فعاليت های فرهنگی خارجیان در كشور قزاقستان

فعالیت های فرهنگی آمریکا در قزاقستان

آمریکا علاوه بر حضور تجاری، اقتصادی و عمرانی در قزاقستان در حوزه فرهنگی نیز فعالیت و حضور گسترده ای دارد. برگزاری کلاس های انگلیسی، برگزاری نمایشگاه های فرهنگی و هنری و ارائه بورس تحصیلی به جوانان قزاقی و پذیرش تعدادی از قزاق ها به عنوان شهروند آمریکایی از طریق گرین

کارت و اعزام اساتید آمریکایی برای تدریس در دانشگاه های قزاقستان بخشی از فعالیت های علمی، فرهنگی و هنری آن کشور در قزاقستان است.، اما یکی از فعالیت های مهم آمریکا که هرچند در حوزه علمی است ولی بازده و نتیجه آن فرهنگی است حضور و نفوذ در دانشگاه های قزاقستان است بطوری که بخشی از دانشگاه نظربایف که در سال های اخیر در آستانا پایتخت قزاقستان افتتاح و مشغول کار شده است تحت مدیریت منصوب از سوی آقای نظربایف رئیس جمهور قزاقستان توسط آمریکا اداره می‌شود که در مجموع حضور پر رنگ آمریکا در حوزه های مختلف مورد نقد منتقدین و مخالفین دولت قزاقستان می باشد و گاه در مطبوعات، فضای مجازی و رسانه های گروهی مورد اعتراض قرار می‌گیرد بطوریکه بر اساس گزارش خبرگزاری فارس در آسیای مرکزی این موضوع در سخنرانی آقای «کنت جورج فرفاکس» سفیر آمریکا در قزاقستان بدینگونه مورد اشاره قرار گرفته است : «خبرگزاری فارس : در آسیای مرکزی "کنت جورج فرفاکس"سفیر آمریکا در قزاقستان در یک سخنرانی در مورد روابط آمریکا و قزاقستان با بیان این مطلب که هر چقدر روابط آمریکا با قزاقستان خوب است، روزنامه‌ها همانقدر بد و ناروا می‌نویسند، تصریح کرد: "روابط آمریکا با قزاقستان بسیار خوب است، قزاقستان در تقاطع شرق و غرب قرار دارد و مورد توجه کشورهای اتحادیه شوروی سابق و روسیه است و می‌شود سنت‌های دیرینه را در این کشور مشاهده کرد" وی گفت: روزنامه‌ها می‌دانند که قزاقستان برای آمریکا از جایگاه بسیار مهمی برخوردار است اگر روابط دو کشور خوب باشد آنها چیزی برای بحث ندارند ولی اگر روابط بسیار تنگاتنگ باشد مشکلات بسیاری را برای این روابط در روزنامه‌ها بوجود می‌آورند. وی گفت در شهرهای مختلف قزاقستان، مسئولین فرهنگی، اساتید، پزشکان، معلمین و داوطلبان دیگر در مورد تقویت روابط دو کشور فعالیت می‌کنند و این همبستگی به صورت پویا ادامه خواهد داشت. شاید اگر نظربایف می‌دانست که اشاعه فرهنگ بیگانه دلیل اصلی سقوط هر کشور

199

است، آنقدر به دولت آمریکا اجازه نمی‌داد تا در فرهنگ کشورش نفوذ کنند پس بنابراین فعالیت آمریکا در این کشور نگران کننده نیست».۱۵۹

فعالیت های فرهنگی کشورهای عربی

همزمان با استقلال قزاقستان، کشورهای عربی بویژه عربستان، قطر، امارات متحده عربی، کویت و مصر با بهره گیری از ثروت و توان مالی بالا و سوء استفاده از خلاء بوجود آمده و احساس بازگشت دین و مذهب به جامعه قزاقستان و آمادگی مردم دیندار و مسلمان بخصوص جوانان قزاق نسبت به دین و مذهب از طریق ساخت مسجد، مدرسه علوم دینی و آموزش و تربیت مفتیان و ائمه مساجد با سرعت هر چه تمام تر در این کشور نفوذ یافتند که این نفوذ متأسفانه به تربیت افکار و اندیشه های افراطگرایی منجر شد که پیدایش وهابیت، سلفیگری، گروه های تکفیری، القائده و در سال های اخیر داعش از آثار نامیمون فعالیت های تبلیغی و نفوذ کشورهای عربی در قزاقستان بشمار می‌رود.

