی کوه‌های اطراف می‌نشیند، هوای ملایم، گرم و آفتاب ی همه جارا فرا می‌گیرد. رطوبت شهر نسبتاً کم و به حدود 66 درصد می‌رسد. روزهای مه آلود و مرطوب، به ندرت و بیشتر در ماه‌های دسامبر و ژانویه اتفاق می‌افتد. در تفلیس برف به ندرت می‌بارد. از دسامبر تا فوریه بین 30 تا 35 روز، دمای هوا به زیر صفر می‌رسد.

بهار تفلیس کوتاه و متغیر است که با بادهای سخت مارس و تغییر آب و هوا همراه است. در بهار و تابستان روزهای ابری اندک ولی توأم با ابرهای ضخیم است. جمعیت شهر تفلیس، براساس اطلاعات آخرین سرشماری در سال 2006 برابر 1/103/300 نفر بوده است. از کل جمعیت شهر 80 درصد گرجی می‌باشند. (این نسبت 66 درصد بوده است). روس‌ها، ارامنه و آذری‌ها پرجمعیت‌ترین / در سال 1989 برابر 1 اقلیت‌های این شهر را تشکیل می‌دهند. بلاروس‌ها، آشور ی‌ها و ژرمن‌ها از دیگر اقوام کم جمعیت در تفلیس می‌باشند.

تفلیس در مرکز تلاقی راه‌های ارتباطی اصلی، راه‌آهن و انتهای جاده نظامی‌ گرجستان قرار دارد. خطوط هوایی تفلیس، فرودگاه‌ این شهر را با شهرهای مهم قفقاز، روسیه، آسیای مرکزی و شهرهای دیگر، برقرار می‌کند. با برقراری خط هوایی تفلیس تهران، ارتباط آن با ایران نیز از سال 1374 برقرار شده است. حمل و نقل شهری تفلیس شامل اتوبوس، تراموا، واگن برقی، گسترش زیادی یافته است. پایتخت گرجستان جدای از تمرکز دستگاه‌های سیاسی و اداری در آن، محل تمرکز فعالیت‌های عمده اقتصادی این کشور نیز می‌باشد. درحدود نیمی‌ از درآمدهای کل ناشی از مالیات مستقیم دریافتی دولت گرجستان از تفلیس می‌باشد که درجزئیات آن گفتنی است 60 درصد آن مالیات سود و درآمدهای شاغلین در تفلیس می‌باشد. 30 درصد بوده که، سهم این منطقه در تولید صنعتی ثبت شده کشور در سال 1997 این نرخ در سال‌های اخیر به بیش از پنجاه درصد رسیده است. از نظر ساختاری امکانات در تفلیس به مراتب بهتر از بقیه بخش‌های گرجستان می‌باشد که دراین زمینه به خدمات حمل و نقلی، سیستم تلفن مناسب‌تر و یا سیستم تلفن همراه و نیز وجود امکانات رونق فعالیت‌های تجاری در منطقه مورد بحث اشاره نمود. در کل تفلیس، مناسب‌ترین محل توجه تجار داخلی و بیشتر محل جلب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در گرجستان می‌باشد. آمارهای یاد شده که به مراتب از سهم تفلیس در توان صنعتی گرجستان فراتر می‌باشد نشان دهنده اهمیت اقتصادی بخش خدمات در تفلیس می‌باشد.

کوتائیسی
Kutaisi city - برگرفته از سایت tripsavvy - قابل بازیابی از: https://www.tripsavvy.com/complete-guide-to-kutaisi-georgia-5082861

کوتائیسی مرکز استان ایمرتی در قسمت شرقی جلگه کولخیس واقع شده است. این شهر به سبب اهمیت اقتصادی و جمعیت دومین شهر بزرگ گرجستان است. جمعیت آن در سال 2002 به حدود 215 هزار و 700 نفر برآورد شده است. کاوش‌های باستان‌شناسی در قلمرو کوتائیسی نشان می‌دهد که سکونت انسان‌ها در این منطقه به دوره پارینه سنگی و عصر مفرغ می‌رسد. تاریخ مستند شهر «کوتاتیسیوم» از قرن سوم پیش از میلاد آغاز می‌شود. نویسندگان کلاسیک آ ن را پایتخت پادشاهی کولخیس می‌نامند. طی قرن‌های متمادی کوتائیسی یک مرکز پر رونق بازرگانی بود، اهمیت آن به سبب وجود راه‌های کاروان رو و رودخانه ریونی افزایش می‌یافت، کالاهای بازرگانی از این شهر، سواحل دریای سیاه و شهر فازیس (پوتی کنونی) و از آنجا به نقاط دوردستی چون سواحل یونان فرستاده می‌شد. از اواسط قرن هشتم تانوزدهم، کوتائیسی ابتدا پایتخت گرجستان غربی و سپس پادشاهی ایمرتی بود. هرچند استحکامات و تدابیر سیاستمداران ایمرتی نتوانست شهر را از تجاوز دشمن و انهدام نجات دهد: در پایان قرن یازدهم، سلجوقیان آن را به آتش کشیدند و در قرن 13 و 14، سپاهیان چنگیزخان و تیمور لنگ شهر را ویران کردند. در دوره حکومت شوروی، کوتائیسی در زمینه‌های اقتصادی و فرهنگی توسعه فراوان یافت، کارخانه اتومبیل‌سازی، کارخانه تولید محصولات الکترونیکی و پمپ‌های برقی گریز از مرکز و لوکوموتیو‌های برقی، محصولات خود را به خارج از کشور نیز صادر می‌کردند. یکی از بزرگ‌ترین کارخانه صنعتی این شهر، کارخانه تولید تراکتورهای کوچک است که برای شخم زدن باغ‌ها و تاکستان‌ها بکار برده می‌شود و توانایی کار در دامنه‌های شیبدار را داراست. کارخانه‌های تولید روغن جلا و رنگ، مواد اصلی تولید رنگ‌های بادوام، کات کبود، باریت و چند محصول دیگر را تولید می‌کنند. کارخانه تولید ظروف شیشه‌ای، کارخانه تولید پارچه و ابریشم، پوشاک و منسوجا ت و کارخانه تولید کنسرو و میوه و سبزی کوتائیسی از نظر تولید محصول، اهمیت منطقه‌ای دارد. در حومه شهر سنگ‌های تراورتن برای بنای ساختمان‌ها، استخراج می‌شود. از نظر تعداد جمعیت، کوتائیسی دومین شهر بزرگ گرجستان پس از تفلیس به شمار می‌رود[۲۵].

روستاوی
Rustavi city - برگرفته از سایت georgiantravelguide - قابل بازیابی از: https://georgiantravelguide.com/en/rustavi

در 20 کیلومتری جنوب شرقی پایتخت گرجستان، در استپ «گاردابانی» شهر روستاوی جای گرفته است که یکی از مراکز صنعتی مهم جمهوری است. روستاوی مرکز، استان تاریخی جغرافیایی کارتلی سفلی است. قسمت اصلی شهر، شامل بخش صنعتی، در ساحل چپ کُر قرار دارد، در حالی که ساختمان‌های مسکونی در ساحل راست رود ساخته شده‌اند. آب و هوای روستاوی و پیرامون آن خشک است با تابستان‌های داغ و زمستان‌های نسبتاً سرد. متوسط بارندگی سالانه به حدود 400 میلی متر می‌رسد. بخش عمده کانال گاردابانی در قسمت مرکزی شهر در ساحل چپ رود کُر قرار دارد. آب کانال نه تنها برای آبیاری، بلکه برای تأمین آب مورد نیاز نیروگاه برق حرارتی تفلیس بکار برده می‌شود که در نزدیکی روستاوی ساخته شده است. توسعه‌ این شهر نوین در ارتباط با طرح احداث کارخانه ذوب‌آهن و فولاد روستاوی است که در دشت برهنه‌ای در کنار ویرانه‌های شهر قدیمی‌ در سال 1944 آغاز شد و در سال 1950 کارخانه اولین محصول خود را تولید کرد، دو سال بعد کارخانه نورد آغاز بکار کرد و در سا ل 1954 کارکنان ذوب‌آهن گرجستان اولین محصول آهن و ذغال کُک خود را عرضه کردند. روستاوی چهارمین شهر بزرگ گرجستان است که در سال 2002 جمعیت آن به 138 هزار و 200 نفر برآورد شده است. امروزه روستاوی بزرگ‌ترین مرکز صنایع سنگین گرجستان است. بیشترین حجم تولید کارخانه فولاد و آهن اختصاص به لوله‌های فولادی بدون درز دارد که به طور گسترده‌ای در صنایع نفت قفقاز جنوبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. روستاوی شمش‌های فولادی مورد نیاز کارخانه نورد سومقائیت (در آذربایجان) را تأمین می‌کرد. کارخانه ذوب فولاد روستاوی همچنین ورق فولاد و سایر استانداردهای قطعات فولادی را که نقش عمده‌ای در اقتصاد دارند، تولید می‌کند. علاوه برکارخانه‌های ذوب‌آهن، کارخانه‌های بزرگ شیمیایی نیز در این شهر فعالیت دارند. کارخانه‌های شیمیایی روستاوی، کودهای ازته برای تأمین نیاز بخش کشاورزی جمهوری‌های قفقاز جنوبی و تعدادی نقاط دیگر تولید می‌کرد که در سال‌های پس از استقلال با وجود بحران‌های سیاسی و اقتصادی تولیدات آن دچار اختلال شده است. تعدادی کارخانه تولید الیاف مصنوعی نیز در این شهر ساخته شده است. کارخانه تولید سیمان از ضایعات تولیدات سنگ ترکانی فعالیت دارد. کارخانه تولید قطعات بتونی و نیز کارخانه‌های تولیدات مکانیکی  مهندسی و تجهیزات جرثقیل در این شهر بنا شده است. روستاوی در دور ه شوروی با بسیاری از نقاط شوروی روابط تولیدی و اقتصادی داشت. نیروی انسانی متخصص شهر از تفلیس تأمین می‌شد. در آغاز روستاوی مصالح ساختمانی گوناگون و تجهیزات را از تفلیس دریافت می‌کرد، در حالی که پس از رونق تولیدات صنعتی شهر، روستاوی بسیاری از مواد مصرفی صنایع را تأمین کرده و به شهر متخصصان و کارکنان ذوب‌آهن تبدیل شده و فقط محصولات صنایع سبک و غذایی را در روابط متقابل اقتصادی از شهر تفلیس دریافت می‌کند. شبکه وسیعی از دبیرستان‌های آموزشی و فنی در روستاوی تأسیس شده است. مؤسسه‌های علمی‌آموزشی پلی تکنیک و مؤسسه اتوماسیون مراحل تولید در شهر فعالیت دارد[۲۶].

متسختا

متسختا، پایتخت باستانی پادشاهی گرجستان شرقی، در کارتلی داخلی واقع شده است. متسختا از شهرهای قدیم گرجستان است. بنای آن در نیمه دوم هزاره اول پیش از میلاد نهاده شده است. اکنون این شهر در نوار باریکی در طول ساحل رودهای کُر و آراگوی کشیده شده و تقریباً به طول کامل توسط کوهستان‌ها، احاطه شده است. در دوره‌های گذشته‌ این شهر به استحکامات و ساختمان‌های پیوسته‌ای متصل بود که تا دامنه کوه‌های اطراف کشیده می‌شد و برروی هم با پایتخت، مرکز دولتی بزرگ را تشکیل می‌دادند. دوره رشد متسختا از قرن‌های اولیه عصر مسیحیت آغاز و تا قرن ششم میلادی ادامه می‌یابد. پس از انتقال پایتخت دولت به تفلیس در قرن 6 میلادی، متسختا با کلیساهای متعدد و کلیساهای جامعی که بعدها در آنجا ساخته می‌شود، به عنوان مرکز دینی کشور باقی می‌ماند. متسختای امروز با آثار معماری و باستانی ارزشمند خود همچون یک موزه است. کاوش‌هایی که در شهر و پیرامون آن صورت گرفته آثار ارزشمندی از نمونه‌های فرهنگ میلادی را در برمی‌گیرد. - مادی هزاره اول پیش از میلاد تا قرن‌های 6 بررسی محل‌ها، ساختمان‌های مسکونی و بناها ی مربوط به آن، همچنین ظروف متعدد خانگی و جواهرات، نشان دهنده شکوفایی تاریخ تمدن شهر است. متسختا همچنین به عنوان یکی از مراکز مهم آثار معماری باستانی گرجستان شناخته می‌شود. هنگام ورود به شهر از شمال از طریق جاده یا از غرب از طریق راه‌آهن، معبد جواری که در بالای صخره‌ای کوهستانی که درست در روبروی بلوک‌های مسکونی در محل تلاقی دو رود قرار دارد خودنمایی می‌کند. معبد جواری یکی از ارزشمندترین آثار معماری (585 میلادی) گنبدی است. این بنا قدیمی‌ترین نمونه ساختمان‌های باستانی گرجستان است. ساختمان صومعه چنان به نظر می‌رسد که از درون صخره، به سوی قله مخروطی آن بیرون آمده است. جواری به ویژه هنگام شب در زیر تابش نورافکن‌ها، زیباتر دیده می‌شود. درست در مرکز متسختا، کلیسای جامع «اسوتیتسخوولی» قرار دارد که در آغازه سده 11 میلادی توسط معمار گرجی، آرساکیدزه ساخته شده است. این بنای عظیم به سبب معماری بسیار زیبا و ارزشمند خود و ترکیب قطعات حجاری‌های هنرمندانه روی سنگ قابل توجه بسیار است. در فاصله کم از اسوتیتسخوولی، صومعه سامتاورو، یکی دیگر از نمونه‌های برجسته معماری همان عصر قرار دارد. هنگام نزدیک شدن به متسختا در طول «جاده نظامی‌ گرجستان» ستون سنگی بلندی در ساحل روبروی آراگوی، در سمت چپ قرار دارد. این ستون یادبود در محل مرگ «ایلیاچاوچاوادزه» مشهورترین نویسنده و اندیشمند گرجستان سربرافراشته است. جمعیت این شهر در سا ل 1995 حدود 16 هزار نفر برآورد شده است.

ترکیب اصلی اقتصادی این منطقه کشاورزی و باغداری و پرورش گوسفند می‌باشد که‌این فعالیت آخری در مناطق مرتفع تیانتی، دوشتی و قازبگی صورت می‌گیرد. جاده‌های نظامی‌ گرجستان از این منطقه یعنی از میان تفلیس و مرز با فدراسیون روسیه می‌گذرد. این منطقه با توجه به بسته بودن مسیر آبخازیا مهم‌ترین کانال تردد جاده‌ای گرجستان و روسیه می‌باشد[۲۷].

بیشترین صنایع این منطقه در متسختا و دوشتی قرار دارد. ضمن اینکه پیست‌های اسکی در بخش گودائوری این منطقه واقع می‌باشد. نرخ بیکاری در این منطقه 6 درصد گزارش شده است.

سوخومی

سوخومی‌پایتخت جمهوری خودمختار آبخازیا است که در کنار دریای سیاه قرار دارد. این شهر در دامنه‌های تپه‌های اطراف خلیج واقع شده و جمعیت آن در سا ل 2002 حدود 112 هزار نفر برآورد شده است. سوخومی‌دارای آب و هوای طبیعی مناسب است. متوسط درجه حرارت آن در تابستان 24 درجه و در زمستان 6 درجه سانتیگراد است. بارندگی سالانه آن به طور متوسط 1260 میلی متر است. آب‌های معدنی، استفاده از سواحل دریا برای شنا و اقلیم مناسب از جمله جاذبه‌های این شهر برای استراحت و معالجه به شمار می‌رود. سوخومی‌ در منطقه قفقاز و دریای سیاه، یکی از مراکز تفریحی کشتیرانی مهم به شمار می‌رود. در اطراف این شهر، نواحی توریستی «آخالی آتونی» ساخته شده که از مراکز توریستی بسیار جالب است. در سال 1918 در هشتم ماه آوریل، در سوخومی‌ حکومت شوروی به وجود آمد، لیکن از ماه مه تحت قلمرو دولت تازه به استقلال رسیده گرجستان قرار گرفت. در چهارم ماه مارس 1921 ارتش سرخ، حکومت شوروی را در آن نواحی مستقر کرد از سال 1921 تاکنون، سوخومی‌ مرکز جمهوری خودمختار آبخازیا است. در سوخومی‌ صنایعی چون دخانیات، کنسروسازی و کارخانه کفش چرمی‌ با استفاد ه از مواد خام محلی فعالیت دارند. علاوه برآن، در این شهر، تجهیزات مربوط به صنایع گاز نیز ساخته می‌شود. از بناهای دیدنی و آثار معماری سوخومی، می‌توان از بنای حکومتی، آبخازیا، مهمان‌خانه «آبخازیا» تئاتر نمایشی، ساختمان مرکز تحقیقات چای و گیاهان نیمه گرمسیری، سناتوریوم آبخازیا و بیمارستان 13 طبقه نام برد.