هر چند دولت قزاقستان در سال های اخیر ماهیت و آثار تخریبی فعالیت های تبلیغی گروه های سلفی و وهابی مورد حمایت کشورهای عربی بخصوص عربستان، امارات متحد عربی و کویت برای دولت و جامعه قزاقستان روشن شد و دولت سعی کرد که با افکار سلفیگری و وهابیت و تندروی های مذهبی مبارزه کند و قوانینی را در این مورد وضع و به مورد اجرا گذارد ولی متأسفانه نفوذ برخی از مفتیان و روحانیون پرورش یافته در دامان وهابیت و گروه های تکفیری القاعده و داعش فعالیت ضد افراطگرایی دولت را خنثی می‌کند و لذا دولت نتوانسته است مانع از گرایش جوانان به گروه های تندرو مذهبی گردد. بنا بر این متأسفانه نفوذ و حضور فعالیت های تبلیغی و فرهنگی کشورهای عربی از طریق گروهای تندرو مذهبی حضور پر رنگ ، تأثیرگذار و چشمگیری می باشد بطوریکه تعداد زیادی از شهروندان قزاق بخصوص جوانان به داعش در عراق و سوریه پیوسته اند و در این کشورها در حال نبرد می باشند.

البته روابط فرهنگی و حضور مصر در قزاقستان نسبت به سایر کشورهای عربی از جمله عربستان، قطر و امارات متحده عربی و کویت تا حدی متفاوت است. یعنی مصر همواره سعی کرده است که فعالیت دینی و فرهنگی خود را بیشتر در قالب روابط دیپلماتیک ساماندهی می کند، به همین جهت دانشگاه اسلامی مشترک

سفیر آمریکا از نفوذ فرهنگی این کشور در قزاقستان ابراز رضایت کرد 159 http://centralasia.blogfa.com/post/5794

200

مصر- قزاقستان به نام «دانشگاه نور مبارک»۱۶۰ در دوران حسنی مبارک با تأمین مالی مصر به منظور آموزش علوم اسلامی و تربیت مربیان و مبلغان دینی در شهر آلماتی ساخته شده است و در سال های اخیر نیز طی دیدارهای روسای جمهور قزاقستان و رئیس جمهور مصر در مورد توسعه روابط همه جانبه ، منجمله روابط فرهنگی تأکید شده است.۱۶۱

همچنین در تاریخ .

در جریان سفر هیأتی از دانشگاه الازهر به قزاقستان طی ملاقات با مفتی مسلمانان

قزاقستان قرار داد و تفاهمنامه همکاری در مورد امور مذهبی و آموزش علوم دینی و اسلامی بین دو کش.ر منعقد شد.۱۶۲

حضور فرهنگی ترکیه در قزاقستان

ترکیه از اولین کشورهایی بود که استقلال جمهوری قزاقستان را به رسمیت شناخته است که از آن روز به بعد روابط بین دو کشور رو به افزایش نهاده است: روابط و نفوذ فرهنگی بین دو کشور بیشتر از ریشه زبان ترکی ناشی می شود که همین موضوع عامل مهمی در ایجاد پیوند همه جانبه مخصوصا عامل پیوند فرهنگی بین دو کشور می باشد. که با توجه به این پیوند سازمان بین‌المللی فرهنگ ترکی (Uluslararas Tirk Kiltirii Teskilat) با علامت اختصاری (TURKSOY) به عنوان یک سازمان بین‌المللی فرهنگی کشورهای ترک‌تبار با هدف حفظ و گسترش فرهنگ و هنر کشورهای ترک زبان تشکیل شده است که دفتر این سازمان فرهنگی در آنکارای ترکیه قرار دارد.

۱۶۰ نور مبارک تلفیقی از نام نورسلطان نظربایف رئیس جمهور قزاقستان و حسنی مبارک رئیس جمهور مخلوع مصر است که برای دانشگاه اسلامی انتخاب شده است ولی پس از انقلاب مصر و خلع حسنی مبارک از سمت ریاست جمهوری مصر نام این دانشگاه به «دانشگاه نور» تغییر یافت.