گوری

گوری از سال 1801 به عنوان نقطه شهری شناخته می‌شود. اهمیت اقتصادی این شهر از سال 1872 پس از ساخت راه‌آهن تفلیس پوتی افزایش یافت. پیش از انقلاب بزرگ، هیچگونه صنایعی در شهر وجود نداشت و فقط صنایع دستی و بازرگانی، فعالیت عمده را در کنار کشاورزی تشکیل می‌داد. در سال 1920 قسمت‌های زیادی از شهر گوری در اثر زلزله از بین رفت، اما در سال 1926 از نو ساخته شد و جمعیت آن به سرعت افزایش یافت و به 10 هزار نفر رسید. گوری معاصر مساحتی حدود 800 هکتار را در دو سوی ساحل رودهای کُر و لیاخوی تشکیل می‌دهد. موقعیت جغرافیایی آن به عنوان محل تلاقی راه‌ها و دارا بودن اقلیم مناسب، تأثیر بسیار زیادی در شهر داشته است. در 40 سال گذشته جمعیت آن پنج برابر شده است. گوری را قلب کارتلی داخلی به شمار می‌آورند. راه‌های ارتباطی که نقاط مختلف را بهم متصل می‌کنند در این شهر یکدیگر را تلاقی می‌کنند. گوری یک شهر صنعتی است. اکثریت جمعیت آن را کارکنان بخش صنعت تشکیل می‌دهند که در صنایع و ساختمان و حمل و نقل به کار آشتغال دارند. در ساحل راست رود لیاخوی، کارخانه نساجی فعالیت دارد که از سال 1945 تأسیس شده است. کارخانه کنسروسازی و شراب‌سازی گوری، جزو کارخانه‌های معتبر مواد غذایی گرجستان به شمار می‌روند. کمپوت میوه تولیدی این کارخانه در تمام منطقه و خارج از مرزهای جمهوری از شهرت زیادی برخوردار است. گوری یکی از مراکز مهم تولید میوه گرجستان است. گوری محل تلاقی راه‌آهن قفقاز جنوبی بوده و دارای ایستگاه راه‌آهن است. از این نقطه شاخه‌ای از خط آهن و جاده به «تسخین والی» (مرکز اوستیای جنوبی) به سوی شمال کشیده شده است. علاوه بر آن از گوری شاه‌راهی به سوی دره «آتنی» می‌رود. صومعه سیونی یکی از آثار بسیار معروف معماری قرن هفتم میلادی گرجستان است که در نزدیکی روستای آتنی قرار دارد. در این معبد نقاشی‌های دیواری که به قرن 10 میلادی تعلق دارد، بسیار معروف است.

ژوزف استالین در این شهر بدنیا آمده بود و تا سال 1894 در آنجا زندگی می‌کرد. خانه مسکونی استالین به موزه تبدیل شده و مجسمه بزرگی از استالین در شهر گوری ساخته شده است که هنوز هم پس از فروپاشی شوروی، پا برجاست[۲۸].

تلاوی

شهر تلاوی، شهری قدیمی‌ و بسیار زیباست که در دامنه رشته‌کوه گومبوری واقع شده و مرکز اداری و فرهنگی کاختی داخلی به شمار می‌رود. در مرکز شهر بناهای تاریخی زیادی وجود دارد. دژی قدیمی‌ که با باروهای بلند احاطه شده و نیز برج‌های استوان‌های آن از جمله آثار قدیمی‌ و تاریخی به شمار می‌رود. در پشت این دژ کهن، کاخ پادشاه سابق کاختی قرار دارد که اکنون به مؤسسه تربیت معلم تبدیل شده است. مجموعه موزه‌های تلاوی در بخشی از اتاق‌های این کاخ ایجاد شده است. جاده‌ای از تفلیس از گذرگاه «گومبوری» از دامنه­‌های شمالی کوه به تلاوی سرازیر می‌شود. در شهر تلاوی کارخانه‌های پیله بازکنی، پوشاک، ابریشم بافی، کنسروسازی، ساخت قطعات پیش ساخته بتونی و غیره... فعالیت دارند. تلاوی یکی از مراکز شراب‌سازی گرجستان است[۲۹][۳۰].

استان‌های تاریخی جغرافیایی گرجستان

استان‌های تاریخی جغرافیایی این جمهوری عبارتند از:کارتلی (کارتلی داخلی و سفلی)، ایمرتی، سامقره لو، گوری، مسختی، جاواختی، آبخازیا، آجارستان، اوستیا، یسوانتی، قازبگی، خوسورتی.

کارتلی

کارتلی همان ایبریای باستانی است که در منابع تاریخی یونان و روم از آن یاد شده است (در منابع فارسی کارتیل). این ناحیه درست همان جایی است که یک دولت مرکزی گرجی، قرن‌های متمادی هسته اقتصادی فرهنگی تعدادی از شاهزاده نشین‌های فئودالی را در آغاز قرون وسطی، تشکیل می‌داد. کارتلی قسمت مرکزی دامنه‌های قفقاز جنوبی را در طول دره رود کُر تشکیل می‌دهد و قسمتی از آن تیغه‌های جنوبی قفقاز بزرگ و سرزمین‌های مرتفع گرجستان جنوبی را پوشش می‌دهد. قلمرو کارتلی توسط خطوط اصلی حمل و نقل جمهوری قطع می‌شود: مسیر اصلی راه‌آهن قفقاز جنوبی، راه‌های اتومبیل رو و خطوط هوایی که شهر تفلیس را با دیگر شهرهای قفقاز جنوبی، شمالی و بسیاری دیگر از شهرهای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و سایر کشورهای اروپا و آسیا پیوند می‌دهد، در این منطقه واقع شده است.

کارتلی به دو قسمت: کارتلی داخلی و سفلی تقسیم می‌شود:

الف) کارتلی داخلی

در این قسمت اراضی وسیع هموار با استپ‌های پوشیده از گیاه و رشته‌هایی از تپه‌های کم ارتفاع دیده می‌شود که توسط دره‌های کم عمق و تنگ بریده شده‌اند. رود کُر، محوریی مانند کارتلی داخلی در میان این دشت، از غرب به شرق روان است.

آب و هوای بخش کم ارتفاع کارتلی داخلی، گرم و معتدل با تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد است. در پاره‌ای اوقات، درجه حرارت زمستان‌ها به منهای 10 درجه سانتیگراد می‌رسد، اما تعداد روزهای یخبندان کم است. محصولات مهمی‌ چون گندم، انگور و میوه‌ها با بکارگیری سیستم‌های آبیاری تیریپنی، تاشیسکاری، سالتویسی، مخران و تزی اوکامی، تولید می‌شوند. نیروگاه‌های برق روستایی در سر ریز کانال‌های اصلی آبیاری احداث شده‌اند. خاک‌های حاصل‌خیز و آب و هوای مناسب، کارتلی داخلی را به یکی از مراکز پرجمعیت گرجستان تبدیل کرده است. حدود یک سوم از جمعیت این منطقه در شهرهای باگوری، خاشوری، بورجومی، کاسپی، متسختا، و تعدادی دیگر از شهرهای کوچک و بزرگ زندگی می‌کنند. اکثریت عظیمی‌ از مردم منطقه را گرجی‌ها تشکیل می‌دهند. تعدادی اوست و ارمنی نیز در این منطقه زندگی می‌کنند. در بین جمعیت شهری تعداد اندک روسی، ارمنی و اوستی نیز زندگی می‌کنند اما اکثریت قومی‌متعلق به گرجی‌هاست[۳۱].

ب) کارتلی سفلی

کارتلی سفلی در جنوب و جنوب شرق تفلیس واقع شده و قسمتی از شیب کُر سرزمین بلند جاواختی را که آن‌ را در جنوب و غرب به هم متصل می‌سازد، تشکیل می‌دهد. رود کُر این منطقه را به دو قسمت نابرابر، تقسیم می‌کند، استپ گاردابانی، که در طول شرق ساحل چپ آن با مرز گرجستان و آذربایجان کشیده شده و استپ مارنئولی در ساحل راست کُر که از طرف غرب، شمال و جنوب با دامنه‌های سرزمین‌های بلند جاواختی و رشته کوه‌های تریالتی و سومخیتی محدود شده است.

در بالای دشت ساحل راست رودخانه، کوه 800 متر ی، یاقلوجا، سربرافراشته است. در استپ گاردابانی محصولات گوناگون کشت می‌شود که بیشتر به علت وجود خاک مناسب و از همه مهم‌تر، شبکه آبیاری مصنوعی است. به همین علت، اولین کانال بزرگ که 2000 هکتار اراضی را آبیاری می‌کرد، 130 سال پیش در این ناحیه ساخته شده است. در استپ مارنئولی حدود 40 هزار هکتار اراضی آبیاری می‌شود. نیازهای بازارهای تفلیس و روستاوی به سبزی‌ها، میوه‌ها و سایر محصولات کشاورزی همه از کشتزارهای نواحی مارنئولی و گاردابانی تأمین می‌شود. این کشتزارها نیاز بازار پایتخت جمهوری را به سیب زمینی و انگور در پاییز تأمین می‌کند. غرب این ناحیه بلندترین قسمت کارتلی پایین است. رود خرامی‌ مهم ترین شریان آبی کارتلی پایین، از دامنه‌های جنوبی رشته کوه تریالتی از این ناحیه سرچشمه می‌گیرد. خرامی‌نقش مهمی‌ را در منابع تولید نیروی برق جمهوری به عهده دارد. کارتلی پایین که 10 درصد قلمرو گرجستان را شامل می‌شود، نقش مهم حیاتی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی گرجستان را در دوره باستان داشته است. کارتلی پایین زادگاه «سولخان صبااوربلیانی» سیاستمدار، شاعر و نویسنده نامی‌گرجی در نیمه اول قرن هیجدهم است. در اینجا، میخائیل جاواخیشویلی نویسنده قرن بیستم گرجستان زاده شده و دوران کودکی خود را گذرانده است[۳۲].

دشت کارتلی پایین دارای تراکم زیادی است که تراکم آن تقریباً شبیه ناحیه کوه پایه‌ای فلات تسالکادمانیسی است. پراکنده‌ترین ناحیه جمعیتی منطقه در دامنه‌هایی جنگلی است، که در حاشیه‌ این منطقه در غرب قرار دارد، در حالی که دامنه‌های رشته کوه‌های جاواختی، تریالتی و سامساری تقریباً غیرمسکونی است. کارتلی پایین یکی از مهم‌ترین مراکز تولید غله گرجستان است. از 103 هزار هکتار اراضی کشاورزی، 70 هزار هکتار به زیر کشت غله می‌رود. بخش جنوبی منطقه کارتلی واقع در جاده اصلی و خط آهن اصلی گرجستان می‌باشد. بخش‌های کارلی، گوری و کاسپی بخش‌های صنعتی این منطقه می‌باشد. حجم تولیدات صنعتی این منطقه 5 تا 10 درصد تولیدات صنعتی در گرجستان است. پرورش میوه و باغداری بخش اصلی فعالیت‌های کشاورزی منطقه مورد بحث را تشکیل می‌دهد. در بخش شمالی این منطقه دامداری رونق بیشتری دارد. این منطقه از نظر نیشکر مساعدترین منطقه گرجستان می‌باشد. بخش شمالی کارتلی شامل بخش اعظم سرزمین اوستیای جنوبی می‌باشد. از نظر سابقه امر گفتنی است که بعد از جنگ آگوست 2008 گرجستان، این منطقه از سوی روسیه مستقل شناخته شد و می‌توان گفت که کنترل آن از اختیار گرجستان جدا و در اختیار روسیه میباشد.

ایمرتی

در قسمت مرکزی گرجستان غربی، استان تاریخی جغرافیایی ایمرتی قرار دارد. در شمال، ایمرتی با دره تنگ کوهستانی سوانتی پایین و چاله «راچا  لچخومی» همجوار است که به علت نزدیکی بسیار زیاد شرایط طبیعی، اقتصادی و تاریخی می‌توان آن را جزو ایمرتی بشمار آورد. ایمرتی وراچا  لچخومی‌روی هم مساحتی برابر 11000 کیلومتر مربع دارد. این استان از موقعیت جغرافیایی بسیار مناسبی برخوردار است. جاده‌های زمینی و خطوط هوایی امکان ارتباط این منطقه را با سایر نقاط جمهوری در ساحل دریای سیاه امکان ارتباط دریایی را با آب‌های آزاد فراهم آورده است. مردم این منطقه به صنعت‌گری مشهورند. ایمرتی از 12 ناحیه اداری تشکیل شده است. مساحت آن 6349 کیلومتر مربع است.

بیشترین فعالیت‌های اقتصادی این منطقه در کنار مسیر اصلی گذر جاده و راه‌آهن منطقه در کنار شهرهای کوتائیسی، زستافونی، و سامتردیا انجام می‌گردد. حدود نیمی‌از فعالیت‌های اقتصادی منطقه در کوتائیسی صورت می‌گیرد. این فعالیت‌ها 10 تا 15 درصد از فعالیت‌های اقتصادی گرجستان را شامل می‌شود. در رابطه با سرمایه گذاری‌های خارجی مهم منطقه می‌توان به کارخانه فروآلیاژ زستافونی اشاره کرد که با سرمایه گذاری‌های خارجی فعالیت می‌نماید. بخشی از محصولات تولیدی این کارخانه به خارج از کشور صادر می‌گردد. از تولیدات اصلی کشاورزی منطقه کشت انگور و دامداری می‌باشد. با این وصف تخصص اصلی کشاورزان سامتردیار در زمینه چای و باغداری می‌باشد.

آکاکی تسرتلی، نویسنده نامی‌گرجی در این ناحیه بدنیا آمده است.

رودهای اصلی این منطقه: ریونی، تسخنیس تسقالی، قویریلا، دزیرولا، چخریملا، چولابوری، خانیس تسقالی، ساکرائولا، و غیره می‌باشند. که همه‌ این‌ها به رودخانه ریونی ریخته و سپس به آرامی‌ به سوی دریای سیاه روان می‌شوند[۳۳].

سامقره لو

سامقره لو قلمرو بین رودهای اینگوری و تسخنیس تسقالی را در بر می‌گیرد که شامل ناحیه کوه پایه‌ای رشته کوه‌های اگریس است. آب و هوای این ناحیه گرم و مرطوب است. رودهای سامقره لو: ریونی، خوبی، اینگوری، آباشاوتخوری، عمدتاً از آب باران تغذیه می‌شوند. در این ناحیه تعدادی دریاچه نیز وجود دارد (از جمله دریاچه پالیاستومی) که مجموعاً 18 کیلومتر مربع را در برمی‌گیرند. نیروگاه آبی بسیار بزرگی به نام «اینگوری» که بزرگ‌ترین نیروگاه آبی قفقاز است، در این منطقه ساخته شده است. مساحت سامقره لو 4395 کیلومتر مربع است. مساحت اراضی کشاورزی آن 68 هزار هکتار آن زیر کشت است، در سامقره لو 4284 / 179/6 هزار هکتار است که 15 درصد کل باغ‌های میوه گرجستان و 1037 هکتار تاکستان وجود هکتار باغ میوه دارد. از شهرها ی مهم این منطقه از گرجستان، زوگدیدی و پوتی می‌باشد. وجود فرودگاه در این دو شهر و ارتباطات راه‌آهن و جاده‌ای موقعیت ممتازی را به‌این منطقه از نظر ارتباطی اعطا نموده است. از طرف دیگر عملاً به علت وضعیت سیاسی ایالت‌های خودمختار آبخازیا و آجاریا، عملاً تنها بندر مطمئن تحت نظر مستقیم دولت گرجستان بندر پوتی است. با این وصف علیرغم وضعیت مناسب ارتباطی، فعالیت‌های صنعتی پوتی و زوگدیدی در حال کاهش است.