۱۶۱ به‌گزارش خبرنگار بین الملل خبرگزاری موج، عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهور مصر در یک سفر رسمی به قزاقستان ضمن دیدار با نورسلطان نظربایف همتای قزاق خود گفت و گو کرد.بر اساس این گزارش، روسای جمهور مصر و قزاقستان بر تحکیم روابط در عرصه های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی تأکید کردند. در پایان مذاکرات رسمی مقامات مصر و قزاقستان، بیانیه ای مشترک صادر شد که در آن بر شرکت مصر در نمایشگاه اکپسو ۲۰۱۷ و امضای آئین نامه سازمان امنیت غذایی اسلامی تأکید شده بود. در این دیدار همچنین نشست تجار و سرمایه گذاران قزاقستان و مصری برگزار شد و در زمینه های مختلف تجاری از جمله بهداشت و دارو، جهانگردی، نفت و گاز چندین سند همکاری امضا شد. همچنین دراین سفر رئیس جمهورمصر درمورد آمادگی درزمنیه همکاری های گردشگری، تجارت، کشاورزی و آموزش و پرورش تأکید کرد. http://fa.mojnews.ir/World/Single/ ۱۶۲

201

International Organization of Turkic Culture, headquarters.

این سازمان در ۱۲ ژوئیه ۱۹۹۳ با پیمان مشترک وزاری فرهنگ آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، ترکیه و ترکمنستان در آلماتی قزاقستان اعلام موجودیت کرد.

اعضاء سازمان بین المللی فرهنگ کشورهای ترک تبار تا سال ۲۰۰۹ شامل آذربایجان، گاگائوز بخش خودمختار مولداوی، قزاقستان، قرقیزستان، قبرس شمالی، ترکیه، ترکمنستان، ازبکستان و تعدادی از جمهوری های خود مختار فدراسیون روسیه بوده است

شورای فرهنگی کشورهای ترک تبار تا سال ۲۰۱۳ سه نشست برگزار کرده است که اجلاس اول در سال ۲۰۱۱ در آلماتی قزاقستان، دومین اجلاس در سال ۲۰۱۲ در بیشکک قرقیزستان و سومین اجلاس در سال ۲۰۱۳ در آذربایجان تشکیل شد.

این سازمان که در ابتدا با تلاش و پیگری ترکیه به منظور زمینه سازی ایجاد همگرایی و نفوذ بر کشورهای ترک‌تبار مخصوصا نفوذ در آسیای مرکزی و قفقاز تشکیل شده است.

یکی از نکات حائز اهمیت دومین نشست این سازمان که در قرقیزستان برگزار شد تأکید بر روابط نزدیک و همگرایی بین کشورهای آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان و ترکیه بوده است، تا جائی که استفاده از پرچم و ایجاد آکامی علوم مشترک بین کشورهای ترک تبار مطرح شد، هر چند ایده استفاده از پرچم مشترک محقق نشد و اطلاع چندانی از ایجاد آکادمی علوم مشترک نیز در دست نیست ولی آثار ایده همگرایی و توسعه روابط 202

بین این کشورها را در تبادلات علمی و آموزشی می توان مشاهده کرد که از جمله گسترش روابط علمی و فرهنگی بین ترکیه و قزاقستان و تأسیس دانشگاه خواجه احمد یسوی در شهر ترکستان قزاقستان که زادگاه و مدفن خواجه احمد یسوی است: این دانشگاه که دانشگاه ترک - قزاق است با همکاری مشترک ترکیه و قزاقستان تأسیس و اداره می شود و هم اکنون حدود چهل هزار دانشجوی شاغل به تحصیل دارد.. همچنین فعالیت مؤسسه فرهنگی یونس امره یکی از مراکز فعال فرهنگی خارجی در قزاقستان است که زمینه فعالیت گسترده این مؤسسه ناشی از پیوند زبانی و ریشه ترکی قزاقستان و ترکیه به شمار می‌رود.

مرکز فرهنگی یونس امره که در سال ۲۰۱۰ در قالب یک موسسه خصوصی با اخذ مجوز رسمی از دولت قزاقستان در شهر آستانا افتتاح شده است در حقیقت نقش رایزنی فرهنگی ترکیه را به عهده دارد که هر ساله برنامه های فرهنگی، هنری، علمی و آموزشی متعددی مانند «روزهای فرهنگی ترکیه» با مجموعه برنامه‌های متنوع فرهنگی و هنری شامل نمایش فیلم، برگزاری کنسرت، نمایشگاه‌های عکس، لباس و معماری شهرهای ترکیه، گسترش زبان و فرهنگ ترک با محوریت زبان تجاری و اقتصادی جهت گسترش تجارت، استحکام دوستی و برادری، کمک همه جانبه برای معرفی ترکیه و تأسیس انستیتوی تحقیقاتی یونس امره و برگزاری نشست ها و کنگره های ادبی مانند برگزاری پنجمین کنگره مجلات جهان ترک که در روزهای ۲۱-۲۴ نوامبر سال ۲۰۱۲ با مشارکت دانشگاه اوراسیا در آستانا پایتخت قزاقستان برگزار شد. در این کنگره که ۳۸ تن از نمایندگان مجلات ادبی از ۱۴ کشور جهان در آن شرکت داشتند، علاوه بر موضوعاتی چون ترجمه (برگردان) و ادبیات، ادبیات و زبان؛ موضوع همکاری میان مجلات ادبی جهان ترک نیز مورد بررسی قرار گرفت.۱۶۳ بخشی از فعالیت‌ها و برنامه های این موسسه است که در قزاقستان اجرا می‌کند. یکی دیگر از اقدامات جدی ترکیه اعزام استاد به دانشگاه های قزاقستان و اعزام دانشجویان قزاقی به ترکیه برای تحصیل در مراکز عملی، آموزشی و دانشگاه ها است. ۱۶۴