از کارخانه‌های مطرح این منطقه کارخانه تولید قالی در سناکی می‌باشد که هم اکنون به علت واردات مقادیر زیاد قالی از ترکیه و آذربایجان با مشکلاتی چند مواجه است. بیشترین محصولات کشاورزی این منطقه چای و محصولات حاره‌ای می‌باشد. منطقه آباشابه تولید مرکبات و مستیابه علت خصوصیات جغرافیایی آن برای دامداری و تولید سیب زمینی مساعد می‌باشند. از سرمایه‌گذاران خارجی فعال در منطقه، ترکیه و آلمان در صنایع پروسه چوب می‌باشند.

گوری

قلمرو گوری شامل پای تپه‌ها و دامنه‌های شمالی رشته کوه مسختی و 2032/ قسمت‌های مجاور حوضه‌های رودهای نبانبی و سوپسا است. مساحت گوری 6 کیلومتر مربع است که 3 درصد مساحت جمهوری را در برمی‌گیرد. آب و هوای جنب مداری گوری تا اندازه‌ای مرطوب است و از سامقره لو گرم تر است. گوری یکی از متراکم ترین مناطق جمهور ی است. روستاهای متعدد منطقه با قرار گرفتن در کنار یکدیگر و با مجموعه ساختمان‌های روستایی، باغ‌های میوه، چای، مرکبات و کشتزارهای چسبیده، مجموعه بهم پیوسته‌ای را تشکیل می‌دهند. شهر ازورگتی مرکز گوری می‌باشد، در شهر ازورگت ی، کارخانه آسیای بتونیت قرار دارد. کائولن، ماده اولیه تولید سرامیک و خاک رس سفالگری در این شهر فراوان است که در کارخان ههای سفال و سرامیک ازورگتی بکار برد ه می‌شود. این منطقه اساساً کشاورزی می‌باشد که محصولات عمده کشاورزی آن چای و محصولات کشاورزی حاره‌ای می‌باشد. فعالیت‌های صنعتی کوچک این منطق ه که عمدتاً در اطرا ف شهر ازورگتی صورت می‌گیرد درحال ارتقاء می‌باشد. ضمن این که رونق فعالیتهای مربو ط به احداث خط لوله باکو  سوپسا در این منطقه احتمال رونق این گونه فعالیت‌ها را افزون نموده است. این منطقه که در بخش جنوبی گرجستا ن واقع شده است[۳۴].

مسختی

قسمت غربی گرجستان جنوبی مسختی نامیده می‌شود. قسمت نسبتاً بزرگی از مسختی در زمین باز و گسترد‌های قرار دارد که به نام «چاله آخال تسیخه» یا سامتسخه معروف است. آب و هوای چاله آخال تسیخه معتدل مرطوب با تابستان‌های گرم و طولانی است. در قر ن نهم میلادی مسختی مرکز پادشاهی «تائو  کلارجتی» بود. بسیاری از تاریخ‌نگاران مسختی را گهواره فرهنگ ملی گرجی می‌دانند، زیرا این ناحیه همانند جاواختی در دوره حکومت ملکه تامارا (پایان سده 12 و آغاز سده 13) مرکز سیاسی و حیات فرهنگی گرجستان بود. تعداد زیادی ساختارهای آبیاری در دوره شوروی در مسختی ایجاد شد که بزرگ‌ترین آن‌ها کانال‌های آبیاری تسریوخی، گورکل آرالی و خوشنی هستند. اراضی بایر با ایجاد این کانال‌ها آباد شد و در آن‌ها غلات کشت شده و باغ‌های میوه احداث شده است.

کشاورزی و صنعت در این منطقه از اهمیت خاصی برخوردار است. یکی از مهم‌ترین بخش‌های صنعت مسختی، توسعه منابع ذغال سنگ قهوه‌ای، در نزدیکی روستای «واله» پیرامون شهر آخال تسیخه بود. اهمیت راه‌آهن فرعی بورجومی‌ شهرک معدنچیان واله، بسیار زیاد است. این راه‌آهن نه تنها کاربرد محلی دارد، بلکه‌ این ناحیه را با سایر نواحی جمهوری مرتبط می‌سازد.

سامتسخه جاواختی

جاواختی در قسمت شرقی گرجستان جنوبی قرار دارد. آب و هوای این سرزمین، با زمستان‌های سرد و کوتاه و تابستان‌های خشک مشخص می‌شود. مرکز منطقه جاواختی در «آخال کالاکی» است که در زبان گرجی به معنی «شهر جدید» است، این شهر در کنار رودخانه «آخال کالاکیس تسقالی» و در مرکز تقاطع شاهراه‌های اصلی واقع شده است. بیشترین تولید صنعتی منطقه در بورجومی‌صورت می‌گیرد که دارای ارتباطات خوب حمل و نقلی با بقیه مناطق گرجستان می‌باشد. با این وصف جمع آوری مالیات بر سود و درآمد در این منطقه از مقدار پیش‌بینی شده کمتر می‌باشد. فعالیت‌های صنعتی در بقیه مناطق منطقه چون آخال تسیخه که بزرگ‌ترین کارخانه پروسه شکر گرجستان در آن قرار دارد رو به نزول است. فعالیت‌های اصلی کشاورزی منطقه منحصر به تولید سیب زمینی و همچنین دامداری می‌باشد.

سوانتی

سوانتی در سرحدات سرشاخه‌های رود اینگوری قرار دارد. در قسمت مرکزی سوانتی روستاهای مولاخی، موژالی، مستیا، لاتالی، لنجری، بچو، و تسخوماری، قرار دارند. در این روستاها زمین‌های زیر کشت در ارتفاعات بین 1200 تا 1500 متری از سطح دریا واقع شده است. مستیا مرکز این ناحیه است که از چهار روستا (ستی، لانچوالا، لختاقی، ولاگامی‌) تشکیل شده است و با شهرهای بزرگ جمهوری ارتباط هوایی دارد. سوانتی کنونی مرکز کوهنوردی قفقاز است، کوهنوردان از جاهای مختلف برای صعود به قله‌های معروف اوشبا، جانگا و شخارا، از رشته کوه‌های قفقاز مرکزی، به‌این ناحیه عزیمت می‌کنند. 6 درصد از قلمرو / 4388 کیلومتر مربع است که 3 / مساحت استان سوانتی 9 گرجستان را در برمی‌گیرد. استان سوانتی از دو ناحیه ادار ی به نام‌های مستیا و لنتخی، تشکیل شده است.

قازبگ

در قسمت شرقی قفقاز مرکز ی ناحیه‌ای به نام قازبگ واقع شده است. برخلاف سوانتی، قلمرو قازبگ هر دو دامنه «آب پخشان» قفقاز مرکز ی و قسمتی از «رشته کوه جانبی» و قله زیبای قازبگ را در بر می‌گیرد. یخچال‌های عظیمی‌ که از دامنه‌های آن سرازیر می‌شود، رود ترک را تغذیه می‌کند و شاخه‌های آن تمام قسمت‌های شمالی این منطقه را به دره‌های تنگ غیرقابل عبوری تبدیل می‌کند. بدین ترتیب، این منطقه از قسمت‌های متفاوتی تشکیل می‌شود که جدا از هم قرار دارند. اگرچه گوسفند داری یکی از شاخه‌های اصلی اقتصاد قسمت شرقی قفقاز مرکزی است، پرورش گاو نیز بطور موفقیت‌آمیزی در ناحیه قازبگی رواج دارد، خوسورتی‌های محلی نوعی از گاوهای سازگار با محیط کوهستانی را پرورش می‌دهند که از گذشته‌ها شناخته شده است. کشت محصولات سالانه، از فعالیت‌های کمکی مردم ناحیه است: با توجه به شیب اراضی دامنه‌ای، مردم ناحیه قازبگ زمین‌های کشاورزی را با دست آماده می‌کنند و کوشش بسیاری برای کشت محصولات سالانه در این زمین‌ها بکار می‌برند. آن‌ها ناگزیرند همه ساله زمین‌های کشاورزی را از سنگ پاک‌سازی کنند. مسیرهای بالایی «ترک» و «آراگوی» قلمرو اقوام گرجی، از قبیل موخوی، متیولی، خوسورها، و پشاوها است که در این ناحیه اقامت دارند. در قازبگی کنونی کارخانه فرآوری فرآورده‌های شیری و بسته‌بندی پنیر ساخته شده که در آن پنیرهای گوسفندی و از جمله پنیر معروف «کوبی» تولید می‌شود[۳۵].

خوسورتی

خوسورتی ناحیه‌ای کوهستانی در مسیر بالایی رودهای آسسا، آرگونی، آرگوی، در قفقاز مرکز ی است. آب پخشان اصلی قفقاز، خوسورتی را به دو قسمت تقسیم می‌کند، خوسورتی پیری کیتی به مرکزیت شاتیلی در دامنه‌های شمالی و خوسورتی پیراکتی به مرکزیت باری ساخودر دامنه‌های جنوبی که توسط جاده‌ای به «شاهراه نظامی‌ گرجستان» در روستای ژینوالی می‌پیوندد. خوسورها گرجی صحبت می‌کنند ولی لهجه آن‌ها منحصر بفرد است. در میان خوسورها تعداد زیادی مهندس، متخصص کشاورزی، استاد، دبیر، دانشمند و سایر متخصصان و هنرمندان وجود دارد. مهم‌ترین بخش فعالیت اقتصادی آن‌ها، پرورش دام و گاوداری است.

آبخازیا

آبخازیا به دو قسمت آبخازیای کوهستانی و ساحلی تقسیم می‌شود. آبخازیای کوهستان که قفقاز غربی را شامل می‌شود، تقریباً از چهار رشته کوه بلند تشکیل می‌شود. آبخازی، بزیب، کاگرا و کودوری. متوسط ارتفاع قله‌های آن‌ها به 3500 متر می‌رسد. در این منطقه کارست‌های متعددی وجود داردکه به آن‌ها کارست‌های آبخازی می‌گویند. غارهای کارستی و غارهای مغاکی قابل توجهی نیز در حومه تسه بلدا در ساحل رود آمتکل وجود دارد. آبخازیا ساحلی نوار کم عرض ساحلی، تپه‌ها و دامنه‌های شمال غربی قفقاز آبخازیا را در برمی‌گیرد. اینجا مرز شمال غربی گرجستان جنب مداری است. در این قسمت، زمستان به ندرت وجود دارد و تابستان‌های آن داغ و طولانی است[۳۶].

در آبخازیا تعدادی دریاچه نیز وجود دارد که شامل دریاچه‌های مردابی باستانی (دریاچه‌های «ببه سیری» بزرگ و کوچک) در قسمت‌های هموار و دریاچه‌های جوان است (دریاچه ریتسا و آمتکل) که در نقاط مرتفع واقع شده‌اند. قسمت دریاچه آمتکل به 100 سال می‌رسد. دریاچه 2300 متر طول و 45 متر عرض در پهن‌ترین قسمت دارد و عمق آن حدود 100 متر است. چشم اندازهای زیبای پیرامون این دریاچه، همه ساله تعداد زیادی گردشگر و کوهنورد را به خود جلب می‌کند. ریتسا نیز زیباترین دریاچه قفقاز است. همه ساله گردشگران از بهار تا پایان پاییز به طرف این دریاچه کشیده می‌شوند. سطح دریاچه حدود 15 کیلومتر مربع مساحت دارد و طول آن حداکثر 6 کیلومتر و عرض آن در پهن‌ترین نقطه یک کیلومتر و عمیق‌ترین نقطه آن 101 متر است. 516/ 8660 کیلومتر مربع و جمعیت آن در سال 1993 برابر 6 / مساحت آبخازیا 2 273 هزار نفر / 47 درصد) در شهرها و 4 / 243 هزارنفر (1 / هزار نفر بوده است که 2 52/9 درصد) در روستاها زندگی می‌کردند.) جمعیت ساکن در آبخازیا از اقوام متعددی از جمله گرجی، آبخازی، روس، ارمنی، یونان ی، اکراینی، و غیره تشکیل شده است. متراکم‌ترین نواحی جمعیتی آبخازیا، دشت‌های ساحلی و تپه‌های کوه‌پایه‌ای است. نسبت تراکم از جنوب به شمال و از نواحی ساحلی به کوهستانی کاهش می‌یابد. حدود 80 درصد از جمعیت آبخازیا در ارتفاع بیش از 200 متری از سطح دریا که متوسط تراکم آن حدود 170 نفر در کیلومتر مربع است، زندگی می‌کنند.

آبخازیا یکی از مراکز مهم صنایع سوخت است. معدن ذغال سنگ بزرگی در اوایل سال‌های 1850 در دره رود «گالیدزگا» کشف شد. در سال 1970 تولید ذغال سنگ این معدن به حدود یک میلیون تن رسید که بیش از 5 برابر حجم تولید سا ل 1940 بود. تأسیس کارخانه ذوب آهن و فولاد «روستاوی» سبب افزایش قابل توجه نقش ذغال سنگ تقوارچلی شد. تأمین ذغال کک مورد نیاز ذوب آهن گرجستان، سبب ساخت این کارخانه در تقوارچلی شد. نیروگاه حرارتی تقوارچلی که سهم بزرگی در تأمین نیروی الکتریسیته گرجستان دارد، در این شهر فعالیت دارد. جمهوری خودمختار آبخازیا فعلاً در خارج از کنترل دولت مرکزی گرجستان است و روسیه پس از جنگ آگوست 2008 استقلال این جمهوری را به رسمیت شناخت. اقتصاد این منطقه که به علت موقعیت بندری آن در دریای سیاه و نزدیکی به روسیه، می‌بایست رونق می‌داشت، به علت درگیری‌های مسلحانه و محاصره تجاری کشورهای مستقل مشترک المنافع ویران گردیده است.

آجاریا

آجاریا در جنوب غربی گرجستان و جنوب شرقی دریای سیاه واقع شده و از جنوب با ترکیه هم مرز است. آجارستان یک جمهوری خودمختار در ترکیب دولت گرجستان است که اکثریت ساکنان آن را مسلمانان گرجی تشکیل می‌دهند. مساحت آجارستان 2900 کیلومتر مربع است. از نظر اداری به 5 ناحیه اداری به نام‌های: کدا، کوبولتی، شوآخوی، خلواچائوری و خولو تقسیم می‌شود. شهر باتومی‌ و پیرامون آن نیز یک ناحیه شهری را تشکیل می‌دهد. رود چوروخ، یکی از رودهای حوضه آبریز دریای سیاه از کوهستان‌های آناتولی سرچشمه می‌گیرد و در مسیر پایینی خود از آجاریا می‌گذرد[۳۷].