۱۶۳ پنجمین کنگره مجلات ادبی جهان ترک در قزاقستان برگزار شد. ،http://www.pyragy.ir/ http://kazalash.blogfa.com/tag

۱۶۴ نقاط ضعف شورای کشورهای ترک زبان و منافع ایران، نوشته دکتر حسن بهشتی پور، خبرگزاری فارس حوزه سیاست و امنیت، با شاره انتشار ۱۳۹۲۰۶۱۷۰۰۱۲۲۰ در تاریخ ۱۸/۶/۹۲ .

203

حضور فرهنگی کشورهای اروپایی در قزاقستان

قزاقستان اهمیت زیادی برای روابط با اتحادیه و کشورهای اروپایی قائل است و اتحادیه اروپا نیز متقابلا در تلاش برای ایجاد ارتباط گسترده با قزاقستان به عنوان غنی ترین و بزرگترین کشور آسیای مرکزی است. به همین خاطر است که بنا بر گزارش خبرگزاری اقتصادی ایران به نقل از خبرگزاری اکونیوز دبیرکل سازمان امنیت و همکاری اروپا در دیدار با مقامات «آستانه» استراتژی «قزاقستان- ۲۰۵۰» را به عنوان مجموعه ای مهم از اولویت ها در این سازمان برشمرد. که تأکید دبیر کل سازمان امنیت و همکاری اروپا بر اولویت داشتن استراتژی «قزاقستان- ۲۰۵۰» به عنوان مجموعه ای مهم از اولویت های این سازمان به شمار می رود،۱۶۵ که

روابط و مسائل فرهنگی نیز یکی از بخش های مجموعه استراتژی قزاقستان ۲۰۵۰ می‌باشد.

متقابلا نظربایف رئیس جمهور قزاقستان نیز طی دیداری که در مارس ۲۰۱۶ از بروکسل داشت در ملاقات با «دونالد توسک» رئیس شورای اتحادیه اروپا در مورد همکاری »آستانه» و اتحادیه اروپا در زمینه های سیاسی، اقتصادی و تجاری و فرهنگی بحث و تبادل نظر کردند۱۶۶. که در پی توافقات همکاری های فرهنگی بین قزاقستان و اتحادیه اروپا کشور های عضو این اتحادیه برنامه های فرهنگی و هنری متنوعی در قزاقستان اجرا می‌کنند که برگزاری نمایشگاه آثار تاریخی و تمدنی فرانسه در سال ۲۰۱۴در کاخ استقلال شهر آستانا که با هزینه بسیار بالا برگزار شد نمونه ای از این همکاری ها و تبادلات فرهنگی بین کشورهای عضو اتحادیه اروپا می باشد.

حضور فرهنگی اسرائیل در قزاقستان

به دنبال سقوط اتحاد جماهیر شوروی سابق و ظهور جمهوریهای جدید در قفقاز و آسیای مرکزی، رژیم صهیونیستی تلاش گسترده‌ای برای نفوذ در این منطقه، که اکثریت آنرا مسلمانان تشکیل می‌دادند،آغاز کرد.