توزیع جمعیت آجارستان متنوع است. نواحی کوهستانی که حدود 60 درصد مساحت این جمهوری را تشکیل می‌دهد کمتر از 30 درصد از جمعیت را در خود جا ی می‌دهد. بیش از 45 درصد از جمعیت در شهرک‌ها و مناطق شهری و بقیه در نقاط روستایی اقامت دارند. جمعیت بومی‌ منطقه را گرجی‌ها تشکیل می‌دهند. آجارها همان نژاد گرجی‌ها هستند و تعداد زیادی از آن‌ها مسلمان سنی می‌باشند. آجارها دارای همان زبان و فرهنگ گرجی هستند و از نظر شکل ظاهری تفاوتی با گرجی‌ها، ایمرتی‌ها یاگوری‌ها ندارند. تا قبل از انقلاب اکتبر اکثریت جمعیت آجارستان بی‌سواد بودند، زنان مطلقاً امکان سوادآموزی نداشتند. امروزه در آجارستان 404 مدرسه با 63 هزار دانش آموز و 6690 کادر آموزشی فعالیت دارد. زنان پا به پای مردان در فعالیت‌های اجتماعی  اقتصادی و سیاسی  فرهنگی شرکت دارند. منطقه آجاریا پوشیده از باغ‌های میوه است. منطقه مورد بحث به علت وضعیت خوب جغرافیایی که به عنوان منطقه ترانزیت بین‌المللی می‌باشد دارای اهمیت بسیاری می‌باشد. گفتنی است که نقطه ورود و خروج کالاهای ارمنستان از محل باتومی‌در این منطقه عبور می‌کند[۳۸].

بررسی سرمایه‌گذاری‌های ثبت شده در آجاریا مؤید آن است که‌این سرمایه‌گذاری‌ها در اطراف مناطق ساحلی آن شکل گرفته است. جدای از بندر باتومی‌، بندر کوبولتی علیرغم کوچکی آن نسبت به باتومی‌ فعالیت محدودی دارد. زمینه‌های اصلی فعالیت‌های کشاورزی منطقه تولید محصولات حاره‌ای و کشت تنباکو می‌باشد. گفتنی است که سیب زمینی از مهم‌ترین محصولات تولیدی منطقه می‌باشد. توافق‌های ترکیه مبنی بر جلوگیری از خطرات زیست‌محیطی نیروگاه آبی 2 میلیون دلاری بانک جهانی برای تجدید / چوروخی برای مردم منطقه و کمک 5 ساختار فعالیت‌های باتومی‌ از گفتنی‌های مطرح منطقه می‌باشد.

اوستیای جنوبی

اوستیای جنوبی در دامنه‌های جنوبی رشته کوه‌های قفقاز مرکزی قرار دارد و قسمتی پیرامونی از دشت کارتلی داخلی را تشکیل می‌دهد. اوستیا، قلمروی 3900 کیلو 5 درصد از محل قلمرو گرجستان را شامل / متر مربعی را در برمی‌گیرد که حدود 4 می‌شود. حدود دو سوم قلمرو اوستیا در ناحیه نیمه کوهستانی و کوهستانی قرار دارد که ارتفاع آن بین 1500 تا 3200 متری سطح دریاست. اکثریت جمعیت ناحیه را اوست‌ها تشکیل می‌دهد. در منابع قرون وسطی از اوست‌ها به نام آلان‌ها یاد شده است که از نژادی ایرانی هستند. تا نیمه اول قرن 13 میلادی آن‌ها در استپ‌های قفقاز شمالی ساکن بودند.

شهر تسخین والی، مرکز ناحیه اوستیای جنوبی است و در قسمت جنوبی ناحیه در محل ورود رود لیاخوی بزرگ به دشت کارتلی، واقع شده است. در شهر تسخین والی انستیتوی تحقیقاتی آکادمی‌ علوم گرجستان، مرکز تربیت معلم، دبیرستان، دبستان، و کودکستان‌های زیادی به فعالیت آموزشی اشتغال دارند.

باشگاه‌های تفریحی، موزه‌ها، کتابخانه‌ها، مراکز فرهنگی، ورزشگاه‌ها و سایر تأسیسات و امکانات عمومی، نیز در این شهر وجود دارند. اوستیای جنوبی کوهستانی از نظر دارا بودن معادن پلیمتال و باریت، غنی است. ذخایر پلی متال کوآئیسی، یکی از منابع بسیار مهم جمهوری است.

از نظر منابع آب معدنی نیز اوستیای جنوبی اهمیت دارد. ترکیب آب معدنی چشمه‌های «دزو سوآر» شبیه ترکیب آب معدنی «یسن توکی» است. در دره زیبا و چشم انداز لیاخوی بزرگ در 22 کیلومتری تسخین والی نزدیک چشمه «دزوسوآر» مرکز استراحتگاهی کوهستانی «جاوا» قرار دارد. این جمهوری پس از جنگ آگوست 2008 از سوی روسیه مستقل شناخته شد[۳۹][۴۰].

بنادر

بندر باتومی

Batumi port - برگرفته از سایت wikipedia - قابل بازیابی از: https://en.wikipedia.org/wiki/Batumi_Seaport

بندر باتومی‌پایتخت جمهوری خودمختار آجاریا و یکی از بنادر مهم گرجستان در کنار دریای سیاه واقع شده است. این بندر که یکی از مهم‌ترین بنادر دریای سیاه به شمار می‌رود، اصولاً برای حمل و نقل نفت و فرآورده‌های نفتی تأسیس شده است. باتومی، نقطه پایانی شبکه خط آهن قفقاز جنوبی است. بندر باتومی‌ با 136 هزار نفر جمعیت، دارای فرودگاه بوده و از مراکز صنایع گرجستان به شمار می‌رود. به علت موقعیت جغرافیایی خود و اقلیم مناسب، دارای مراکز استراحتگاهی و آسایشگاهی است و در دوران شوروی از شهرهای توریستی بود.

از صنایع مهم باتومی‌ می‌توان از پالایشگاه نفت نام برد که با استفاده از نفت دریافتی از طریق لوله نفتی باکو باتومی، نفت خام منابع نفتی آذربایجان را تصفیه و صادر می‌کرد. ماشین‌سازی، صنایع سبک، صنایع محصولات غذایی، کارخانه تولید چای، تولید کنسانتره مرکبات، تولید آسفالت و بتون، ادوات الکترونیکی و مجتمع تولیدی صنایع چوبی از جمله شاخه‌های مهم صنعت در باتومی‌است.

از مراکز علمی‌ و فرهنگی شهر می‌توان از دانشگاه باتومی، تئاتر نمایشی، شعبه آکادمی‌ علوم گرجستان، انستیتو علوم و تحقیقات دریایی، موزه و تعدادی دیگر را نام برد. باتومی‌ در محل ویرانه‌های قلعه‌ای تاریخی مربوط به قرون وسطی شناخته شده است که‌این قلعه «باتوم» نام داشت. باتومی‌ در قرن هفدهم توسط ترک‌های عثمانی اشغال شده و در سا ل 1878 به تصرف امپراطوری روسیه درآمده و جزو قلمرو این امپراطوری شد. پس از تأسیس راه آهن باتومی‌ باکو در سال 1883 و احداث خط لوله انتقال نفت باکو  ـ باتومی‌درسال 1907، این شهر به بندری مهم تبدیل شد.

اقلیم باتومی‌گرم و مرطوب است. متوسط درجه حرارت سالانه آن به 14 درجه سانتیگراد می‌رسد. بارندگی سالانه آن به طور متوسط 2500 میلی متر است و دارای زمستان‌های معتدل و تابستان‌های گرم است. این شهر دارای مراکز استراحت‌گاهی، آسایشگاهی، درمانی و توریستی است. فصل شنا در سواحل باتومی‌ از ماه می‌تا ماه اکتبر است.

بندر پوتی

پوتی یکی از بنادر عمده دریای سیاه است که در استان سامقره لو قرار دارد. در منابع یونان باستان از این بندر به نام «فازیس» یاد شده و آن را به عنوان یکی از مراکز اقتصادی و فرهنگی ذکر کرده‌اند. سابقه آن به بیش از دو هزار سال پیش تخمین زده می‌شود. همان طور که در افسانه‌های باستانی آمده، درست در همین نقطه بود که کشتی «آرگونات» لنگر انداخته است. در روزگاران کهن راه‌های بازرگانی اروپا به هندوستان از دهانه رود فازیس (پوتی) می‌گذشت. برای دریانوردان یونان، فازیس نقطه اصلی بازرگانی و حمل و نقل در دریای سیاه به ویژه پس از به زیر آب رفتن «دیوسکوریا» بود. فازیس دردوره باستان به جهت آکادمی‌خود معرو ف بود. جوانانی از نقاط دور دست برای آموزش فلسفه، دستور زبان، علوم دینی و حساب به‌این مدرسه می‌آمدند. نام امروزی شهر پوتی، از منابع کتبی گرجی قرن 8 میلادی بدست آمده است. در قرن 16 میلادی سلطان عثمانی در اینجا دژی بنا کرد که از آن بنا، برجی بجای مانده است. در سال 1828 توسط سپاهیان روسیه تزاری تسخیر شد و در سال 1858 به عنوان شهر بندری شناخته شده. در این زمان قایق‌های ماهیگیری از کریمه، کشتی‌های بادبانی ترک و پاره‌ای اوقات کشتی‌های رومی‌ و شرکت‌های بازرگانی خارجی در این بندر پهلو می‌گرفتند.

در پایان سده 19 میلادی در ارتباط با ساخت راه‌آهن از تفلیس به پوتی، بندر عمیق‌تر شده و برای دسترسی کشتی‌های بزرگ آماده شد. مسئول طرح راه‌آهن و تعریض «نیکونیکولادزه» یکی از نویسندگان و شخصیت‌های برجسته گرجی بود.

امروز پوتی یکی از بزرگ‌ترین بنادر دریای سیاه است. در لنگرگاه بندر می‌توان تعداد زیادی از شناورهای تجاری را با پرچم کشورهای گوناگون مشاهده کرد. مهم‌ترین کالاهایی که از بندر بارگیری می‌شود سنگ منگنز معادن «چیاتورا» است. غله، الوار، سیمان، ذغال سنگ، اتومبیل، چای، شراب، و دیگر کالاها نیز از بندر پوتی بارگیری می‌شود. اداره ماهیگیری گرجستان در این بندر مستقر شده است در پائیز و زمستان، ماهیگیران دام گستر از بندر پوتی برای ماهیگیری در آب‌های اقیانوس اطلس و آرام آماده می‌شوند.

پس از فروپاشی شوروی، پوتی شاهد درگیری‌ها و جنگ‌های داخلی گرجستان بود. پس از تعطیلی فعالیت‌های بندر سوخومی‌ به علت جنگ‌های داخلی آبخازیا، بندر پوتی به بندری فعال تبدیل شده و همه روزه بر اهمیت بیشتر آن افزوده می‌شود.

طرح‌های ساختمانی بزرگی در پوتی در دست اجرا است که ظرفیت تخلیه و بارگیری بندر را افزایش خواهد داد. در آینده‌ای نزدیک پوتی با امکانات بندری خود و دارا بودن فضای مناسب جغرافیایی برای گسترش زیر ساخت‌های بندری، جاده و راه‌آهن، نقطه نهایی دالان ترانزیتی «آسیا اروپا» و نقطه ارتباطی مهم قفقاز جنوبی با ایران و آسیای مرکزی خواهد شد. جمعیت شهر پوتی در سال 1993 به 60 هزار نفر رسید[۴۱].

نیز نگاه کنید به

جغرافیای طبیعی روسیه؛ جغرافیای طبیعی سودان؛ جغرافیای طبیعی اردن؛ جغرافیای طبیعی ژاپن؛ جغرافیای طبیعی کانادا؛ جغرافیای طبیعی کوبا؛ جغرافیای طبیعی در چین؛ جغرافیای طبیعی لبنان؛ جغرافیای طبیعی تونس؛ جغرافیای طبیعی مصر؛ جغرافیای طبیعی ساحل عاج؛ جغرافیای طبیعی مالی؛ جغرافیای طبیعی افغانستان؛ جغرافیای طبیعی فرانسه؛ جغرافیای طبیعی سوریه؛ جغرافیای طبیعی اسپانیا؛ جغرافیای طبیعی اوکراین؛ جغرافیای طبیعی سودان؛ جغرافیای طبیعی آرژانتین؛ جغرافیای طبیعی قطر؛ جغرافیای طبیعی امارات متحده عربی؛ جغرافیای طبیعی سیرالئون؛ جغرافیای طبیعی اتیوپی؛ جغرافیایی طبیعی سنگال؛ جغرافیای طبیعی زیمبابوه؛ جغرافیای طبیعی بنگلادش؛ جغرافیای طبیعی سریلانکا؛ جغرافیای طبیعی تاجیکستان؛ جغرافیای طبیعی قزاقستان

کتابشناسی

  1. ↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص16.
  2. ↑ راهنمای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و جمهوری‌های بالتیک (1374). تهران: طرح، تهیه و نشر از گیتاشناسی، ص15.
  3. ↑ گوکچه، جمال (1373). قفقاز و سیاست امپراتوری عثمانی. ترجمه وهاب ولی، مرکز مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، تهران: وزارت خارجه ج.ا.ا، ص135.
  4. ↑ امیراحمدیان، بهرام (1383). گرجستان در گذر تاریخ. تهران: نشر و پژوهش شیرازه، ص16.
  5. ↑ راهنمای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و جمهوری‌های بالتیک (1374). تهران: طرح، تهیه و نشر از گیتاشناسی، ص16.
  6. ↑ امیراحمدیان، بهرام (1383). گرجستان در گذر تاریخ. تهران: نشر و پژوهش شیرازه، ص32.
  7. ↑ بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ گرجستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص13-14.
  8. ↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص91.
  9. ↑ بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ گرجستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص14-15.
  10. ↑ بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ گرجستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص15.
  11. ↑ مارشال لانگ، دیوید و بهزادی، رقیه (1372). گرجی‌ها. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه ج.ا.ا، ص14.
  12. ↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص35.
  13. ↑ مارشال لانگ، دیوید و بهزادی، رقیه (1372). گرجی‌ها. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه ج.ا.ا، ص17.
  14. ↑ بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ گرجستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص15-17.
  15. ↑ عنایت‌الله، رضا (1372). جمهوری گرجستان. مجله مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، شماره 4، ص19.
  16. ↑ بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ گرجستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص17-18.
  17. ↑ امیراحمدیان، بهرام (1383). گرجستان در گذر تاریخ، تهران: نشر و پژوهش شیرازه، ص19.
  18. ↑ راهنمای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و جمهوری‌های بالتیک (1374). تهران: طرح، تهیه و نشر از گیتاشناسی، ص17.
  19. ↑ بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ گرجستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص18-21.
  20. ↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی، ص26.
  21. ↑ بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ گرجستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص21-22.
  22. ↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی، ص56.
  23. ↑ بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ گرجستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص22.
  24. ↑ راهنمای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و جمهوری‌های بالتیک (1374). تهران: طرح، تهیه و نشر از گیتاشناسی، ص41.
  25. ↑ امیراحمدیان، بهرام (1383). گرجستان در گذر تاریخ. تهران: نشر و پژوهش شیرازه، ص117.
  26. ↑ مارشال لانگ، دیوید و بهزادی، رقیه (1372). گرجی‌ها. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه ج.ا.ا، ص19.
  27. ↑ راهنمای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و جمهوری‌های بالتیک (1374). تهران: طرح، تهیه و نشر از گیتاشناسی، ص128.
  28. ↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌ المللی الهدی، ص96.
  29. ↑ مارشال لانگ، دیوید و بهزادی، رقیه (1372). گرجی‌ها. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه ج.ا.ا، ص56.
  30. ↑ بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ گرجستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص22-29.
  31. ↑ راهنمای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و جمهوری‌های بالتیک (1374). تهران: طرح، تهیه و نشر از گیتاشناسی، ص125.
  32. ↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌ المللی الهدی، ص64.
  33. ↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی، ص65.
  34. ↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی، ص69.
  35. ↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی، ص72.
  36. ↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی، ص45.
  37. ↑ عنایت‌الله، رضا (1372). جمهوری گرجستان، مجله مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، شماره 4، ص23.
  38. ↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی، ص83.
  39. ↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی، ص89.
  40. ↑ بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ گرجستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص29-38.
  41. ↑ بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ گرجستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص38-40.
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=جغرافیای_طبیعی_گرجستان&oldid=49496»