۱۶۵ اروپا به دنبال نفوذ بیشتر درآسیای مرکزی، کد مطلب 235042 :تاریخ مطلب9:29 - 10/02/1393 : http://www.econews.ir/fa/c1 ۱۶۶ خبرگزاری فارس در دوشنبه به نقل از دفتر مطبوعاتی ریاست جمهوری قزاقستان. http://www.farsnews.com/13950111000619

204

در دو دهه گذشته و بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، دولت اسرائیل در آغاز دیپلماسی و تجارت را بر استفاده از نفوذ داخلی یهودیان در جمهوری های جدید آسیای مرکزی اولویت داد. بدین ترتیب اسرائیل در پایان سال ۱۹۹۲ کشورهای آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان را به رسمیت شناخت و در سال ۱۹۹۳ با ترکمنستان روابط دیپلماتیک برقرار کرد. در ژوئن ۱۹۹۲ جامعه دوستی آذربایجان - اسرائیل اجلاسی در حیفا بر پا کرد و درآن خواستار حمایت اسرائیل از دولت آذربایجان در مبارزه‌اش علیه ارمنستان شد. در سپتامبر همان سال آژانس یهود یک اردوگاه تابستانی برای کودکان قزاقستان و قرقیزستان سازمان داد. در طرف مقابل نیز مقامات سیاسی این کشورها با توجه به نفوذ رژیم اسرائیل در سیاست خارجی و اقتصادی آمریکا، برقراری روابط با اسرائیل را کلید توسعه روابط خویش با آمریکا و بهره‌گیری از کمک های سیاسی و اقتصادی آمریکا در عرصه های مختلف منطقه‌ای و جهانی می‌دانند، و ضمن آن اغلب اسرائیل وآمریکا در این منطقه در کنار هم و با سیاست های مشترک دیده می‌شوند. جمهوری های جدید التأسیس نیز به سوی رژیم اسرائیل گرایش یافته‌اند، بنا بر این از یکسو این رژیم برای خروج از بن بست سیاسی و از طرفی دیگرهم بخاطر نگرانی کشورهای آسیای مرکزی از رشد بنیادگرایی اسلامی در درون مرزهای خود بهانه‌ای برای گسترش توسعه روابط متقابل آنها شده است.۱۶۷

علاوه بر حضور اقتصادی و تجاری اسرائیل در قزاقستان در سال های اخیر اسرائیل با دایر کردن یک مرکز فرهنگی در آستانا پایتخت قزاقستان، فعالیت های علمی، فرهنگی و آموزشی گسترده ای هم برای یهودیان و هم برای جوانان و نوجوانان قزاق انجام می‌دهد.

فعالیت فرهنگی فدراسیون روسیه در قزاقستان

همانطور که قبلا اشاره شده است بدلیل هفتاد سال استیلای اتحاد جماهیر شوروی بر کشورهای آسیای مرکزی در بسیاری از موارد فرهنگ کشورهای آسیای مرکزی و منجمله کشور قزاقستان متأثر از فرهنگ کمونیستی شوروی سابق بوده است که هنوز هم این تداخل و تأثیر فرهنگی وجود دارد که هم اکنون رواج زبان روسی از اولین عوامل نفوذ فرهنگی روسیه در قزاقستان بشمار می‌رود. هر چند در سال های اخیر دولت قزاقستان سعی کرده است که زبان قزاقی را در بین جامعه، در ادارات و نهادهای دولتی و در مراکز علمی، فرهنگی و آموزشی گسترش دهد و زبان قزاقی را جایگزین زبان روسی کند اما در هر صورت با تحقق این هدف زبان روسی همچنان به عنوان یک زبان متداول و پر رونق در بین جامعه و مردم قزاقستان باقی خواهد ماند.

نوشته -IPSC بررسی چرایی و چگونگی نفوذ تدریجی اسرائیل در منطقه آسیای مرکزی، مرکز بین المللی مطالعات صلح 167 http://peace-ipsc.org/fa سمیه پسندیده

205

پیوند زناشویی بین روس ها و قزاق ها و بالعکس از دیگر عواملی است که حضور فرهنگی روس را در خانواده های قزاق نهادینه کرده است و تا حدی سبک زندگی مردم قزاق را تحت تأثیر خود قرار داده است. روس ها بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال کشورهای آسیای مرکزی نیز با دایر کردن مراکز علمی، فرهنگی، هنری و اجرای جشنواره ها ، کنسرت ها و برگزاری برنامه های متنوع فرهنگی و هنری در قزاقستان برای حفظ و ترویج فرهنگ روسی در قزاقستان تلاش فراوانی انجام می دهد که برگزاری تورهای مختلف فرهنگی و هنری از جمله برگزاری تور هنرمندان و تئاتر ارتش روسیه که در ۶ اکتبر سال ۲۰۱۴ در آستانا پایتخت قزاقستان برگزار شد از جمله این فعالیت ها بشمار می‌رود.۱۶۸ روابط فرهنگی بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری قزاقستان در بخش ۱۳بررسی خواهد شد.